Xử lý những chấn thương thông
thường trong thể thao
Khi bị chấn thương phần mềm, bệnh nhân không được chườm
nóng hay kéo, nắn trong 2 ngày đầu. Chườm nóng làm máu chảy
nhiều hơn; kéo nắn làm tổn thương bị nặng thêm, thậm chí có thể
gây đứt cơ hoàn toàn và bầm dập mô xung quanh. Kết quả là tổn
thương viêm tăng lên, vết thương lâu lành và sẹo bị xấu.
Trong sinh hoạt thể dục thể thao, có thể xảy ra các chấn thương
ở cơ, gân và dây chằng. Do mức độ tổn thương nhẹ nên bệnh
nhân có thể tự chăm sóc vết thương tại nhà.
Bác sĩ Vương Huy Đồng, Trung tâm Chấn thương Chỉnh hình TP
HCM, cho biết, chấn thương cơ bắp có thể chia làm 3 mức độ:
1. Giãn cơ: Là tổn thương cơ dạng nhẹ do dây chằng, gân, cơ bị
kéo giãn. Số lượng bó sợi cơ bị đứt là dưới 25%. Ngay lúc bị
chấn thương, người bệnh thấy đau nhói ở vùng gân cơ. Sau ít
phút, cảm giác đau giảm và vùng bị tổn thương sẽ sưng nhẹ. Khi
này, dây chằng bị tổn thương buộc bệnh nhân phải ngừng hoạt
động; nếu tiếp tục vận động, máu sẽ tụ lại nhiều, không có lợi cho
việc điều trị sau đó.
2. Rách cơ: Số cơ bị rách chiếm 25-75% bó sợi. Xuất hiện vết
bầm do các sợi cơ bị đứt nhiều hơn. Bệnh nhân có thể nghe tiếng
"bựt" hay "rắc" tại chỗ bị thương, có cảm giác đau dữ dội và phải
ngưng hoạt động hoàn toàn. Khớp có thể bị mất độ vững.
3. Đứt cơ: Số cơ bị rách chiếm trên 75% bó sợi, có khi đứt hoàn
toàn làm máu bầm tụ nhiều ngày sau đó, khớp sưng nhiều và trở
nên lỏng lẻo. Bệnh nhân có thể bị trật khớp và hoàn toàn không
hoạt động được.
Với chấn thương phần mềm, việc xử lý ban đầu đúng cách là rất
cần thiết, giúp chỗ tổn thương ổn định và mau lành. Việc sơ cứu
gồm 4 bước:
- Nghỉ ngơi: ngay sau khi bị chấn thương, cần ngưng tập luyện
hoặc thi đấu. Có thể giữ vùng bị thương bằng nẹp cố định trong
1-3 ngày đầu.
- Chườm lạnh: Mục đích để phòng ngừa biến chứng, không gây
tụ máu hay chảy máu. Dùng túi đá ướp chườm lạnh ngay tại chỗ
10-15 phút, mỗi lần cách nhau khoảng 1 giờ, lặp lại nhiều lần
trong ngày. Có thể chườm lạnh trong 1-3 ngày đầu sau khi bị
thương. Không nên chườm một lần quá lâu hoặc chườm lạnh
trực tiếp vì da sẽ bị bỏng.
- Băng ép: Mục đích là làm giảm chảy máu, sưng bầm và đau
nhức. Dùng băng thun quấn ép dưới vùng tổn thương, những
vòng đầu phải quấn chặt, sau đó lỏng dần.
- Kê cao vùng bị thương: Giúp máu trở về tim tốt hơn; làm giảm
sưng, đau và viêm. Đặc biệt có thể kê cao chân 10-15 cm trong
1-3 ngày đầu. Tuy nhiên, không nên kê cao quá so với tim.
Khi bị chấn thương, bệnh nhân có thể dùng thuốc giảm đau,
nhưng tuyệt đối không nên xoa các loại dầu nóng. Nhiều người
làm vậy vì lầm tưởng loại thuốc mà các vận động viên được xịt
khi bị chấn thương là dầu nóng. Thực ra, đó là một loại khí lạnh
dễ bốc hơi, có công dụng giống như chườm lạnh.
Khi bị chấn thương, bệnh nhân không được chườm nóng hoặc
xoa bóp. Việc chườm nóng khiến máu chảy nhiều hơn, còn xoa
bóp lại khiến các dây chằng bị xơ chai, mất đi độ đàn hồi. Chúng
sẽ trở nên yếu hơn và dễ chấn thương trở lại khi có những cử
động hơi mạnh.
Thông thường, nếu tổn thương nhẹ, bệnh nhân sẽ hoàn toàn
phục hồi sau khi điều trị được 2-3 ngày. Lúc này, họ có thể tập
luyện nhẹ nhàng (khoảng 50% sức), và tăng từ từ để cơ thể dễ
thích nghi. Nếu là chấn thương nặng hoặc đã qua sơ cứu mà
hoạt động vẫn còn khó khăn, bệnh nhân nên đến khám ở các
bệnh việc chuyên khoa để được điều trị càng sớm càng tốt.
