1
M ðU
1.Tính cp thit ñ tài
Vit Nam là mt trong nhng nưc có ưu th v ñiu kin tnhiên
thích h p cho s sinh trư#ng và phát tri%n c&a cây chè. Chè tr,ng t-p
trung ch& yu # vùng núi, trung du phía B3c, khu B4n cũ và các t6nh Tây
Nguyên (Chu Xuân Ái, 1998)[2], (NguyAn Kim Phong) [40].
Cây chè ñem lGi ngu,n thu nh-p quan trIng góp phJn xoá ñói giLm
nghèo và dJn tin ti làm giàu cho nhân dân trong vùng. Phát tri%n cây
chè tGo công ăn vic làm cho hàng chOc vGn lao ñng, góp phJn ñiu hoà
s phân b4 dân cư min núi. ð,ng thRi cây chè còn có vai trò to ln trong
vic ph& xanh ñTt tr4ng, ñ,i núi trIc và bLo v môi trưRng sinh thái.
ðn nay nưc ta là qu4c gia có sLn lư ng sLn xuTt và xuTt khUu
chè ln thV 5 trên th gii ch6 sau Xn ð, Trung Qu4c, Kenya, Srilanka và
ngang hàng vi Indonesia, giá tr\ xuTt khUu chè c&a nưc ta v]n còn khá
thTp so vi m^t b_ng chung c&a th gii. B#i sLn phUm chè xuTt khUu c&a
ta có chTt lư ng chưa cao, chưa quLn lý ñư c vTn ñ chTt lư ng, ñ^c bit
là khâu v sinh an toàn thc phUm (NguyAn Văn Hùng, NguyAn Văn TGo,
2006)[13], (ðd NgIc Que, Lê TTt Khương, 2000)[44], (NguyAn Văn TGo,
2005) [47].
Trong nhng năm 2000 i 2005, nh_m kh3c phOc tình trGng thiu
các gi4ng chè chTt lư ng cao, ñư c s ch6 ñGo c&a chính ph&, c&a B
Nông nghip và PTNT công tác chIn tGo gi4ng chè ñư c ñUy mGnh, ñ,ng
thRi vka chIn tGo gi4ng chè trong nưc, vka tăng cưRng vic nh-p ni
gi4ng tk nưc ngoài. Trong thRi gian ng3n b_ng nhiu con ñưRng khác
nhau, ñã nh-p ñư c khoLng 30 gi4ng chè tk các nưc tr,ng chè trong khu
vc. Tuy nhiên, sau thRi gian ñánh giá khLo nghim cho thTy ña s4 các
gi4ng chè nh-p ni ñu không thích Vng vi ñiu kin khí h-u Vit Nam,
sinh trư#ng yu và sâu bnh nhiu. Mt s4 gi4ng có chTt lư ng t4t tGi
nưc s# tGi song tr,ng # Vit Nam lGi có chTt lư ng không cao.
ð% cLi thin chTt lư ng chè # Vit Nam, ña dGng hoá sLn phUm,
2
tăng sVc cGnh tranh trên th\ trưRng chè th gii, trong nhng năm gJn ñây,
Vin Khoa hIc ke thu-t Nông lâm nghip min núi phía B3c ñã tin hành
ñ,ng b các phương pháp chIn tGo và nhân gi4ng chè. Phương pháp lai
hu tính các gi4ng chè ñư c coi là phương pháp mũi nhIn có hiu quL
trong công tác chIn tGo gi4ng. Chính vì v-y chúng tôi tin hành ñ tài:
“ðánh giá các ging b m và con lai phc v công tác chn to ging
chè cht lưng cao  Vit Nam ”.
2.Mc tiêu nghiên cu
i ðánh giá ñư c nhng ñ^c ñi%m cơ bLn c&a t-p ñoàn gi4ng chè
nghiên cVu, mVc ña dGng di truyn tk ñó chIn ra ñư c các dGng b4, mp có
giá tr\ làm v-t liu chIn gi4ng.
i Sq dOng v-t liu trong t-p ñoàn ñ% lai tGo và chIn lIc mt s4
gi4ng chè có năng suTt, chTt lư ng và thích nghi phOc vO cho công tác
phát tri%n chè # Vit Nam.
3. Ý nghĩa khoa h"c và th$c ti%n c&a ñ tài
3.1. Ý nghĩa khoa hc
i ðây là công trình ñJu tiên nghiên cVu mt cách h th4ng và toàn
din v ngu,n v-t liu, v quy trình lai giúp ñ\nh hưng ke thu-t cho các
cán b làm công tác nghiên cVu chIn tGo gi4ng chè b_ng phương pháp lai
hu tính # Vit Nam.
i ðưa ra ñư c mt s4 thông s4 v ñ xa cách di truyn và giá tr\ ưc
lư ng hiu quL chIn lIc phOc vO cho chIn các cây ñJu dòng tri%n vIng tk
các quJn th% lai.
3.2. Ý nghĩa th(c ti)n
TGo ra các dòng chè ưu tú, các gi4ng chè mi có năng suTt cao và chTt
lư ng t4t góp phJn làm phong phú thêm cơ cTu gi4ng chè c&a Vit Nam.
4. Nh)ng ñóng góp m,i c&a lu.n án
i ðã phát hin ra các m]u gi4ng trong t-p ñoàn có mt s4 ñ^c ñi%m
giá tr\ làm v-t liu chIn gi4ng chè có năng suTt cao, chTt lư ng t4t.
3
i ðã hoàn thin ñư c mt s4 thông s4 và quy trình lai hu tính các
gi4ng chè # ñiu kin Vit Nam.
i Rút ra ñư c m4i quan h gia ñ xa cách di truyn các b4 mp và
giá tr\ hiu quL chIn lIc các cá th% chè # quJn th% lai.
i ðã tGo ra hai gi4ng chè mi sLn xuTt thq nghim PH8, PH9 và
mt s4 dòng chè tri%n vIng khác.
5. ð1i tư3ng, ph5m vi và th6i gian nghiên cu
5.1. ði tưng nghiên c,u
7 ð4i tư ng nghiên cVu là t-p ñoàn các gi4ng chè chính hin có #
Vit Nam.
i Các cá th% và các dòng chIn lIc ñư c tGo ra b_ng phương pháp lai
hu tính.
5.2. Phm vi nghiên c,u
i KhLo sát các ñ^c ñi%m nông sinh hIc c&a các gi4ng chè chính
trong t-p ñoàn các gi4ng chè Vit Nam tr,ng tGi Vin Khoa hIc ke thu-t
Nông lâm nghip min núi phía B3c.
i ðánh giá t-p ñoàn các cá th% lai, các dòng chè lai ưu tú ñư c chIn
lIc và nhân sơ b tk giai ñoGn 1998 ñn nay.
i Thu hGt trong nghiên cVu dùng làm ngu,n v-t liu ñ% chIn tGo
gi4ng chè ch bin chè xanh, chè ñen có chTt lư ng cao # nưc ta.
5.3.Th0i gian nghiên c,u
ð tài lu-n án ñư c tin hành k thka các kt quL nghiên cVu tk
1998 ñn nay.
Chương 1
T:NG QUAN TÀI LIAU VÀ CƠ S KHOA HHC CIA ðJ TÀI
1.1.Ngu,n g4c, phân loGi và s phân b4 c&a cây chè
1.2. Nhng nghiên cVu v chè trên th gii và trong nưc
1.3. Nhng nh-n ñ\nh tsng quát v tình hình nghiên cVu chè trong và
ngoài nưc có liên quan ñn ñ tài.
4
Chương 2
VKT LIAU, NLI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CRU
2.1.V.t liSu nghiên cu
i G,m 58 gi4ng chè chính trong vưRn t-p ñoàn các gi4ng chè tr,ng
tGi Phú H
i QuJn th% các cá th% lai ñư c tGo ra b_ng phương pháp lai hu tính
tsng s4 g,m 1087 cá th% .
i Các dòng chè chIn lIc ñư c tGo ra b_ng phương pháp lai hu
tính
2.2. NTi dung nghiên cu
1. ðánh giá t-p ñoàn các m]u gi4ng chè chính # Vit Nam
2. Hoàn thin quy trình lai hoa hu tính # chè.
3. ChIn lIc và ưc lư ng hiu quL chIn lIc # quJn th% con lai.
4. ðánh giá các dòng chè có tri%n vIng ñư c chIn lIc tk các quJn th% con lai.
5. Kt quL khLo nghim gi4ng chè tri%n vIng.
2.3. Phương pháp nghiên cu
2.3.1. ðánh giá t1p ñoàn các m3u ging chè  Vit Nam .
2.3.1.1. ðánh giá ñc ñim hình thái lá, búp, thân, cành ca các mu
ging chè chính trong t#p ñoàn các ging chè t$i Vi&n KHKT Nông lâm
nghi&p mi,n núi phía B.c.
2.3.1.2. ðánh giá m/t s ñc ñim nông sinh h1c ca các ging chè chính
trong t#p ñoàn các ging chè t$i Vi&n KHKT Nông lâm nghi&p mi,n núi
phía B.c.
2.3.2. Hoàn thin quy trình lai to ging chè
i Xác ñ\nh thRi gian lai hoa
i SVc s4ng phTn hoa
i SVc s4ng nhuu hoa c&a mt s4 gi4ng chè.
i Xác l-p các thông s4 ke thu-t c&a quy trình lai hoa hu tính # chè
5
i Tin hành các ts h p lai g,m 15 c^p lai sau:
TT C^p lai TT C^p lai
1 Long Vân 2000/ Trung Du 9 Saemidori / Cù D Phùng
2 Kim Tuyên/ Trung Du 10 Tham Vè / Trung Du
3 TRI777/ Kim Tuyên 11 Bát Tiên / PH1
4 TRI777/ Trung Du 12 Asatsuyu / Trung Du
5 Bát Tiên/ Trung Du 13 TV Quý Xuân / Trung Du
6 Bát Tiên / ChTt Tin 14 Ba Vì / Trung Du
7 Long Vân 2000/ PH1 15 H, Nam 3 / Trung Du
8 Okumidori / PH1
Tin hành lai 250 hoa/ 1 c^p.
2.3.3. Chn lc và ư:c lưng hiu qu; chn lc  qu<n th= con lai
i ðánh giá mVc ñ bin ñng các tính trGng # quJn th% con lai
i Ưc lư ng hiu quL chIn lIc các tính trGng # quJn th% con lai.
i M4i quan h ña dGng di truyn c&a ngu,n b4 mp vi ưc lư ng hiu
quL chIn lIc các dòng chè mi.
ðánh giá mVc bin ñng ki%u gen c&a quJn th% F1 và hiu quL
chIn lIc ñư c tính theo công thVc[36]:
(Vp1 + Vp2)
VG= VF1i ;
2
(Vp1 + Vp2)
VF1i
2
H =
VF1
VG: Bin ñng ki%u gen tính trGng c&a F1
VF1: Phương sai tính trGng c&a F1
Vp1: Phương sai tính trGng c&a gi4ng b4
Vp2: Phương sai tính trGng c&a gi4ng mp
H: Giá tr\ ưc lư ng hiu quL chIn lIc