BỘ Y TẾ
XÉT NGHIỆM ĐẾM TẾ BÀO T-CD4
TRONG ĐIỀU TRỊ HIV/AIDS
Hà Nội, tháng 12 năm 2012
1
BỘ Y TẾ
XÉT NGHIỆM ĐẾM TẾ BÀO T-CD4
TRONG ĐIỀU TRỊ HIV/AIDS
Tài liệu đào tạo dành cho học viên
Hà Nội, tháng 12 năm 2012
2
THAM GIA BIÊN SOẠN TÀI LIỆU
1. Chủ biên
- PGS. TS. Nguyễn Thanh Long, Thứ trưởng Bộ Y tế.
2. Phó chủ biên
- PGS. TS. Bùi Đức Dương, Phó Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS,
Bộ Y tế.
- ThS. Phan Thị Thu Hương, Phó Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS,
Bộ Y tế.
3. Nhóm biên soạn
- PGS. TS. Trương Xuân Liên, Viện Pasteur thành phố Hồ Chí Minh.
- TS. Nguyễn Văn Kính, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương.
- ThS. Nguyễn Việt Nga, Cục Phòng, chống HIV/AIDS, Bộ Y tế.
- TS. Lê Thị Hường, Cục Phòng, chống HIV/AIDS, Bộ Y tế.
- TS. Hoàng Đức Mạnh, Cục Phòng, chống HIV/AIDS, Bộ Y tế.
- TS. Tạ Việt Hưng, Bệnh viện 103.
- TS. Nguyễn Ngọc Lan, Bệnh viện Phạm Ngọc Thạch.
- TS. Nguyễn Thị Hoàng Lan, Văn phòng UBPC AIDS TP. Hồ Chí Minh.
- ThS. Hoàng Thị Thanh Hà, ViệnVệ sinh dịch tễ Trung ương
- ThS. Lê Chí Thanh, Viện Pasteur thành phố Hồ Chí Minh.
4. Thư ký biên soạn
- ThS. Nguyễn Văn Hùng, Cục Phòng, chống HIV/AIDS.
Cùng với sự tham gia của các chuyên gia
- TS. Lê Xuân Hải, Viện Huyết học - Truyền máu Trung ương
- BS. CKI. Trần Tôn, Viện Pasteur thành phố Hồ Chí Minh.
- TS. Bùi Thị Thu Hiền, Văn phòng CDC Việt Nam.
- TS. Dương Ngọc Cường, Văn phòng CDC Việt Nam.
- ThS. Đỗ Thị Thu Thủy, Quỹ Clinton-Sáng kiến tiếp cận Hệ thống y tế.
3
MỤC LỤC
LỜI GIỚI THIỆU .................................................................................................... 5
HƯỚNG DẪN SỬ DỤNG TÀI LIỆU .................................................................... 6
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT .................................................................................. 9
- /AIDS ....................... 10
1. Thông tin cơ bản về HIV/AIDS .............................................................. 10
2. Vai trò tế bào T-CD4 trong đáp ứng miễn dịch ...................................... 12
2.1. Nguồn gốc và quá trình phát triển của tế bào T-CD4 .................... 12
2.2. Chức năng tế bào T-CD4 trong đáp ứng miễn dịch ....................... 13
2.3. Đáp ứng miễn dịch trong nhiễm HIV/AIDS .................................. 16
2.4. Ý nghĩa của xét nghiệm đếm tế bào T-CD4 trong theo dõi điều trị
HIV/AIDS ............................................................................................. 17
(Flow Cytometer) .................................................................................................. 22
1. Tổng quản về các kỹ thuật dùng trong xét nghiệm đếm tế bào T-CD4 .. 22
2. Lịch sử về máy đếm tế bào theo nguyên lý dòng chảy ........................... 23
3. Các bộ phận chính và nguyên lý cơ bản của máy đếm tế bào theo nguyên
lý dòng chảy ................................................................................................ 24
3.1. Hệ thống tạo dòng chất lỏng (fluidics system) .............................. 24
3.2. Hệ thống quang học ....................................................................... 25
3.3. Hệ thống điện tử (electronics system) ........................................... 26
4. Cơ chế nhuôm kháng nguyên bề mặt tế bào và quá trình thu nhận tín
hiệu .............................................................................................................. 27
4.1. Cơ chế nhuộm kháng nguyên bề mặt ............................................. 27
4.2. Quá trình thu nhận tín hiệu ............................................................ 27
5. Ứng dụng của máy đếm tế bào theo nguyên lý dòng chảy ..................... 30
5.1. Ứng dụng ....................................................................................... 30
5.2. Đếm tế bào lympho T-CD4 kỹ thuật đếm tế bào dòng chảy ......... 30
5.3. Quy trình kỹ thuật căn bản cho xét nghiệm đếm tế bào lympho T-
CD4 bằng kỹ thuật đếm tế bào dòng chảy ............................................ 32
6. Giới thiệu một số loại máy đếm tế bào T-CD4 tại Việt Nam ................. 33
Bài 3. QUẢN LÝ MẪU BỆNH PHẨM CHO XÉT NGHIỆM TẾ BÀO T-CD4 36
1. Lấy mẫu bệnh phẩm ................................................................................ 36
1.1. Xác định đúng bệnh nhân .............................................................. 36
1.2. Lấy mẫu .......................................................................................... 37
2. Đóng gói, bảo quản và vận chuyển mẫu ................................................. 37
2.1. Đóng gói và bảo quản mẫu ............................................................ 37
2.2. Vận chuyển mẫu máu ..................................................................... 38
2.3. Tiếp nhận mẫu máu tại phòng xét nghiệm ..................................... 39
2.4. Lưu giữ mẫu ................................................................................... 40
2.5. Hủy bỏ mẫu .................................................................................... 40
................................................................. 40
3. Nguyên nhân và giải pháp khắc phục một số lỗi thường gặp ................. 40
3.1. Hiện tượng tan huyết ...................................................................... 40