Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu quá trình tích lũy, đào thải và ảnh hưởng của Chì (Pb), Cadimi (Cd) đến lượng glycogen, insulin, cortisol trong cá rô đồng (Anabas testudineus)

Trong bối cảnh công nghiệp hóa hiện nay, ô nhiễm môi trường do kim loại nặng, đặc biệt là chì (Pb) và cadimi (Cd), đang đặt ra thách thức nghiêm trọng. Các kim loại này xâm nhập vào môi trường nước, tích lũy trong các loài thủy sinh như cá, gây rối loạn chức năng sinh lý và suy giảm sức khỏe. Cá rô đồng (Anabas testudineus), loài cá có giá trị kinh tế và dinh dưỡng cao, rất nhạy cảm với ô nhiễm và là mắt xích quan trọng trong chuỗi thực phẩm. Việc tích lũy chì (Pb) và cadimi (Cd) trong cá không chỉ ảnh hưởng đến hệ miễn dịch, chuyển hóa glycogen, insulin và cortisol của chúng mà còn tiềm ẩn nguy cơ sức khỏe cho con người. Nghiên cứu sâu về quá trình tích lũy, đào thải và các tác động sinh lý này trên cá rô đồng là cần thiết để bảo vệ môi trường thủy sinh và sức khỏe cộng đồng.

Các nhà khoa học, nghiên cứu sinh trong lĩnh vực hóa học vô cơ, độc chất môi trường, sinh học thủy sinh, quản lý tài nguyên và môi trường, các cơ quan quản lý về an toàn thực phẩm và nuôi trồng thủy sản.

Nghiên cứu này đi sâu vào việc đánh giá quá trình tích lũy, đào thải và các tác động sinh lý của chì (Pb) và cadimi (Cd) trên cá rô đồng (Anabas testudineus), một loài cá quan trọng về kinh tế và sinh học tại Việt Nam, nhằm cung cấp cơ sở khoa học cho quản lý môi trường và an toàn thực phẩm. Phương pháp tiếp cận bao gồm xác định ngưỡng độc cấp tính (LC50 trong 96 giờ) của từng kim loại đối với cá rô đồng. Tiếp theo, các thí nghiệm độc tính bán trường diễn đã được thực hiện để quan sát quy luật tích lũy và đào thải của chì (Pb) và cadimi (Cd) trong các mô khác nhau của cá như mang, gan và thịt sau 28 ngày phơi nhiễm và 14 ngày sống trong nước sạch. Đặc biệt, nghiên cứu đã tập trung vào ảnh hưởng của các kim loại nặng này đến hàm lượng cortisol trong huyết tương, insulin trong máu và glycogen ở gan, đây là những dấu ấn sinh học quan trọng để đánh giá mức độ căng thẳng sinh lý của cá. Kết quả cho thấy cá rô đồng tích lũy Pb và Cd theo những quy luật cụ thể trong các mô và có khả năng đào thải nhất định, đồng thời các biểu hiện rối loạn sinh hóa như thay đổi cortisol, insulin và phân hủy glycogen gan đã chỉ ra tác động tiêu cực của Pb và Cd lên hoạt động của trục hạ đồi – tuyến yên – tuyến liên thận (HPI), tuyến tụy và chức năng gan. Những phát hiện này không chỉ thiết lập nền tảng cho các nghiên cứu độc chất môi trường tiếp theo mà còn cung cấp dữ liệu quan trọng cho nhà quản lý trong việc định hướng sử dụng chuỗi thực phẩm an toàn và phát triển các công cụ giám sát, cảnh báo ô nhiễm kim loại nặng hiệu quả.