Thuốc thoa khi chơi thể
thao bị chấn thương
Hiện nay có nhiều loại thuốc thoa có tác dụng giảm đau được bày
bán trên thị trường. Do quảng cáo, tiếp thị, hướng dẫn không rõ
ràng nên người sử dụng dễ nhầm lẫn rằng các loại thuốc thoa đều
có tác dụng tương tự như nhau và dùng lúc nào cũng được. Người
chơi thể thao cần có một số kiến thức cơ bản về tác dụng của các
loại thuốc này cũng như cách sử dụng thích hợp để tránh tình
trạng mạo nhận và lạm dụng thuốc.
Anh H.T đến khám với cổ chân bên phải sưng to, da căng bóng, khi di
chuyển phải đi cà nhắc rất khó khăn. Anh cho biết bị lật cổ chân từ ba
ngày trước trong khi đánh tennis. Sau đó được bạn bè tặng mấy thuốc
thoa ngoại “cực nóng” và anh cố gắng thoa rất tích cực, nhưng càng
thoa thì càng sưng đau nên buộc lòng phải đến bác sĩ.
Đa số người chơi thể thao thường rất chủ quan khi bị chấn thương
nhẹ, đơn giản nhất là tự mua thuốc sử dụng hoặc thoa thuốc lên vùng
tổn thương để giảm đau. Một số người còn đắp muối, đắp gừng, lăn
hột gà, thoa dầu nóng, bóp rượu thuốc… để “tan máu bầm”.
Hiện nay có nhiều loại thuốc thoa có tác dụng giảm đau được bày bán
trên thị trường. Do quảng cáo, tiếp thị, hướng dẫn không rõ ràng nên
người sử dụng dễ nhầm lẫn rằng các loại thuốc thoa đều có tác dụng
tương tự như nhau và dùng lúc nào cũng được. Người chơi thể thao
cần có một số kiến thức cơ bản về tác dụng của các loại thuốc này
cũng như cách sử dụng thích hợp để tránh tình trạng mạo nhận và lạm
dụng thuốc.
Những chấn thương thể thao cấp tính thường gặp là căng cơ, dập gân
cơ, giãn cơ - dây chằng… hay được gọi một cách dân gian là “bong
gân”. Khi cơ căng quá mức có thể làm các sợi gân cơ bị xé rách gây
đau và chảy máu trong mô mềm (gồm cơ và mô xung quanh, gây sưng
bầm dưới da). Do đó nếu muốn sử dụng thuốc thoa giảm đau phải
tránh làm tăng chảy máu trong mô mềm.
Có thể tạm chia thuốc thoa giảm đau thành hai nhóm như sau:
1. Thuốc thoa giảm đau chứa hỗn hợp tinh dầu gây nóng, gồm:
• Menthol: là hoạt chất ức chế thụ thể cảm giác đau (tương tự gây mất
cảm giác tại chỗ) làm giảm cảm giác đau của mô mềm và khớp. Nồng
độ càng cao thì tác dụng càng mạnh nhưng không thật sự cần thiết vì
có thể gây bỏng rát. Menthol chiết xuất tự nhiên có trong tinh dầu bạc
hà tốt hơn cho da so với loại được tổng hợp.
• Capsicum/capsaicin: làm giảm hoạt chất P là chất dẫn truyền thần
kinh của cảm giác đau.
• Peppermint, eucalyptus, cayenne pepper…
Loại này có tác dụng phụ làm giãn mạch và tăng tuần hoàn máu tại
chỗ. Nếu thoa lên tổn thương trong 48 - 72 giờ đầu sẽ bị tăng chảy
máu, làm sưng đau tăng lên, hiện tượng viêm kéo dài. Hậu quả là chấn
thương lâu lành, dễ bị xơ chai mô bị thương, mô bị thương lành sẹo
xấu và dễ bị tái phát. Ngoài ra còn gây viêm, phỏng, dị ứng da nếu
lạm dụng.
2. Thuốc thoa giảm đau - kháng viêm không cần kê toa:
Có chứa acetaminophen giảm đau đơn thuần hay các thuốc kháng
viêm không steroid (NSAID) như Ketoprofen, Diclofenac,
Piroxicam... Tác dụng giảm đau nhờ vào:
• Ức chế chọn lọc tổng hợp prostagladin.
• Ức chế protein kinase C chuyển vị và phosphodiesterase type IV.
• Giảm đau khởi phát do bradykinin và cytokine do ức chế TNF-
alpha.
• Giảm thoái hóa chất nền sụn vì ức chế tổng hợp metalloprotease.
• Ức chế giải phóng histamin từ bạch cầu ái toan và dưỡng bào.
Loại thuốc thoa này không gây sưng bầm nhưng cũng không giúp làm
ấm vùng tổn thương.
Khi bị chấn thương nên làm gì?
Khi vừa chấn thương là có tình trạng đứt, rách trong mô, lúc này hoàn
toàn không thích hợp để thoa bất cứ loại thuốc gì. Tốt nhất nên được
sơ cứu bằng phương pháp RICE: