34
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÙNG VƯƠNG Vũ Lê Long
*Email: vulelong@haui.edu.vn
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÙNG VƯƠNG
Tập 11, Số 1 (2025): 34 - 41
HUNG VUONG UNIVERSITY
JOURNAL OF SCIENCE AND TECHNOLOGY
Vol. 11, No. 1 (2025): 34 - 41
Email: tapchikhoahoc@hvu.edu.vn Website: www.jst.hvu.edu.vn
XU HƯỚNG VÀ LỢI ÍCH CỦA CHUYỂN ĐỔI SỐ TRONG HUY ĐỘNG VỐN
ĐỐI VỚI CÁC CÔNG TY CHỨNG KHOÁN TẠI VIỆT NAM
Vũ Lê Long1*
1 Khoa Kế toán - Kiểm toán, Trường Kinh tế, Đại học Công nghiệp Hà Nội
Ngày nhận bài: 05/11/2024; Ngày chỉnh sửa: 03/12/2024; Ngày duyệt đăng: 06/12/2024
DOI: https://doi.org/10.59775/1859-3968.222
Tóm tắt
Trong bối cảnh công nghệ phát triển nhanh chóng, chuyển đổi số đang trở thành một xu hướng quan trọng
trong ngành tài chính, đặc biệt là trong lĩnh vực huy động vốn cho công ty chứng khoán. Nghiên cứu này
nhằm đánh giá các xu hướng và lợi ích của chuyển đổi số trong huy động vốn, qua đó giúp các công ty chứng
khoán tối ưu hóa hiệu quả và nâng cao năng lực cạnh tranh. Phương pháp nghiên cứu bao gồm phân tích tổng
quan về các ứng dụng công nghệ như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn và blockchain. Kết quả cho thấy chuyển đổi
số mang lại nhiều lợi ích đáng kể, giúp giảm chi phí, tăng cường tính minh bạch và cải thiện trải nghiệm người
dùng. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức cần giải quyết, bao gồm hạ tầng công nghệ chưa đủ mạnh, khung
pháp lý chưa hoàn thiện và thiếu hụt nhân lực chất lượng cao. Nghiên cứu kết luận rằng, để tận dụng tối đa lợi
ích của chuyển đổi số, các công ty chứng khoán cần đầu tư vào công nghệ, tìm kiếm hỗ trợ từ cơ quan quản lý
và đào tạo nguồn nhân lực có kỹ năng cao trong lĩnh vực này.
Từ khóa: Chuyển đổi số, huy động vốn, công ty chứng khoán.
1. Đặt vấn đề
Trong bối cảnh phát triển không ngừng
của công nghệ, chuyển đổi số đã và đang trở
thành một xu hướng tất yếu trong mọi ngành
công nghiệp, đặc biệt là trong lĩnh vực tài
chính và chứng khoán. Chuyển đổi số không
chỉ thay đổi cách thức các công ty chứng
khoán vận hành mà còn mở ra nhiều cơ hội
mới trong việc huy động vốn. Từ việc ứng
dụng trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big
Data) đến các công nghệ blockchain và nền
tảng giao dịch trực tuyến, các công ty chứng
khoán ngày nay có khả năng tiếp cận nguồn
vốn linh hoạt, minh bạch và hiệu quả hơn so
với các phương pháp truyền thống.
Trong khi các phương pháp huy động
vốn truyền thống chủ yếu dựa vào mạng
lưới ngân hàng, tổ chức tài chính và nhà
đầu tư cá nhân, chuyển đổi số cho phép các
công ty chứng khoán khai thác các nguồn
tài chính từ cộng đồng nhà đầu tư rộng lớn
hơn thông qua các nền tảng trực tuyến và
các hình thức tài trợ sáng tạo như gọi vốn
cộng đồng (crowdfunding), phát hành token
chứng khoán (STO) và ứng dụng các hợp
đồng thông minh (smart contracts). Nhờ đó,
35
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÙNG VƯƠNG Tập 11, Số 1 (2025): 34 - 41
các rào cản về địa lý và thủ tục hành chính
được giảm thiểu, giúp tối ưu hóa quy trình
huy động vốn cũng như cải thiện trải nghiệm
của nhà đầu tư.
Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi số trong
huy động vốn cũng mang đến những thách
thức đáng kể, bao gồm yêu cầu về an ninh dữ
liệu, tuân thủ quy định pháp lý, và khả năng
thích ứng của cả tổ chức và nhà đầu tư với
công nghệ mới. Do đó, việc nghiên cứu và
đánh giá các xu hướng và lợi ích của chuyển
đổi số trong huy động vốn là cần thiết, nhằm
cung cấp một cái nhìn toàn diện và đưa ra các
khuyến nghị phù hợp cho các công ty chứng
khoán trong việc áp dụng công nghệ mới một
cách hiệu quả.
Ngày 03 tháng 06 năm 2020 Thủ tướng
Chính phủ đã phê duyệt “Chương trình
Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định
hướng đến năm 2030” [1]. Trong đó với mục
tiêu chính là vừa phát triển Chính phủ số,
kinh tế số, xã hội số, vừa hình thành các công
ty công nghệ số Việt Nam có năng lực đi ra
toàn cầu. Cùng với đó là một số lĩnh vực cần
ưu tiên chuyển đổi số trong đó chuyển đổi số
trong lĩnh vực tài chính - ngân hàng cần được
coi trọng. Cần xây dựng tài chính điện tử và
thiết lập nền tảng tài chính số hiện đại, bền
vững. Triển khai ứng dụng toàn diện công
nghệ số trong các ngành thuế, hải quan, kho
bạc, chứng khoán. Đây cũng là lý do chính
thúc đẩy chuyển đổi số trong huy động vốn
tại các công ty chứng khoán Việt Nam. Đây
một bước đi tất yếu để nâng cao hiệu quả
hoạt động và đáp ứng nhu cầu thị trường.
Việc áp dụng công nghệ số giúp các công ty
tiếp cận nguồn vốn nhanh chóng, giảm chi
phí và tăng tính minh bạch trong quy trình
huy động vốn. Đặc biệt, trong bối cảnh cạnh
tranh và hội nhập quốc tế, chuyển đổi số
không chỉ giúp tối ưu hóa hoạt động mà còn
nâng cao khả năng cạnh tranh của các công
ty chứng khoán Việt Nam trên thị trường khu
vực và toàn cầu.
Bài viết tập trung phân tích các xu hướng
chủ đạo trong quá trình chuyển đổi số đối
với hoạt động huy động vốn, qua đó làm rõ
những lợi ích mà chuyển đổi số mang lại cho
các công ty chứng khoán. Đồng thời, nghiên
cứu cũng đề xuất các giải pháp nhằm hỗ trợ
các công ty chứng khoán khai thác tối ưu
tiềm năng của chuyển đổi số, từ đó nâng cao
hiệu quả huy động vốn và tăng cường năng
lực cạnh tranh trong bối cảnh thị trường tài
chính hiện đại.
2. Phương pháp nghiên cứu
2.1. Phương pháp
Nghiên cứu sử dụng nhiều phương pháp
khác nhau bao gồm:
Phân tích tổng quan về chuyển đổi số trong
lĩnh vực tài chính và chứng khoán
Nghiên cứu sử dụng phương pháp phân
tích tổng quan nhằm đánh giá sự ứng dụng
của các công nghệ tiên tiến, bao gồm trí
tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data) và
công nghệ blockchain trong quá trình chuyển
đổi số ở lĩnh vực tài chính và chứng khoán.
Phương pháp này giúp làm rõ vai trò và tác
động của công nghệ đối với việc huy động
vốn và nâng cao hiệu quả hoạt động của các
công ty chứng khoán .
Tìm hiểu thực tế và phân tích các hình thức
huy động vốn trong bối cảnh chuyển đổi số
Nghiên cứu đã tìm hiểu thực tế các hình
thức huy động vốn mới hiện nay như gọi vốn
cộng đồng và phát hành token chứng khoán.
Việc này nhằm so sánh các hình thức huy
động vốn mới với phương thức truyền thống,
đồng thời đánh giá hiệu quả và tính khả thi
của từng phương pháp trong môi trường số
36
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÙNG VƯƠNG Vũ Lê Long
hóa. Phương pháp cũng giúp làm rõ các lợi
ích như giảm thiểu chi phí, nâng cao tính
minh bạch và cải thiện trải nghiệm của nhà
đầu tư khi ứng dụng các nền tảng trực tuyến
trong huy động vốn .
Tổng hợp và so sánh thực tiễn quốc tế với
tình hình Việt Nam
Phương pháp tổng hợp và so sánh được
áp dụng để phân tích các xu hướng chuyển
đổi số và thực tiễn áp dụng của các công ty
chứng khoán quốc tế so với Việt Nam. Qua
đó, nghiên cứu đưa ra những khuyến nghị
phù hợp để các công ty chứng khoán tại Việt
Nam có thể học hỏi và áp dụng hiệu quả
chuyển đổi số, nâng cao năng lực cạnh tranh
trên thị trường tài chính .
2.2. Cơ sở lý luận
Chuyển đổi số trong lĩnh vực tài chính và
chứng khoán
Chuyển đổi số là quá trình tích hợp công
nghệ số vào tất cả các khía cạnh của một tổ
chức, nhằm nâng cao hiệu quả vận hành và
mang đến các giá trị mới cho khách hàng.
Trong ngành tài chính và chứng khoán,
chuyển đổi số đã tạo nên sự thay đổi toàn
diện về phương thức hoạt động và cung cấp
dịch vụ, thông qua việc áp dụng các công
nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ
liệu lớn (Big Data), và công nghệ blockchain
[2]. Các ứng dụng này giúp giảm thiểu chi
phí vận hành, tăng cường bảo mật thông tin
và cải thiện khả năng phân tích dữ liệu, từ
đó tăng tính minh bạch và tin cậy trong giao
dịch chứng khoán [3].
Cụ thể, việc áp dụng công nghệ blockchain
trong ngành chứng khoán cho phép thực hiện
các giao dịch tức thời, giảm thiểu rủi ro do
bên thứ ba và cải thiện tính minh bạch. Ví dụ,
công nghệ hợp đồng thông minh cho phép
thực hiện các giao dịch tự động dựa trên các
điều kiện được xác định trước, giúp tối ưu
hóa quy trình và giảm thiểu sai sót do yếu tố
con người. Các công ty chứng khoán, thông
qua chuyển đổi số, có khả năng triển khai các
mô hình dịch vụ mới, cải thiện tốc độ và hiệu
quả trong việc quản lý dòng vốn, cũng như
thu hút một lượng lớn nhà đầu tư tiềm năng
trên phạm vi toàn cầu.
Huy động vốn trong bối cảnh chuyển đổi số
Huy động vốn, theo Brealey, Myers và
Allen (2014) trong “Principles of Corporate
Finance” [4] là quá trình các công ty thu hút
nguồn lực tài chính từ các nhà đầu tư bên
ngoài hoặc các tổ chức tín dụng để tài trợ cho
các hoạt động kinh doanh và đầu tư. Mục đích
của huy động vốn có thể khác nhau tùy vào
nhu cầu cụ thể của công ty, bao gồm mở rộng
hoạt động, đầu tư vào công nghệ mới, hoặc
tái cấu trúc tài chính hiện tại. Theo Kozup và
Hogarth (2008) [5] trong nghiên cứu của họ
về hiểu biết tài chính và quyết định huy động
vốn, quá trình này đòi hỏi sự đánh giá kỹ
lưỡng về các nguồn vốn khả dụng và chi phí
của từng nguồn, để đảm bảo sự phù hợp với
chiến lược tổng thể của công ty. Có thể hiểu
huy động vốn là quá trình thu hút các nguồn
lực tài chính để đầu tư vào hoạt động kinh
doanh với mục đích tạo ra lợi nhuận hoặc đạt
được các mục tiêu phát triển khác của công
ty. Quá trình này có thể diễn ra thông qua
nhiều kênh khác nhau, phù hợp với mục tiêu
và điều kiện cụ thể của từng doanh nghiệp,
công ty hoặc dự án. Nhờ chuyển đổi số, các
công ty chứng khoán hiện nay có thể tiếp cận
nguồn vốn dễ dàng hơn qua các hình thức gọi
vốn mới như gọi vốn cộng đồng và phát hành
token chứng khoán [6]. Gọi vốn cộng đồng,
với sự hỗ trợ của các nền tảng trực tuyến,
cho phép doanh nghiệp tiếp cận một lượng
37
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÙNG VƯƠNG Tập 11, Số 1 (2025): 34 - 41
lớn nhà đầu tư cá nhân, xóa bỏ các rào cản về
khoảng cách địa lý và thủ tục hành chính [7].
Phương thức phát hành token chứng khoán
đang dần trở nên phổ biến nhờ vào tính linh
hoạt của blockchain, giúp chuyển đổi các
tài sản chứng khoán truyền thống thành các
token điện tử, qua đó tăng tính thanh khoản
cho các khoản đầu tư và giảm thiểu chi phí
giao dịch. Phát hành token chứng khoán
không chỉ thu hút một lượng lớn các nhà đầu
tư am hiểu công nghệ mà còn nâng cao mức
độ minh bạch và an toàn cho các nhà đầu tư
nhờ khả năng ghi lại giao dịch trên sổ cái
phân tán [8].
Lợi ích của chuyển đổi số trong huy động
vốn cho công ty chứng khoán
Quá trình chuyển đổi số trong huy động
vốn mang đến nhiều lợi ích đáng kể như tối
ưu hóa chi phí, tăng tốc độ giao dịch và nâng
cao trải nghiệm người dùng [9]. Theo một
báo cáo từ McKinsey, quá trình số hóa giúp
các tổ chức tài chính cắt giảm từ 20% đến
30% chi phí vận hành thông qua việc tự động
hóa và cải thiện quy trình [10]. Việc áp dụng
trí tuệ nhân tạo (AI) còn giúp các công ty
chứng khoán phân tích dữ liệu tài chính một
cách hiệu quả và đưa ra các quyết định đầu tư
chính xác, nhanh chóng hơn.
Không những vậy, các nền tảng huy động
vốn trực tuyến cũng giúp nâng cao tính linh
hoạt cho các nhà đầu tư, cho phép họ dễ
dàng theo dõi và thực hiện giao dịch từ bất
cứ đâu và bất kỳ lúc nào. Điều này không
chỉ cải thiện trải nghiệm của người dùng mà
còn tăng cường mức độ hài lòng và trung
thành của nhà đầu tư. Nhờ vào các lợi ích đó,
chuyển đổi số đã và đang trở thành một yếu
tố chiến lược giúp các công ty chứng khoán
nổi bật trong thị trường tài chính cạnh tranh
cao hiện nay.
3. Kết quả nghiên cứu và thảo luận
3.1. Thực trạng về ứng dụng chuyển đổi số
trong huy động vốn của các công ty chứng
khoán tại Việt Nam
Các ứng dụng công nghệ phổ biến trong huy
động vốn
Trên toàn cầu, các công ty chứng khoán
đang tích cực triển khai một loạt công nghệ
nhằm cải thiện quy trình huy động vốn. Một
số công nghệ nổi bật có thể kể đến như trí
tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data),
và blockchain. Chẳng hạn, AI đang được sử
dụng để phân tích dữ liệu tài chính, dự đoán
xu hướng đầu tư và hỗ trợ ra quyết định, giúp
các công ty chứng khoán tối ưu hóa các chiến
lược huy động vốn và gia tăng tính hiệu quả
[3]. Big Data cũng hỗ trợ các công ty trong
việc thu thập và phân tích hành vi của nhà
đầu tư, từ đó cải thiện các sản phẩm và dịch
vụ huy động vốn, phù hợp với nhu cầu đa
dạng của từng đối tượng khách hàng [8].
Blockchain cũng đang dần trở thành một
yếu tố quan trọng trong việc nâng cao tính
minh bạch và bảo mật của quá trình huy động
vốn. Công nghệ này cho phép các công ty
chứng khoán phát hành token chứng khoán,
giúp chuyển đổi các tài sản chứng khoán
thành các token điện tử, dễ dàng giao dịch
và tiếp cận được nhiều nhà đầu tư hơn. Phát
hành token chứng khoán hiện đang phát triển
mạnh tại các thị trường như Hoa Kỳ, châu
Âu và Singapore, tuy nhiên tại Việt Nam,
ứng dụng phát hành token chứng khoán còn
hạn chế do vướng mắc về mặt pháp lý [10].
Tình hình và những lợi ích của chuyển đổi số
đem lại trong huy động vốn tại các công ty
chứng khoán ở Việt Nam
Trong những năm gần đây, chuyển đổi số
đã trở thành một xu hướng chiến lược trong
lĩnh vực tài chính – chứng khoán tại Việt
38
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÙNG VƯƠNG Vũ Lê Long
Nam, khi các công ty chứng khoán nỗ lực
áp dụng công nghệ để tối ưu hóa quy trình
huy động vốn và nâng cao trải nghiệm của
nhà đầu tư. Các công ty chứng khoán lớn như
Công ty Cổ phần Chứng khoán VNDirect,
Công ty Chứng khoán SSI, và Công ty Cổ
phần Chứng khoán Bản Việt (VCSC) đã triển
khai nhiều giải pháp số hóa nhằm tăng cường
khả năng huy động vốn. Các công ty này chủ
yếu ứng dụng nền tảng giao dịch trực tuyến,
giúp nhà đầu tư dễ dàng thực hiện các giao
dịch mọi lúc, mọi nơi thông qua ứng dụng di
động và website.
Bộ Tài chính đã ban hành quyết định số
1484/QĐ-BTC ngày 27 tháng 7 năm 2022
Ban hành kế hoạch chuyển đổi số của Bộ Tài
chính đến năm 2025, định hướng đến năm
2030 [11] thúc đẩy nhanh chóng việc các tổ
chức kinh doanh chứng khoán áp dụng các
giải pháp nhận dạng khách hàng thông qua
phương thức điện tử (eKYC). Cùng với đó là
chủ trì, xây dựng khung thể chế cho các dịch
vụ công nghệ tài chính gắn liền với chính
sách khuyến khích hoạt động và giao dịch
doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo.
Hầu hết các CTCK đã triển khai tính năng
mở tài khoản trực tuyến eKYC và giao dịch
trực tuyến. Nhà đầu tư hiện nay dễ dàng giao
dịch chứng khoán trên các nền tảng online do
CTCK cung cấp thay vì phải làm thủ công tại
các quầy giao dịch như trước đây. Hiện tại,
các CTCK lớn như Chứng khoán SSI, Chứng
khoán VNDirect, Chứng khoán Kỹ Thương
(TCBS), Chứng khoán Mirae Asset Việt
Nam (Mirae Asset) đều đầu tư xây dựng các
nền tảng giao dịch mang đậm yếu tố công
nghệ. Không chỉ vậy, CTCK cũng ra mắt
nhiều sản phẩm công nghệ đa dạng nhằm hỗ
trợ, tư vấn nhà đầu tư như AI (trí thông minh
nhân tạo), ibroker (môi giới ảo), copy trading
(sao chép giao dịch).
Giao dịch ký quỹ (margin) đã trở thành
yếu tố quan trọng góp phần thúc đẩy sự phát
triển và sôi động của thị trường chứng khoán
Việt Nam kể từ khi được áp dụng vào năm
2011 và đây cũng là nguồn thu lợi nhuận (Có
thể sử dụng nguồn vốn này để tái đầu tư) chủ
yếu cho các công ty chứng khoán. Trong giai
đoạn đầu triển khai, các thủ tục liên quan đến
giao dịch ký quỹ còn phức tạp do yêu cầu về
hồ sơ giấy tờ. Tuy nhiên, đến nay, các nghiệp
vụ ký quỹ đã được thực hiện trực tuyến một
cách hiệu quả trên các nền tảng giao dịch,
giúp đơn giản hóa quy trình cho nhà đầu tư.
Công ty Cổ phần chứng khoán DNSE đã
tiên phong giới thiệu một phương thức quản
trị ký quỹ mới mang tên Margin Deal trên
nền tảng Entrade X. Đây là sản phẩm đầu
tiên trên thị trường cho phép quản trị theo
từng giao dịch cụ thể, thay vì theo phương
thức truyền thống là quản lý toàn bộ tài
khoản (cross margin). Mô hình này ứng dụng
hình thức Isolated Margin – một cơ chế quản
trị tiên tiến đã được áp dụng rộng rãi trên thế
giới. Hình thức Isolated Margin cho phép
quản lý khoản vay, dư nợ, và lợi nhuận một
cách tách biệt cho từng giao dịch riêng lẻ.
Nhờ đó, các nhà đầu tư có thể dễ dàng quản
lý hiệu quả danh mục đầu tư, tránh được
những rủi ro tiềm ẩn do việc tính toán trên
tổng tài khoản.
Với phương pháp quản trị theo từng giao
dịch, Margin Deal mang lại nhiều ưu điểm
vượt trội, tạo điều kiện cho nhà đầu tư theo
dõi các chỉ số tài chính như chi phí, lãi vay
và thuế một cách rõ ràng và minh bạch. Điều
này giúp nhà đầu tư nhận diện chính xác giá
hòa vốn, đồng thời đánh giá hiệu quả của
từng giao dịch một cách minh bạch, dễ dàng
và tối ưu hóa hiệu quả đầu tư.
Một số công ty chứng khoán tại Việt Nam
còn tích cực áp dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và
dữ liệu lớn (Big Data) trong các hoạt động