SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
ỨNG DỤNG CNTT TRONG GIẢNG
DẠY VĂN HỌC SỬ
Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG
Ứng dụng CNTT trong giảng dạy Văn học sử ở trường PT
Mai Thị An - Trường THPT Đoàn Kết Trang 1
ỨNG DỤNG CNTT TRONG GIẢNG DẠY VĂN HỌC SỬ
Ở TRƢỜNG PHỔ THÔNG
I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Trong lĩnh vực Giáo dục và Đào tạo, nhà nước đang khuyến khích giáo viên, học
sinh học vào ứng dụng công nghệ thông tin (UDCNTT) để nâng cao kỹ năng dạy và
học, từ đó cải thiện chất lượng giáo dục.
Mục tiêu cuối cùng của việc UDCNTT trong dạy học là nâng cao một bước cơ
bản chất lượng học tập cho học sinh, tạo ra một môi trường giáo dục mang tính tương
tác cao. Với tác động của CNTT môi trường dạy học cũng thay đổi, nó tác động mạnh
mẽ tới mọi thành tố của quá trình giảng dạy, đào tạo và học tập dựa trên sự hỗ trợ của
hệ thống các hạ tầng CNTT và các phần mềm ứng dụng đi kèm.
Việc UDCNTT vào phương pháp giảng dạy đã thay đổi cả vai trò của học sinh và
giáo viên. Trước kia trong hệ thống giáo dục truyền thống người ta nhấn mạnh tới
phương pháp dạy sao cho học sinh nhớ lâu, dễ hiểu, giáo viên thường là nguồn tài liệu
duy nhất cho học sinh học tập, “thầy truyền thụ kiến thức, trò tiếp thụ một cách thụ
động” và học sinh phải đến trường để học.
Ngày nay trong hệ thống giáo dục hiện đại, giáo viên đã dần dần trở thành người
hướng dẫn học sinh biết dùng máy tính và Internet để tự tìm tòi nội dung, hình thành và
phát triển cho học sinh các phương pháp học chủ động, giáo viên đóng vai trò tạo điều
kiện thuận lợi và tháo gỡ khó khăn cho học sinh, giúp học sinh xây dựng tư duy.
Xuất phát từ vai trò, vị trí và tầm quan trọng của CNTT đối với sự nghiệp giáo
dục và đào tạo nói chung, năm học 2011- 2012 tiếp tục thực hiện chủ đề ứng dụng công
nghệ thông tin trong dạy học.
Dạy học môn Ngữ Văn hiện nay trong yêu cầu đổi mới theo chuẩn kiến thức kĩ
năng và đổi mới về phương pháp học tập lấy học sinh làm trung tâm đã phần nào làm
cho bộ môn Ngữ Văn có phần xơ cứng đối với người học. Điều đó, khiến cho một bộ
phận không nhỏ học sinh dường như ít mặn mà khi học hay khi được nhắc đến môn
Ngữ Văn.
Đối với phân môn Văn học sử thì mỗi tiết dạy thường khô khan với những đơn vị
kiến thức đã định sẵn trong chương trình sách giáo khoa. Chính vì vậy đòi hỏi người
giáo viên phải vận dụng nhiều phương pháp một cách nhuần nhuyễn mới mang đến một
tiết học hứng thú đối với người học. Vậy làm thế nào để đạt hiểu quả cao trong việc dạy
học văn học sử? Đó là một nỗi trăn trở đối với nhiều giáo viên chứ không phải riêng
bản thân tôi.
Qua những năm giảng dạy, tôi không có tham vọng nói hết những vấn đề về văn
học sử trong toàn bộ chương trình Ngữ Văn mà chỉ xin đề cập đến một vấn đề về việc
“Ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học văn học sử” qua bài Truyện Kiều; phần I
tác gia Nguyễn Du trong chương trình Ngữ Văn lớp 10 cơ bản tập 2, mong được đón
nhận và bổ sung.
II. TỔ CHỨC THỰC HIỆN ĐỀ TÀI
1. Cơ sở lí luận
Trong nhà trường, tất cả các môn học đều có tầm quan trọng nhằm giáo dục toàn
diện cho học sinh, nhưng môn Ngữ văn là môn giáo dục nhân bản khá quan trọng, bởi
lẽ “Văn học là nhân học”, nó tác động mạnh trong việc hình thành nhân cách thế giới
quan khoa học và giúp phát triển tư duy cho học sinh. Không chỉ ở nước ta mà hầu hết
Ứng dụng CNTT trong giảng dạy Văn học sử ở trường PT
Mai Thị An - Trường THPT Đoàn Kết Trang 2
các nước trên thế giới, vấn đề chất lượng dạy và học Văn ngày càng trở thành mối quan
tâm của các nhà sư phạm.
Tuy nhiên do nhiều nguyên nhân khác nhau, mà đặc biệt là do phương pháp giảng
dạy truyền thống (thầy đọc, thuyết giảng - học sinh nghe, ghi và học thuộc lòng), cho
nên việc giảng dạy văn nói riêng và các bộ môn khoa học xã hội khác nói chung chưa
khơi gợi được hứng thú và vai trò chủ thể, tính tích cực, chủ động của học sinh, dẫn đến
hậu quả khá nghiêm trong là hiện nay hầu hết các em rất ngại học môn Ngữ Văn mà chỉ
học chiếu lệ, miễn sao có đủ cột điểm là được.
Như đã nói ở trên việc dạy Văn học sử lại là một điều khó khăn trong việc truyền
đạt để tránh sự nhàm chán khô khan, gây sự hứng thú ở người học. Điều đó, đòi hỏi
người thầy cần ứng dụng CNTT sao cho đạt hiệu quả cao trong việc truyền đạt kiến
thức, giúp học sinh phát huy được tính tích cực chủ động, sáng tạo trong học tập làm
cho bài học trở nên hứng thú hơn.
Nền văn học Việt Nam qua các thời kì đã có rất nhiều nhà thơ nhà văn đã tạo nên
những chặng đường phát triển cho lịch sử văn học. Nguyễn Du là một trong những nhà
thơ đã để lại cho nền văn học nước nhà một kiệt tác văn học. Với tác phẩm Truyện
Kiều, ông xứng đáng với danh hiệu "Đại thi hào dân tộc - Danh nhân văn hóa thế giới".
Nguyễn Du còn được xem là nhà nhân đạo chủ nghĩa trong văn học trung đại. Chính vì
thế khi tìm hiểu về tác gia Nguyễn Du, nếu giáo viên chỉ dựa vào sách giáo khoa và
những kiến thức của mình thuyết giảng chắc rằng giờ dạy sẽ trở nên khô khan, khó có
thể tạo nên sự hứng thú cho học sinh. Việc ứng dụng CNTT sẽ giúp giáo viên chuyển
tải đầy đủ nội dung bài học và cung cấp cho học sinh cái nhìn toàn diện về chân dung,
sự nghiệp văn học của ông.
2. Nội dung, biện pháp thực hiện các giải pháp của đề tài
a. Những yêu cầu khi thiết kế bài giảng điện tử.
Với việc UDCNTT trong dạy học đòi hỏi mỗi giáo viên cần nắm vững các quy
trình về soạn bài giáo án điện tử. Qua quá trình soạn giảng và giảng dạy, bản thân tôi
rút ra một số kinh nghiệm khi thiết kế bài giảng điện tử, giáo viên cần đạt được những
yêu cầu cơ bản sau:
*Yêu cầu về nội dung:
Bài giảng điện tử khi trình bày nội dung lí thuyết cần cô đọng và được minh hoạ sinh
động có tính tương tác cao mà các phương pháp giảng bằng lời khó diễn tả.
*Yêu cầu về phần câu hỏi giải đáp:
Câu hỏi nêu ra nhằm để cho học sinh có thể vừa nghe, (hoặc nhìn); giáo viên có
thể đưa hệ thống câu hỏi trên màn trình chiếu. Các câu hỏi nêu ra theo nhiều cấp độ
(câu hỏi từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp có tác dụng gợi mở, dẫn dắt học sinh
nhằm hình thành kiến thức mới. Có thể dùng nhiều câu hỏi: tái hiện, gợi mở, nêu vấn
đề, thảo luận nhóm, dùng phiếu học tập …) nhằm phân loại được đối tượng. Có như
vậy mới kích thích sự học tập của học sinh. (Lưu ý tránh những câu hỏi quá dễ hay quá
khó). Hệ thống câu hỏi thể hiện rõ tính chất đổi mới phương pháp dạy học nêu vấn đề.
Với câu trả lời trắc nghiệm khách quan: Trong thiết kế, giáo viên cần kết hợp hiệu
ứng của màu chữ, âm thanh, hình ảnh để thể hiện sự tán thưởng, cổ vũ nồng nhiệt đối
với học sinh cho câu trả lời đúng. Với những câu trả lời chưa chính xác thì thông báo
lỗi và gợi ý tìm chỗ sai bằng cách nhắc nhở, đưa ra một gợi ý hoặc chỉ ra chỗ sai để
học sinh suy nghĩ tìm câu trả lời.
Ứng dụng CNTT trong giảng dạy Văn học sử ở trường PT
Mai Thị An - Trường THPT Đoàn Kết Trang 3
*Yêu cầu về phần trình bày khi thiết kế bài giảng điện tử:
Mỗi bài giảng điện tử phần thiết kế phải đảm bảo các yêu cầu sau:
- Đầy đủ: Giáo viên phải chuyển tải đủ yêu cầu về nội dung của bài học. (Đối với một
bài đọc hiểu, tiếng Việt hay Làm văn thì phần trình chiếu có thể chỉ giới thiệu hình ảnh,
xem như đó là bảng phụ còn phần trình bày nội dung chính ở bảng đen)
- Chính xác: Khi giáo viên chuyển tải hình ảnh, âm thanh, video hay một số ví dụ và
các phần nội dung của bài học phải đảm bảo không có thông tin sai sót.
- Trực quan: Màu chữ, cỡ chữ, hình ảnh, âm thanh, bảng biểu, video clip phải sinh động
hấp dẫn, phù hợp với nội dung bài học.
b. Thiết kế bài: "Truyện Kiều - phần I: Tác giả Nguyễn Du"
Bài Truyện Kiều phần I: Tác giả Nguyễn Du trong phân phối chương trình gồm
02 tiết, trong sáng kiến kinh nghiệm người viết chỉ giới thiệu ở tiết 1 - phần Cuộc đời
và các sáng tác chính của Nguyễn Du. Vì vậy khi trình chiếu slide mở đầu bài học, giáo
viên cần giới thiệu đề cương bài học cho học sinh nắm được tổng thể bài học (định
hướng nội dung chính của mỗi phần sẽ giúp học sinh nắm bắt bài học tốt hơn).
ĐỀ CƢƠNG BÀI HỌC
Tiết 1:
I. Tác giả Nguyễn Du
1. Những yếu tố ảnh hưởng
a. Quê hương
b. Gia đình
c. Thời đại
d. Bản thân
2. Sự nghiệp văn học
Các tác phẩm chính:
a.Chữ Hán
b.Chữ Nôm
Tiết 2:
II. Tác phẩm truyện Kiều
1. Nguồn gốc
2. Sự sáng tạo của Nguyễn Du
- Về nội dung:
- Về nghệ thuật:
3. Nội dung tư tưởng
4. Nghệ thuật
III. Kết luận
Để học sinh vận dụng tốt phương pháp thảo luận nhóm, giáo viên cần định hướng,
hướng dẫn phân chia lớp học thành các nhóm và mỗi nhóm thảo luận câu hỏi theo
phiếu học tập của GV phát. Giáo viên trình chiếu slide 2, yêu cầu các nhóm trình bày
theo gợi ý.
Ứng dụng CNTT trong giảng dạy Văn học sử ở trường PT
Mai Thị An - Trường THPT Đoàn Kết Trang 4
ND thảoluận
Nhóm 1
Q/hương:
-Quê cha
-Quê mẹ
-Quê vợ
-Sinh,lớn
lên =>Ảnh
hưởng
Nhóm 2
Gia đình:
-Truyền
thống gia
đình
-Những
biến cố
=>Ảnh
hưởng
Nhóm 3
Thờiđại:
-Những
biến cố
thờiđại
=>Ảnh
hưởng
Nhóm 4
Bản thân:
-Những
giai đoạn
trong cuộc
đời
=>Ảnh
hưởng
Nhóm 1 trình bày về yếu tố quê hương, các nhóm khác nhận xét bổ sung. Giáo viên
trình chiếu slide 3 đối chiếu với kết quả nhóm 1 đã trình bày và đưa ra kết luận chung,
đồng thời giới thiệu cho học sinh xem một số tranh ảnh về quê hương của Nguyễn Du.
a. Quê hương
- Quê cha: Làng Tiên Điền, huyện Nghi Xuân, Hà Tĩnh - là vùng quê địa linh nhân
kiệt, có truyền thống văn hoá, văn học.
- Quê mẹ: Bắc Ninh - quê hương của những làn điệu dân ca quan họ ngọt ngào, say
đắm lòng người mà Nguyễn Du ít nhiều được thừa hưởng qua lời ru của mẹ.
- Nơi sinh ra và lớn lên: kinh thành Thăng Long nghìn năm văn hiến.
- Quê vợ: Thái Bình.
=> Nguyễn Du may mắn được tiếp nhận tinh hoa của nhiều vùng quê khác nhau
Núi Hồng sông Lam
