TạpchíQuảnlývàKinhtếquốctế,số140(09/2021)

TRÁCHNHIỆMXÃHỘICỦADOANHNGHIỆPVÀ
SỰGẮNKẾTCỦANHÂNVIÊN:NGHIÊNCỨUTẠI
CÁCDOANHNGHIỆPNHỎVÀVỪAVIỆTNAM
TrầnThịHiền
TrườngĐạihọcKinhtế,ĐạihọcQuốcgiaHàNội,HàNội,ViệtNam
NguyễnHồngQuân
TrườngĐạihọcNgoạithương,HàNội,ViệtNam
Ngàynhận:Ngàyhoànthànhbiêntập:Ngàyduyệtđăng:
Tómtắt:Nghiêncứukiểmđịnhtácđộngcủacácnhântốảnhhưởngtớisựgắnkết
củangườilaođộngvớidoanhnghiệp(DN),sửdụngmộtmẫunghiêncứugồm348
nhânviêntừ68DNnhỏvàvừa(SMEs)ởViệtNam.Tráchnhiệmxãhội(TNXH)
củaSMEsđượcđịnhnghĩatheoSpence(2014)đếntừtráchnhiệmcủaDNvới4
nhómđốitượng,baogồm:vớichínhngườichủ,ngườiquảnlýDNvàgiađìnhcủa
họ;vớingườilaođộng;vớicộngđồngđịaphương;vớiđốitácnhưnhàcungcấp,
bạnhàng,đốithủcạnhtranh.Kếtquảphântíchdữliệukhảosátchothấycảmnhận
củangườilaođộngvềnhữngtráchnhiệmtrênkhiếnchohọgắnbóhơnvớiDN.Kết
quảnghiêncứucũngchothấymôhìnhcủaSpence(2014)vềTNXHcủaDNnhỏ
phùhợpvớibốicảnhởViệtNam.Bàiviếtđưarahàmýchodùnguồnlựccònhạn
chế,SMEsởViệtNamvẫncóthểtìmrahướngđichomìnhđểkhẳngđịnhlàDNcó
TNXH,từđódẫntớingườilaođộnggắnkếtvớiDNhơn.
Từkhóa:Tráchnhiệmxãhộicủadoanhnghiệp,Doanhnghiệpnhỏvàvừa,Gắn
kếtnhânviên
CORPORATESOCIALRESPONSIBILITYANDEMPLOYEE
COMMITMENT:ASTUDYOFVIETNAMESESMALL-AND
MEDIUM-SIZEDENTERPRISES
Abstract:Thisstudyexaminestheimpactsofcorporatesocialresponsibility(CSR)
onemployeecommitment,usingasampleof348employeesfrom68small-and
medium-sized enterprises(SMEs)inVietnam.TheCSRframeworkofSMEs in
Vietnamis adoptedfrom Spence’s(2014) CSRpyramid model, which includes
theresponsibilityoftheenterprisetoowner/manager’sselfandfamily,employees,
localcommunity,andbusinesspartnerssuchassuppliers,customers,competitors.
ThehypothesestestingresultssupportthepositiveinuenceofCSRonemployee
Tácgiảliênhệ,Email:hientt.hsb@vnu.edu.vn
TạpchíQuảnlývàKinhtếquốctế
Trangchủ:http://tapchi.ftu.edu.vn
661
TẠP CHÍ
QUẢNLÝ

KINHTẾQUỐCTẾ

TạpchíQuảnlývàKinhtếquốctế,số140(09/2021)
commitment, suggesting application of Spence’s (2014) CSR pyramid model in
theresearchcontextofSMEsinVietnam.Thestudyresultsimplythatalthough
VietnameseSMEsareinshortageofresources,therearewaysforthemtobesocially
responsible,whichleadstoemployees’commitmenttotheorganizations.
Keywords:CorporateSocialResponsibility,Small-andMedium-sizedEnterprises,
EmployeeAttachment
1.Giớithiệu
SMEscóđónggóprấtlớntớisựpháttriểnkinhtế-xãhộivàtạoviệclàmởViệt
Nam.Tronggiaiđoạn2010-2017,SMEsđónggópbìnhquânchongânsáchNhà
nướckhoảng12,4%/năm,tươngđươngtrên60%GDP.Trongđó,sốlượngSMEs
chiếmđến98,1%tổngsốDNđanghoạtđộngvàtạocôngănviệclàmchohơn5
triệulaođộng(Phùng,2019).Tuynhiên,mộttrongnhữngvấnđềkhókhănnhấtcủa
SMEsởViệtNamcũngnhưởcácquốcgiakháclàmứcđộbiếnđộngvềlaođộng
cao,khócóthểcạnhtranhthuhútnguồnnhânlựcchấtlượngcaonhưtạicácDN
lớn.TheobáocáocủaTalentnet-Mercer,năm2020,tỷlệnghỉviệccủanhânviên
tạicácDNnộiđịalà9,5%,dựbáoconsốnàysẽtănglêntới19%trongnăm2021
(Talentnet-Mercer,2020).CácDNmấtítnhất15-20%lương/nămchocácvịtrícần
ngườithaythếdonhânviênchuyểnviệc(Nguyễn,2020).Cónhiềunguyênnhândẫn
đếntìnhtrạngbỏviệc,nhảyviệctạicácDNViệtNam.Tựutrunglạimộtsốnguyên
nhâncơbảnđólàđiềukiệnlàmviệc,mốiquanhệvớiđồngnghiệp,tiềnlương,sự
thăngtiến,lãnhđạovàkhíacạnhTNXHcủaDN(Gonyea&Googins,1992).
Sựgắnbócủanhânviênđượccoilàmộttrongnhữngvấnđềquảnlýkhókhăn
nhấttrongSMEsvìsựgắnbócủahọđóngvaitròquantrọngtrongtăngtrưởng
củaDN.Cóthểnhậnthấyvaitròquantrọngcủasựgắnkếtnhânviênởcácnước
trênthếgiới.Theokhảosát"Camkếtcủanhânviên,ýtưởnghànhđộng"trongthị
trườngviệclàmởÚc,83%ngườilaođộngđượckhảosáttinrằngsựcamkếtcủa
nhânviênlàquantrọngđốivớitổchứccủahọ.Hơn14%chorằngđiềuđóquan
trọng"ởmộtmứcđộnhấtđịnh";chỉ3%nhânviênđượcphỏngvấnnóirằngđiều
đókhôngquantrọng(Hays,2014).Mộtnhânviêncósựcamkếtcaođốivớitổchức
củamìnhthườnglàmviệcnhiệttìnhhơn,ổnđịnhtâmlývàluônnỗlựcđểđápứng
nhucầucủatổchức,tráingượcvớinhữngngườicómứccamkếtthấphơn.
TNXH củaDNnhỏđượcđịnh nghĩatheo Spence(2014)đếntừ trách nhiệm
củachínhngườichủvà/hoặcngườiquảnlýDNvớigiađìnhcủahọ,vớingườilao
động,vớicộngđồngđịaphươngvàvớiđốitác.Theothốngkêsốlượngtríchdẫn
trênGoogleScholar,thếgiớiđãcó242côngtrìnhnghiêncứutríchdẫnmôhình
TNXHdànhchoDNnhỏcủaSpence(2014).CũngnhưSpence(2014),Wickert&
cộngsự(2016),Dias&cộngsự(2019)đềuthừanhậnkhókhănkhisosánhTNXH
giữahainhómDNcóquymôkhácnhau,lànhómDNlớnvànhómSMEs,dođó,
cầnápdụngmộtmôhìnhTNXHphùhợpvớiđiềukiệncủaSMEsởcácquốcgia
TạpchíQuảnlývàKinhtếquốctế,số140(09/2021)

nóichung.Vìvậy,nghiêncứunàysẽkiểmđịnhtácđộngcủacácnhântốvềTNXH
ảnhhưởngtớisựgắnkếtcủangườilaođộngvớiDN,sửdụngmộtmẫunghiêncứu
là348nhânviêntừ68SMEsởViệtNam.Đâylànghiêncứuđầutiêndùngdữliệu
từViệtNamđểkiểmđịnhgiảthuyếtTNXHcủaDNtácđộngtíchcựctớisựgắn
kếtcủanhânviên,dựatrênmôhìnhTNXHdànhchoDNnhỏcủaSpence(2014).
Trongphầntiếptheo,bàiviếttrìnhbàykhunglýthuyếtđểxâydựnggiảthuyết
nghiêncứu.Sauđó,nhómtácgiảmôtảphươngphápnghiêncứuvàthảoluậnkết
quả.Phầnkếtluậnnêuhàmývàchỉrahướngnghiêncứutiếptheo.
2.Khunglýthuyếtvàcácgiảthuyết
2.1Tráchnhiệmxãhộicủadoanhnghiệp
Hiệnnay,cácđịnhnghĩavềTNXHcủaDNmangquanđiểmchunglàDNhướng
tớithànhcônglâudàivàbềnvữngđồngthờitựnguyệnđónggópvàocácmụctiêu
xãhộithayvìchỉtậptrungvàomụctiêutốiđahoálợinhuậncủaDN(Wang&cộng
sự,2016).QuanđiểmTNXHcủaDNmangýnghĩalàviệcDNcótráchnhiệmvới
cổđông,ngườilaođộng,cộngđồngvàcáccánhân,tổchứcvàcácbêncólợiích
liênquantớilợiíchcủaDN.NếumộtDNcóthểápdụngquanđiểmTNXHđểlàm
hàihòalợiíchvớicácbênliênquanthìtacóthểchorằngTNXHlàcôngcụquản
trịnhằmcânbằnglợiíchgiữachủDNvớicácchủthểkháctrongxãhội.Sựhàihòa
nàymangđếnlợiíchlâudàichoDN,giảmthiểuchiphísovớisửdụngcơchếgiá
thịtrường,điềunàygiúptănglợinhuậntrongdàihạn.
MôhìnhkimtựthápcủaCarroll(1979,1991)giúpđịnhhìnhkháiniệmTNXHcủa
DNdễhơn.CầnlưuýmôhìnhcủaCarroll(1979,1991)đượcxâydựngdựatrênbối
cảnhlàcácDNHoaKỳởthậpkỷ80và90.MôhìnhcủaCarroll(1979,1991)chia
nộihàmcủakháiniệmTNXHthành4miềnlàkinhtế,phápluật,đạođứcvàlàmthiện
nguyện.DNkhiấyđượccoinhưmộtthựcthểkinhtếtồntạitrongxãhội,dođó,chức
năngcơbảnnhấtlàđảmbảocácmụctiêukinhtế.Carroll(1979,1991)sắpxếp4miền
theothứtựquantâmtăngdầnvàtiềmlựccủaDN.Môhìnhnàycònphảnánhquymô
vàtrậttựhoànthànhmụctiêucủatừngnộidungTNXHtheo4khíacạnhnêutrên.
Tuynhiên,việcthựchiệnTNXHcủaDNgắnliềnvớiđiềukiệnvănhóa,kinh
tếvàchínhtrịmỗinước(Matten&Moon,2008).Luôncónhữngkhácbiệttrong
thựctiễnthựchiệnTNXHgiữacácquốcgia.Visser(2006,2008,2011)vậndụng
quanđiểmcủaCarroll(1979)làmkhungphântíchđểbànluậnvềTNXHởcác
nướcChâuPhi.ỞcácDNChâuPhiđượcnghiêncứu,TNXHđượccoitrọngnhất
vẫnlàtráchnhiệmvềmặtkinhtế,sauđóđếntráchnhiệmlàmviệcthiệnnguyện,
rồiđếntráchnhiệmpháplývàthứtưlàtráchnhiệmđếntừkhíacạnhđạođức.
Visser(2011)cũngchorằngkhôngthểcómộtmôhìnhTNXHcủaDNgiốngnhau
trêntoànthếgiới.

TạpchíQuảnlývàKinhtếquốctế,số140(09/2021)
Saunày,khibànvềnộidungcủaTNXHtheomôhìnhkimtựthápcủamình,
Carroll(2016)đãmộtlầnnữanêucơsởquantrọngcủamôhìnhTNXHcủaDN
doôngxâydựngtừnăm1979,là“xãhộitưbảnkiểuMỹ”và“DNtựdo”.Carroll
(2016)lưuýnhữngngườiápdụngmôhìnhcủaôngrằngmôhìnhCarroll(1991)
khiđưavàoápdụngphảiphùhợpvớibốicảnhcủaDNvàđịaphương.Vớicác
quốcgiađangpháttriển,nơimàđạiđasốDNởquymônhỏ,Carroll(2016)ủnghộ
môhìnhTNXHcủaDNnhỏdoSpence(2014)xâydựng.
DựatrênmôhìnhkimtựthápcủaCarroll(1991),phạmtrùđạođức,tưtưởng
nhântrị,cáckếtquảnghiêncứuthựcnghiệmtrướcđâyvàquanđiểmvềđạođức
DN của Freeman & Liedtka (1991), Spence (2014) đề xuất 4 loại TNXH cho
DN nhỏ trong các nghiên cứu của mình ởVương QuốcAnh
, nhưng tập trung
vào 4nhóm đối tượng:(i) Bản thân chủDN kiêmquản lýDN và giađìnhhọ;
(ii)Vớingườilaođộng;(iii)Vớicộngđồngđịaphương;và(iv)Vớiđốitáckinh
doanhnhưnhàcungcấp,kháchhàng,đốithủcạnhtranh.Spence(2014)lậpluận
rằngtrậttựvàkíchthướccủa4miềntrongmôhìnhkimtựthápcủamìnhphảnảnh
thứtựưutiêntrongtráchnhiệmcủaDNnhỏvới4nhómđốitượngtrên,làcácbên
liênquanchủchốtvớimộtDNnhỏ.LuậngiảicủaSpence(2014)nhưsau:
VớibảnthânchủDNkiêmquảnlýDNvàgiađìnhmình.VốnchủsởhữucủaDN
nhỏthườngtừcánhânchủDNvàgiađìnhhọ.ChủDNnhỏthườnglàgiámđốcđiều
hànhDN.Dođó,tráchnhiệmcủaDNvớibảnthânchủDNvàvốncủagiađìnhlà
tráchnhiệmgiảitrình.Vìvậy,liêmchínhcủacánhânngườichủkiêmgiámđốcDN
phảilàtráchnhiệmmangtínhnềntảng(Burton&Goldsby,2009),tiếptheolàtrách
nhiệmđảmbảovềkinhtếvàphápluậtcủaDN,hànhđộngcóđạođứcvàchămlo
nhữngngườigópvốn.Sauđólàtráchnhiệmlàmviệctừthiện,làmộttráchnhiệm
đượcquantâmtựnguyện,thựchiệnbởibảnthânvàgiađìnhcủangườichủDN.
Vớingườilaođộng.TNXHcủaDNvớingườilaođộngđầutiêncầnphảiđảm
bảođiềukiệnkinhtếhaysinhkếcủahọ(Spence,1999),tiếptheolàđạođứcvà
chămlochongườilaođộngcũngcầnchútrọngvìđốivớinhânviên,họcoiDNlà
ngôinhàthứhai.Tiếpđếnlàtráchnhiệmphảibảođảmliêmchínhvàlàmviệcthiện
nguyệnđểđảmbảosựtínnhiệmcủangườilaođộngvớingườichủDNvàlàmkhơi
dậylòngtựhàocủanhânviênvềDN(Spence&Schmidpeter,2003).
Vớicộngđồngđịaphương.Tráchnhiệmđốivớicộngđồngđịaphươngngaytại
nơiDNhoạtđộngchủyếuđềcậptớisựđốixửcôngbằng,tôntrọngvàcóđạođức
vớingườidântrongcộngđồng(Russo&Tencati,2009),dovậyđạođứcvàchăm
LưuýcáctiêuchíphânloạiDNnhỏtạiAnhdựatrêndoanhthu,tổngtàisảnvàsốnhânviên,nhưcáctiêu
chíđượcViệtNamsửdụngđểphânloạiDNnhỏ,nhưngkhácnhauvềngưỡng.Vềngưỡngconsốcụthểhiện
nay,Điều382LuậtCôngtymớisửađổingày06tháng04năm2021củaAnhxácđịnhmộtcôngtytạimột
nămtàichínhnàođóđượccoilàDNnhỏkhithỏamãnítnhất2trong3tiêuchí:doanhthutốiđa10,2triệu
Bảng;tàisảntốiđa5,1triệuBảng;sửdụngtốiđa50nhânviên;ngoàiraphảilàDNđãhoạtđộngtrong2
nămtàichínhliêntiếp.
TạpchíQuảnlývàKinhtếquốctế,số140(09/2021)

lo,làmviệcthiệnnguyệnlàyếutốnềntảngthướcđocủamỗiDN(Besser&Miller,
2001).SựtồntạicủaDNtạiđịaphươngsẽđượcngườilaođộngđịaphươngquan
tâmvìngườilaođộngthườngđầutưtrởlạiđịaphươngcủamình,điềunàykhiến
DNphảiquantâmtớiđiềukiệnkinhtếvàchấphànhphápluậtsởtạiđểtồntại.
LiêmchínhcánhâncóýnghĩagiántiếpđốivớikhíacạnhTNXHcủaDNnhỏvới
cộngđồng.
Vớiđốitác.Tráchnhiệmvớiđốitáckinhdoanhnhưvớinhàcungcấp,khách
hàngvàkểcảvớiđốithủcạnhtranh,chínhlàtráchnhiệmkinhtếvàpháplý,đảm
bảorằngcáckhoảnthanhtoánđượcthựchiệnkịpthời,sảnphẩmđượcgiaođạtchất
lượng(Spence&Schmidpeter,2003).Khigiaodịchvớicácđốitáckinhdoanh,sự
chínhtrựccủachủsởhữukiêmngườiđiềuhànhDNlàchìakhóađểhoạtđộngkinh
doanhbềnvững,thựcsựđượcđốitáctincậy(Russo&Perrini,2009).Tiếpđólà
tráchnhiệmvềmặtđạođức.Làmthiệnnguyệncũngđượcxemxét,kếthợpvớicả
đốitácđểtạonênsựcộnghưởngvàtạolậpmốiquanhệđốitácbềnvững.
Cho tớinay, trên thế giới đã có242 công trìnhnghiên cứutrích dẫnmô hình
TNXHdànhchoDNnhỏcủaSpence(2014).NghiêncứucủaWickert&cộngsự
(2016)tiếpnốiquanđiểmvềTNXHcủaSpence(2014)đểkhẳngđịnhmộtlầnnữasự
khácnhauvềTNXH,tronghànhđộngthựctiễnvàtrongcôngbốthôngtin,giữaDN
nhỏvàDNlớn.Dias&cộngsự(2019)chorằngDNlớncôngbốthôngtinTNXHvề
khíacạnhbảovệmôitrườngnhiềuhơncònDNnhỏcôngbốthôngtinTNXHthiên
vềkhíacạnhbảovệngườitiêudùngvàpháttriểncộngđồngnhiềuhơn.
Soundararajan&cộngsự(2018b)nghiêncứuđịnhtínhvớimộtmẫuDNnhỏ
ởmộtquốcgiađangpháttriển(ẤnĐộ),nhậnthấycónhữngDNtrốntránhthực
hiệncácyêucầucủanhànướcvềđảmbảođiềukiệnlaođộngvàchếđộphúclợi
củangườilaođộng,phầnnhiềuthuộcnhómDNcóchủsởhữucũngchínhlàgiám
đốcđiềuhành.TrongmộtnghiêncứukháccủaSoundararajan&cộngsự(2018a)
tổngquan115bàinghiêncứutronggiaiđoạn1970-2016vềnhữngnhântốthúcđẩy
DNnhỏthựchiệnTNXH,nhómtácgiảghinhậnsựquantâmngàycàngtăngcủa
cácnhànghiêncứuquốctếđốivớiviệcthựchiệnTNXHcủaDNnhỏ,tuynhiên,
vẫncònthiếucácnghiêncứuthựcnghiệmvềTNXHcủaDNnhỏởnhiềukhuvực
địalý,cònthiếuthướcđoTNXHriêngchoDNnhỏ.Tổnghợptừ118côngtrình
nghiêncứuliênquantớiTNXHcủaDNnhỏ,Ortiz-Avram&cộngsự(2018)chỉ
racácnghiêncứuđitrướcvềTNXHcủaDNnhỏđangcònkhoảngtrốnglànghiên
cứuthựcnghiệmđánhgiánhữngphươngcáchDNnhỏđưaTNXHvàotrongchiến
lược,kếhoạchhànhđộngcủamình.
Nhữngnghiêncứuđượcđềcậpởtrênlànhữngnghiêncứutiêubiểutrongsố242
côngtrìnhnghiêncứutrênthếgiớiđãtríchdẫnquanđiểmTNXHtrongDNnhỏcủa
Spence(2014).TừtiêuchíDNnhỏởVươngQuốcAnhtrongcácnghiêncứutrước
đâycủaSpence(1999),Spence&Schmidpeter(2003),tacóthểliêntưởngtớicác