n­íc ngoµi ®Çu t­ b»ng c¸ch cã c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i ®¶m b¶o vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho

ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty n­íc ngoµi, lËp ra c¸c khu vùc mËu dÞch tù do. Nhµ n­íc

thùc hiÖn chÝnh s¸ch æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, kiÓm so¸t l¹m ph¸t æn ®Þnh tiÒn tÖ.

Nhµ n­íc ®iÒu tiÕt thu nhËp, ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo.

VÝ dô: chÝnh phñ Malaixia b»ng viÖc thùc hiÖn “môc tiªu lµ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo

tiÕn tíi xo¸ bá nghÌo vµ cÊu tróc l¹i nÒn kinh tÕ x· héi ®· gi¶m tØ lÖ ng­êi sèng

d­íi møc nghÌo khæ tõ 49,3% (n¨m 1970) xuèng 17% (1990) vµ 13,5% (1993).

Nhµ n­íc ®iÒu chØnh kÞp thêi viÖc sö dông c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, nhÊn m¹nh

viÖc sö dông c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nh­ng c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc vÉn gi÷ vai

trß chñ yÕu trong c¸c lÜnh vùc then chèt cña nÒn kinh tÕ. Nhµ n­íc x©y dùng chiÕn

l­îc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, ®Çu t­ thÝch ®¸ng cho gi¸o dôc ®µo t¹o, sö dông

hiÖu qu¶ nguån lao ®éng ®· ®­îc ®µo t¹o. T¹i IN§¤N£XIA, chÝ phÝ cña nhµ n­íc

cho gi¸o dôc vµ ®µo t¹o so víi tæng nguån chi t¨ng tõ 9% (1969 - 1974) lªn 17,6%

(1984 - 1989) vµ 21% (1990 - 1995).

Tõ ®ã cho ta thÊy vai trß hÕt søc quan träng cña nhµ n­íc trong sù nghiÖp

c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸.

1.2. TÊt yÕu kh¸ch quan vai trß cña nhµ n­íc trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸

1.2.1. Vai trß cña nhµ n­íc trong viÖc ®Þnh h­íng cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp

ho¸

C«ng nghiÖp ho¸ lµ mét qu¸ tr×nh diÔn ra liªn tôc víi nh÷ng néi dung, b­íc ®i

thÝch hîp cho tõng thêi k×, phï hîp víi nÒn kinh tÕ. N­íc ta còng nh­ nÒn kinh tÕ

thÕ giíi. Muèn thùc hiÖn thµnh c«ng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ th× ph¶i cã mét

ph­¬ng h­íng cô thÓ chiÕn l­îc ®óng ®¾n thÝch hîp. Sau khi x¸c ®Þnh ®­îc môc

tiªu, quan ®iÓm néi dung cña c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ n­íc ta th×

mét vÊn ®Ò kh«ng kÐm quan träng lµ ®Ò ra nh÷ng b­íc ®i ®Ó ®¹t ®Õn môc tiªu ®ã.

11

Nh÷ng b­íc ®i trong c«ng nghiÖp ho¸ cã thÓ nªu ra ®¹i thÓ cho mçi thêi k× nh­ng

ph¶i ®­îc mét sè chØ tiªu quan träng nh­: Thu nhËp quèc d©n tÝnh theo ®Çu ng­êi,

tØ träng cña c¸c ngµnh trong c¬ cÊu kinh tÕ, tØ träng ®Çu t­, tØ träng xuÊt khÈu trong

GDP... MÆt kh¸c trong tõng lÜnh vùc còng ph¶i cã nh÷ng b­íc ®i cô thÓ. Cã thÓ

h×nh dung sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ lµ mét “C©y môc tiªu” mµ ®Ønh cña nã ®­îc

l­îng ho¸ b»ng GDP tÝnh theo ®Çu ng­êi. C¸c cµnh nh¸nh cña nã lµ nh÷ng môc

tiªu quan träng nh­: c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu së h÷u. Mçi môc tiªu cã vÞ trÝ quan

träng kh¸c nhau trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, cã t¸c ®éng qua l¹i thóc ®Èy nhau

ph¸t triÓn nh­ng bao trïm nhÊt, quyÕt ®Þnh nhÊt lµ lµm cho d©n giµu n­íc m¹nh x·

héi c«ng b»ng v¨n minh.

Nhµ n­íc cã vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc ®Þnh h­íng còng nh­ thùc hiÖn c¸c

b­íc ®i cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ nÒn kinh tÕ. Bëi v× chØ cã nhµ n­íc míi cã

thÓ quyÕt ®Þnh:

Môc tiªu chiÕn l­îc vµ kÕ ho¹ch tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ nÒn

kinh tÕ trong tõng giai ®o¹n. Huy ®éng vµ ph©n bæ tËp trung c¸c nguån lùc cÇn

thiÕt theo yªu cÇu c«ng nghiÖp ho¸, c©n ®èi vµ ®iÒu chØnh th­êng xuyªn qu¸ tr×nh

c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸.

§Ò ra c¸c chÝnh s¸ch cÇn thiÕt ®Ó khai th¸c mäi tiÒm n¨ng, nguån lùc trong vµ

ngoµi n­íc ®Ó thùc hiÖn nhanh, ch¾c qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸.

Nhµ n­íc tæ chøc l¹i, x©y dùng l¹i bé m¸y qu¶n lý ®ñ m¹nh vÒ c¶ chÊt l­îng

vµ sè l­îng ®Ó qu¶n lý cã hiÖu qu¶, kiªn quyÕt thùc hiÖn tiªu chuÈn ho¸ c¸n bé

c«ng chøc nhµ n­íc, lùa chän c¸c c¸n bé cã kh¶ n¨ng, tr×nh ®é kinh nghiÖm ®Ó ®­a

®Êt n­íc ta nhanh chãng tiÕn lªn hiÖn ®¹i ho¸ hÖ thèng qu¶n lý nhµ n­íc theo yªu

cÇu c«ng nghiÖp ho¸.

Nhµ n­íc thøc hiÖn viÖc qu¶n lý qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ b»ng ph¸p luËt vµ

c¸c v¨n b¶n d­íi luËt. Hoµn thiÖn vµ x©y dùng míi c¸c c«ng cô cÇn thiÕt nh­ chÕ

12

®é thèng kª to¸n vµ kiÓm to¸n, chÕ ®é tµi chÝnh vµ bao c¸o tµi chÝnh c«ng khai

chÝnh x¸c ®Ó qu¶n lý thèng nhÊt.

Nhµ n­íc phèi hîp, ®iÒu hoµ c¸c ho¹t ®éng trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸

hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ quèc d©n theo môc tiªu vµ ®Þnh h­íng ®óng ®¾n ®· ®­îc

x¸c ®Þnh, v× qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ chØ cã thÓ thµnh c«ng khi cã sù phèi hîp c¶

vÒ chiÒu ngang vµ chiÒu däc.

Nhµ n­íc tæ chøc viÖc kiÓm tra gi¸m s¸t qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ®Ó ph¸t

hiÖn kÞp thêi nh÷ng sai sãt lÖch l¹c mÊt c©n ®èi. QuyÕt ®Þnh ®óng ®¾n viÖc ®iÒu

chØnh qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ lµ viÖc lµm cÇn thiÕt vµ th­êng xuyªn ®Ó

c©n ®èi l¹i hoµn chØnh n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng cña c¸c ngµnh c¸c ®Þa

ph­¬ng vµ c¬ së.

Nhµ n­íc ®¶m b¶o ®ång bé c¸c ®iÒu kiÖn chñ yÕu ®Ó thùc hiÖn thµnh c«ng

c«ng nghiÖp ho¸. Nh÷ng quan ®iÓm ph­¬ng h­íng b­íc ®i cña c«ng nghiÖp ho¸ cã

®­îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ ®óng ®¾n hay kh«ng hoµn toµn phô thuéc vµo c¸c ®iÒu kiÖn

chñ yÕu cã ®­îc ®¶m b¶o hay kh«ng. NÕu kh«ng cã ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn chñ yÕu th×

qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ sÏ kh«ng thÓ thµnh c«ng. Tõ ®ã ta thÊy vai trß hÕt søc

quan träng cña nhµ n­íc trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ.

1.2.2. Vai trß cña nhµ n­íc trong viÖc ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ

Tõ tr­íc ®Õn nay ®¶ng vµ nhµ n­íc ta lu«n x¸c ®Þnh khoa häc vµ c«ng nghÖ

cã vai trß quan träng trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ.

NghÞ quyÕt héi nghÞ trung ­¬ng lÇn thø VII (kho¸ VII) ®· coi c«ng nghÖ lµ nÒn

t¶ng cña c«ng nghiÖp ho¸. Theo nh÷ng ®¸nh gi¸ cña bé khoa häc c«ng nghÖ vµ m«i

tr­êng th× tr×nh ®é khoa häc vµ c«ng nghÖ ë n­íc ta l¹c hËu nhiÒu thÕ hÖ so víi thÕ

giíi vµ khu vùc. Trang thiÕt bÞ cò n¸t, ch¾p v¸ vµ c¸c thiÕt bÞ ®o l­êng thö nghiÖm

nãi chung kh«ng ®ång bé, tæ chøc s¶n xuÊt cßn nhiÒu bÊt cËp... Víi thùc tr¹ng

13

c«ng nghÖ s¶n xuÊt nh­ vËy th× chóng ta kh«ng thÓ thùc hiÖn thµnh c«ng sù nghiÖp

c«ng nghiÖp ho¸. Víi nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn nh­ n­íc ta, c«ng nghiÖp ho¸

kh«ng ph¶i lµ sù ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp víi môc ®Ých tù th©n mµ lµ qu¸ tr×nh

t¹o tÝnh chÊt c«ng nghiÖp cho nÒn kinh tÕ quèc d©n, lµ qu¸ tr×nh t¨ng tr­ëng nÒn

kinh tÕ dùa trªn c¬ së n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ cña nÒn s¶n xuÊt x· héi. Thùc

chÊt cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ lµ n©ng cao mét c¸ch m¹nh mÏ vµ nhanh chãng

tr×nh ®é c«ng nghÖ nh»m sö dông vµ ph¸t huy tèi ®a mäi nguån lùc ®Ó ph¸t triÓn

kinh tÕ x· héi. ë n­íc ta qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ®­îc x¸c ®Þnh lµ qu¸ tr×nh

chuyÓn tõ t×nh tr¹ng c«ng nghÖ l¹c hËu víi n¨ng suÊt lao ®éng vµ hiÖu qu¶ thÊp lªn

tr×nh ®é c«ng nghÖ tiªn tiÕn hiÖn ®¹i víi n¨ng suÊt lao ®éng cao, lµm chuyÓn biÕn

c¬ cÊu kinh tÕ vµ cí cÊu lao ®éng, c¬ cÊu d©n c­ theo h­íng t¨ng tû träng ®èi víi

viÖc hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ quèc d©n. V× thÕ cã thÓ thÊy c«ng nghÖ lµ mét vÊn ®Ò

rÊt quan träng cÇn ph¶i gi¶i quyÕt khi b¾t tay vµo thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn

®¹i ho¸.

§Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch ®óng ®¾n cña nhµ n­íc,

nh÷ng chÝnh s¸ch ®ã sÏ kÝch thÝch c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ nhanh chãng ®æi míi c«ng

nghÖ s¶n xuÊt.

ChÝnh s¸ch ®æi míi më cöa lµm c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®æi míi vµ n©ng cao

tr×nh ®é c«ng nghÖ. C¬ chÕ thÞ tr­êng buéc mäi c¬ së ph¶i t×m c¸ch ®Ó tån t¹i, ®Ó

ph¸t triÓn.

Muèn vËy chØ cã mét con ®­êng lµ ®æi míi vµ n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ.

Nhµ n­íc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c«ng nghÖ b»ng c¸c chÝnh s¸ch: ¦u ®·i trong

viÖc vay vèn ng©n hµng ®Ó ®Çu t­ x©y dùng, më réng c¬ së hiÖn cã, mua m¸y mãc

thiÕt bÞ míi cÇn thiÕt cho s¶n xuÊt t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong xuÊt nhËp khÈu,

nhÊt lµ xuÊt khÈu nh÷ng s¶n phÈm do c¬ së m×nh s¶n xuÊt, nhËp khÈu m¸y mãc

thiÕt bÞ tiªn tiÕn cña n­íc ngoµi, ®­a c¸n bé ra n­íc ngoµi ®Ó tiÕp cËn thÞ tr­êng,

nghiªn cøu häc tËp c«ng nghÖ míi. ChÝnh s¸ch më cöa víi nh÷ng ®iÒu kiÖn ­u ®·i

trong viÖc ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ®Çu t­ n­íc ngoµi t×m ®Õn

14

liªn doanh, ®em theo nh÷ng m¸y mãc thiÕt bÞ phô tïng hiÖn ®¹i, nh÷ng chuyªn gia

kÜ thuËt, chuyªn gia qu¶n lý tiªn tiÕn cña thÕ giíi. ViÖc ®ã ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c

doanh nghiÖp trong n­íc nhanh chãng tiÕp cËn vµ tiÕp nhËn c«ng nghÖ tiªn tiÕn

h¬n nhiÒu so víi c«ng nghÖ hiÖn cã trong n­íc. Nhµ n­íc còng lµ n¬i ban hµnh

nh÷ng chÝnh s¸ch, c¬ chÕ ­u ®·i lµm ®éng lùc kÝch thÝch c¸n bé ho¹t ®éng trong

lÜnh vùc khoa häc c«ng nghÖ trong n­íc, kÝch thÝch ph¸t huy tÝnh s¸ng t¹o nghiªn

cøu triÓn khai khoa häc c«ng nghÖ míi phôc vô c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt

n­íc.

1.2.3. Nhµ n­íc víi vai trß ph¸t triÓn nguån vèn

Thùc tiÔn c¸ch m¹ng ViÖt Nam cho thÊy nh©n tè hµng ®Çu, nÕu kh«ng muèn

nãi lµ quan träng nhÊt ®èi víi c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ còng nh­ ®èi víi s¶n

xuÊt kinh doanh cña nÒn kinh tÕ lµ ph¶i cã vèn lín. VÊn ®Ò huy ®éng vèn cho qu¸

tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ cã ý nghÜa quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ n­íc ta. Tr­íc hÕt

lµ huy ®éng vèn tõ néi bé nÒn kinh tÕ trong n­íc. §©y lµ nguån vèn cã tÝnh quyÕt

®Þnh, lµ nh©n tè néi lùc. Nguån vèn néi bé ®­îc t¹o ra tõ sù liªn doanh liªn kÕt gi÷a

c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc, vïng, miÒn cña nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc, tõ sù ph¸t triÓn m¹nh

mÏ cña c¸c c«ng ty cæ phÇn, th«ng qua viÖc huy ®éng tiÒn nhµn rçi cña d©n c­, cña

c¸c c¬ së kinh tÕ, c¸c tæ chøc ®oµn thÓ, c¸c kho¶n thuÕ nép ng©n s¸ch cña nhµ

n­íc.

Nguån vèn néi bé cña nÒn kinh tÕ cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh trong qu¸ tr×nh

c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ nh­ng vÉn cßn h¹n hÑp. C¸c quèc gia kh¸c trªn thÕ

giíi còng nh­ n­íc ta ®Òu ph¶i dïng mäi biÖn ph¸p ®Ó thu hót vèn ®Çu t­ n­íc

ngoµi th«ng qua c¸c h×nh thøc: Liªn doanh, hîp t¸c kinh doanh, vay víi l·i suÊt

thÊp, viÖn trî. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ tÝch luü vèn cßn chËm th× thu hót ®­îc nhiÒu

vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ rÊt quan träng. Tõ nguån vèn bªn ngoµi biÕn thµnh nguån

lùc trong n­íc t¹o ®iÒu kiÖn ®Èy nhanh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. §Ó

huy ®éng vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cÇn cã c¬ chÕ chÝnh s¸ch tho¶ ®¸ng ®Ó thu hót

ngµy cµng nhiÒu vµ tranh thñ cïng víi c«ng nghÖ tiªn tiÕn. Muèn tiÕp nhËn vèn ®Çu

15

t­ n­íc ngoµi th× cÇn ph¶i cã mét nguån vèn t­¬ng øng trong n­íc. Cßn viÖc vay

vèn th× ph¶i tÝnh ®Õn tr¶ nî. Ngoµi ra cßn ph¶i ®¶m b¶o c¸c yÕu tè kh¸c vÒ ®éc lËp,

chñ quyÒn, kinh tÕ, chÝnh trÞ. V× thÕ mµ nguån vèn néi bé cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh.

Nhµ n­íc ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn cho tõng ®Þa ph­¬ng tõng c¬ së ph¸t triÓn m¹nh mÏ

s¶n xuÊt nh»m huy ®éng nguån vèn nhµn rçi trong d©n phôc vô cã hiÖu qu¶ sù

nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸.

Song song víi viÖc huy ®éng c¸c nguån vèn, vÊn ®Ò b¶o toµn, sö dông vµ ph¸t

triÓn vèn còng cã ý nghÜa rÊt quan träng. Yªu cÇu b¶o toµn vèn ®­îc thÓ hiÖn tr­íc

hÕt trong c«ng t¸c tæ chøc tµi chÝnh. Sù cÇn thiÕt cña chÕ ®é b¶o toµn vµ ph¸t triÓn

vèn tr­íc hÕt xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu cña c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ míi, ph¶i ho¹ch to¸n

kinh tÕ kinh doanh.

XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu cña c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ lµ ph¶i ®¶m b¶o tÝnh

hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. V× vËy, ®Ó qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ vµ s¶n xuÊt

kinh doanh ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, ®Ó nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn bÒn v÷ng tÊt yÕu ph¶i

b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn, ph¶i n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn.

1.2.4. Vai trß cña nhµ n­íc trong qu¶n lý qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i

ho¸

Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ chØ cã thÓ thµnh c«ng khi ®­îc thùc

hiÖn theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc. C«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i

ho¸ lµ mét qu¸ tr×nh l©u dµi vµ phøc t¹p. Nã tu©n theo quy luËt vµ tÝnh quy luËt cña

c¸c quan hÖ cung cÇu trªn thÞ tr­êng. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ c¸c

bé phËn cÊu thµnh: Cung cÇu, gi¸ c¶, c¹nh tranh sÏ quyÕt ®Þnh qu¸ tr×nh c«ng

nghiÖp ho¸, quyÕt ®Þnh c¸c ph­¬ng ¸n ph¸t triÓn lùa chän ®Çu t­... Nh­ng c¬ chÕ

thÞ tr­êng cã nh÷ng khuyÕt tËt vµ h¹n chÕ riªng cña nã, cho nªn nÕu qu¸ tr×nh c«ng

nghiÖp ho¸ lÖ thuéc vµo c¬ chÕ thÞ tr­êng th× sÏ kh«ng ®¹t ®­îc nh÷ng môc tiªu

c«ng b»ng x· héi, an ninh quèc gia vµ sù bÒn v÷ng cña m«i tr­êng. Thùc tÕ kh¸ch

16

quan nµy ®ßi hái ph¶i cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc. Sù qu¶n lý cña nhµ n­íc lµ mét

bé phËn kh«ng thÓ thiÕu cña c¬ chÕ qu¶n lý qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i

ho¸.

Nhµ n­íc qu¶n lý qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ph¶i lµ nhµ n­íc

cña d©n do d©n. Nhµ n­íc thùc hiÖn quyÒn qu¶n lý cña m×nh th«ng qua c¸c c«ng cô

chñ yÕu nh­: §Þnh h­íng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn, hÖ thèng luËt ph¸p, c¸c chÝnh s¸ch

kinh tÕ x· héi, c¸c quü quèc gia... Thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ trong

®iÒu kiÖn chuyÓn sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù

qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, nhµ n­íc cã vai trß qu¶n

lý vÜ m« sau:

Mét lµ, t¹o m«i tr­êng vµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸

hiÖn ®¹i ho¸ ®¶m b¶o sù æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ x· héi, thiÕt lËp khu«n khæ luËt ph¸p

thèng nhÊt, cã hÖ thèng chÝnh s¸ch nhÊt qu¸n ®Ó t¹o m«i tr­êng æn ®Þnh vµ t¹o ®iÒu

kiÖn thuËn lîi cho c«ng nghiÖp ho¸.

Hai lµ, ®Þnh h­íng cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸, trùc tiÕp ®Çu

t­ vµo mét sè lÜnh vùc ®Ó dÉn d¾t nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo h­íng x· héi chñ

nghÜa, æn ®Þnh m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m« nh­: Chèng l¹m ph¸t, chèng khñng ho¶ng,

ng¨n ngõa nh÷ng ®ét biÕn xÊu trong nÒn kinh tÕ.

Ba lµ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi ®¶m b¶o yªu cÇu cña c«ng

nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸, thùc hiÖn ®óng c¸c chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc vÒ kinh tÕ

vµ chøc n¨ng chñ së h÷u tµi s¶n c«ng cu¶ nhµ n­íc.

Bèn lµ, kh¾c phôc h¹n chÕ c¸c m¾t tiªu cùc cña c¬ chÕ thÞ tr­êng, ph©n phèi

thu nhËp quèc d©n mét c¸ch c«ng b»ng, thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸

g¾n víi tiÕn bé x· héi vµ c«ng b»ng x· héi.

Ngoµi ra vai trß cña nhµ n­íc trong viÖc tæ chøc qu¶n lý qu¸ tr×nh c«ng

nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ cßn thÓ hiÖn trong viÖc lùa chän sö dông nh÷ng c«ng cô

17

qu¶n lý cã hiÖu qu¶ cao nh­ hÖ thèng ph¸p luËt, c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi ®Æc

biÖt lµ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ nh»m t¹o ra ®éng lùc m¹nh mÏ thóc ®Èy qu¸ tr×nh

c«ng nghiÖp ho¸, lùa chän c¸c ph­¬ng ph¸p qu¶n lý nh­: Gi¸o dôc, thuyÕt phôc,

®éng viªn, ph­¬ng ph¸p tæ chøc hµnh chÝnh, ph­¬ng ph¸p kinh tÕ, bè trÝ hîp lý c¸c

c¸n bé ®Çu ngµnh chñ chèt trong c¸c c¬ quan qu¶n lý, tãm l¹i nhµ n­íc cã vai trß

rÊt quan träng trong viÖc qu¶n lý qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸.

Ch­¬ng 2: Thùc tr¹ng vai trß cña nhµ n­íc trong qu¸ tr×nh c«ng

nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ë n­íc ta

2.1. §Þnh h­íng cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸

2.1.1. ViÖc ®Ò ra muc tiªu chiÕn l­îc kÕ ho¹ch b­íc ®i cña c«ng nghiÖp ho¸

18

Thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ nh»m t¹o ra nh÷ng chuyÓn biÕn c¬ b¶n vÒ kinh tÕ,

trªn c¬ së ®ã gãp phÇn c¶i thiÖn ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn cña nh©n d©n ®¶m b¶o

c«ng b»ng x· héi. Nh­ng viÖc x¸c ®Þnh ph­¬ng h­íng b­íc ®i cña c«ng nghiÖp ho¸

hiÖn nay cßn nhiÒu thiÕu xãt bÊt cËp. Tuy nhµ n­íc ®· ­u tiªn ®Çu t­ cho ph¸t triÓn

kinh tÕ nh­ng ch­a gi¶i quyÕt tho¶ ®¸ng mèi quan hÖ gi÷a tÝch luü vµ tiªu dïng.

C¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ cña nhµ n­íc ch­a g¾n bã h÷u c¬ víi c¸c chÝnh s¸ch x· héi.

ChÝnh s¸ch xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ®· ®­îc triÓn khai nh­ng ph­¬ng ph¸p thùc hiÖn

ch­a h÷u hiÖu, tèc ®é cßn chËm. Ph­¬ng h­íng vµ b­íc ®i thùc hiÖn c«ng nghiÖp

ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ch­a g¾n bã chÆt chÏ víi ph­¬ng h­íng vµ b­íc ®i thùc hiÖn

chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, ch­a ®Þnh h­íng ph¸t triÓn c¸c ngµnh kinh tÕ mòi nhän

®Ó ph¸t huy cã hiÖu qu¶ nguån lùc vµ lîi thÕ cña ®Êt n­íc.

§Þnh h­íng ph¸t triÓn vÉn cßn kh¸ dµn tr¶i, ch­a ®Òu cho c¸c ngµnh, ch­a

khai th¸c vµ ®éng viªn cã hiÖu qu¶ mäi nguån lùc cã s½n trong n­íc. Tuy nhµ n­íc

ta ®· cè g¾ng tÝch cùc tranh thñ c¸c nguån lùc tõ bªn ngoµi phï hîp víi kh¶ n¨ng

tiÕp thu, qu¶n lý vµ sö dông c«ng nghÖ, nh©n lùc nh­ng kh«ng cã chÝnh s¸ch kiÓm

tra gi¸m s¸t chÆt chÏ nªn vÉn cßn nhiÒu l·ng phÝ, kÐm hiÖu qu¶. Nhµ n­íc ch­a

thóc ®Èy nhanh chãng qu¸ tr×nh ®æi míi thiÕt bÞ, c«ng cô lao ®éng trong c¸c ngµnh

kinh tÕ quèc d©n, ®Æc biÖt lµ c¸c ngµnh träng ®iÓm.

ViÖc lùa chän môc tiªu c¸c giai ®o¹n thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸

nÒn kinh tÕ cña nhµ n­íc cßn nhiÒu thiÕu xãt, chñ quan, nãng véi, duy ý chÝ, v­ît

qua kh¶ n¨ng thùc hiÖn.

2.1.2. Thùc tr¹ng viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ phï hîp víi b­íc ®i cña qu¸

tr×nh c«ng nghiÖp ho¸

N­íc ta khi b­íc vµo thêi k× ®æi míi ®· ph¶i tiÕp nhËn thùc tr¹ng cña mét c¬

cÊu kinh tÕ mang nÆng ®Æc tr­ng cña mét n­íc n«ng nghiÖp l¹c hËu. Sau nhiÒu kÕ

ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ lÇn l­ît c¸c m« h×nh c¬ cÊu kinh tÕ ®­îc h×nh thµnh, song

19

cho ®Õn cuèi nh÷ng n¨m 80 nÒn kinh tÕ vÒ c¬ b¶n vÉn lµ c¬ cÊu kinh tÕ cò l¹c hËu

vµ kÐm hiÖu qu¶ mµ viÖc cÊu tróc l¹i kh«ng ph¶i lµ ®¬n gi¶n. Qua h¬n 10 n¨m ®æi

míi c¬ cÊu kinh tÕ b­íc ®Çu cã sù chuyÓn biÕn ®¸ng khÝch lÖ: Tû träng c«ng

nghiÖp vµ x©y d­ng trong GDP tõ 22,7% n¨m 1990 t¨ng lªn 30,1% n¨m 1995; tû

träng ngµnh dÞch vô tõ 38,6% n¨m 1990 t¨ng lªn 42,4% n¨m 1995.N­íc ta ®·

chuyÓn h¼n sang mét thêi k× míi, thêi k× ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸,

ph¸t triÓn vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸

®Ó ®Õn n¨m 2000 vÒ c¬ b¶n n­íc ta trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp.

Tuy vËy nh­ng vÒ c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ, nhµ n­íc ch­a thóc ®Èy nhanh c¸c

vïng tËp chung chuyªn canh, chËm ®­a c«ng nghÖ sinh häc vµ c¸c ph­¬ng ph¸p

canh t¸c tiªn tiÕn vµo n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng l©m thuû s¶n xuÊt

khÈu ch­a ph¸t triÓn, c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng tiªu dïng c¬ b¶n thiÕt yÕu cßn Ýt

ái nhá bÐ. Ngµnh c¬ khÝ ch­a h­íng vµo s¶n xuÊt c«ng cô thiÕt bÞ phôc vô s¶n xuÊt

n«ng l©m ng­ nghiÖp, thiÕt bÞ phôc vô c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng l©m thuû s¶n...

Nhµ n­íc ch­a chuyÓn dÞch m¹nh c¬ cÊu kinh tÕ cho phï hîp víi b­íc ®i cña

c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®aÞ ho¸. Tû träng GDP cña ngµnh n«ng nghiÖp vÉn cßn ë

møc cao, tû suÊt hµng ho¸ n«ng l©m s¶n thÊp, tû träng hµng xuÊt khÈu nhá bÐ manh

món.

Tû träng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô trong tæng GDP cßn thÊp. C«ng nghiÖp chÕ

biÕn n«ng l©m h¶i s¶n vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn hµng tiªu dïng ®Ó xuÊt khÈu ph¸t

triÓn chËm

2.1.3. T¹o nguån lùc cho tiÕn tr×nh ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt

n­íc

Chóng ta ®ang b­íc vµo thêi kú ph¸t triÓn míi rÊt quan träng ®Èy m¹nh c«ng

nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2020 ®­a n­íc ta c¬ b¶n trë

20