Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Đánh giá các giống bố mẹ và con lai phục vụ công tác chọn tạo giống chè chất lượng cao ở Việt Nam

1<br /> M<br /> <br /> ð U<br /> <br /> 1.Tính c p thi t ñ tài<br /> Vi t Nam là m t trong nh ng nư c có ưu th v ñi u ki n t nhiên<br /> thích h p cho s sinh trư ng và phát tri n c a cây chè. Chè tr ng t p<br /> trung ch y u vùng núi, trung du phía B c, khu B n cũ và các t nh Tây<br /> Nguyên (Chu Xuân Ái, 1998)[2], (Nguy n Kim Phong) [40].<br /> Cây chè ñem l i ngu n thu nh p quan tr ng góp ph n xoá ñói gi m<br /> nghèo và d n ti n t i làm giàu cho nhân dân trong vùng. Phát tri n cây<br /> chè t o công ăn vi c làm cho hàng ch c v n lao ñ ng, góp ph n ñi u hoà<br /> s phân b dân cư mi n núi. ð ng th i cây chè còn có vai trò to l n trong<br /> vi c ph xanh ñ t tr ng, ñ i núi tr c và b o v môi trư ng sinh thái.<br /> ð n nay nư c ta là qu c gia có s n lư ng s n xu t và xu t kh u<br /> chè l n th 5 trên th gi i ch sau n ð , Trung Qu c, Kenya, Srilanka và<br /> ngang hàng v i Indonesia, giá tr xu t kh u chè c a nư c ta v n còn khá<br /> th p so v i m t b ng chung c a th gi i. B i s n ph m chè xu t kh u c a<br /> ta có ch t lư ng chưa cao, chưa qu n lý ñư c v n ñ ch t lư ng, ñ c bi t<br /> là khâu v sinh an toàn th c ph m (Nguy n Văn Hùng, Nguy n Văn T o,<br /> 2006)[13], (ð Ng c Qu , Lê T t Khương, 2000)[44], (Nguy n Văn T o,<br /> 2005) [47].<br /> Trong nh ng năm 2000 - 2005, nh m kh c ph c tình tr ng thi u<br /> các gi ng chè ch t lư ng cao, ñư c s ch ñ o c a chính ph , c a B<br /> Nông nghi p và PTNT công tác ch n t o gi ng chè ñư c ñ y m nh, ñ ng<br /> th i v a ch n t o gi ng chè trong nư c, v a tăng cư ng vi c nh p n i<br /> gi ng t nư c ngoài. Trong th i gian ng n b ng nhi u con ñư ng khác<br /> nhau, ñã nh p ñư c kho ng 30 gi ng chè t các nư c tr ng chè trong khu<br /> v c. Tuy nhiên, sau th i gian ñánh giá kh o nghi m cho th y ña s các<br /> gi ng chè nh p n i ñ u không thích ng v i ñi u ki n khí h u Vi t Nam,<br /> sinh trư ng y u và sâu b nh nhi u. M t s gi ng có ch t lư ng t t t i<br /> nư c s t i song tr ng Vi t Nam l i có ch t lư ng không cao.<br /> ð c i thi n ch t lư ng chè<br /> <br /> Vi t Nam, ña d ng hoá s n ph m,<br /> <br /> 2<br /> tăng s c c nh tranh trên th trư ng chè th gi i, trong nh ng năm g n ñây,<br /> Vi n Khoa h c k thu t Nông lâm nghi p mi n núi phía B c ñã ti n hành<br /> ñ ng b các phương pháp ch n t o và nhân gi ng chè. Phương pháp lai<br /> h u tính các gi ng chè ñư c coi là phương pháp mũi nh n có hi u qu<br /> trong công tác ch n t o gi ng. Chính vì v y chúng tôi ti n hành ñ tài:<br /> “ðánh giá các gi ng b m và con lai ph c v công tác ch n t o gi ng<br /> chè ch t lư ng cao Vi t Nam ”.<br /> 2.M c tiêu nghiên c u<br /> - ðánh giá ñư c nh ng ñ c ñi m cơ b n c a t p ñoàn gi ng chè<br /> nghiên c u, m c ña d ng di truy n t ñó ch n ra ñư c các d ng b , m có<br /> giá tr làm v t li u ch n gi ng.<br /> - S d ng v t li u trong t p ñoàn ñ lai t o và ch n l c m t s<br /> gi ng chè có năng su t, ch t lư ng và thích nghi ph c v cho công tác<br /> phát tri n chè Vi t Nam.<br /> 3. Ý nghĩa khoa h c và th c ti n c a ñ tài<br /> 3.1. Ý nghĩa khoa h c<br /> - ðây là công trình ñ u tiên nghiên c u m t cách h th ng và toàn<br /> di n v ngu n v t li u, v quy trình lai giúp ñ nh hư ng k thu t cho các<br /> cán b làm công tác nghiên c u ch n t o gi ng chè b ng phương pháp lai<br /> h u tính Vi t Nam.<br /> - ðưa ra ñư c m t s thông s v ñ xa cách di truy n và giá tr ư c<br /> lư ng hi u qu ch n l c ph c v cho ch n các cây ñ u dòng tri n v ng t<br /> các qu n th lai.<br /> 3.2. Ý nghĩa th c ti n<br /> T o ra các dòng chè ưu tú, các gi ng chè m i có năng su t cao và ch t<br /> lư ng t t góp ph n làm phong phú thêm cơ c u gi ng chè c a Vi t Nam.<br /> 4. Nh ng ñóng góp m i c a lu n án<br /> - ðã phát hi n ra các m u gi ng trong t p ñoàn có m t s ñ c ñi m<br /> giá tr làm v t li u ch n gi ng chè có năng su t cao, ch t lư ng t t.<br /> <br /> 3<br /> - ðã hoàn thi n ñư c m t s thông s và quy trình lai h u tính các<br /> gi ng chè<br /> <br /> ñi u ki n Vi t Nam.<br /> <br /> - Rút ra ñư c m i quan h gi a ñ xa cách di truy n các b m và<br /> giá tr hi u qu ch n l c các cá th chè<br /> <br /> qu n th lai.<br /> <br /> - ðã t o ra hai gi ng chè m i s n xu t th nghi m PH8, PH9 và<br /> m t s dòng chè tri n v ng khác.<br /> 5. ð i tư ng, ph m vi và th i gian nghiên c u<br /> 5.1. ð i tư ng nghiên c u<br /> - ð i tư ng nghiên c u là t p ñoàn các gi ng chè chính hi n có<br /> Vi t Nam.<br /> - Các cá th và các dòng ch n l c ñư c t o ra b ng phương pháp lai<br /> h u tính.<br /> 5.2. Ph m vi nghiên c u<br /> - Kh o sát các ñ c ñi m nông sinh h c c a các gi ng chè chính<br /> trong t p ñoàn các gi ng chè Vi t Nam tr ng t i Vi n Khoa h c k thu t<br /> Nông lâm nghi p mi n núi phía B c.<br /> - ðánh giá t p ñoàn các cá th lai, các dòng chè lai ưu tú ñư c ch n<br /> l c và nhân sơ b t giai ño n 1998 ñ n nay.<br /> - Thu h t trong nghiên c u dùng làm ngu n v t li u ñ ch n t o<br /> gi ng chè ch bi n chè xanh, chè ñen có ch t lư ng cao<br /> <br /> nư c ta.<br /> <br /> 5.3.Th i gian nghiên c u<br /> ð tài lu n án ñư c ti n hành k th a các k t qu nghiên c u t<br /> 1998 ñ n nay.<br /> Chương 1<br /> T NG QUAN TÀI LI U VÀ CƠ S KHOA H C C A ð TÀI<br /> 1.1.Ngu n g c, phân lo i và s phân b c a cây chè<br /> 1.2. Nh ng nghiên c u v chè trên th gi i và trong nư c<br /> 1.3. Nh ng nh n ñ nh t ng quát v tình hình nghiên c u chè trong và<br /> ngoài nư c có liên quan ñ n ñ tài.<br /> <br /> 4<br /> Chương 2<br /> V T LI U, N I DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U<br /> 2.1.V t li u nghiên c u<br /> - G m 58 gi ng chè chính trong vư n t p ñoàn các gi ng chè tr ng<br /> t i Phú H<br /> - Qu n th các cá th lai ñư c t o ra b ng phương pháp lai h u tính<br /> t ng s g m 1087 cá th .<br /> - Các dòng chè ch n l c ñư c t o ra b ng phương pháp lai h u<br /> tính<br /> 2.2. N i dung nghiên c u<br /> 1. ðánh giá t p ñoàn các m u gi ng chè chính<br /> 2. Hoàn thi n quy trình lai hoa h u tính<br /> <br /> Vi t Nam<br /> <br /> chè.<br /> <br /> 3. Ch n l c và ư c lư ng hi u qu ch n l c qu n th con lai.<br /> 4. ðánh giá các dòng chè có tri n v ng ñư c ch n l c t các qu n th con lai.<br /> 5. K t qu kh o nghi m gi ng chè tri n v ng.<br /> 2.3. Phương pháp nghiên c u<br /> 2.3.1. ðánh giá t p ñoàn các m u gi ng chè<br /> <br /> Vi t Nam .<br /> <br /> 2.3.1.1. ðánh giá ñ c ñi m hình thái lá, búp, thân, cành c a các m u<br /> gi ng chè chính trong t p ñoàn các gi ng chè t i Vi n KHKT Nông lâm<br /> nghi p mi n núi phía B c.<br /> 2.3.1.2. ðánh giá m t s ñ c ñi m nông sinh h c c a các gi ng chè chính<br /> trong t p ñoàn các gi ng chè t i Vi n KHKT Nông lâm nghi p mi n núi<br /> phía B c.<br /> 2.3.2. Hoàn thi n quy trình lai t o gi ng chè<br /> - Xác ñ nh th i gian lai hoa<br /> - S c s ng ph n hoa<br /> - S c s ng nhu hoa c a m t s gi ng chè.<br /> - Xác l p các thông s k thu t c a quy trình lai hoa h u tính chè<br /> <br /> 5<br /> - Ti n hành các t h p lai g m 15 c p lai sau:<br /> TT<br /> <br /> C p lai<br /> <br /> TT C p lai<br /> <br /> 1<br /> <br /> Long Vân 2000/ Trung Du<br /> <br /> 9<br /> <br /> Saemidori / Cù D Phùng<br /> <br /> 2<br /> <br /> Kim Tuyên/ Trung Du<br /> <br /> 10<br /> <br /> Tham Vè / Trung Du<br /> <br /> 3<br /> <br /> TRI777/ Kim Tuyên<br /> <br /> 11<br /> <br /> Bát Tiên / PH1<br /> <br /> 4<br /> <br /> TRI777/ Trung Du<br /> <br /> 12<br /> <br /> Asatsuyu / Trung Du<br /> <br /> 5<br /> <br /> Bát Tiên/ Trung Du<br /> <br /> 13<br /> <br /> T Quý Xuân / Trung Du<br /> <br /> 6<br /> <br /> Bát Tiên / Ch t Ti n<br /> <br /> 14<br /> <br /> Ba Vì / Trung Du<br /> <br /> 7<br /> <br /> Long Vân 2000/ PH1<br /> <br /> 15<br /> <br /> H Nam 3 / Trung Du<br /> <br /> 8<br /> <br /> Okumidori / PH1<br /> <br /> Ti n hành lai 250 hoa/ 1 c p.<br /> 2.3.3. Ch n l c và ư c lư ng hi u qu ch n l c<br /> - ðánh giá m c ñ bi n ñ ng các tính tr ng<br /> <br /> qu n th con lai<br /> qu n th con lai<br /> <br /> - Ư c lư ng hi u qu ch n l c các tính tr ng qu n th con lai.<br /> - M i quan h ña d ng di truy n c a ngu n b m v i ư c lư ng hi u<br /> qu ch n l c các dòng chè m i.<br /> ðánh giá m c bi n ñ ng ki u gen c a qu n th F1 và hi u qu<br /> ch n l c ñư c tính theo công th c[36]:<br /> (Vp1 + Vp2)<br /> VG= VF1;<br /> 2<br /> (Vp1 + Vp2)<br /> VF12<br /> H=<br /> VF1<br /> VG: Bi n ñ ng ki u gen tính tr ng c a F1<br /> VF1: Phương sai tính tr ng c a F1<br /> Vp1: Phương sai tính tr ng c a gi ng b<br /> Vp2: Phương sai tính tr ng c a gi ng m<br /> H: Giá tr ư c lư ng hi u qu ch n l c<br /> <br />