VĂN MẪU LỚP 11
SUY NGHĨ VỀ Y ĐỨC CỦA NGƯỜI THẦY THUỐC NGÀY NAY
QUA THÁI ĐỘ VÀ NHÂN CÁCH CỦA LÊ HỮU TRÁC TRONG ĐỌAN
TRÍCH VÀO PHỦ CHÚA TRỊNH
Lê Hữu Trác (1720-1791), hiệu là Hải Thượng Lãn Ông, quê ở Hưng Yên. Ông là
một danh y, không chỉ chữa bệnh giỏi mà còn soạn sách vở và mở trường dạy nghề thuốc
để truyền bá y học. Ngoài y thuật, ông còn là một nhà văn nhà thơ lớn, trước tác của ông
được tập hợp trong bộ Hải Thượng y tông tâm lĩnh gồm 66 quyển. Đây là công trình
nghiên cứu y học xuất sắc nhất thời trung đại Việt Nam, đồng thời cũng là những dòng
lưu bút ghi lại cảm xúc hết sức chân thành của tác giả trong những lúc lặn lội đi chữa
bệnh ở các miền quê xa. Thượng kinh kí sự là tập kí sự bằng chữ Hán, được xếp ở cuối
bộ Hải Thượng y tông tâm lĩnh như một phụ lục, đoạn trích Vào phủ chúa TRịnh ghi lại
những chuyện mắt thấy tai nghe của Lê Hữu Trác trong chuyến đi từ Hương Sơn ra
Thăng Long chữa bệnh cho cha con chúa Trịnh Sâm.Qua ngòi bút khá chân thực, tác giả
đã phản ánh cuộc sống xa hoa của tầng lớp vua chúa phong kiến đồng thời kín đáo bày tỏ
thái độ thờ ơ, coi thường danh lợi và chính từ đây mà người đọc thấy một tấm gương
sáng ngời về y đức, một nhân cách cao thượng với những bài học sâu sắc mà các y bác sĩ
trong xã hội ngày nay còn cần phải cố gắng nỗ lực hơn nữa để xứng đáng với danh hiệu
cao quý mà nhân dân ta trao tặng “Lương y như từ mẫu”.
Mở đầu cho tác phẩm người đọc có thể thấy được bức tranh sinh động về cuộc
sống xa hoa, quyền quý nơi phủ chúa. Từ cảnh bên ngoài “đâu đâu cũng là cây cối um
tùm, chim kêu ríu rít, danh hoa đua thắm, gió đưa thoang thoảng mùi hương…Người giữ
cửa truyền báo rộn ràng, người có việc quan đi lại như mắc cửi” đến con đường vào phủ
cũng phải qua “mấy lần cửa”, trong phủ thì có “điếm lượn vòng..kiểu cách thật là xinh
đẹp”. Vào tới nội cung thì cảnh tượng càng thêm lộng lẫy xa hoa: trướng gấm, màn là,
võng điều, sập thếp vàng, ghế rồng, đèn sáng lấp lánh, hương hoa ngào ngạt, cung nhân
xúm xít... Dường như ở đây người hầu và vật dụng xen nhau, ngỡ như che kín tất cả,
không hở một chút không gian nào. Rồi đến những nghi thức, cung cách sinh hoạt nơi
phủ chúa thì thật rườm rà, lớp lang, khuôn phép:ra vào phủ phải có thẻ, quy tắc quỳ lạy...
thể hiện rõ quyền uy tột bậc của nhà chúa, người đứng sau vua nhưng cưỡi đầu trăm họ.
Mọi việc, mọi vật cứ từng lớp, từng lớp hiện lên qua cái nhìn và sự ghi chép chân thực
của tác giả, đằng sau bức tranh ấy là những cảm xúc rất chân tình của Lê Hữu Trác, tác
giả nhìn mọi sự với một thái độ rất khách quan, ông bày tỏ nhận xét: “Bước chân đến đây
mới hay cảnh giàu sang của vua chúa thực khác hẳn người thường”, trước cảnh ấy, tác
giả đã vịnh một bài thơ tả hết cái sang trọng, vương giả nơi phủ chúa, trong bài thơ Lê
Hữu Trác đã phải thốt lên: “Cả trời Nam sang nhất là đây”. Không chỉ ngạc nhiên trước
quang cảnh, nghi thức sinh hoạt nơi đây mà ông còn sững sờ khi được mời ăn sáng :
“mâm vàng, chén bạc, đồ ăn toàn là của ngon vật lạ, tôi bây giờ mới biết cái phong vị của
nhà đại gia”. Kể về sự hoa lệ với giọng ngỡ ngàng nhưng tác giả tỏ ra dửng dưng trước
những quyến rũ vật chất này khi mà cảnh quá lộng lẫy, xinh tươi còn người thì “héo hon,
già cỗi”, trước sức khoẻ của chúa nhỏ ông bày tỏ lo ngại về căn bệnh : “ Vì thế tử ở trong
chốn màn che trướng phủ, ăn quá no, mặc quá ấm nên tạng phủ yếu đi”, quả là ốm yếu,
èo uột, trong rỗng ngoài trướng. Đặc biệt khi dự định cắt thuốc trị bệnh cho thế tử, tâm
trạng Lê Hữu Trác diễn biến khá phức tạp:lúc đầu ông định dùng thuốc chữa đúng bệnh
nhưng lại sợ bệnh mau giảm, chúa tin dùng giữ lại ắt sẽ bị công danh ràng buộc, còn nếu
dùng thứ thuốc vô thưởng vô phạt thì trái với y đức y tâm của người thầy thuốc. Hai ý
nghĩ mâu thuẫn, giằng co trong con người tác giả, cuối cùng chính lương tâm, phẩm chất
trung thực của người thầy thuốc đã thắng, ông gạt ý nguyện riêng và lấy việc cứu người
làm mục đích. Điều đó càng chứng tỏ Lê Hữu Trác là một người thầy thuốc giàu kinh
nghiệm, có kiến thức sâu rộng, bên cạnh tài năng ông còn là một người thầy giàu y đức, y
tâm không màng danh lợi, luôn làm tròn sứ mệnh của người thầy thuốc, luôn muốn xa
lánh chốn phồn hoa xa xỉ để có thể “sống gần nhân dân, gắn bó với xóm làng, quê hương
bình dị”. Bằng ngòi bút tả thực kết hợp với trữ tình, LHT đã cho ta một bức tranh sinh
động cụ thể, dù đài các, giàu sang nhưng thiếu khí trời và không khí tự do nới phủ chúa.
Đó cũng là dự cảm về một ngày mai suy yếu và tàn tạ của tầng lớp phong kiến thống trị
lúc bấy giờ.
Từ đoạn trích ta có thể thấy được nhân cách sáng ngời của bậc danh y Lê Hữu
Trác, ông không chỉ để lại cho hậu thế di sản quý giá về y học mà còn trao tặng cho tất cả
các y bác sĩ ngày nay những bài học về y đức y tâm sao cho xứng đáng với trọng trách
“bảo vệ sinh mạng con người”. Là một người thầy thuốc, trước hết Lê Hữu Trác luôn đề
cao y đức, đó chính là tấm lòng nhân ái, độ lượng, cứu vớt những người gặp chuyện
không may trong cuộc sống mà không màng danh lợi. Ngày nay, khi y học ngày càng
phát triển, đội ngũ y bác sĩ ngày càng có điều kiện được học tập nâng cao trình độ, hiểu
biết thì khái niệm về “y đức” cũng dần thay đổi. Thực tế cho thấy không ít thầy thuốc
chưa thông cảm với nỗi đau của người bệnh, chưa coi “trị bệnh cứu người” là mục tiêu
theo đuổi trong suốt cuộc đời hành nghề y mà vì vòng xoay “ muốn có nhiều cơm, nhiều
áo, nhiều gạo, nhiều tiền” mà dẫm đạp lên “y đức”. Khi văn hoá “phong bì” của bệnh
nhân, cơ sở khám bệnh phân chia “dịch vụ” và “bảo hiểm” thì càng nảy sinh sự đối xử
thiếu công tâm của người thầy thuốc. Đặc biệt đối với những bệnh nhân của gia đình
nghèo hay khám bảo hiểm ta sẽ thấy được thái độ “phân biệt đối xử” của những con
người luôn được tin là “mẹ hiền thiên hạ”. Cứ bước vào bệnh viện ta sẽ thấy ngay những
điều này, không khó để thấy cảnh bác sĩ, nhân viên y tế có thái độ đối xử thiếu lịch sự,
thậm chí quát mắng bệnh nhân, kể cả đối với người già. Đó là chỉ bàn đến thái độ, còn
nhân cách thì ngày càng “mục ruỗng” không sao tả được khi mà các y bác sĩ khoác lên
vai màu áo trắng của thiên thần nhưng lại có những hành động giống như “ thần chết”,
xin lấy một ví dụ không xa xôi đó là sự việc bác sĩ thẩm mỹ viện Nguyễn Mạnh Tường
làm chết người rồi vứt xác xuống sông Hồng để phi tang gây rúng động dư luận trong
thời gian vừa qua. Nhiều người bàng hoàng, sửng sốt trước y đức, lương tâm của vị bác sĩ
trước hành động quá tàn nhẫn, mất nhân tính.
Không thể phủ nhậnnhững đóng góp to lớn của ngành y nói chung và các thầy
thuốc nói riêng. Xã hội ta ngày nay vẫn còn những tấm gương thầy thuốc giữ trọn y đức
và rất đáng biểu dương, khen thưởng để nêu gương sáng cho các đồng nghiệp. Tuy nhiên,
cũng cần nhìn thẳng vào sự thật để thấy được tình trạng suy thoái y đức hiện nay đã đến
mức đáng lo ngại và cần được khắc phục kịp thời bằng những biện pháp đồng bộ và thiết
thực. Khi y đức của người thầy thuốc chưa thực sự được thấm nhuần thì nạn nhân không
ai khác chính là những người nghèo không may mắc bệnh.
Cần lắm những nhân cách cao đẹp như lương y Lê Hữu Trác không vì danh lợi,
không vì ý nguyện riêng mà làm tổn thương đến những người “mệnh khổ” !