Tổ chức trò chơi học tập
trong giờ dạy Đạo đức ở lớp 1, 2, 3
A - Đặt vấn đề
Giáo dục đạo đức là một mặt giáo dục mà xã hội cần phải quan tâm. Trong công
cuộc đổi mới hiện nay khi yếu tố con ngời đợc đặc biệt coi trọng thì tiềm năng trí tuệ cùng
với sức mạnh tinh thần và đạo đức của con ngời càng đợc đề cao và phát huy mạnh mẽ trong
mọi lĩnh vực xã hội. Việc nâng cao chất lợng hiệu quả của giờ dạy môn học đạo đức trong
trờng Tiểu học là trách nhiệm và là việc làm vô cùng cần thiết của mỗi ngời giáo viên. Với
đặc điểm tâm sinh lý học sinh Tiểu học thì giáo dục đạo đức cho trẻ không thể nào là thuyết
giảng hay, nhồi nhét các bài học đạo đức mà cần phải sử dụng nhiều phơng pháp. Một trong
những phơng pháp đạt hiệu quả cao trong tiết học đạo đức là phơng pháp tổ chức trò chơi
cho học sinh.
I - Cơ sở lý luận
Trò chơi là hoạt động rất quen thuộc gần gũi với con ngời. Bất cứ ai trong cuộc đời
cũng từng tham gia các trò chơi. Cũng nh lao động, học tập, trò chơi là một loại hình hoạt
động sống của con ngời. Trò chơi có chứa đựng chủ đề, nội dung nhất định, có những quy
chế nhất định mà ngời chơi phải tuân thủ. Trò chơi vừa mang tính chất vui chơi, giải trí song
đồng thời lại có ý nghĩa giáo dỡng và giáo dục lớn lao đối với con ngời. Trò chơi có ý nghĩa
đặc biệt đối với lứa tuổi trẻ em. Trò chơi tạo tất cả những điều kiện để trẻ em thể hiện nhu
cầu tự nhiên về hoạt động, tạo ra ở trẻ em những rung động thực tế và quan trọng cho cuộc
sống. Trong khi chơi, trẻ em phản ánh hiện thực xung quanh, đồng thời thể hiện thái độ nhất
định đối với môi trờng . Đốivới trẻ em, chơi có
nghĩa là hoạt động, là khơi dậy trong mình những cảm giác và ớc mơ, là cố gắng để
thực hiện những ớc mơ đó là cảm giác, tri giác và phản ánh một cách sáng tạo thế giới vào
trong tởng tợng của mình. Đúng nh AM- Go- rơ - ki đã nhận xét "Trò chơi là con đờng để trẻ
em nhận thức thế giới, là nơi chúng đang sống và là cái chúng nhận thấy cần phải thay đổi "
Cùng với học chơi là nhu cầu không thể thiếu đợc của học sinh Tiểu học, dù không
còn là hoạt động chủ đạo song vui chơi vẫn giữ một vai trò rất quan trọng trong hoạt động
sống của trẻ, vẫn có một ý nghĩa lớn lao với trẻ. Lý luận và thực tiễn đã chứng tỏ rằng: Nếu
biết tổ chức cho trẻ vui chơi một cách hợp lý, đúng đắn thì đều mang lại hiệu quả giáo dục.
Qua trò chơi các em không những đơc phát triển về mặt trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ mà còn
đợc hình thành nhiều phẩm chất và hành vi đạo đức. Chính vì vậy tổ chức trò chơi đợc sử
dụng nh là một phơng pháp quan trọng để giáo dục hành vi đạo đức cho học sinh.
* Hoạt động trò chơi thúc đẩy trẻ em:
- Nhận thức hiện thực.
- Hình thành những nhận thức nhất định về hành vi
- Tiếp nhận những quy tắc và quy luật của sinh hoạt xã hội.
- Hình thành năng lực quan sát và đánh giá có phê phán những cử chỉ của ngời khác
cũng nh đặt nền móng cho những niềm tin và thói quan đạo đức cùng với các dạng bài học
đạo đức trong chơng trình giáo dục tiểu học mới ở lớp 1, 2, 3 thì việc tổ chức trò chơi trong
các giờ học sẽ có tác dụng to lớn trong việc giúp học sinh hình thành các biểu tợng, chuẩn
mực đạo đức cũng nh rèn luyện kỹ năng thể hiện hành vi đạo đức cho các em.
II - Cơ sở thực tiễn
Dạy học là một nghề sáng tạo, nhất là trong môn học Đạo đức, môn học cung cấp
cho học sinh những chuẩn mực về đạo đức. Môn học có tác dụng to lớn trong việc hình
thành nhân cách cho học sinh. Vậy mà việc dạy học môn Đạo đức ở trờng chúng tôi hiện nay
còn phần nào coi nhẹ, cứng nhắc. Trong giờ học giáo viên chủ yếu sử dụng phơng pháp
thuyết trình, giảng giải. Hình thức tổ chức dạy học trong các hoạt động còn đơn điệu. Sau giờ
học, học sinh không biết vận dụng kiến thức đã học vào thực tế. Chẳng hạn học sinh vừa đợc
học bài giữ trật tự vệ sinh nơi công cộng song lại rất ồn ào mất trật tự, nhiều học sinh làm
việc riêng trong giờ học hay là còn vứt rác bừa bãi trong sân trờng. Học sinh vừa đợc học bài
lễ phép vâng lời thầy cô giáo nhng ra khỏi lớp chỉ chào hỏi cô giáo dạy mình. Hoặc là học
sinh không biết cảm ơn, xin lỗi khi đợc giúp đỡ hay làm điều gì không phải với bạn bè, thầy
cô, ngời khác v.v..Rộng hơn nữa hiện nay ngoài xã hội một bộ phận thanh thiếu niên đang có
nhiều biểu hiện xuống cấp về đạo đức, tệ nạn ăn cắp, cờ bạc, nghiện hút v.v....ngày một
nhiều. Đâu đó vẫn còn hiện tợng học sinh đánh thầy cô giáo. Đây cũng là điều mà những
ngời làm công tác giáo dục phải suy nghĩ.
Từ năm học 2002 – 2003 Bộ GD - ĐT đã triển khai chơng trình GDTH mới trên
phạm vi cả nớc. Song song với việc cải tiến nội dung chơng trình thì việc đổi mới phơng
pháp dạy học đã và đang đợc các cấp các ngành quan tâm. Trong những năm gần đây đã có
nhiều đợt học tập, sinh hoạt chuyên môn, hội thảo, thao giảng cấp trờng, cấp huyện, cấp tỉnh
để giáo viên cùng với nhà chuyên môn trao đổi về đổi mới phơng pháp dạy học. Một trong
những phơng pháp tổ chức dạy học theo xu hớng mới là phơng pháp tổ chức trò chơi
học tập. Không ai có thể phủ nhận đợc mặt tích cực mà việc tổ chức trò chơi học tập mang
lại. Tuy nhiên thực trạng của việc tổ chức trò chơi vào trong những tiết dạy đạo đức của
trờng tôi cũng nh những trờng khác còn nhiều bất cập. Nhiều giáo viên không thấy hết đợc
tác dụng của phơng pháp tổ chức trò chơi còn xem nhẹ và rất ngại sử dụng phơng pháp này.
ở những tiết học đợc thanh tra, thao giảng hay hội giảng thì tổ chức lôi thôi, luộm thuộm ,
mang nặng tính hình thức. Giáo viên hết sức lúng túng không biết tổ chức vào lúc nào, cách
thức tổ chức ra sao. Học sinh ngợng ngùng, bỡ ngỡ không nghiêm túc khi thể hiện nên dẫn
đến sau trò chơi không mang lại hiệu quả giáo dục cao. Tất cả những điều trên do đâu? Tôi
nghĩ thứ nhất do điều kiện cơ sở vật chất trờng lớp, bàn ghế, trang thiết bị phục vụ cho giảng
dạy còn quá nhiều thiếu thốn. ở một số giờ học giáo viên muốn tổ chức trò chơi thì không
có điều kiện. Thứ hai là do trình độ, năng lực, chuyên môn của đội ngũ giáo viên còn
nhiều hạn chế cha đáp ứng với nhu cầu cải tiến nội dung cũng nh phơng pháp giảng dạy.
Độ nhiệt tình, ý thức trách nhiệm cũng nh nhận thức rõ ràng là cần phải thực sự đổi
mới phơng pháp giảng dạy cha cao . Nguyên nhân thứ ba là về phía học sinh đặc điểm trờng
chúng tôi theo điều tra cơ bản đầu năm học có tới hơn 90% số học sinh có bố mẹ làm nghề
nông nghiệp. Các em ít có điều kiện tiếp xúc với truyện tranh ảnh, sách báo. Do điều kiện
sống, môi trờng gia đình mà sự hiểu biết của các em về thế giới xung quanh còn nhiều hạn
chế. Các em còn rụt rè, ngợng ngùng không tự tin trong giao tiếp. Đây là điểm khác biệt lớn
so với trẻ em thành phố. Bên cạnh việc khắc phục khó khăn về điều kiện cơ sở vật chất, trang
thiết bị dạy học, tôi luôn quan tâm gần gũi bồi dỡng t tởng tình cảm vốn sống cho học sinh,
đồng thời tự học hỏi, trau dồi kiến thức, trình độ chuyên môn nghiệp vụ s phạm qua bạn bè,
đồng nghiệp, qua sách báo tìm tòi ra những hớng đi mới để giảng dạy tốt các môn học nói
chung và môn Đạo đức nói riêng
III - Quá trình nghiên cứu
Với những suy nghĩ và trăn trở tôi mạnh dạn áp dụng kinh nghiệm của bản thân vào
giảng dạy môn Đạo đức ở các lớp do tôi chủ nhiệm năm học 2003-2004 thực nghiệm tại lớp
1. Năm học 2004-2005, thực nghiệm tại lớp 2. Năm học 2005 - 2006 thực nghiệm tại lớp 3,
tôi thấy đã có nhiều kết quả khả quan. Học sinh nắm chắc đợc kiến thức đã học biết vận dụng
tốt vào thực tế cuộc sống. Trong khuôn khổ hạn hẹp của bài viết này tôi xin đợc trình bày
một số kinh nghiệm "Tổ chức trò chơi học tập trong giờ dạy Đạo đức ở các lớp 1, 2, 3".
B - Giải quyết vấn đề.
I/ Những nội dung đề cập trong sáng kiến kinh nghiệm
Chúng ta đã biết kết quả cuối cùng của mỗi giờ học đạo đức là học sinh phải có đợc
những hiểu biết ban đầu về một số chuẩn mực hành vi đạo đức và pháp luật phù hợp với lứa
tuổi. Từ đó từng bớc hình thành cho học sinh kỹ năng nhận xét, đánh giá đối với quan niệm
hành vi việc làm có liên quan đến các chuẩn mực đạo đức đã học. Bớc đầu hình thành thái độ
có trách nhiệm với lời nói, việc làm của bản thân, tự tin vào bản thân. Trong các giờ đạo đức
ngoài các phơng pháp đặc trng của môn học nh phơng pháp động não, thảo luận nhóm, đóng
vai v.v... tôi thờng chú trọng đến phơng pháp tổ chức trò chơi học tập cho học sinh. Mục
đích tổ chức trò chơi có thể là khởi động, giới thiệu bài; có thể là học sinh tìm hiểu, phát
hiện nội dung bài học; có thể là để rèn luyện kỹ năng ứng xử cho học sinh; có thể là khắc
sâu, củng cố kiến thức cho học sinh. Tuy nhiên để việc tổ chức cho học sinh chơi đạt hiệu
quả giáo dục cao thì không phải là việc làm dễ thực hiện. ở bài viết này tôi xin đợc đề cập
tới ba vấn đề cơ bản:
1) Chủ động khắc phục khó khăn về cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học.
2) Khắc phục những khó khăn từ phía học sinh.
3) Khắc phục những khó khăn từ phía giáo viên.
II/ Biện pháp thực hiện
1) Khắc phục khó khăn về cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học.
Điều kiện về cơ sở vật chất trang thiết bị dạy học là yếu tố quan trọng, nó có tác
dụng phụ trợ đắc lực cho ngời giáo viên khi tiến hành tổ chức trò chơi học tập môn Đạo đức.
ở vùng nông thôn chúng ta hiện nay điều kiện về cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học hết
sức thiếu thốn. Làm thế nào để khắc phục tình trạng trên, đây là câu hỏi luôn trăn trở đối
với mỗi giáo viên trực tiếp đứng lớp. Tôi nghĩ ngoài việc đề nghị Ban giám hiệu, hội cha mẹ
học sinh và các cấp có thẩm quyền quan tâm giúp đỡ thì ngời giáo viên phải chủ động, linh
hoạt, sáng tạo khi tổ chức trò chơi học tập đạo đức cho học sinh. ở những trò chơi cần điều
kiện sân bãi rộng, bàn ghế đúng quy cách để tổ chức cho học sinh cả lớp cùng tham gia một
trò chơi, thì ta có thể chia nhỏ từng tốp học sinh hoặc thay đổi thành trò chơi khác phù hợp
với điều kiện về cơ sở vật chất của lớp, của trờng mà vẫn đảm bảo đợc nội dung giáo dục cho
học sinh. Chúng ta có thể huy động từ phía học sinh thu gom đồ phế thải tận dụng làm những