Tìm hiểu về lia máy
Khoảng cách, tốc độ chuyển động và cách căn khung sẽ quyết định đến
chất lượng hình ảnh khi chụp lia máy.
Người được chụp dù chuyển động nhưng vẫn nét trong khi hậu
cảnh đứng im lại trở thành mờ.
Ảnh: Flickr.
Lia máy là kỹ thuật sử dụng nhằm tạo hiệu ứng chuyển động. Như vậy,
người được chụp, dù chuyển động nhưng sẽ vẫn nét, trong khi hậu cảnh
đứng im lại trở thành mờ (xóa phông). Ở kỹ thuật này, người chụp sẽ lia
máy (quay máy ảnh theo một góc xác định) để bám theo chiều chuyển động
của đối tượng nhằm đảm bảo giữ cho người đó luôn ở vị trí cố định trước
trong khuôn hình, với một thời gian phơi sáng (tốc độ cửa trập) đủ lâu để
làm cho toàn bộ hậu cảnh có đối tượng đi ngang qua trở nên nhòe mờ.
Yếu tố quan trọng nhất của kỹ thuật này là người chụp phải xác định được
tốc độ của cửa trập khi lia sao cho phù hợp với tốc độ chuyển động của
người được chụp, trên cơ sở khoảng cách từ máy tới đối tượng và quãng
đường người đó di chuyển trong suốt thời gian phơi sáng (thời gian cửa trập
mở).
Với ống kính góc rộng và một khung cảnh lớn, trong đó kích cỡ nhân vật chỉ
chiếm một phần nhỏ, thì chuyển động của họ so với toàn bộ khung cảnh là
không lớn, vì thế kể cả khi lia máy, hậu cảnh sẽ ít hiệu ứng nhòe mờ hơn (do
lia máy tốc độ chậm). Nhưng nếu cùng cảnh, cùng tốc độ cửa trập, sử dụng
ống tele với tỷ lệ nhân vật lấp gần đầy khuôn hình, hậu cảnh sẽ mờ nhòe
nhiều hơn hẳn, bởi lúc này, máy ảnh phải lia theo tốc độ nhanh hơn mới có
thể giữ cho người được chụp ở một ví trí định trước trong khung hình.
Cũng với khuôn hình góc rộng và góc hẹp ở trên, một yếu tố khác cũng cần
được xem xét, đó là góc quay của ống kính khi lia theo quãng đường di
chuyển của người được chụp trong khoảng thời gian phơi sáng xác định. Với
khung cảnh rộng và đối tượng nhỏ, máy chỉ phải lia theo một góc nhỏ, trong
khi khung cảnh hẹp với ống tele, máy sẽ phải lia với góc lớn hơn. Vì thế,
cùng một thời gian phơi sáng, góc lia càng rộng thì đối tượng sẽ càng mờ.
Cùng một thời gian phơi sáng, góc lia càng rộng thì đối tượng sẽ
càng mờ. Ảnh: Flickr.
Để cân đối giữa các yếu tố sao cho khi chụp lia máy hình ảnh vẫn đảm
bảo nét trong khi hậu cảnh nhòe mờ, người chụp cần lưu ý một số tính
chất của kỹ thuật này.
Do chuyển động về cơ bản là tuyến tính trên một mặt phẳng (chuyển động
thẳng), trong khi máy ảnh lại chuyển động quay (theo góc, với tâm là cổ của
người chụp), nên cả đối tượng lẫn hậu cảnh sẽ có những điểm nhòe do quay
(do khoảng cách giữa đối tượng và máy ảnh bị thay đổi vì không chuyển
động cùng phương). Chỉ có một số trường hợp mà khoảng cách này không
bị ảnh hưởng, chẳng hạn ở trò chơi cưỡi ngựa vòng quay, bạn đứng chụp ở
trục tâm, còn người được chụp ngồi ở rìa ngoài. Lúc này cả bạn và đối tượng
quay cùng một tốc độ, cùng phương chuyển động và khoảng cách thì cố
định.
Khoảng cảnh từ máy ảnh tới nhân vật cũng là một nhân tố ảnh hưởng tới độ
nét của bức ảnh. Khoảng cách tăng lên (đứng xa hơn) thì góc lia máy sẽ
giảm đi. Để tạo được hậu cảnh nhòe tốt, trong khi giảm thiểu được hiệu ứng
mờ trên hình ảnh người chụp do sự khác phương giữa chuyển động góc và
chuyển động quay, hãy sử dụng ống tele để đứng từ xa và zoom lại sao cho
đối tượng lớn gần bằng khung hình.
Nhưng cũng đừng đứng xa quá bởi góc lia sẽ nhỏ đi. Giải pháp dung hòa cho
tình huống này là chụp ở mức xa nhất có thể (tùy thuộc tiêu cự ống kính) để
giảm thiểu khác phương chuyển động giữa ống kính và đối tượng, từ đó giữ
được độ nét của người cần chụp, đồng thời chụp với tốc độ chậm nhất để
xóa mờ hậu cảnh tốt hơn.
Đừng chụp ảnh xa quá vì góc lia sẽ nhỏ đi. Ảnh: Flickr.
Một yếu tố cuối cùng cần lưu ý, đó là méo hình gây nên bởi chính là bản
thân cửa trập.
Nên nhớ cửa trập mở và đóng theo chiều dọc khung hình (từ trên xuống
dưới). Vì thế mà thời gian phơi sáng bắt đầu và kết thúc tại các thời điểm
khác nhau giữa phần trên và phần dưới khung hình. Đặc điểm này sẽ gây
nên hiện tượng làm lệch các đường thẳng hoặc làm hơi méo các hình khối
khác. Chẳng hạn nếu chụp đua xe thì bánh xe sẽ thành hình ô-van thay vì
hình tròn. Hiện tượng này sẽ càng trở nên rõ rệt nếu như chụp lia máy, bởi ở
kỹ thuật này thời gian phơi sáng lâu hơn bình thường, dẫn tới sự khác biệt về
thời điểm giữa phần trên và phần dưới khung hình lớn hơn.