Vai trò của đổi mới sáng tạo trong thúc đẩy ESG tại các ngân hàng thương mại Việt Nam

129

VAITRÒCỦAĐỔIMỚISÁNGTẠOTRONGTHÚCĐẨY

ESGTẠICÁCNGÂNHÀNGTHƯƠNGMẠIVIỆTNAM

NgôÁnhNguyệt

Email:nguyetngoanh@gmail.com

Ngàytòasoạnnhậnđượcbàibáo:30/09/2025

Ngàyphảnbiệnđánhgiá:30/10/2025

Ngàybàibáođượcduyệtđăng:17/11/2025

DOI:10.59266/houjs.2025.938

Tómtắt:TrongbốicảnhViệtNamcamkếtphátthảiròngbằng“0”vàonăm2050,

hệthốngngânhànggiữvaitròthenchốttrongphânbổnguồnlựcchotăngtrưởngxanhvà

quảntrịrủirobềnvững.Bàibáonàyphântíchvaitròcủađổimớisángtạo(ĐMST)đốivới

việctíchhợpcáctiêuchíMôitrường-Xãhội-Quảntrị(ESG)tronghoạtđộngngânhàng

thươngnại(NHTM)ViệtNam.Trêncơsởkhunglýthuyếtnănglựcđộng,lýthuyếtthểchế

vàsongnhiệmxanh,bàiviếtlàmrõbachiềucủaĐMSTđốivớithúcđẩyESG:đổimớicông

nghệ-dữliệuđểđolường,giámsátvàcôngbốrủiroESG;đổimớisảnphẩm-môhìnhtài

trợthôngquatíndụngxanh,tráiphiếuxanh,khoảnvayliênkếtbềnvữngvàtàichínhchuyển

dịch;đổimớiquảntrị-tuânthủphùhợpcácchuẩnmựcquốctế(Baselvềrủirokhíhậu,

ISSB/IFRSS2vềcôngbốthôngtin,phânloạixanhquốcgia).Sửdụngtổngthuậttàiliệuvà

đốichiếuchínhsách,thựctiễntriểnkhaitạicácNHTM,bàiviếtchỉrarằngĐMSTlàđiều

kiệncầnđểliênthônggiữamụctiêuchínhsách,nhucầuthịtrườngvànănglựcnộitạingân

hàng.Kếtquảnghiêncứuhàmýrằng,ởgiaiđoạn2025-2030,việctổchứclạihệthốngquản

trịrủirokhíhậu,chuẩnhóacôngbố,cùngvớicáccơchếkhuyếnkhíchtàichínhdựatrên

mứcđộphânloạixanh,sẽlàđònbẩyđểESGchuyểntừtuânthủhìnhthứcsanggiátrịthực

chấttronghoạtđộngngânhàng.

Từkhóa:đổimớisángtạo,ESG,ngânhàngthươngmại,tíndụngxanh,pháttriểnbềnvững

1HọcviệnNgânhàng

I.Đặtvấnđề

Cam kết phát thải ròng bằng “0”

đặtrayêucầuchuyểndịchdòngvốnquy

môlớn sangcác hoạt động gắn với bảo

vệmôitrường,đồngthờinângchuẩnquản

trịrủirocủacácđịnhchếtàichính.Tại

ViệtNam,dohệthốngtàichínhphụthuộc

chủyếuvàokênhtíndụngngânhàng,các

NHTMgiữvaitròtrungtâmtrongphân

bổ nguồn vốn, đồng thời định hình các

chuẩn mực về minh bạch thông tin, bảo

vệquyềnlợikháchhàngvànângcaoliêm

chính quản trị. Tuy nhiên, nếu các ngân

130

hàngtiếpcậnESGchỉnhư yêucầutuân

thủmangtínhhìnhthức,điềunàycóthể

làmgiatăngchiphínhưnglạihạnchếgiá

trịthực chất mà ESGmang lạicho phát

triểnbềnvững.

Bài viết này hướng tới mục tiêu

làmrõvaitròcủaĐMSTtrongthúcđẩy

ESG vào các hoạt động ngân hàng. Cụ

thể,ĐMSTđượcxemxéttrênbaphương

diệnchính:thứnhất,sốhóavàdữliệuhóa

chuỗigiátrịnhằmnângcaokhảnăngđo

lường, giám sátvàcông bố rủiro ESG;

thứhai,táicấutrúcsảnphẩmvàmôhình

tàitrợđểbảođảmdòngvốnđượcphânbổ

phùhợpvớicáctiêuchíxanh;vàthứba,

nâng cấp cơ chế quản trị cùng hệ thống

khuyếnkhíchnộibộđểgắnkếtviệcthực

hiện ESG với hiệu quả tài chính. Đóng

gópnổibậtcủabàiviếtlàxâydựngmột

khungphântíchkết nốibaphươngdiện

nàyvớibốicảnhchínhsáchtạiViệtNam

cũngnhưquốctế,từđóđưaracáckiến

nghịcụthểchogiaiđoạn2025-2030.

II.Cơsởlýthuyết

2.1.Tiếpcậnlýthuyết

2.1.1. Khái niệm và vai trò của

ĐMSTtrongthúcđẩyESGtạicácNHTM

ĐMSTtronglĩnhvựcNHTMđược

hiểulàquátrìnhhìnhthànhvàtriểnkhai

cácgiảiphápmớivềcôngnghệ,quảntrị,

sảnphẩmvàmôhìnhkinhdoanhnhằm

nâng cao hiệu quả hoạt động, gia tăng

giá trị cho khách hàng và đáp ứng các

chuẩnmựcpháttriểnbềnvững.Đốivới

ngânhàng,ĐMSTkhôngchỉgiớihạnở

khíacạnhkỹthuậtsốhóahayứngdụng

côngnghệtàichính,màcònbaohàmcả

việcxâydựngcơchếquảntrịrủiromôi

trường-xãhội,pháttriểnsảnphẩmtài

chínhxanh,vàtíchhợpcáctiêuchíESG

vàotoànbộquytrìnhcấptíndụng,huy

độngvốnvàquảntrịnộibộ.Vaitròcủa

ĐMSTtrongbốicảnhnàythểhiệnởviệc

giúpNHTMdịchchuyểntừmôhìnhkinh

doanh truyền thống sang mô hình ngân

hàngbềnvững,íttạoratácđộngtiêucực

tới môi trường, đồng thời mở rộng khả

năngtiếpcậncácphânkhúckháchhàng

vàthịtrườngvốnquốctếvốnngàycàng

ưutiêntiêuchuẩn“xanh”.Điềunàyđặc

biệtquantrọngkhicáctổchứctàichính

toàncầuvànhàđầutưquốctếsửdụng

ESGnhưtiêuchícốtlõiđểđánhgiámức

độtínnhiệmvàkhảnăngcạnhtranhdài

hạncủangânhàng.

2.1.2.Lýthuyếtsongnhiệm

Lý thuyết song nhiệm đề cập đến

khảnăngcủatổchứctrongviệcđồngthời

duytrìvàtốiưuhóacáchoạtđộnghiện

có(khaithác-exploitation)trongkhitìm

kiếmvàpháttriểncáccơhộimới(khám

phá-exploration)(O’Reilly&Tushman,

2013). Vận dụng lý thuyết này vào lĩnh

vựcngânhàngvàESG,cóthểhìnhthành

kháiniệm“chiếnlượcsongnhiệmxanh”

(greenambidexterity).Theođó,ngânhàng

vừathựchiện“khaithácxanh”thôngqua

việctốiưuhóacácquytrìnhtíndụng,đầu

tưvàquảntrịrủirohiệnhữuđểgiảmphát

thải,tiếtkiệmtàinguyênvàkiểmsoáttốt

rủiromôitrường-xãhội;vừatiếnhành

“khám phá xanh” bằng cách đầu tư vào

côngnghệtàichínhbềnvững,pháttriển

sảnphẩmtàichínhxanhvàxâydựngcác

môhìnhkinhdoanhmớigắnvớicácmục

tiêupháttriểnbềnvững(Lietal.,2019).

Việckếthợpđồngthờihaihướngđinày

chophépNHTMvừaduytrìsựổnđịnh

vàhiệuquảtàichínhtrongngắnhạn,vừa

tạoralợithếcạnhtranhdàihạnthôngqua

việcđápứngcáctiêuchuẩnESGquốctế,

nângcaouytínvàkhảnăngtiếpcậncác

nguồnvốnxanhtoàncầu.

131

2.1.3.Lýthuyếtvềnănglựcđộng

Lýthuyếtnănglựcđộngnhấnmạnh

đếnkhảnăngcủatổchứctrongviệcliêntục

thíchứngnhữngthayđổicủamôitrường,

nhanhchóngnắmbắtcáccơhộimới,và

kịpthờitáicấuhìnhnguồnlựccũngnhư

quytrìnhhoạtđộngđểthíchứngvớiđiều

kiện mới (Teece, 2007). Trong bốicảnh

ESG,kháiniệm“biếnđộngmôitrường”

cầnđượchiểutheocảhaitầngnghĩa.Thứ

nhất,đólàsựthayđổithểchếvàquyđịnh,

bao gồm sự ra đời của các chuẩn mực

côngbốthôngtinbềnvững(ISSB/IFRS

S2),hệthốngphânloạixanhquốcgiavà

khuvực,haycáccơchếthuếcarbonvàtín

chỉcarbonngàycàngđượcápdụngrộng

rãi.Thứhai,đólànhữngrủirovậtlýdo

biếnđổikhíhậuvàrủirochuyểndịchgắn

với sự dịch chuyển nhanh chóng từ mô

hìnhkinhtế phátthải caosang mô hình

phátthảithấp.

Đối diệnvớinhữngbiếnđộngkép

này,NHTMchỉcóthểduytrìlợithếcạnh

tranhnếupháttriểnvàcủngcốnănglực

động trên cả ba trụ cột. Ở trụ cột công

nghệ,ngânhàngcầnứngdụngdữliệulớn,

trítuệnhântạovàcáccôngcụphântích

kịchbảnkhíhậuđểđolườngrủiroESG

vàtíchhợpchúngvàoquytrìnhthẩmđịnh

tíndụngcũngnhưđịnhgiárủiro.Ởtrụ

cộtsảnphẩm,ngânhàngphảiliêntụcthiết

kế,thửnghiệmvàtriểnkhaicácsảnphẩm

mới như tín dụng xanh, trái phiếu bền

vững,haycáckhoảnvayliênkếtvớichỉ

sốESGnhằmđápứngnhucầucủakhách

hàngđồngthờiphùhợpvớitiêuchíphân

loạixanh. Ở trụ cột quản trị, ngânhàng

cầntáicấutrúccơchếraquyếtđịnh,thành

lậpbộphậnchuyêntráchESG,điềuchỉnh

hệthốngkhuyếnkhíchvàKPInộibộđể

bảođảmESGtrởthànhmộtphầncốtlõi

trongchiếnlượcvàvănhóatổchức.Chỉ

khi năng lực động ở cả ba phương diện

nàyđượcpháttriểnđồngbộ,NHTMmới

cóthểchuyểnESGtừtuânthủthànhlợi

thếcạnhtranhbềnvững.

2.1.4.Lýthuyếtthểchế

Lýthuyếtthểchếchorằnghànhvi

củatổchứcchịusựchiphốimạnhmẽtừ

khung khổ pháp luật, quy định quản lý

vàtừcácbênliênquan.Đốivớilĩnhvực

NHTMtạiViệtNam,cácquyđịnhpháplý

đóngvaitròđịnhhướngquantrọng,yêu

cầungânhàngphảiđiềuchỉnhchiếnlược

pháttriểnbềnvữngtheochuẩnmựcmới.

Cụthể,LuậtBảovệmôitrườngnăm2020

đãxácđịnhrõyêucầulồngghépyếutố

môitrường- xã hộivào hoạt độngkinh

tế,trongđólĩnhvựctàichính-ngânhàng

đượccoilàkênhdẫnvốnđểthúcđẩyphát

triển bền vững. Tiếp đó, Quyết định số

21/2025/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính

phủvềphânloạixanhđãcungcấpbộtiêu

chí cụ thể để xác định dự ánxanh, làm

căncứchocácNHTMtriểnkhaitíndụng

xanh và báo cáo hoạt động bền vững.

Dướigócđộlýthuyếtthểchế,cóthểthấy

sựhìnhthànhvàhoànthiệnkhungpháplý

tạiViệtNamchínhlàđộnglựcthúcđẩy

ngânhàngdịchchuyểntừhoạtđộngkinh

doanhtruyềnthốngsanggắnkếtchặtchẽ

hơnvớimụctiêuESG.

2.2.Nghiêncứuquốctế

Trên thế giới, nhiều khung chuẩn

đãđượcbanhànhnhằmđiềuchỉnhhoạt

động tài chính - ngân hàng theo hướng

bền vững. Tại Liên minh châu Âu, EU

Phân loại xanh được xem là nền tảng

pháplýquantrọngnhất,thiếtlậpbộtiêu

chí thống nhất để xác định hoạt động

kinhtếbềnvữngvàhướngdẫnngânhàng

trongviệcsànglọcdựánxanh(European

Commission, 2020). Về quản trị rủi ro,

Ủy ban Basel đã công bố Nguyên tắc

132

quảntrịrủirokhíhậuvàonăm2022,yêu

cầu ngân hàng tích hợp yếu tố khí hậu

vàokhung quản trị rủi ro tổng thể, bao

gồmcảquytrìnhthẩmđịnhtíndụngvà

kiểmthử(BaselCommitteeonBanking

Supervision,2022).Ởkhíacạnhcôngbố

thông tin, Chuẩn mực IFRS S2 do Hội

đồng Chuẩn mực Báo cáo Quốc tế ban

hànhnăm2023đặtrayêucầuchitiếtđối

vớiviệccôngbốrủirovàcơhộiliênquan

khíhậu,tạorachuẩnmựctoàncầugiúp

so sánh thông tin giữa các quốc gia và

cáctổchứctàichính(IFRSFoundation,

2023). Những nghiên cứu quốc tế này

chothấyrằngkhungthểchếmạnhmẽvà

chuẩn hóadữliệucông bốlàđiềukiện

tiên quyết để ngân hàng tích hợp ESG

mộtcáchhiệuquả.

2.3.Nghiêncứutrongnước

ỞViệtNam,cácnghiêncứuvềESG

trong lĩnh vực ngân hàngcòn tươngđối

mới nhưng đã bước đầu cung cấp bằng

chứngthựctiễnquantrọng.NguyễnNhật

Minh(2023) cho rằng tín dụng xanh tại

Việt Nam mặcdù cótốcđộ tăng trưởng

cao, songcòn thiếu tínhbềnvững dotỷ

trọng nhỏ trong tổng dư nợ, cơ cấu tập

trungvàchưacóhệthốngcôngbốthông

tinminhbạch.Trongkhiđó,PhạmMạnh

Hùng (2024) chỉ ra rằng việctriển khai

ESGtrong hệ thống ngân hàng vẫn mờ

nhạt, đặc biệt ở trụ cột môi trường, khi

phầnlớnngânhàngmớidừnglạiởmức

độcamkếtchiếnlược,chưacócôngcụđo

lườngphátthảivàchưalồngghépđầyđủ

yếutốkhíhậuvàoquytrìnhcấptíndụng.

Nhữngnghiêncứunàyphảnánhbứctranh

haimặt:mộtmặttíndụngxanhvàESGđã

đượcnhậndiệnnhưxuhướngtấtyếu,mặt

kháccòntồntạikhoảngtrốnglớnvềdữ

liệu,khungpháplýchitiếtvàcơchếgiám

sátthựcthi.

III.Phươngphápnghiêncứu

Phươngphápnghiêncứutrongbài

được triểnkhai theo hướng tổng hợpvà

phân tích so sánh các tài liệu thứ cấp,

nhằmnhậndiệnxuhướng,khoảngtrống

vàsựkhácbiệttrongthựcthimôitrường-

xãhội-quảntrịgiữacácnhómngânhàng.

Nguồn dữ liệu chủ yếu được khai

tháctừbáocáocủaNgânhàngNhànước

(NHNN) giai đoạn2017-2025, cơ sở dữ

liệucủa Fair Finance Vietnam cùng với

cácbáocáothườngniênvàbáocáophát

triểnbềnvữngcủacácNHTM.

Cáchphânloạimẫunghiêncứudựa

trên đặc điểmhoạt động, chia thànhbốn

nhóm:(i)nhómngânhàngquốcdoanh,(ii)

nhómngânhàngđịnhhướngdoanhnghiệp,

(iii)nhómngânhàngđịnhhướngbánlẻ,và

(iv)nhómngânhàngnhỏvàvừakhác.

IV. Kết quả nghiên cứu và thảo

luận

4.1.VaitròcủaĐMSTtrongthúc

đẩyESGtạicácNHTMViệtNam

Vaitrònàyđượcthểhiệnrõnéttrên

baphươngdiện:(i)đổimớicôngnghệ-dữ

liệu,(ii)đổimớisảnphẩm-môhìnhtàitrợ,

(iii)đổimớiquảntrị-tuânthủ.Cácminh

chứng thựctiễntừsự phát triểntíndụng

xanh,mứcđộthựcthiESGgiữacácnhóm

ngânhàng,cũngnhưsosánhvớiASEAN

chothấytácđộngnổibậtcủaĐMST.

4.1.1.Đổimớicôngnghệ-dữliệu

ĐMSTcôngnghệvàdữliệuđãgiúp

ngân hàng giảm chi phí vận hành, đồng

thời tăng cường tính minh bạch trong

quảnlýrủiromôitrường-xãhội.Thực

tiễnchothấynhómngânhàngquốcdoanh

như BIDV, VCB, CTGđi đầutrongxây

dựngkhungquảntrịESGnộibộvàchuẩn

hóacôngbốthôngtin.Cụthể,BIDVban

hànhkhungphânloạitíndụngxanhriêng,

133

VCB tập trung chuẩn hóa công bố ESG

theoIFRS,trongkhiCTGthíđiểmkiểm

thửrủirokhíhậu.Đâylàcácbướcđiquan

trọng,tạonềntảngdữliệuđángtincậyđể

nângcaonănglựcđánhgiárủirovàkhả

năngtiếpcậnvốnquốctế.

Tuynhiên,khoảngcáchgiữaViệtNam

vàcácnướcASEANvẫncònrõrệt.Theocác

báocáokhuvựcnăm2024,điểmESGtrung

bìnhcủangânhàngViệtNammớiđạt4,8/10,

thấp hơn đáng kể so với Thái Lan (6,2),

Indonesia(5,9)vàSingapore(7,3).

Bảng1.SosánhđiểmESGtrungbìnhcủangânhàngtạimộtsốnướcASEAN(2024)

Quốcgia ĐiểmESGtrungbình

(thang10) Nhậnxét

ViệtNam 4,8 Đangtronggiaiđoạntăngtốc,nhưngthiếudữliệuvàchuẩn

côngbốthốngnhất

TháiLan 6,2 ĐãtíchhợpESGvàokiểmthửhệthốngngânhàng

Indonesia 5,9 Cóphânloạixanhquốcgia,cơchếsànglọctíndụngxanhrõràng

Singapore 7,3 Dẫnđầukhuvực,gắnkếtcôngbốESGvớiquyđịnhniêmyết

vàchuẩnISSB

Nguồn:Tổnghợptừbáocáokhuvực2024.

4.1.2.Đổimớisảnphẩm-môhình

tàitrợ

Một minh chứng quan trọng của

ĐMSTtrongthúcđẩyESG chính là tín

dụngxanh.Tronggầnmộtthậpkỷqua,

tíndụngxanhtạiViệtNamđãghinhận

sựpháttriểnmạnhmẽcảvềquymôvà

phạm vi triển khai. Từ năm 2017 đến

năm2025,tốcđộtăngtrưởngbìnhquân

của dư nợ tín dụng xanh đạt trên 20%

mỗinăm,caohơnđángkểsovớitốcđộ

tăngtrưởngtíndụngchungcủatoànhệ

thốngngânhàng.Điềunàyphảnánhnhu

cầuvốn ngày càng giatăngcho cácdự

án bảo vệmôi trường cũng như sự chủ

độngcủacácNHTMtrongviệcđổimới

sảnphẩm-môhìnhtàitrợđápứngđịnh

hướngpháttriểnbềnvữngdoChínhphủ

vàNHNNđềra.

Tínhđếnngày31/3/2025,dưnợtín

dụngxanhcủatoànhệthốngđạtkhoảng

704,2nghìntỷđồng,chiếm4,3%tổngdư

nợnềnkinhtế.Mặcdùtỷtrọngnàycòn

khiêm tốn, song đã đánh dấu bước tiến

quan trọng trong quá trình định hìnhthị

trườngvốnxanhtạiViệtNam.

Bảng2.DưnợtíndụngxanhtạiViệtNamgiaiđoạn2017-2025

Năm

Dưnợtíndụng

xanh(nghìntỷ

đồng)

Tỷtrọngso

vớitổngdư

nợ(%)

Ghichú

2017 180 1,1 Bướckhởiđầu,chủyếutậptrungvàonănglượngtáitạoquy

mônhỏ

2019 290,5 1,6 Mởrộngsangnôngnghiệpbềnvững,xửlýchấtthải

2021 420,7 2,3 Khunghướngdẫntíndụngxanhbướcđầuđượcbanhành

2023 580 3,5 Sốlượngngânhàngthamgiatăngmạnh,thíđiểmbáocáo

bềnvững

2024 680 4,2 Xuấthiệncáckhoảnvayliênkếtbềnvững(sustainability-

linkedloans)

3/2025 704,2 4,3 58tổchứctíndụngcódưnợxanh,đadạnghóalĩnhvựcxanh

Nguồn:NHNN,tổnghợptừcácbáocáocôngbốgiaiđoạn2017-2025.

Vai trò của đổi mới sáng tạo trong thúc đẩy ESG tại các ngân hàng thương mại Việt Nam

Bài viết về đổi mới sáng tạo trong thúc đẩy ESG tại các ngân hàng thương mại Việt Nam. Nghiên cứu vai trò công nghệ, sản phẩm, quản trị. Tín dụng xanh tăng trưởng >20%/năm, cần chuẩn hóa.

Chủ đề:

Tài liệu liên quan

Tài liêu mới

AI tóm tắt

Giới thiệu tài liệu

Đối tượng sử dụng

Từ khoá chính

Nội dung tóm tắt

Hỗ trợ

Phương thức thanh toán

Theo dõi chúng tôi