Các bạn hãy tham khảo tài liệu dưới đây để thấy được dòng sông Đà qua ngòi bút miêu tả của Nguyễn Tuân không còn là dòng sông vô tri vô giác mà hiện lên như một sinh thể có tính cách, cá tính sống động như con người. Một dòng sông rất hung bạo, dữ dằn nhưng cũng rất thơ mộng, trữ tình.
Ẫ Ố BÀI M U S 1:
ậ ễ ề ữ ọ
ữ ệ ườ ạ t. “Ng
ầ ề Nguy n Tuân là b c th y v ngôn ng trong n n văn h c hi n đ i Vi ế ằ t b ng cái “ngông” và b ng ả ệ ằ tình yêu tha thi ự ế ừ ế ả ế . Hình nh con sông Đà đ chuy n đi th c t
ẻ ẹ ấ ồ ề
ạ ấ ượ i n t ượ ườ ọ ự ấ thành công khi xây d ng hình t ễ i đ c. Nguy n Tuân đã r t t Nam. i lái đò ượ c ộ ng đ c ng sông Đà
ả ủ ẩ Nh ng tác ph m c a ông vi ứ sông Đà” là bài tùy bút l y c m h ng t ệ ỹ ớ nhìn qua lăng kính tâm h n ngh s v i nhi u v đ p khác nhau mang l ố ớ đáo đ i v i ng ữ ấ ệ ằ b ng ch t li u ngôn ng và tình c m phong phú.
ủ ứ ệ
ố ị ậ ắ ấ ế ả ẳ ấ Qua cái nhìn c a Nguy n Tuân, sóng Đà “l m b nh l m ch ng, ch c d u dàng đ y, và khéo
ổ ủ ư ậ ự ể ậ ớ ắ ễ ắ ỏ ể ồ r i chôc slaij b n tính và g t g ng thác lũ ngay đ y”. Có th nói ph i th t tinh t ể léo m i có th nh n ra s chuy n đ i c a sông đà nh v y.
ệ ỗ Sông đà hi n lên là dòng sông hung b o, l m thác gh nh, ng ng
ổ ể ạ ể ắ ủ
ẻ ẹ ặ ở ỗ ấ ờ
ỉ ế ầ ư ộ ứ ẹ ẹ ờ
ổ ờ
ọ ừ ờ ứ ạ ỉ ớ ể ế ệ ọ ớ ả ượ ề c, không ch y ờ ả ế ượ t “đá b sông, vi c tác gi theo khuôn kh . V đ p hi m tr , nguy hi m c a sông đà đ ờ ặ ọ ớ ự d ng vách thành, m t sông ch y ch lúc đúng gi ng m i có m t tr i. Có vách đá thành ch t lòng sông đà nh m t cái y t h u. Đ ng bên này b nh tay ném hòn đá qua ầ bên kia vách. Có quãng con nai con h đã có l n v t t b này sang b kia”. Ch v i vài ề t phác h a con sông đà hi n lên v i nhi u ph c t p, khó khăn, nguy hi m khôn chi ti
ả ễ ả ả đã di n t ng. Tác gi
ấ ồ ư ứ ở ạ ấ ả
ầ ộ ọ
ử ổ ạ ế ầ ộ c m xúc khi đi qua đo n sông này “ng i trong khoang đò qua ộ hè m t cái ngõ mà ộ ệ ứ ấ ừ ụ ắ t đi n”. M t ư ẹ . Sông Đà đ p, nh ng
ẻ ẹ ể ạ ườ l ấ ạ quãng y, đang mùa hè mà cũng th y l nh, c m th y mình nh đ ng ngóng v ng lên m t khung c a s nào trên cái t ng nhà th m t v a v t t ầ ố l i so sánh đ c đáo, đ y táo b o và cũng không kém ph n tinh t ẹ đ p v đ p hùng vĩ, hoang d i và nguy hi m.
ế ễ ườ ọ ữ ấ ư ừ Ch a d ng l
ề
ộ ố
ạ ở i đó, Nguy n Tuân còn khi n ng ữ ặ s hùng vĩ, hung d đó “quãng m t gh nh hát loong, dài hàng cây s n ồ i lái đò nào tóm đ
ể ấ ữ ệ ậ ạ ạ
ờ ơ i đ c b t ng h n n a khi miêu ố ướ ả ự c xô đá, đá xô t ư ồ ế ợ sóng, sõng xô gió, cu n cu n lu ng gió gùn ghè su t năm nh lúc nào cũng đòi n xuy t ấ ư ộ ẻ ấ ệ ấ ượ ấ ứ ườ c qua quãng y”. Sông Đà hi n lên nh m t k b t ch p b t c ng ế ủ h t, có th l y đi tính m ng c a nh ng ai vô tình đi qua đây. Th t táo b o, mãnh li t và ẽ ạ m nh m .
ả ễ ư ưở i đ c có c m t
ả ế ti ng thác réo, ng ẻ ẹ ưỡ
Khi Nguy n Tuân miêu t c sông đà hùng vĩ chiêm ng ồ ạ ư ạ ố
ư ộ ướ ư ế ườ ọ ưỡ ng v đ p khó c ằ ữ ừ ế ầ ừ ồ
ng đó “Nh là oán trách gì, r i l ế i nh là khiêu khích, gi ng g n mà ch nh o. ti ng thác r ng nh ứ ổ ử ữ ộ ớ ầ
ộ ừ ọ ộ ả ử ậ ử ệ ừ ồ ưở ể ả
ự ự ầ ế ễ ộ ọ
ấ ữ ư ế ủ ữ ữ ữ ế ầ t nói, bi
ứ ng nh đang đ ng ồ ạ i tr ư ọ nh là van xin, r i l ti ng m t ngàn con trâu m ng đang l ng l n gi a r ng v u r ng tre n a n l a, đang phá tuông r ng l a, r ng l a cùng g m thét v i đàn trâu da cháy bùng bùng”. Nh ng câu văn ấ ớ ng hùng vĩ, nguy hi m vô v i gi ng đi u d n d p, gay c n, đ y c m xúc. M t c nh t ệ ờ ậ cùng. M t cách so sánh, tuy t v i, hi m th y trong văn h c. Nguy n Tuân th c s là b c ế ổ ồ th y c a ngôn ng , ông th i h n vào nh ng con ch , khi n con ch nh bi t rung đ ng.ộ
ế ượ ệ ơ
ặ Đ c bi ả i lái đò mu n v ớ ườ t h n n a, sông Đà hình thành ba tr n chi n, ng ạ ậ
ượ ữ ả ượ ườ ọ ố ọ ứ ớ i đ c vào cùng v ậ ở ể ế t thác v i ng
kéo ng ậ ẻ
ạ ứ ế ậ
ề ạ ề
ờ ữ i b trí l ch qua bên phía b h u ng n”. Sang đ n tr n th ệ ơ ườ
ấ ứ ộ
ệ ế ệ t và mãnh li i quy t li ử ố ố ộ ủ ẻ ố t qua ồ t qua ba tr n chi n hi m tr , táo b o này. V i gi ng văn d n ặ ấ ườ i lái đò. Tr n th nh t “m t ư ể c nh th quân ừ đ đánh l a ứ ậ ệ t h n. Sông Đà hi n lên không ề i lái đò và chi c thuy n b t c lúc ớ ấ ả ặ ườ t c đ c tính nham ế i lá đò, v i t
ể ấ ộ dòng ch y này thì ph i v ậ ả ậ d p, tác gi ướ ướ n c hò la vang d y quanh mình, ùa vào mà b gãy cán chèo. Sóng n ủ ử ể ề li u m ng vào sát nách…” Sang đ n tr n th hai “tăng thêm nhi u c a t ạ ố ử ế con thuy n vào, và c a sinh l ạ ư ử ơ ư ng nh ít c a h n nh ng l ba d ườ ủ khác nào m t con th y quái đang đòi nu t ch ng ng ể nào có th . Con s ng chính là “k thù s m t” c a ng hi m, thâm đ c nh t.
ẻ ẹ ể ệ ở
ữ ể ế ủ
ễ ờ ệ ẩ ầ ở
ộ
ữ ừ ữ ệ ệ ặ ả ộ ở ậ ạ Tuy nhiên bên c n v đ p hùng vĩ, hi m tr , nguy hi m, sông Đà còn hi n lên th t ơ ế t bao nhiêu. Qua ngòi bút tinh t nên th và tr tình bi c a Nguy n Tuân “sông đà tuôn ắ ữ ư ộ dài nh m t áng tóc tr tình, đ u tóc chân tóc n hi n trong mây tr i tây b c bung n hoa ậ ậ ươ ồ ạ ng xuân”. Th t tài hoa và th t ban hoa g o tháng hai và cu n cu n mùa khói mèo đôý n ắ ể ệ ẹ t khi tr tĩnh, m t hình nh tuy t đ p hi n lên gi a r ng núi hi m tr Tây b c. Đ c bi
ớ ệ ờ ả t bao “Mùa xuân n miêu t
ứ ướ ủ ọ
ặ ỏ
i b m đi vì ru u, l ữ c sông đà l ữ ở ộ m t ng
ộ ư chín đ nh da m t m t ng ỗ ộ ự ộ ủ ưở ừ ộ ị ế ậ dòng c c a dòng sông m i th t tuy t v i và thi v bi ế c sông đà không xanh màu canh h n c a sông Gâm sông ừ ừ ừ ừ ườ ầ ơ l l cái ữ ượ ừ ề ườ ấ ng m t i b t mãn b c b i gì m i đ thu v ”. Nh ng t ỗ ậ ỉ ẻ ẹ ng ch ng ch có gi n d i ế i đ p đã làm nên v đ p hi m có c a m t dòng sông t
ả ướ ủ tác gi xanh ng c bochs, ch n ướ lô. Mùa thu n ỏ ậ màu đ gi n gi ươ ẹ mà, t và hung d .ữ
ữ ồ ờ Sông Đà có nh ng lúc bu n mênh mang và hoang s đ n l
ư ơ ế ạ ỳ ổ ề ư ạ k “B sông hoang d i ộ ẻ ậ
ế ẹ ư ộ ờ ề ử ờ nh m t b ti n s . B sông h n nh nh m t n i ni m c tích x a”. Th t là m t v ấ ẹ đ p nh nhàng, chân ch t và t ư ộ ỗ t bao nhiêu. ồ ớ ươ i m i bi
ắ ủ ữ ạ
ườ ầ ả ỗ
ấ ượ ề ậ ạ
ộ ẻ ẹ ườ ọ ế ả ỡ ắ ả sông Đà t o nên nh ng dòng Qua đôi m t ng i lái đò, hay là đôi m t c a tác gi ẽ ả ơ ộ ậ ạ ả kì, th n tiên và m ng m quá đ i. Có l khi yêu m nh đ t này, c m c m xúc th t l ả ơ ẻ ẹ ở ọ m i khía c nh đ u toát lên v đ p không ph i n i nào cũng có đ nh n nó c. Và sông ậ i đ c ph i ng ngàng. Đà cũng v y, m t v đ p khi n ng
ư ả i nh ng hình nh con sông Đà trong tùy bút “Ng
ộ ẻ ẹ ế ấ G p trang sách l ả ạ i ám nh ng
ườ ữ ủ ự ự ơ ộ ư ẹ ồ
ạ i lái đò sông ườ ọ i đ c cho đ n sau này. M t v đ p hùng vĩ, hung d c a thiên nhiên Đà” l ủ ố đan xen s th m ng, nh nhàng nh ch n b ng lai. Đó chính là s thành công c a ễ Nguy n Tuân.
Ẫ Ố BÀI M U S 2:
ằ ệ ậ ộ ả ằ ọ B ng phong cách ngh thu t đ c đáo: uyên bác, tài hoa, không qu n nh c nh n đ
ưở ộ
ấ ườ ọ ề ề ằ ấ ễ ả
ả
ế ả ạ ẩ thu ho ch đ
i vùng Tây B c t ứ ắ ổ ườ ượ ấ ượ
ể ệ ể ữ ng phong phú, b n b nh m tìm cho ra nh ng ộ i đ c nhi u nh t, Nguy n Tuân đã ệ ộ ị ớ ố ớ qu c xa c cái ch t vàng c a thiên nhiên cùng th vàng m i đã qua mà con sông Đà v i sớ ự
c th hi n trong thiên tùy bút ơ ộ ữ “ng ượ ủ ả ố ắ ả c g ng khai thác kho c m giác và liên t ữ ch nghĩa xác đáng nh t, có kh năng lay đ ng ng ề ượ ấ sáng tác đ c r t nhi u tác ph m có giá tr l n, trong đó có sông Đà, m t thành qu ngh ậ ẹ ẽ thu t đ p đ mà tác gi c trong chuy n đi t ớ ộ xôi, r ng l n. Ông đã tìm đ ử ử ượ th l a đ ạ hung b o, tr tình và th m ng c a nó đã đ i lái đò Sông Đà” ả ậ miêu t ủ ườ c tác gi th t tài hoa.
ả ệ
ỉ ố ị ộ ng xin nh p qu c t ch Vi
ữ ề
ư ộ ố ứ ạ ứ ắ ố
ố ạ ẳ ắ ấ ấ ồ ộ ố ồ ừ ắ huy n C nh Đông, t nh Vân Nam (Trung Qu c), đi qua m t Sông Đà b t ngu n t ổ ệ ậ ế ầ ử ườ t Nam. Sông có t ng c ng 73 con vùng núi ác, đ n g n n a đ ở ủ ễ ổ Qua cái nhìn c a Nguy n Tuân, con sông Đà tr thác d và có t ng chi u dài là 983 km. ị ệ “l m b nh l m ch ng, ch c d u nên có tính cách phong phú, ph c t p, nh m t c nhân dàng đ y, r i ch c l
i b n tính và g t g ng thác lũ ngay đ y”. ạ ắ ỏ ề ề ườ ắ Sông Đà hung b o, l m thác nhi u gh nh:
ạ ấ ườ (Ca dao) và cái hung b o y còn đ
ỗ ắ ư ề c c a nó:
ễ ượ ộ ủ ẩ ẻ ể
ề ặ ờ
ự ẹ ặ ờ
ế ầ
ứ ầ ọ ừ ờ ẹ ờ ấ “Đ ng lên M ng L bao xa – Trăm ể ệ ả b y cái thác, trăm ba cái gh nh” c th hi n qua m tộ ủ ượ ủ ả “Chúng th y giai đông t u – Đà giang đ c b c l u”, dòng ch y ng ng ỉ ẽ ườ ả ng. V nguy hi m c a sông không ch th dòng ch y riêng, không khuôn mình vào l ể ệ ượ “đá b sông, d ng vách thành, m t sông c th hi n qua thác ngh nh mà đó còn là đ ư ộ ọ ớ ỉ ỗ ấ ch y ch lúc đúng ng m i có m t tr i. Có vách đá thành ch t lòng Sông Đà nh m t ờ cái y t h u. Đ ng bên này b nh tay ném hòn đá qua bên kia vách. Có quãng con nai con ồ ổ h đã có l n v t t b này sang b kia. Ng i trong khoang đò qua quãng y, đang mùa hè
ở ả ư ứ ọ
ử ấ ạ ổ ộ ừ ắ ứ ấ ụ
ậ ấ ự
l
ế ượ ấ ể ờ ạ ở ố i tr nên xi ế ng con thuy n nào mà k t vào cái khe y thì ti n không đ ng t
ậ ộ ấ hè m t cái ngõ mà ngóng v ng lên m t mà cũng th y l nh, c m th y mình nh đ ng ệ ằ ệ . B ng ngh ầ t ph t đèn đi n” khung c a s nào trên cái t ng nhà th m y nào v a t ộ ơ ủ ễ ộ thu t so sánh đ c đáo, Nguy n Tuân đã cho th y s nguy hi m c a dòng sông, m t n i ư ế ứ ử ướ ẹ t vô cùng. C th c v n nhanh bây gi h p nh th mà l u t c dòng n ượ ẹ ưở t c, lùi cũng không ỉ ờ xong ch ch sóng n ư ố ề ướ c và đá đ p cho tan xác mà thôi.
ề ố ướ Cũng như “quãng m t gh nh Hát Loóng, dài hàng cây s n
ố ộ ồ ặ ồ
ượ ườ ế ấ
ự ủ ư ằ ấ ợ ệ ấ ứ i lái đò Sông Đà nào tóm đ ể ấ . B ng k t c u trùng đi p, tác gi ạ
ơ ạ ướ ở c ườ quãng Tà M ng Vát phía d
ướ i S n La l ặ
ầ ữ ư ử ố ạ Nh ng cái hút n ở ữ
c y, thuy n nào qua cũng chèo nhanh đ l
ộ ạ ể ể ướ ượ
ế ữ ữ c c c lên nh
ề ữ ồ ố
ế ế
ầ ượ ồ ụ ị c r i v t bi n đi, b dìm và đi ng m d ỷ ở ầ ữ ườ ế ậ ẫ ấ ợ c xô đá, đá xô sóng, ấ ứ sóng xô gió, cu n cu n lu ng gió gùn ghè su t năm nh lúc nào cũng đòi n xuýt b t c ả c qua quãng đ y” ng đã ữ ẵ làm rõ s nguy hi m c a con sông hung d , s n sàng l y đi tính m ng b t c tay lái nào khinh su t.ấ ữ ơ ợ i ghê r n h n ị ặ ướ ở n a.ữ “N c đây th và kêu nh c a c ng cái b s c. Trên m t cái hút xoáy tít đáy, cũng ề ừ ừ l nh ng cánh qu đàn. Không thuy n nào dám men g n nh ng cái hút đang quay l ố ấ ư ề ướ ấ t quãng sông, y nh là ô tô sang s n n ờ ự ườ ng m n c p ra ngoài b v c. Chèo nhanh và ga cho nhanh đ vút qua m t quãng đ ướ ặ ặ ư ế tay lái cho v ng mà phóng qua cái gi ng sâu, nh ng cái gi ng sâu n ề ị ừ v a rót d u sôi vào. Có nh ng thuy n đã b cái hút nó hút xu ng, thuy n tr ng ngay cây ớ ươ ố chu i ng i lòng sông đ n m i phút sau m i th y tan xác khu nh sông d i”
ướ ướ . Th t là nh ng cái b y ghê s , ch t ng ồ ạ i ! ư ế
ợ ơ “Nh là oán trách gì, r i l ế ư ạ ộ ọ
ằ ữ ừ ố ổ ử ứ ộ
ư ộ ử ồ ầ ừ ệ ằ ậ
ấ ắ ữ ễ
ưở ể ướ
c, hai nguyên t ả ướ n
ơ i luôn t ướ ươ ậ ử ầ ầ c hùng vĩ, nguy hi m vô cùng. L n đ u tiên trong th văn có ng ứ ủ ệ ấ ớ ạ t r t l n l có s c h y di ử i, có l a thì không có n
ề ậ ầ
c thì không có l a, ng ả ượ ớ ế ệ ầ ầ ọ c v i ti ng thác m m là
Ph i h p v i sóng n ừ ụ ế ẫ ặ
ặ ướ ả ỗ ơ c, hòn nào cũng nhăn nhúm méo mó h n c cái m t n
ả ộ ướ ắ “sóng b t đã tr ng xóa c m t ngàn năm v n mai ph c h t trong lòng sông. M t hòn đá nào ỗ c ch này” . ể ể i nh là van xin, Ti ng thác réo nghe càng ghê s h n! ế ư ế ồ ạ r i l i nh là khiêu khích, gi ng g n mà ch nh o. Ti ng thác r ng nh ti ng m t ngàn ừ ầ ừ con trâu m ng đang l ng l n gi a r ng v u r ng tre n a n l a, đang phá tuông r ng ớ ử l a, r ng l a cùng g m thét v i đàn trâu da cháy bùng bùng” . B ng ngh thu t so sánh, ộ ả ấ nhân hóa tài ba cùng nh ng liên t ng “r t đ t”, Nguy n Tuân đã cho th y m t c nh ườ ạ ượ i i l ng thác n t ố ắ ớ ử ể ng kh c v i dùng l a đ miêu t ượ ạ ễ ướ c l c. V y mà Nguy n nhau, có n ộ c đi u đó. Ông qu là m t ngh sĩ b c th y! Tuân đã làm đ ớ ố ợ ở ờ chân tr i đá. Đá đây t ượ trông cũng ng ng ỗ ệ Sông Đà đã giao vi c cho m i hòn, đ chúng ph i h p l i thành ba trùng vi nguy hi m:
ố ử ử ộ ử
ậ ờ ộ ử ề ạ ố ợ ạ ậ ử ệ Trùng vi th nh t: Sông Đà bày ra năm c a tr n, có b n c a t ằ sinh n m l p l ử , m t c a sinh, c a ư ng n sông. Hàng ti n v , có hai hòn canh m t c a đá trông nh là ấ ứ ả phía t
ế ụ ứ ữ Ở
ị ề ướ ề ế ế ấ ệ c đóng vai trò chính đ tiêu di
ẻ ể ặ ướ i t p: ề ớ ấ “M t n
ậ ư ể
ố ề ướ ề ộ ả
ậ ậ ậ ề ử ư ắ ư t ng a mình ra gi a tr n n
ộ ạ ả ể ữ ấ ướ ồ
ấ ế i lái đò”.
ả ươ ượ ự ơ ở ấ s h , th c ch t chúng đóng vai trò d chi c thuy n vào tuy n gi a. trùng vi th nh t ấ ậ ừ này sóng n t chi c thuy n. V a vào tr n đ a, chúng t n ế c hò la vang d y quanh mình, ùa vào mà b gãy cán công chi c thuy n t ạ ướ c nh th quân li u m ng vào sát nách mà đá chèo võ khí trên cánh tay mình. Sóng n ấ ề ụ trái mà thúc g i vào b ng và hông thuy n. Có lúc chúng đ i c thuy n lên. N c bám l y ờ c vang tr i thuy n nh đô v t túm th t l ng ông đò đòi l ướ thanh la bão n t. Sóng thác đã đánh đ n mi ng đòn hi m đ c nh t, c cái lu ng n c vô ở ấ s b t chí y bóp ch t l y h b ng ấ ầ V t qua trùng vây th nh t, ông lái đò ph i đ
ừ ớ ng đ u v i trùng vây th ạ ố ử
ạ ồ
ồ
ạ ậ ề c c a t
ặ ặ ầ ế ặ ấ ạ ộ ườ ứ ứ ệ ề i b trí l ch qua đ đánh l a con thuy n vào, và c a sinh l ậ ộ ế ạ m nh trên sông đá đánh khuýp qu t ế ử ớ ế ề . T i tr n chi n đánh giáp lá cà này, chúng quy t sinh quy t t v i ướ ử ử “v n không ng t khiêu ớ ẫ ế ỉ c a vào đã tiu ngh u cái m t xanh lè
ế ả ử ồ
ế ượ ứ ng đ ng chi n ể ướ c hi m đ c! ơ ữ ọ ệ ủ ữ ạ ạ ở i
ề ủ ế ậ t. Chi c thuy n nh m t c u th ph i
ư ộ ầ ạ ử ộ ủ ữ ử
ừ
ượ ừ ự ộ c v a t ậ đ ng lái đ ắ ơ ướ ố ợ ề ườ
ớ ề ử ử ể hai: “Tăng thêm nhi u c a t ờ ữ phía b h u ng n. Dòng thác hùm beo h ng h c t ế vu h i chi c thuy n” ọ ông lái đò. Khi chi c thuy n đã v t qua, b n sóng n ướ ằ ế ở ử khích, m c d u cái th ng đá t ọ ấ ọ ộ th t v ng” . Đúng là b n đá sóng n ế ồ ề ả ứ Đ n trùng vi th ba: Ít c a h n, bên ph i bên trái đ u là lu ng ch t c . Cái lu ng ậ ở ặ ố s ng ngay gi a b n đá h u v c a con thác. T i đây nh ng boong ch ng ba này l ưở ả ổ ở ầ đ u chân thác ph i đánh tan cái thuy n. Làm ta liên t ke chìm và pháo đài đá n i ng ả phóng th ng,ẳ ế ề ế ệ ấ đ n m t tr n đ u bóng quy t li ư ộ ử ử ọ i c a trong cùng, và nh m t mũi ch c th ng c a gi a, vút, vút, c a ngoài, c a trong, l ượ ượ ượ , ti nế c, v a xuyên đ tên tre xuyên nhanh qua h i n c n đ c l ế ề v phía khung thành và cu i cùng đã h t thác. Tr n bóng đã th ng l i lái đò i v phe ng tài ba v i “tay lái ra hoa”.
ủ ế c bi
ậ ạ ủ ấ ậ ư ộ Qua đó, ta th y con Sông Đà nh m t loài th y quái, hung hăng, b o ng ề ướ ủ ạ ộ
ượ ứ ằ ạ
ườ ế ỗ
ả ứ i Tây B c và ph n ng gi n d i vô t ớ ệ ộ ị ẩ ớ ẳ ậ ồ ế ắ i lái đò Sông Đà” . Ch ng th mà sông Đà đ
ờ ờ ủ t bày c c a nó, m t th thiên nhiên ớ “di n m o và tâm đ a m t th k thù s m t” ố ộ . Con sông mà “h ng năm và ắ ế ộ i ầ ượ ườ c g n v i câu đ ng dao th n “Núi cao sông hãy còn dài – Năm năm báo oán đ i đ i đánh
th ch tr n, th y tr n hòng tiêu di t thuy n bè trên dòng n ứ ẻ ệ ắ Tây B c v i ờ ờ đ i đ i ki p ki p làm mình làm m y v i con ng ạ ớ v v i ng ạ ơ tho i S n Tinh Th y Tinh ghen”.
ề ỉ ắ ườ ể ầ
ữ ư ộ ữ ầ
ề Sông Đà đâu ch l m thác nhi u gh nh đ y hi m nguy cho ng ơ ộ ẩ ệ ạ ở
ố ươ ộ
ậ i lái đò mà còn đ m “Con Sông Đà tuôn dài tuôn dài nh m t áng tóc tr tình, đ u tóc nét th m ng, tr tình: ồ ắ ờ chân tóc n hi n trong mây tr i Tây B c bung n hoa ban hoa g o tháng hai và cu n ướ ộ ng xuân” cu n mù khói núi Mèo đ t n . M t cách so sánh tài hoa, phong tình. N c Sông ấ ẹ ổ “Mùa xuân dòng Đà còn thay đ i theo mùa, trong đó đ p nh t là mùa xuân và mùa thu:
ọ
ỏ ư ượ ướ ườ ầ ữ u b a, l c Sông Đà không xanh màu xanh canh h n c a Sông Gâm Sông ừ ộ ế ủ i b m đi vì r
ề ỗ ộ cái màu đ gi n d xanh ng c bích, ch n Lô. Mùa thu n ừ l ừ ừ l m t ng
ủ ườ
ắ ừ chín đ nh da m t m t ng ườ ấ ớ ẻ ẹ Con Sông Đà g i c m v i v đ p c a n ng tháng ba Đ ng thi ư ấ ườ ệ “Yên hoa tam “vui nh th y n ng giòn tan ặ ự ộ i b t mãn b c b i gì m i đ thu v ”. ắ i đi r ng dài ngày làm cho ng
ứ ư ầ ứ ướ c Sông Đà l ỏ ậ ữ ở ộ ợ ả ươ nguy t há D ng Châu”, sau kì m a d m, vui nh n i l
ầ ắ ữ
ờ ờ ầ ư ừ ờ
ả ặ ờ ế ư ố ạ ữ ặ ở đây l ng t ế đ n th mà thôi : ”. Có nh ng c nh hoang vu, hoang s đ n kì l
ổ
ả ư ộ ờ ề ử ờ ươ ữ “nh ng n
ỏ ộ ầ
ồ ng đêm” ữ . Trong lúc đang th
ỗ ậ
ả ườ ứ ả ượ ọ ộ ế c gi ng s t Phú Th – Yên Bái – Lai Châu”
ư ẹ ấ ị
ầ
ấ ờ ầ ờ ườ , “m t n ng nh t đ i Lí đ i Tr n đ i Lê, quãng sông này cũng v ng l ng nh
ế i và h
ẹ ẽ i khai phá, đ
ệ ạ ng xá s đ ườ ắ ướ ng t ở ọ ở ề ớ ườ ế ọ
ẫ
ả
ơ ơ ầ ộ ừ ừ l
ầ ắ ỉ ố ng, chăm chăm nhìn tôi l ư ỏ ắ ỏ ươ u th ng ng ng đ u nhung kh i ánh c s ớ ể
ằ ừ ế ấ ủ
ả ườ ậ ỏ ườ ườ ế i hay chính là ng .
ỡ đây d ự ỏ ế ả
ể ồ ế ườ ơ
ư ả ả ụ ư ạ ơ ặ
ắ ễ ẫ ứ
ệ ẹ ặ ộ ướ i, lênh đênh trên dòng n
ộ i đang m ng. Nguy n Tuân đã dùng cái đ ng đ t ở ề ớ v v i th c t ự ồ ự ạ ệ ề ả ặ
ả
ẳ c:ướ “D i sông đà b t n ườ ư ộ ấ ậ ư ồ ọ ướ i tình nhân ch a quen bi i chiêm bao đ t quãng”. ơ ả ữ Sông Đà còn có nh ng quãng, nh ng không gian, nh ng c nh s c đ y th ờ m ng:ộ đ i Lí đ i Tr n đ i Lê, quãng sông “C nh ven sông . Hình nh t ạ “Bờ ơ ế ả ữ này cũng l ng t ề ổ ư ộ ỗ ồ ạ sông hoang d i nh m t b ti n s . B sông h n nhiên nh m t n i ni m c tích tu i ữ x a”ư . C nh sông Đà còn là ữ ầ ng ngô nhú lên nh ng lá ngô non đ u mùa, nh ng ố ẫ ươ ỏ u cúi đ u ng n c gianh đ m c gianh đ i núi đang ra nh ng nõn búp. M t đàn h ệ ẹ ưở ơ ộ ắ ươ s ng th c c nh s c thiên nhiên th m ng và tuy t đ p ộ ủ ấ “thèm đ ư ế t mình vì m t ti ng còi xúplê c a m t nh th , nhà văn b ng c m th y ứ ố ượ ắ ầ ử ế chuy n xe l a đ u tiên đ c đánh th c , mu n đ ơ “t nh không ườ ở ự ệ ệ ủ b i s hi n di n c a con ng i. Thiên nhiên tuy đ p đ y nh ng hoang s , ộ ươ ộ ng ngô nhú lên m y lá ngô non đ u mùa” i” m t bóng ng mà không có ai ư ừ ờ ặ ườ ư chăm sóc, mà d ớ ươ ứ ồ ẻ ừ ậ th mà thôi. Th t bu n t ! T quá kh nhà văn tr v v i hi n t ng i t ữ ẽ ượ ườ ở ấ ẽ đây s có con ng lai đ p đ . Đ t đai c m , nh ng ngôi ị ấ ẽ ượ ơ ề ườ ủ ắ i nói c a m i ng làng th tr n s đ c m c lên, kh p n i đ u đ y p ti ng c i. Rõ ậ ế ạ ơ ẻ ườ ả nh t mà thôi! Đang ràng c nh v t n u không có con ng i thì v n ch là hoang s , t ậ “Con ạ ớ ễ ả ộ v i loài v t: m ng m bên c nh sông Đà, Nguy n Tuân có m i giao c m kì l ươ ỏ ẩ h trôi trên ộ ươ m t mũi đò. H u v nh tai, nhìn tôi không ch p m t mà nh h i tôi b ng cái ti ng nói ộ ậ riêng c a con v t lành: H i ông khách sông Đà, có ph i ông cũng v a nghe th y m t Ở ươ ng?” ti ng còi s i đang say ng nh là con v t h i ng ặ ả ữ ơ ộ ộ h i mình. C nh sông Đà th m ng là th , có nh ng kho ng l ng trong c nh m ng mà t ậ ướ ủ ”đàn cá ầ ế ệ i ta r i vào c m giác th n tiên đ r i ti ng đ p n di u kì khi n con ng c c a ụ ươ ấ ổ ọ ầ d m xanh qu y v t lên m t sông b ng tr ng nh b c r i thoi đu i m t đàn h u v t ể ả ậ ườ bi n”ế đánh th c ng th t tài tình cái ẽ ọ tĩnh l ng kì di u. Tr c xanh ng c đ p đ , ư ả ơ ph ng l ng, nhà th có s đ ng đi u trong c m xúc v sông Đà nh T n Đà khi c a “ủ m tộ ả c lênh bênh – Bao nhiêu c nh b y nhiêu tình” tr ướ ế . Con sông Đà nh m t sinh v t có linh h n, dòng n t” ng c
ữ ng nh ng hòn đá thác xa xôi đ l i trên th ư ờ “nh nh th
ồ ng ngu n, nh ề ữ
ủ ở ạ ả ẳ ư ượ ể ạ ở ườ i xuôi” . Con sông tr nên hi n hòa và ữ ồ “trôi nh ng con đò mình n ch y bu m v i nó khác h n nh ng con đò đuôi
ớ ươ ữ trôi l ng l ọ ắ đang l ng nghe nh ng gi ng nói êm êm c a ng ữ ơ ộ th m ng, nó ổ ể ắ én th t mình dây c đi n trên dòng trên”.
Ẫ Ố BÀI M U S 3:
ữ ắ ướ ừ c t đâu
ề ế ấ ướ
ắ ầ ề ượ t thác
Ôi nh ng dòng sông b t n Mà khi v đ n Đ t N c mình thì b t đ u lên câu hát ườ ế i đ n hát khi chèo đò, kéo thuy n v Ng ợ G i trăm màu trên trăm dáng sông xuôi...
ễ ể
ấ ưở ầ ế ề ơ ẹ ế ố t bao v n th đ p vi
ơ ợ (Đ t N c Nguy n Khoa Đi m) t v sông núi ng. Đo n th trên đây g i lên trong lòng ta tình yêu sông núi. Trong đó có Đà
ợ ổ T qu c ta có trăm núi nghìn sông hùng vĩ. Có bi ươ quê h Giang, mà ng ạ ườ ư i x a đã ng i ca:
ầ ủ
ệ
ọ ầ ủ ầ ớ ươ
ẩ ệ ắ
ắ ườ ấ ễ i Tây B c có bao ph m ch t cao quý, đáng yêu. Bài tùy bút Ng
ẩ ộ
ố ộ ễ
ượ ượ ễ ạ ờ ậ ủ ng con sông Đà đ
ớ ấ ả ươ ng.
Chúng th y giai đông t u, ộ ắ ư Đà Giang đ c b c l u. ế ồ Sông Đà ngày nay đã cho nhân dân ta ngu n th y đi n to l n, đã đem ánh sáng đ n ấ ướ ề c thân yêu g n xa. Cách đây g n năm m i năm (1960), nhà văn m i mi n đ t n ợ ả ế kì thú, con Nguy n Tuân đã vi t tác ph m Sông Đà ca ng i c nh s c thiên nhiên tráng l ẩ ườ i lái đò Sông Đà là ng ủ ộ ự m t trong s 15 bài c a tác ph m Sông Đà, là m t “t hoa”, “trang hoa" đích th c. Nó đã ệ ẹ ệ ể ệ th hi n m t cách tuy t đ p phong cách ngh thu t c a Nguy n Tuân: uyên bác, tài hoa, ả ộ c Nguy n Tuân nói đ c đáo. Bên c nh hình nh ông lái đò là hình t ế t c tình yêu sông núi quê h đ n v i t ừ ữ ừ
ố ạ ẩ ộ ố ấ ỏ ị ư ộ ơ ộ Sông Đà hùng vĩ, v a hung d , v a th m ng. Nguy n Tuân coi Sông Đà nh m t ủ ồ ngay ễ i b n tính và g ng thác l
ố ố “c nhân”, m t c nhân “ch c d u dàng đ y, r i ch c l đ y”.ấ
ề ạ ắ ườ ả
ề ườ ư ộ ễ ể ễ ị
ề ế ơ ủ ậ t nhi u, đ n s n cùng th y t n cho ta bi
ả ữ ế ằ ữ ể ạ t r ng trăm con thác d , nh ng cái tên là l
ế ồ ả ớ ế ừ t t
ố thác Ti u tr xu ng, sông Đà êm ế ở ả ữ ằ ề Sông Đà hung b o l m thác nhi u gh nh: “Đ ng lên M ng L bao xa b y cái thác, trăm ba cái gh nh” (Ca dao). Nguy n Tuân nh m t nhà thám hi m du l ch đi xa ế ế bi t Ly Tiên và B Biên Giang là hai cái tên xa ư ủ hay hay: x a c a Đà Giang. Ông k cho ta bi ỏ ế ố ỏ thác Em, thác Giăng, M Tôm, M Năng, Su i Hoa, Hót Gió, Hát Loóng, thác Ti u... Nhà ế văn cho bi , bình yên, vì th đ ng bào Thái m i có ế ụ t c ng : “Qua thác Ti u tr i chi u mà n m”.
ư ự ờ
ế ầ ư ẹ ạ
ị ế ề ậ ầ ờ
ồ ồ ồ Ở phía trên trung l u sông Đà. đôi b vách đá d ng thành cao vút. Lòng sông đúng ọ ớ ặ ờ ng m i có ánh m t tr i, có đo n lòng sông b “ch t” nh cái y t h u. Có quãng con nai ợ ọ ừ ờ ổ b này sang b kia. Ti ng gh nh thác sông Đà nghe th t ghê r n. con h đã có l n v t t ướ Ở ề c xô đá, đá xô sóng, sóng xô gió, cu n cu n lu ng gió gùn ghè gh nh Hát Loóng “n
ố ầ ữ
ướ ư ố ướ ạ ườ Tà M ng Vát, n ừ ừ ữ l
ọ ằ ư ướ ở c c xoáy tít đáy, phía trên l ư ư
ộ ố ộ ộ ố ạ ế ủ
ẩ ả ừ ủ
ưở ồ ễ ạ ứ ng t
ấ ể ệ ả ướ ư ế ổ ử ượ ữ ng r t “đ t” đ miêu t
ậ ả ắ ễ
ệ ư ộ ẻ ề ể ệ ả ộ
ậ
ạ ướ ộ ặ ợ ẵ
ữ ng đá tr n gi ế ẫ ế ữ ẻ ữ
ễ ơ ậ ạ ầ ầ ả ả ử ủ ướ i n
ớ ữ ủ ề ả ặ ặ c kêu “ c c” nh rót d u sôi su t năm...”. Nh ng cái hút n ế vào, hút n nh ng cánh qu đàn. Ti ng thác r ng nghe càng ợ s . Nghe “nh là oán trách..., nh là van xin..; nh là khiêu khích, gi ng g n mà chè ữ nh o”. Ti ng thác r ng nh ti ng r ng c a m t ngàn con trâu m ng đang l ng l n gi a ề ừ ấ r ng v u, r ng tre n a n l a! T thác gh nh sông Đà, ngòi bút c a Nguy n Tuân r t ộ ọ ậ ử ụ ế ng. Lúc thì ông s d ng kĩ thu t đi n nh, âm nh c, h i h a, bi n hóa, giàu óc t ả ữ ạ lúc thì ông sáng t o nên nh ng nhân hóa, nh ng so sánh, liên t , ữ ủ ấ tái hi n và c m nh n tính ch t hung d c a thác, gh nh Đà Giang. Nguy n Tuân ví sông ị ạ ệ Đà nh m t k có “di n m o vù tâm đ a” nham hi m, x o quy t, đ c ác đã bày ra bao ổ ệ ử ử ặ t ‘‘boong ke chìm vào pháo đài đá n i”, trùng vi “tli ch tr n”, dày đ c “c a t ”, la li ấ ệ t” có b m t “xanh lè” đáng s , s n sàng nh ng ông t “oai phong l m li ề ắ c nh ông lái “b gãy cán chèo”, “b t ch t” nh ng chi c thuy n đi qua. Nguy n Tuân t ự đò giao tranh v i th n sông, th n đá, qua ba trùng vi th ch tr n n i “c a c”, đã c c ế ả t
ơ ộ ẻ ẹ ườ ủ ế Đ c tùy bút Ng
ượ ắ
ạ ữ t thêm v đ p tr ạ ề ẹ ặ ạ ả ễ ư ộ ọ ề ộ ạ
ữ ệ ắ ẩ ở ờ
ư ướ ổ ố
ọ
ượ ữ ặ tính hung d c a sông Đà, đem đ n cho ta nhi u c m giác m nh. tình th m ng c a con i lái đò Sông Đà, ta bi sông mi n Tây B c này. Dáng hình sông Đà m m m i xinh đ p đ c Nguy n Tuân ví ớ v i “m t áng tóc mun dài ngàn ngàn v n v n s i”, ho c “tuôn dài tuôn dài nh m t áng ạ tóc tr tình, đ u tóc chân tóc n hi n trong mây tr i Tây B c bung In hoa ban hoa g o tháng hai”. M t cách so sánh tài hoa, phong tình nh N c sông Đà thay đ i b n mùa, ư nh ng đ p nh t là mùa xuân và mùa thu: “Mùa xuân dòng xanh ng c bích (...); Mùa thu ườ ầ ướ n ầ ộ ấ ẹ ừ ừ l c sông Đà l ư chín đi nh da m t ng i b m đi vì r u b a”.
ỉ ề ữ
ặ ữ ờ
ắ ầ ư ặ ả ờ ả ờ ế
ạ ạ ầ ờ ơ ữ ồ
ổ ề ờ ổ ư ẻ ẹ ổ
ế ệ ư ộ ỗ ư ế ư ộ ờ ề ử ờ ủ ư ủ ệ
ễ nh hai v song quan trong m t bài phú l u th y ki ấ ộ ổ ậ ủ ữ ể ẹ
ươ ữ ế ầ ạ
ấ ể ươ mà m n th ầ ữ ẩ ồ ộ
ữ ỏ ẫ ắ
ươ ừ ề ồ ụ i cho ng
ư ấ
ề Sông Đà đâu ch nhi u thác gh nh mà còn có nh ng quãng, nh ng không gian, ư ừ ơ ộ ữ nh ng c nh s c đ y th m ng. Phía trên trung l u, c nh sông Đà “l ng l ”; hình nh t ả ờ đ n th mà thôi”. Có nh ng c nh đ i Lí, đ i Tr n, đ i Lê “quãng sông này cũng l ng l hoang vu, hoang s ki l : “B sông hoang d i nh m t b ti n s . B sông h n nhiên nh m t n i ni m c tích tu i x a. Câu văn xuôi c a Nguy n Tuân mang v đ p c kính hoa l t tác. Có lúc ông dùng bút ữ pháp ch m phá “đi m nh n" đ làm n i b t nh ng nét đ p thiên nhiên h u tình c a con ủ ng ngô xuân đ u mùa. Là sông Đà xa l ng. Là màu xanh c a nh ng n ầ ơ ươ ừ u r ng “th ng ” ng ng đ u nhung nh ng đ i giang đ y “nõn búp”. Là nh ng con h ặ ư ạ ơ ọ ỏ ươ ng. Là đàn cá d m xanh qu y v t lên m t sô “b ng tr ng nh b c r i kh i áng c s ườ ồ ạ i đi r ng ni m vui thoi”. Là chu n chu n b m b m ả ứ ắ i chiêm bao đ t quãng”. Là c nh “nh th y n ng giòn tan sau kì m a d m vui nh n i l ề đ m êm sông b bãi sông đem l ư ố ạ ầ ướ ở ờ ư ầ trung ố cu i ư l u Đà
ờ ớ ươ ư ư ắ ặ ng nh ng hòn đá thác xa xôi”, ho c "con sông nh đang l ng nghe
nh nh th ọ ủ ườ ữ ữ 'l ng l ữ nh ng gi ng nói êm êm c a ng i xuôi”...
ọ ạ
ậ ế ườ ậ ế ứ ị c bao ki n th c m i l i lái đò Sông Dà, ta ti p nh n đ
ộ ườ ắ ỉ
ấ ấ
ợ ẻ ẹ ướ ơ ớ ạ ề ị ề ả i Tây B c... ch nói v ệ c m t Nguy n Tuân r t sành đi u, tài hoa và uyên bác. Hai câu th c xu t x ca ng i v đ p nên th cua sông n i bi
ấ ứ ế ủ ủ
ư
ư ẻ ẹ ố ạ ườ ủ ệ ơ ơ
ọ Có nhà phê bình văn h c đã nh n xét tùy bút Sông Đà là lo i “tùy bút – bút kí". Đ c ử ượ v đ a lí, l ch s , tùy bút Ng ề ụ ề ộ ứ ở văn hóa, phong t c v m t x s , m t dòng sông, v c nh và ng ơ ơ ễ ộ ượ th ca, ta th y đ ẻ ẹ ế ượ ườ ề ừ c, v đ p t đ “đ t ” mà ít ng ẩ ẹ ộ đ c đáo c a Đà Giang: “Đ p thay ti ng hát trên dòng sông”, và “Chúng th y giai đông t u ủ ườ ng Giang bên Trung Qu c, con sông Đà c a Đà Giang bác l u”. Cũng nh con sông Tr ư ộ ta cũng mang v đ p “Đ ng thi” nh m t câu th tuy t bút c a Lí B ch h n 1.300 năm ề ướ v tr c:
ươ ệ ầ ầ
ườ ẹ ề ồ
ạ
ớ ậ ơ ả
ả ệ Yên hoa tam nguy t há D ng Châu. ề ắ ạ ễ Lúc thì Nguy n Tuân nh c l i câu ca nói v chuy n th n Sông, th n Núi tranh giành ạ ở ề ư ẫ i đ p nh d n h n ta tr v huy n tho i: “Núi cao sông hãy còn dài Năm năm báo ng ễ ắ ặ ả ờ ờ oán đ i đ i đánh ghen”. Thi sĩ T n Đà v i Nguy n Tuân là đôi b n vong niên. Ta b t g p ị hai câu th T n Đà trong bài tùy bút, th t là thú v ọ ướ c lênh bênh Dái sông Đà b t n ấ Bao nhiêu c nh b y nhiêu tình.
ả ấ Qua đó ta càng c m th y, tình sông núi cũng là tình tri âm tri kì.
ề ướ ứ ắ ồ ề Nói v truy n thông yêu n
ủ ọ ễ
ườ ố
ể ư ả ố ỡ ỏ ượ c anh hùng c a đ ng bào Tây B c “x thiêng liêng ơ ủ ừ r ng núi đã anh hùng”, nhà văn đã không quên ch n hai câu th c a Nguy n Quang Bích ế ậ ng ch ng Pháp cu i th ki XIX – đ đ a vào bài kí: b c sĩ phu kiên c ư ữ ấ ng l u. Lòng trung không n b Tây Châu Gi
l y Thao Đà d i th ư ộ ụ ưở Trang văn c a Nguy n Tuân có lúc t
ồ ư ượ ễ i đ c nh đ
ộ ổ tinh hoa văn hóa c kim Đông ơ ệ ượ c nâng lên m t t m cao nhân văn, trí tu đ c kh i ẩ đúng là m t giai ph m mà
ẹ ườ ườ ệ t Nam.
ọ ừ ắ ả ậ ị
Ai đã t ng đ c Vang bóng m t th i ch c c m nh n đ ủ ề ố ủ
ủ ườ ọ Tây. Tâm h n ng ừ ở ậ d y, tr nên b ng sáng và giàu có. Ng ễ Nguy n Tuân đã góp vào, làm đ p thêm v ờ ệ ề ư ư ủ
ườ ệ ồ c k t tinh trong tâm h n dân t c qua hàng nghìn năm.Đ c tùy bút Ng
ễ
ệ
ướ ệ , nh n di n con ng ố ấ ở ươ ph ệ ươ ệ ở ph
ể ơ ậ ệ ng di n văn ngh thu t, đã miêu t ả ả ứ ấ ả ả ế ằ ề ọ ờ ng nh h i t ộ ầ i lái đò Sông Đà ậ ệ n hoa ngh thu t Vi ượ ắ ả c cái s c s o, l ch lãm, tài ữ ễ ơ hoa c a Nguy n Tuân khi ông nói v th pháp, v u ng trà, ch i đèn trung thu c a nh ng ở ướ ề ự ề ả ắ ố ẹ c. Mà lòng thêm th thái t t đ p c a n n văn hóa hào v b n s c t nhà nho thu tr ọ ộ ượ ế Vi i lái t Nam đ c”. Ông đã khám phá đò sông Đà, ta vui thú th y Nguy n Tuân đã “đ th vào sông n ườ ậ ả ự ậ i s v t con sông Đà ng di n thi hoa, ngh sĩ. T c nh thì bi n hóa trong b n mùa, trong ông lái đò ế ệ ề , m i th i gian. Nóiv thác gh nh thì đa thanh, ph c đi u, b ng t t c c m giác tinh t
ầ ả ạ ưở ị ớ ầ ắ ộ
ạ ủ ữ ễ ọ ng giàu có, sáng t o. Văn c a Nguy n Tuân đ ng là nh ng gi
ả ầ ơ
ạ ậ ủ ấ ẹ ồ ư ị ủ ươ ạ ề ng ngu n hoa núi.
ủ ườ ườ ả ọ i lái đò sông Đà ta yêu thêm con ng
ớ ng đ y thi v , v i bao c m giác m nh đ y màu s c và góc c nh v i m t kho bao liên t ứ ừ ữ t t, m t c a con ong yêu ờ ầ hoa, c n m n và sáng t o, đem th m th o cho đ i. Câu văn xuôi r t đ p, lúc thì vang ọ v ng âm ba c a thác gh nh, lúc thì mênh mang d v c a h ệ i Vi ả t Nam c n cù, dũng c m, ta t ủ Đ c Ng ề ệ ố ự ầ ặ . Sông Đà qu là quà t ng c a thiên nhiên, là
ấ hào v núi sông T qu c nguy nga, tráng l ồ h n thiêng đ t Vi ổ ệ t
Ẫ Ố BÀI M U S 4:
ộ ế ễ ướ c thi Nguy n Tuân (19101987) là m t nhà văn có lòng yêu n
ị ấ
ệ ặ ẹ ữ
ớ ừ ữ ộ ẻ ự ậ ể ẩ
ủ ệ ạ đ
ổ ế ấ
ộ ượ ẫ ệ ủ ộ ớ
ườ ọ ứ ỳ ữ ướ
ệ ừ ươ ẹ ắ c m t ng ừ ệ ắ i đ p, giàu có v a b o li
ề t tha, ni m say mê ả ẻ ẹ ệ v đ p thiên nhiên sông núi. Ông còn là ngh sĩ tài hoa, l ch lãm, uyên bác, r t thích mô t ừ ổ ệ ờ ằ ộ ữ t ho c đ p m t cách tuy t v i b ng nh ng câu văn v a c nh ng cái gì d d i, mãnh li ắ ạ kính v a m i m , giàu màu s c t o hình và nhìn s v t theo quan đi m th m mĩ, văn ẽ ượ ậ ấ hoá. Nét phong cách ngh thu t y c a ông trong văn xuôi sau Cách m ng có l c ườ ấ ộ ộ i lái đò sông Đà. Qua con rõ nét và h p d n nh t qua bài tu bút n i ti ng Ng b c l ế ắ t thác sông m t nhìn c a m t ngh sĩ tài hoa v i nh ng giác quan tinh t , trong cu c v ấ ượ ễ i đ c b c tranh vô cùng n t Đà này, Nguy n Tuân đã làm hi n lên tr ng ả ạ ề t, hùng vĩ qua hình nh con v thiên nhiên Tây B c v a t sông Đà.
ướ ả
ộ ộ ễ ộ ủ ể ố ẳ
ậ ấ ượ ừ ừ lùng mà th t n t
ữ ằ ữ ố ộ ủ ườ
tình nó l ư ộ ơ t v i con ng
ượ ậ ầ ứ ố ạ ng: v a hung b o d d n v a tr i, lúc tr ớ c hình t ư ẻ ườ ể ượ có th đ
ư ộ ố c xem là đã thâu tóm đ ẩ ỷ D i ngòi bút c a Nguy n Tuân, con sông Đà không ph i là thiên nhiên vô tri vô giác mà là m t sinh th s ng đ ng, m t nhân v t đ y s c s ng và có tính cách h n hoi. ừ ạ ơ ữ ự ế ợ Đó là s k t h p v a l tình th ạ ấ ạ ầ i đ y ch t m ng. Lúc hung b o nó nh k thù s m t c a con ng ế ế ớ i nh m t c nhân xa cách thì nh nhung l u luy n. Cho th và thân thi ẹ ượ ơ ề ừ ng sông Đà “Đ p nên hai câu th đ t ắ ư ế ậ v y thay ti ng hát trên sông” và “Chúng thu giai đông t u – Đà giang b c l u”.
ạ ạ I. Tính cách hung b o – b o chúa:
ị ế ướ ở Tr ả ớ gi c h t tác gi i thi u lai l ch c a con sông Đà “Nó khai sinh
ệ ồ ế ộ
ệ ố ấ ệ ế ậ ng thì xâm nh p qu c t ch Vi
t Nam, tr ằ ố ị ồ ế
ợ ả ễ ắ ả
ả ủ huy n C nh ử Đông – Vân Nam – Trung Qu c l y tên là Ly Tiên, đi qua m t vùng núi ác, r i đ n n a ưở ườ ng thành mãi lên và đ n ngã ba Trung Hà đ ộ ằ ộ ữ t sinh đ ng, b ng câu văn đ c thì chan hoà vào sông H ng.” Sau đó b ng nh ng trang vi ớ ữ ằ ạ ượ đáo g i c m, Nguy n Tuân đã kh c ho đ c hình nh con sông Đà m i d d n, hung ạ b o làm sao!
ờ ạ ở
ắ ứ 1. Hung b o ữ ch đôi b xích l ự ạ ầ i g n nhau làm cho lòng sông h p l ể ẹ ạ ổ ở Ở ư ầ đây “Con nai con h đã có l n v t t
ờ ấ
ứ ả ộ ọ
ệ ấ ở ầ t ng m y v a t
ở t ph t ánh đi n.” ạ
ế ỗ i nh cái y t ọ ừ ầ h u th t gi a hai vách đá d ng đ ng hi m tr . ồ ấ ờ b này sang b kia, ng i trong khoang đò qua quãng sông y đang mùa hè mà cũng th y ử ộ ư ạ hè m t cái ngõ mà ngóng v ng lên m t khung c a l nh c m th y mình nh đang đ ng ấ ừ ắ ổ s nhà nào ữ ằ ớ ướ 2. Hung b o ố ạ ở ố ợ ụ ủ ớ ư ạ ề ơ ặ ữ ậ ớ cái d d n c a gió. “L i nh quãng m t gh nh hát loóng dài hàng c v i đá v i sóng t o nên nh ng c n xoáy th t kinh hãi: cây s ”gió ph i h p v i n
ố ồ ồ ướ
ợ ượ i lái đò nào tóm đ
ố ở ữ ữ ư ướ ợ ơ c qua đây.” ế ộ ừ “N c xô đá, đá xô sóng, sóng xô gió cu n cu n t ng lu ng gió gùn ghè su t năm lúc nào ấ ứ ườ cũng đòi n xuýt (n không có cũng đòi) b t c ng ữ
ẩ ầ ể ữ nh ng cái hút n ị
l
ứ ặ ặ ế ả ạ nh ng cánh qu t đàn” N c ộ
ộ ề ỡ
ứ ư
ồ ố ườ ế ạ ị i b cái hút n ướ ị
ỷ ớ
ắ ấ ư ấ ả ượ ậ ạ ồ ụ ượ khu u sông phía d ạ ế c, r i v t bi n đi b dìm d i”. Cách so sánh ví von, mô t ấ i đ c nh nghe th y nhìn th y đ
ấ ở ấ ữ ủ ư ụ ạ 4. Nh ng con sông Đà hung b o nh t và
ỷ ế ở ớ t bao c a t
ừ ạ ỷ ể ắ
ử ử ở xa đã l ng nghe đ ớ ầ ế ạ
ỷ ệ ả
ư ố ả ữ ị ướ ế ậ ỗ
ư ư ệ ấ ắ ẫ ổ ị
ị ạ ứ ộ ư ề i lùi m t chút và thách th c cái thuy n có gi ế c khi giao chi n”. “Có v l
ứ ề ự ề ữ ể
ậ ể ụ ệ ế ứ ề ệ ả ủ ể ễ ả ự ộ ể ả c d p ném ra đ di n t
ể ộ ổ
ặ ồ ậ ờ ụ ả ậ ề ra s h đ d con thuy n vào r i b t ng quay l ạ ỏ i t
ơ ở ể ụ ẳ ẻ ồ ố
ử ụ ữ ấ ồ
ở ủ ừ
ướ c. Nó v a đánh v a reo hò la hét vang đ ng c m t vùng sông n ứ c hoang vu “nh ổ ử ồ ộ
ượ ế
ầ ừ ụ ủ ế
ừ ộ ủ tuy n 3 ph i đánh tan cái thuy n l ỉ ọ ả ặ ở ử ấ ọ ạ 3. Hung b o h n n a là c gi ng nh nh ng cái gi ng bê tông ườ ố ướ ấ c y cũng đang ng i ta th xu ng đ chu n b làm móng c u: Trên nh ng cái hút n ầ ư ừ ướ ở ừ ừ ữ đó “c c c lên nh v a rót d u sôi vào”. Con quay l ế ắ ử ủ khí đ n đó. Cho nên sông Đà không khác gì m t loài hung th đi đ n đâu là gieo r c t ế ướ ấ ầ ề c y. B g nghênh ngang qua không m t chi c thuy n nào dám men g n đ n cái hút n ề ộ ướ ẻ đây nh có v thách th c kiêu ng o, vô ý l c đó lôi tu t xu ng. Thuy n ế ố i lòng sông đ n m i phút sau, “Tr ng ngay cây chu i ng ướ ễ ả ủ ở m i th y tan xác c a Nguy n Tuân ườ ọ ấ gây c m giác r t m nh làm cho ng c t n m t cái ạ i. hung d c a sông Đà mà thót tim l ạ m y ch c con thác đá t o thành các ộ ở ể . Con sông Đà đã tr thành m t loài th ch thu tr vô cùng hi m tr v i bi ướ ế ượ ừ c ti ng n c thác thu quái v a hung ác v a nham hi m, khi còn ặ i g n “thì m t sông rung khi cán trách, khi van xin, khi khiêu khích khi ch nh o. Lúc t ậ ổ ầ ắ lên nh tu c bin thu đi n”. Lòng sông thì tr ng xoá làm b t n i nh ng t ng đá dàn b y ị ữ ị ng “Có v trông oai th tr n, t ng nào hòn nào trông cũng ng ngh ch và nh nh ng v t ổ ả ư t; có v nh đang h t hàm b t cái thuy n ph i x ng tên, x ng tu i tu i phong l m li ế ỏ ướ i thì ti n tr ả ủ ầ g n vào. Nh ng tri th c v quân s , v võ thu t, th d c, th thao, đi n nh c a tác gi ượ ị s đ c ác, x o quy t h t s c nguy hi m c a con thác. Khi thì đ ơ ề ồ ấ nó mai ph c đ đ t nhiên nh m c d y v l y con thuy n n i khúc sông ngo t; khi thì ạ ồ ấ nó l i đánh qu t vu h i. Khi đã giáp lá cà thì nó đâm th ng vào hông ông lái đò, b gãy cán chèo, r i đá trái thúc g i vào ậ ắ ư ỉ ụ b ng, d đ đòn âm, đòn t a, r i túm l y th t l ng đòi l t ng a b ng ông lái đò gi a sóng ư ộ ướ ả ộ n ữ ừ ế ti ng ngàn con trâu m ng đang l ng l n gi a r ng v u r ng tre n a n l a “Khi con ệ ề c tuy n 2, thì nhi m v c a các boang ke chìm, pháo đài thuy n du kích ch c th ng đ ằ ố ề ọ ướ ổ ở i đá tuy n trên. Cu i cùng “cái th ng n i t l ặ ướ c a ra vào đã tiu ng u cái m t xanh lè th t v ng”. t ế ứ ng đá đ ng ch n
ữ ữ II. Tính cách tr tình – n hoàng :
ủ ắ
ữ ấ ố
ư ể ể ạ ắ ừ ẩ ệ ằ ả ặ ễ 1. Qua cách mô t đ c s c c a Nguy n Tuân, con sông Đà có hai nét tính cách ừ ấ ư ư ố ậ ườ ng nh đ i l p nh ng r t th ng nh t: v a hung b o v a tr tình nh th là mĩ nhân d ễ ậ v y. Nguy n Tuân đã nhìn con sông Đà b ng con m t th m mĩ văn hóa đ phát hi n ra
ọ ạ ắ ả ẻ ẹ ề
ữ ữ ắ ề
ữ ố ư ộ ờ ơ ộ ệ ắ ầ ở
ữ ủ ậ
ủ ở nh ng v đ p và s c màu đa d ng c a con sông Đà ch y d c su t mi n Tây B c này. ễ ả ậ ấ nh ng quãng yên tĩnh thì sông Đà qu th t r t th m ng “ Nh m t mĩ nhân ki u di m ẩ tuôn dài áng tóc tr tình mà đ u tóc, chân tóc n hi n trong mây tr i Tây B c bung n hoa ban hoa g o”.ạ ễ ẻ ẹ ọ
ỏ ư ặ ượ ữ ườ ầ ừ ắ 2. Nguy n Tuân cũng đã nh n ra nh ng s c màu khác nhau c a sông Đà theo t ng mùa mang v đ p riêng. Qua làn mây mùa xuân, sông Đà xanh màu ng c bích. Qua ánh ắ n ng mùa thu sông Đà l chín đ nh m t ng i b m đi vì r u b a. ừ ừ l
ị ả ễ ấ ể ả
ạ ữ ữ ấ
ổ ấ ườ ủ ơ ổ ể
i tr “Vui nh n ng giòn tan sau kì m a d m”. Có khi l
ạ ẩ ủ
ả
ở ư ả ừ ờ D i con m t c a tác gi ờ ế ọ ướ ư ặ đây l ng t
ấ ế ướ t). ờ ổ ư c x a nh ch y t ề ử ấ
ắ ế c sông làm cho đàn h ơ u th ng
ụ ầ ươ ắ
ộ ắ ư ặ ợ
ộ ẻ ẹ ẻ ẹ ủ ễ
ưở ng t ắ ố ề ơ ướ ề
sông 3. Nguy n Tuân cũng đã dùng nh ng hình nh d u dàng, trong sáng nh t đ t ồ ơ Đà nên ông đã khám phá ra nh ng ch t th phong phú, đa d ng c a nó: Khi thì nó h n ề ạ ư ộ ỗ nhiên nh m t n i ni m c tích; khi thì nó mang ch t th c đi n Đ ng thi; khi l i ư ầ ơ ươ ẻ ư ắ ấ ứ ấ i n ch a ch t mang ch t th t ả ả ấ ứ ơ “Sông Đà b t n c lênh bênh, bao nhiêu c nh b y nhiêu tình” c a T n Đà – th tình t ắ ủ ờ ộ ườ ử Vang bóng m t th i, g i ng i tình nhân ch a quen bi ữ ầ ả đ i Lý, đ i Tr n đ n nay. Và gi a c nh ven sông Đà ẫ ầ ả ỉ ẳ cái không khí ph ng ph t màu ti n s y, “th nh tho ng có đàn cá d m xanh, anh vũ qu y ộ ậ ướ ư ạ ơ ọ ươ v t lên b ng tr ng nh b c r i thoi”. Ti ng cá đ p n ẳ ộ ế ỏ ẩ ng, m t âm thanh v ng ng ng đ u nhung khói áng c và tai l ng nghe m t ti ng còi s ứ ậ ượ ư đ a trong t ng, g i lên m t không khí th t tĩnh l ng hoang v ng nh ng ch a ữ ị chan thi v . Đ m mình trong v đ p tr tình trong v đ p c a sông Đà, Nguy n Tuân c”. nhi u lúc “mu n đ th lên sông n ể ổ ậ ư ậ ẻ ạ ạ
ậ ộ ệ
ặ ắ ắ ạ ưở ả
ễ ử ụ ẩ ượ ệ ệ ặ ng đ c bi ng t
ụ ệ ậ ữ Nh v y đ làm n i b t cái hung b o, d gìn và v hung b o, th m ng, tr tình ữ ng giàu ờ ng b t ng , các ở ỹ
ộ ồ ắ ề ẻ ẹ ả ủ ự ề ổ ơ ộ ữ ư ừ ữ ủ ạ c a sông Đà, Nguy n Tuân đã có nh ng sáng t o ngh thu t đ c đáo nh t ấ ả màu s c t o hình, s d ng hình nh đ c s c, kh năng so sánh, liên t ự ưở t. 2. Sông Đà đã tr bi n pháp nhân hoá, n d , năng l c quan sát t ẩ ầ ệ ờ ủ ạ thành m t công trình ngh thu t tuy t v i c a t o hóa, làm tho mãn nhu c u th m m ố ộ ỉ qu c. và b i đ p cho đ c g a tình yêu,ni m t hào v v đ p đa dngj c a thiên nhiên t
Ẫ Ố BÀI M U S 5:
ằ ệ ậ ộ ằ ả ọ B ng phong cách ngh thu t đ c đáo: uyên bác, tài hoa, không qu n nh c nh n đ
ưở ộ
ấ ườ ọ ề ề ằ ấ ễ ả
ả
ế ả ạ ẩ thu ho ch đ
i vùng Tây B c t ứ ắ ổ ườ ượ ấ ượ
ể ệ ể ữ ng phong phú, b n b nh m tìm cho ra nh ng ộ i đ c nhi u nh t, Nguy n Tuân đã ệ ộ ị ớ ố ớ qu c xa c cái ch t vàng c a thiên nhiên cùng th vàng m i đã qua mà con sông Đà v i sớ ự
c th hi n trong thiên tùy bút ơ ộ ữ “ng ượ ủ ả ố ắ ả c g ng khai thác kho c m giác và liên t ữ ch nghĩa xác đáng nh t, có kh năng lay đ ng ng ề ượ ấ sáng tác đ c r t nhi u tác ph m có giá tr l n, trong đó có sông Đà, m t thành qu ngh ậ ẹ ẽ thu t đ p đ mà tác gi c trong chuy n đi t ớ ộ xôi, r ng l n. Ông đã tìm đ ử ử ượ th l a đ ạ hung b o, tr tình và th m ng c a nó đã đ i lái đò Sông Đà” ả ậ miêu t ủ ườ c tác gi th t tài hoa.
ả ệ
ỉ ố ị ộ ng xin nh p qu c t ch Vi
ữ ề
ư ộ ố ứ ạ ứ ắ ố
ố ạ ẳ ắ ấ ấ ồ ố ộ ồ ừ ắ huy n C nh Đông, t nh Vân Nam (Trung Qu c), đi qua m t Sông Đà b t ngu n t ổ ệ ậ ầ ử ườ ế t Nam. Sông có t ng c ng 73 con vùng núi ác, đ n g n n a đ ở ủ ễ ổ Qua cái nhìn c a Nguy n Tuân, con sông Đà tr thác d và có t ng chi u dài là 983 km. ị ệ “l m b nh l m ch ng, ch c d u nên có tính cách phong phú, ph c t p, nh m t c nhân dàng đ y, r i ch c l
i b n tính và g t g ng thác lũ ngay đ y”. ạ ắ ỏ ề ề ườ ắ Sông Đà hung b o, l m thác nhi u gh nh:
ạ ấ ườ (Ca dao) và cái hung b o y còn đ
ỗ ắ ư ề c c a nó:
ễ ượ ộ ủ ẩ ẻ ể
ề ặ ờ
ự ẹ ặ ờ
ế ầ
ẹ ờ ấ
ứ ầ ọ ừ ờ ả ấ ọ ở “Đ ng lên M ng L bao xa – Trăm ả ể ệ b y cái thác, trăm ba cái gh nh” c th hi n qua ủ ượ ủ ả m tộ “Chúng th y giai đông t u – Đà giang đ c b c l u”, dòng ch y ng ng ả ẽ ườ ỉ dòng ch y riêng, không khuôn mình vào l th ng. V nguy hi m c a sông không ch ể ệ ượ “đá b sông, d ng vách thành, m t sông c th hi n qua thác ngh nh mà đó còn là đ ư ộ ọ ớ ỉ ỗ ấ ch y ch lúc đúng ng m i có m t tr i. Có vách đá thành ch t lòng Sông Đà nh m t ờ cái y t h u. Đ ng bên này b nh tay ném hòn đá qua bên kia vách. Có quãng con nai con ồ ổ b này sang b kia. Ng i trong khoang đò qua quãng y, đang mùa hè h đã có l n v t t ộ ộ ư ứ ấ ạ hè m t cái ngõ mà ngóng v ng lên m t mà cũng th y l nh, c m th y mình nh đ ng
ổ ử ứ ấ ừ ắ ụ ằ ệ . B ng ngh
ậ t ph t đèn đi n” ủ ấ ự
l
ế ượ ấ ể ờ ạ ở ố i tr nên xi ế ng con thuy n nào mà k t vào cái khe y thì ti n không đ ng t
ậ ệ ầ khung c a s nào trên cái t ng nhà th m y nào v a t ộ ơ ễ ộ thu t so sánh đ c đáo, Nguy n Tuân đã cho th y s nguy hi m c a dòng sông, m t n i ứ ử ướ ẹ ư ế c v n nhanh bây gi t vô cùng. C th h p nh th mà l u t c dòng n ẹ ượ ưở c, lùi cũng không t ỉ ờ xong ch ch sóng n ư ố ề ướ c và đá đ p cho tan xác mà thôi.
ề ố ướ Cũng như “quãng m t gh nh Hát Loóng, dài hàng cây s n
ố ồ ộ ặ ồ
ượ ườ ế ấ
ự ủ ư ằ ấ ợ ệ ấ ứ i lái đò Sông Đà nào tóm đ ể ấ . B ng k t c u trùng đi p, tác gi ạ
ơ ạ ướ ở c ườ quãng Tà M ng Vát phía d
ướ i S n La l ặ
ầ ữ ư ử ố ạ Nh ng cái hút n ở ữ
c y, thuy n nào qua cũng chèo nhanh đ l
ộ ạ ể ể ướ ượ
ế ữ ữ c c c lên nh
ề ữ ố ồ
ế ế
ầ ượ ồ ụ ị c r i v t bi n đi, b dìm và đi ng m d ỷ ở ầ ữ ườ ế ậ ẫ ấ ợ c xô đá, đá xô sóng, ấ ứ sóng xô gió, cu n cu n lu ng gió gùn ghè su t năm nh lúc nào cũng đòi n xuýt b t c ả c qua quãng đ y” ng đã ữ ẵ làm rõ s nguy hi m c a con sông hung d , s n sàng l y đi tính m ng b t c tay lái nào khinh su t.ấ ơ ợ ữ i ghê r n h n ị ặ ướ ở n a.ữ “N c đây th và kêu nh c a c ng cái b s c. Trên m t cái hút xoáy tít đáy, cũng ề ừ ừ nh ng cánh qu đàn. Không thuy n nào dám men g n nh ng cái hút l đang quay l ố ấ ư ề ướ ấ t quãng sông, y nh là ô tô sang s n n ờ ự ườ ng m n c p ra ngoài b v c. Chèo nhanh và ga cho nhanh đ vút qua m t quãng đ ư ướ ặ ặ ế tay lái cho v ng mà phóng qua cái gi ng sâu, nh ng cái gi ng sâu n ề ị ừ v a rót d u sôi vào. Có nh ng thuy n đã b cái hút nó hút xu ng, thuy n tr ng ngay cây ớ ươ ố chu i ng i lòng sông đ n m i phút sau m i th y tan xác khu nh sông d i”
ướ ướ . Th t là nh ng cái b y ghê s , ch t ng ồ ạ i ! ư ế
ợ ơ “Nh là oán trách gì, r i l ế ư ạ ộ ọ
ằ ữ ừ ố ổ ử ứ ộ
ư ộ ử ồ ầ ừ ệ ằ ậ
ấ ắ ữ ễ
ưở ể ướ
c, hai nguyên t ả ướ n
ơ i luôn t ướ ươ ậ ử ầ ầ c hùng vĩ, nguy hi m vô cùng. L n đ u tiên trong th văn có ng ệ ấ ớ ạ ứ ủ t r t l n l có s c h y di ử i, có l a thì không có n
ề ậ ầ
c thì không có l a, ng ả ượ ớ ế ệ ầ ầ ọ c v i ti ng thác m m là
Ph i h p v i sóng n ừ ụ ế ẫ ặ
ặ ướ ả ỗ ơ c, hòn nào cũng nhăn nhúm méo mó h n c cái m t n
ả ộ ướ ắ “sóng b t đã tr ng xóa c m t ngàn năm v n mai ph c h t trong lòng sông. M t hòn đá nào ỗ c ch này” . ể ể i nh là van xin, Ti ng thác réo nghe càng ghê s h n! ế ư ế ồ ạ i nh là khiêu khích, gi ng g n mà ch nh o. Ti ng thác r ng nh ti ng m t ngàn r i l ừ ầ ừ con trâu m ng đang l ng l n gi a r ng v u r ng tre n a n l a, đang phá tuông r ng ớ ử l a, r ng l a cùng g m thét v i đàn trâu da cháy bùng bùng” . B ng ngh thu t so sánh, ộ ả ấ ng “r t đ t”, Nguy n Tuân đã cho th y m t c nh nhân hóa tài ba cùng nh ng liên t ườ ạ ượ ng thác n t i i l ố ắ ớ ử ể ng kh c v i dùng l a đ miêu t ượ ạ ễ ướ c l nhau, có n c. V y mà Nguy n ộ c đi u đó. Ông qu là m t ngh sĩ b c th y! Tuân đã làm đ ớ ố ợ ở ờ đây t chân tr i đá. Đá ượ trông cũng ng ng ỗ ệ Sông Đà đã giao vi c cho m i hòn, đ chúng ph i h p l i thành ba trùng vi nguy hi m:
ố ử ử ộ ử
ạ ố ợ ạ ử ậ ệ ấ ứ ả phía t
ộ ử ữ Ở ậ ờ ấ ề ế ứ ự ụ ế ề Trùng vi th nh t: Sông Đà bày ra năm c a tr n, có b n c a t ằ sinh n m l p l ơ ở s h , th c ch t chúng đóng vai trò d chi c thuy n vào tuy n gi a. ử , m t c a sinh, c a ư ng n sông. Hàng ti n v , có hai hòn canh m t c a đá trông nh là ấ trùng vi th nh t
ị ậ ề ế ệ ướ c đóng vai trò chính đ tiêu di
ẻ ể ặ ướ i t p: ề ớ ấ “M t n
ậ ư ể
ố ề ướ ề ộ ả
ậ ậ ậ ề ử ư ắ ư t ng a mình ra gi a tr n n
ộ ạ ả ể ữ ấ ướ ồ
ấ ế i lái đò”.
ầ ả ươ ượ ấ ừ t chi c thuy n. V a vào tr n đ a, chúng t n này sóng n ế c hò la vang d y quanh mình, ùa vào mà b gãy cán công chi c thuy n t ạ ướ chèo võ khí trên cánh tay mình. Sóng n c nh th quân li u m ng vào sát nách mà đá ấ ề ụ trái mà thúc g i vào b ng và hông thuy n. Có lúc chúng đ i c thuy n lên. N c bám l y ờ c vang tr i thuy n nh đô v t túm th t l ng ông đò đòi l ướ c vô thanh la bão n t. Sóng thác đã đánh đ n mi ng đòn hi m đ c nh t, c cái lu ng n ở ấ s b t chí y bóp ch t l y h b ng ấ V t qua trùng vây th nh t, ông lái đò ph i đ
ừ ớ ng đ u v i trùng vây th ạ ố ử
ạ ồ
ồ
ạ ậ ề c c a t
ặ ặ ầ ế ặ ấ ạ ộ ườ ứ ứ ệ ề i b trí l ch qua đ đánh l a con thuy n vào, và c a sinh l ậ ộ ế ạ m nh trên sông đá đánh khuýp qu t ế ử ớ ề . T i tr n chi n đánh giáp lá cà này, chúng quy t sinh quy t t ế v i ớ ẫ ướ ử ử “v n không ng t khiêu ế ỉ c a vào đã tiu ngh u cái m t xanh lè
ọ t qua, b n sóng n ế ở ử ộ ế ượ ứ ng đ ng chi n ể ướ c hi m đ c!
ế ả ử ồ
ơ ữ ọ ệ ủ ữ ạ ạ ở i
ề ủ ế ậ t. Chi c thuy n nh m t c u th ph i
ư ộ ầ ạ ử ộ ủ ữ ử
ừ
ượ ừ ự ộ c v a t ậ đ ng lái đ ắ ơ ướ ố ợ ề ườ
ớ ề ử ử ể hai: “Tăng thêm nhi u c a t ờ ữ phía b h u ng n. Dòng thác hùm beo h ng h c t ế vu h i chi c thuy n” ông lái đò. Khi chi c thuy n đã v ằ ướ khích, m c d u cái th ng đá t ọ ấ ọ th t v ng” . Đúng là b n đá sóng n ồ ề ả ứ ế Đ n trùng vi th ba: Ít c a h n, bên ph i bên trái đ u là lu ng ch t c . Cái lu ng ậ ở ặ ố ngay gi a b n đá h u v c a con thác. T i đây nh ng boong s ng ch ng ba này l ưở ả ổ ở ầ đ u chân thác ph i đánh tan cái thuy n. Làm ta liên t ng ke chìm và pháo đài đá n i ả phóng th ng,ẳ ế ề ế ệ ấ đ n m t tr n đ u bóng quy t li ư ộ ử ử ọ i c a trong cùng, và nh m t mũi ch c th ng c a gi a, vút, vút, c a ngoài, c a trong, l ượ ượ ượ , ti nế c n đ c l c, v a xuyên đ tên tre xuyên nhanh qua h i n ế ề v phía khung thành và cu i cùng đã h t thác. Tr n bóng đã th ng l i lái đò i v phe ng tài ba v i “tay lái ra hoa”.
ủ ế c bi
ậ ạ ủ ấ ậ ư ộ Qua đó, ta th y con Sông Đà nh m t loài th y quái, hung hăng, b o ng ề ướ ủ ạ ộ
ượ ứ ằ ạ
ườ ế ỗ
ả ứ i Tây B c và ph n ng gi n d i vô t ớ ệ ị ộ ẩ ớ ẳ ậ ồ ế ắ i lái đò Sông Đà” . Ch ng th mà sông Đà đ
ờ ờ ủ t bày c c a nó, m t th thiên nhiên ớ “di n m o và tâm đ a m t th k thù s m t” ố ộ . Con sông mà “h ng năm và ắ ế ộ i ầ ượ ườ c g n v i câu đ ng dao th n “Núi cao sông hãy còn dài – Năm năm báo oán đ i đ i đánh
t thuy n bè trên dòng n th ch tr n, th y tr n hòng tiêu di ứ ẻ ệ ắ Tây B c v i ờ ờ đ i đ i ki p ki p làm mình làm m y v i con ng ạ ớ v v i ng ạ ơ tho i S n Tinh Th y Tinh ghen”.
ầ ề ỉ ắ ườ ể
ữ ư ộ ữ ầ
ề Sông Đà đâu ch l m thác nhi u gh nh đ y hi m nguy cho ng ơ ộ ẩ ệ ạ ở
ố ươ ộ
ứ ướ ọ ậ i lái đò mà còn đ m “Con Sông Đà tuôn dài tuôn dài nh m t áng tóc tr tình, đ u tóc nét th m ng, tr tình: ồ ờ ắ chân tóc n hi n trong mây tr i Tây B c bung n hoa ban hoa g o tháng hai và cu n ộ ướ ng xuân” cu n mù khói núi Mèo đ t n . M t cách so sánh tài hoa, phong tình. N c Sông ấ ẹ ổ “Mùa xuân dòng Đà còn thay đ i theo mùa, trong đó đ p nh t là mùa xuân và mùa thu: ế ủ c Sông Đà không xanh màu xanh canh h n c a Sông Gâm Sông xanh ng c bích, ch n
ượ ỏ ướ ườ ầ ư ộ i b m đi vì r ữ u b a, l ừ
ỗ ộ ề cái màu đ gi n d ừ ừ l m t ng Lô. Mùa thu n ừ l
ườ ủ
ắ chín đ nh da m t m t ng ườ ấ ớ ẻ ẹ Con Sông Đà g i c m v i v đ p c a n ng tháng ba Đ ng thi ư ấ ườ ệ ừ “Yên hoa tam “vui nh th y n ng giòn tan ặ ự ộ i b t mãn b c b i gì m i đ thu v ”. ắ i đi r ng dài ngày làm cho ng
ứ ư ầ c Sông Đà l ỏ ậ ữ ở ộ ợ ả ươ nguy t há D ng Châu”, sau kì m a d m, vui nh n i l
ắ ầ ữ
ờ ờ ầ ư ừ ờ
ả ặ ờ ế ư ố ạ ữ ặ ở đây l ng t ế đ n th mà thôi : ”. Có nh ng c nh hoang vu, hoang s đ n kì l
ổ
ả ư ộ ờ ề ử ờ ươ ữ “nh ng n
ộ ỏ ầ
ồ ng đêm” ữ . Trong lúc đang th
ỗ ậ
ả ườ ứ ả ượ ọ ộ ế c gi ng s t Phú Th – Yên Bái – Lai Châu”
ị ấ ẹ ư
ầ
ờ ầ ấ ờ ườ , “m t n ng nh t đ i Lí đ i Tr n đ i Lê, quãng sông này cũng v ng l ng nh
ế i và h
ẹ ẽ i khai phá, đ
ệ ạ ng xá s đ ườ ắ ướ ng t ở ọ ở ề ớ ườ ế ọ
ẫ
ả
ơ ơ ầ ộ ừ ừ l
ầ ắ ỉ ố ng, chăm chăm nhìn tôi l ư ỏ ắ ỏ ươ u th ng ng ng đ u nhung kh i ánh c s ớ ể
ằ ừ ế ấ ủ
ả ườ ậ ỏ ườ ườ ế i hay chính là ng .
ỡ đây d ự ỏ ế ả
ể ồ ế ườ ơ
ư ả ả ụ ư ạ ơ ặ
ắ ễ ẫ ứ
ệ ẹ ặ ộ ướ i, lênh đênh trên dòng n
ộ i đang m ng. Nguy n Tuân đã dùng cái đ ng đ t ở ề ớ v v i th c t ự ồ ự ạ ệ ề ả ặ
ả
ư ộ ư
ớ ươ ể ạ ượ ữ ng nh ng hòn đá thác xa xôi đ l ồ ồ ng ngu n, nh ấ ậ i trên th i chiêm bao đ t quãng”. ơ ả ữ Sông Đà còn có nh ng quãng, nh ng không gian, nh ng c nh s c đ y th ờ m ng:ộ đ i Lí đ i Tr n đ i Lê, quãng sông “C nh ven sông . Hình nh t ạ “Bờ ơ ế ả ữ này cũng l ng t ổ ề ư ộ ỗ ồ ạ sông hoang d i nh m t b ti n s . B sông h n nhiên nh m t n i ni m c tích tu i ữ x a”ư . C nh sông Đà còn là ữ ầ ng ngô nhú lên nh ng lá ngô non đ u mùa, nh ng ẫ ươ ỏ ố c gianh đ i núi đang ra nh ng nõn búp. M t đàn h u cúi đ u ng n c gianh đ m ưở ệ ẹ ơ ộ ắ ươ s ng th c c nh s c thiên nhiên th m ng và tuy t đ p ư ế ộ ủ ấ “thèm đ t mình vì m t ti ng còi xúplê c a m t nh th , nhà văn b ng c m th y ắ ầ ứ ố ượ ử ế chuy n xe l a đ u tiên đ c đánh th c , mu n đ ơ “t nh không ườ ệ ủ ở ự ệ b i s hi n di n c a con ng i. Thiên nhiên tuy đ p đ y nh ng hoang s , ộ ươ ộ i” m t bóng ng ng ngô nhú lên m y lá ngô non đ u mùa” mà không có ai ư ừ ờ ư ặ ườ chăm sóc, mà d ớ ươ ứ ồ ẻ ừ ậ th mà thôi. Th t bu n t ! T quá kh nhà văn tr v v i hi n t ng i t ữ ườ ẽ ượ ở ấ ẽ c m , nh ng ngôi lai đ p đ . Đ t đai đây s có con ng ườ ủ ơ ề ắ ị ấ ẽ ượ i. Rõ i nói c a m i ng c m c lên, kh p n i đ u đ y p ti ng c làng th tr n s đ ậ ế ạ ơ ẻ ườ ả nh t mà thôi! Đang ràng c nh v t n u không có con ng i thì v n ch là hoang s , t ậ “Con ễ ả ạ ớ ộ m ng m bên c nh sông Đà, Nguy n Tuân có m i giao c m kì l v i loài v t: ỏ ẩ ươ trôi trên h ộ ươ m t mũi đò. H u v nh tai, nhìn tôi không ch p m t mà nh h i tôi b ng cái ti ng nói ộ ậ riêng c a con v t lành: H i ông khách sông Đà, có ph i ông cũng v a nghe th y m t Ở ươ ti ng còi s ng?” i đang say ng nh là con v t h i ng ặ ả ữ ơ ộ ộ h i mình. C nh sông Đà th m ng là th , có nh ng kho ng l ng trong c nh m ng mà t ậ ướ ủ ”đàn cá ầ ế ệ i ta r i vào c m giác th n tiên đ r i ti ng đ p n c c a di u kì khi n con ng ụ ươ ấ ổ ọ ầ d m xanh qu y v t lên m t sông b ng tr ng nh b c r i thoi đu i m t đàn h u v t bi n”ế đánh th c ng ể ả ậ ườ th t tài tình cái ẽ ọ c xanh ng c đ p đ , tĩnh l ng kì di u. Tr ẳ ư ả ơ ph ng l ng, nhà th có s đ ng đi u trong c m xúc v sông Đà nh T n Đà khi c a “ủ m tộ c:ướ “D i sông đà b t n ả ọ ướ c lênh bênh – Bao nhiêu c nh b y nhiêu tình” tr ướ ế . Con sông Đà nh m t sinh v t có linh h n, dòng n ườ t” ng i tình nhân ch a quen bi c ư ư ờ “nh nh th ữ trôi l ng l
ữ ề ọ ở
ủ ở ạ ẳ ả ườ i xuôi” . Con sông tr nên hi n hòa và ữ ồ “trôi nh ng con đò mình n ch y bu m v i nó khác h n nh ng con đò đuôi
ằ ừ ộ ớ
ắ đang l ng nghe nh ng gi ng nói êm êm c a ng ữ ơ ộ th m ng, nó ổ ể ắ én th t mình dây c đi n trên dòng trên”. ấ ướ B ng tình yêu thiên nhiên đ t n ả ộ
ậ ữ ộ ệ ề ự ặ ổ ố
ả ậ ệ ộ
ễ ế ợ c k t h p v i ngôn t đ c đáo, tài hoa, Nguy n ậ ắ Tuân đã tái hi n lên m t khung c nh Tây B c th t hùng vĩ mà cũng th t tr tình, làm ta ệ hào v núi sông T qu c nguy nga, tráng l . Sông Đà qu là m t quà t ng vô giá thêm t ễ ầ ệ ờ ủ ậ ủ c a thiên nhiên là m t công trình ngh thu t tuy t v i c a b c th y tùy bút Nguy n Tuân.
Ẫ Ố BÀI M U S 6:
ề ặ ấ I. Đ t v n đ :
ị ắ ệ ễ ự ướ Nguy n Tuân t nh n mình là ng
ị i m c căn b nh ” Xê d ch”. Tr ạ
ể ậ ể ề ườ ự ơ ớ ế ổ i cho ông nhi u hi u bi t m i m v c nh s c thiên nhiên và con ng
ạ ỳ ẻ ề ả ậ ắ ỳ i lái đò Sông Đà” trích trong t p tu bút Sông Đà (1960) là k t qu
c Tu bút” Ng ự ế ế ủ
ặ ắ
ắ ủ ả ” Ch t vàng m i” c a c nh s c núi sông và con ng ậ ỳ ắ ườ i Tây B c. Đ c bi ủ
ủ ạ ệ ờ ạ c cách m ng ị ự tháng 8 ông ” Xê d ch” đ thay đ i th c đ n cho giác quan. Sau cách m ng s ” Xê d ch” ườ ấ i đ t đã đem l ả ế ướ ườ n ệ Tây B c năm 1958 c a nhà văn. Trong tu bút ông đã phát hi n và miêu chuy n đi th c t ệ ớ ườ ấ ả t v i ngòi t ệ ắ ễ ừ Nguy n Tuân con Sông Đà c a Tây B c hi n lên bút tài hoa c a nhà pháp thu t ngôn t ơ ộ ừ ừ v a hung b o hùng vĩ v a tuy t v i th m ng.
ả II. Gi ề ế ấ i quy t v n đ :
ớ ệ ẩ ả 1. Gi i thi u chung hình nh Sông Đà trong tác ph m:
ỳ ộ ủ ượ
ộ ả ề ứ ườ ậ ế ứ Dòng Sông Đà là m t trong hai hình t ượ ng ng
ả ề ượ ng trung tâm: Ng
ả ự
ứ ươ ừ ậ ể ể ừ ố ượ ế ượ ệ
ấ ả ự ả ằ dòng sông. Dòng sông đ
ở ườ ệ
ượ c b c l ễ ượ ủ hình t
ủ ệ
c nhà văn khoe ra t ỳ ư ộ ể ộ ừ ớ ệ ng ngh thu t chính c a tu bút cùng v i i lái đò làm nên b c tranh toàn c nh và h t s c sinh đ ng v Sông Đà. hình t ườ ệ i đó hi n ra hình t Dòng Sông Đà là phông n n, khung c nh đ t ế ả ễ ợ ng đu c Nguy n Tuân miêu t tr c ti p lái đò. Hình nh dòng Sông Đà v a là đ i t ậ ừ ổ ậ ng nhân v t trung tâm: ng th c ngh thu t đ gián ti p làm n i b t hình t v a là ph ự ể ề ỳ ườ ễ i lái đò. Tuy nhiên trong thiên tu bút này Nguy n Tuân dành khá nhi u bút l c đ Ng ở ủ ứ ượ ả b ng t c miêu t miêu t t c s say mê h ng kh i c a ộ ộ ễ ủ ậ ễ ng c a Nguy n Tuân cũng đ Nguy n Tuân. Phong cách ngh thu t, s tr ầ ư ộ ủ ở ng dòng Sông Đà. Dòng sông nh m t khám phá c a Nguy n Tuân, đ y đ ấ ả ự ư ộ ơ ộ ượ t c s tài hoa uyên bác ngh sĩ c a chính mình. nh m t c h i đ ừ ệ Dòng sông Đà hi n lên trong trang tu bút nh m t sinh th đ c đáo v a có hình hài v a
ả ố ủ ậ ả hai nét
ượ ủ ữ ạ ễ có cá tính, phong cách có c s ph n. Ngòi bút c a Nguy n Tuân đi sâu miêu t c c a dòng sông Đà: hung b o và tr tình. tính cách trái ng
ả 2. Phân tích hình nh dòng sông Đà:
ệ ữ ượ ệ ắ ẩ
ớ ả Khác v i nh ng hình t ế ệ ấ ớ c gi
ự ế ễ
ủ
ệ ớ ượ ậ ậ ng ngh thu t trong tác ph m t ề ượ thuy t) hình nh sông Đà trong tu bút này đ ữ tình và hung b o là hai nét tính cách mà Nguy n Tuân phát hi n t cách tr c ti p. Tr ớ ồ i thi u t dòng sông Đà r i gi ộ ể ệ Tuân khi th hi n m t hình t ể ự ự s ( truy n ng n, ti u ỳ ộ ẩ i thi u v ph m ch t, tính cách m t ạ ệ ừ ễ ườ ọ i đ c. Đây cũng là nét phong cách riêng c a Nguy n i ng ệ ng ngh thu t.
a. Sông Đà hung b o:ạ
ễ ệ ừ ờ ề l i đ Nguy n Tuân đã phát hi n ra cái đ c đáo c a sông Đà ” Chúng thu
ộ ị ộ ắ ư ớ
ủ ộ ng đi riêng. Cái đ c đáo c a sông Đà tr
ạ ộ ướ ạ ở ờ
ệ ư ộ ế ầ ẹ
ể ả ỗ ị ữ ề
ữ ộ ủ ả
ủ ả ư ộ ỷ ủ Ngay t ướ ẩ ng v i các dòng sông giai đông t u, Đà giang đ c b c l u” Sông Đà không ch u chung h ướ ế ộ ộ ở ọ tính cách c h t b c l khác mà ch n m t h ự ờ ủ b đá ven sông “đá b sông d ng hung b o. Cái hung b o c a con sông Đà hi n lên ư ễ vách thành” Vách đá ch n ngang lòng sông nh m t cái y t h u Nguy n Tuân đ a ra khá ố ừ ả ng phong phú đã nhi u hình nh đ t lòng sông ch b đá chen. Tài quan sát và v n t ố ấ ơ ễ thành công cái d d i c a đá n i lòng sông. Vách đá y gi ng giúp Nguy n Tuân miêu t ị ờ ố ứ nh m t th hùm beo ăn th t đ i s ng c a c dòng sông Đà.
ở ế ướ ướ ệ ố Cái d d i c a dòng sông Đà còn c, thác n
ướ ữ ộ ủ ế
ti ng n ư ế c d d i c a sông Đà. Nó lúc nào cũng trong t ổ ậ ả ư ế ộ ế c. L i văn trùng đi p hình ồ th cu ng phong ị ồ đang b nh ti ng m t con v t kh ng l c nhà văn miêu t ướ ượ c đ
ữ ộ ủ ượ t ng hoá ti ng n ế ỷ thu chi n. Ti ng n hành hình.
ả ế ượ ệ ả c miêu t
ồ ạ ư ộ ả
ể ượ Dòng sông đ ễ ề
ư ộ ợ ể ồ ừ đó lia ng ố ộ ướ ậ c sông Đà hút xu ng d ố
ườ ướ ướ ố ố ư ộ ả i t n đáy sông đ r i t ỷ ả ẻ ữ ộ ấ
ể ổ ậ ủ ố ộ
ơ ế ấ ấ ủ ữ ệ
ề ặ ễ ậ
ư ế
ể ữ ng t n nh ng thác n ồ ạ ư i nh là van xin, r i l ư ấ ứ ậ ọ
ễ ắ ạ n
ữ ừ ẫ ộ
ồ ớ ộ ử ử ừ ừ ỷ nh m t thu quái đang giãy ch t. Nh m t đi n nh gia ế Nguy n Tuân còn hình dung ra c nh: m t anh b n quay phim táo t n ng i vào chi c thuy n đ hút n c máy quay phim lên. N c sông Đà nh m t kh i bê tông thu tinh đúc dày. Kh i bê tông này ư ợ ả i, c máy quay phim. Hình nh y g i ra v d d i nh ng có th đ p xu ng c ng ồ ở ỳ trong c n cu ng n mu n hút vào lòng nó k vĩ c a sông Đà. Dòng dông lúc nào cũng ế ấ ả t c nh ng gì trên b m t sông Đà. Tính hi u chi n y là bi u hi n rõ nh t c a dòng t ướ ả ế ứ ườ ạ c sông Đà. h t s c t sông Đà hung b o. Nguy n Tuân còn t ư ồ ạ ướ i nh là khiêu “Ti ng thác n c nghe nh là oán trách gì r i l ấ ằ ặ ắ ế ờ khích gi ng g n mà ch nh o” Dòng sông Đà nh u t c h n gi n. Đ c s c nh t là ả ế ồ ữ ộ ấ ử ể ả ướ c làm c nh s c sông Đà d d i, hoành tráng “Th r i nó Nguy n Tuân l y l a đ t ứ ổ ử ộ ư ế ố r ng lên nh ti ng m t ngàn con trâu m ng đang l ng l n gi a r ng v n tre n a n l a, ầ đang phá tuông r ng l a, r ng l a cũng g m thét v i đàn trâu da cháy bùng bùng”.
ở ạ ướ ể c sông Đà. Nh ng hi u bi sông Đà cũng hung b o nh thác n
ả ạ
ượ ữ ặ ộ ng m t c a nh ng chi n binh “M t hòn nào cũng ng ng
ế ề ấ ỏ
ề ệ
ữ ư ở thành công th ch bàn trên ỗ ả ạ ươ ử ử ử ấ ả ệ ổ ậ ế ề t v võ thu t, ỗ lòng sông. M i hòn đá c” m t hò đá trông ậ ng đá dàn thành tr n ề , c a sinh. Khi con thuy n ế ả ậ t c nh m c d y giao chi n
sông Đà t ị ữ ộ ướ ở c ế ườ ườ ở Đá ự ễ quân s giúp Nguy n Tuân miêu t ặ ủ ế ươ mang g ư nghiêng thì y nh là đang h t hàm h i tên chi c thuy n. C đ i d ữ ị ẵ đ a s n có hàng ti n v , có nh ng boong ke, pháo đài đá, c a t ở ấ ủ i lái đò xu t hi n đá sông Đà n c a ng ộ ớ i lái đò. Sông Đà tr thành m t chi n đ a d d i hào hùng. v i ng
ướ ủ ễ ạ ỉ
. b) D i ngòi bút tài hoa c a Nguy n Tuân sông Đà không ch hung b o mà nó ấ ữ còn r t tr tình
ạ ủ ừ
ề ưỡ ề ả
c chiêm ng ễ ượ ủ
ớ ợ ượ ự ấ ạ ả ờ ố c h t là hình day m m m i duyên dáng c a dòng sông. T trên cao nhìn xu ng ạ ố ng toàn c nh dòng sông trong dáng hình m m m i u n ằ ừ nhiên c a nó. Nguy n Tuân đã so sánh dòng sông Đà v i s i dây th ng ngo n ị ộ ự c s b t ng thú v .
ơ ướ ế ở ẻ ẹ ự ơ ộ ẹ ấ ướ ế Tr ễ Nguy n Tuân đ ượ ự l n t ư ngoèo. S so sánh gi n đ n nh ng chính xác đ c đáo nên t o đ c h t Sông Đà đ p th m ng tr nhiên y. v đ p t
ả ừ
ừ ẻ ẹ ề c sông Đà cũng mang v đ p duyên dáng, thi v : ” T ng nét sông t ộ ạ ươ ị ẩ ng đá núi n hi n l ướ ng đá. T trên cao, trên n n m t đ i d
ư ộ ữ
ờ ắ ệ ạ ở
ệ ờ ờ ầ ồ ủ ớ
ư ộ ễ ỹ
ườ ắ ở sông n
ư ế ề ữ ạ ỳ ướ ằ ơ ả i Tây B c. ít nhà th , nhà văn nào t ả ễ ữ ằ tình. Nguy n Tuân đã miêu t con sông b ng áng tóc tr ưở ượ c nh ng liên t
Dòng n i ra ạ ươ trên đ i d m qua làn ẩ ộ mây là m t con sông Đà tuôn dài, tuôn dài nh m t áng tóc tr tình, đ u tóc chân tóc n ộ hi n trong mây tr i Tây B c bung n hoa ban, hoa g o tháng 2 và cu n cu n khói núi ườ ố ươ i con gái. ng xuân” Nguy n Tuân so sánh dòng sông v i áng tóc c a ng mèo đ t n ơ ộ ụ ẻ ệ v Sông Đà hi n lên nh m t m nhân duyên dáng, đài các. Sông Đà tr thành n i h i t ả ẹ ủ ấ ờ c b ng hình nh đ p c a đ t tr i, con ng ả dòng sông nét sông tãi ra, t ộ ồ ủ ằ b ng tâm h n c a m t thi sĩ nên đã t o đ ng k thú nh th v dòng sông.
ướ Sông Đà còn có màu n
ự ướ ượ ữ ừ ừ l
ệ c tr ặ ộ ỏ ư ố tình, mùa xuân dòng xanh ng c bích mùa thu n ườ ầ ế ệ
ộ ễ ườ ơ ộ ọ u b a. S thay đ i màu n ấ ậ ả ữ
ơ ậ i kh i d y trong lòng ng
ợ ả ầ
ợ ấ ế ớ
ế ạ
ị ả ề ả ơ
ở ấ ề
ư ố ạ ứ ệ ặ ướ ữ c ổ c theo i b m đi vì r sông Đà l chín đ nh da m t ng ờ ữ ấ mùa làm dòng sông gi ng h t m t thi u n th t th ng. Ngh thu t so sánh b t ng táo ạ ấ b o r t Nguy n Tuân đã làm nên m t sông Đà th m ng, tr tình, đa tình, đa c m. Sông ề ỗ ườ ạ i bao n i ni m Đà là con sông g i c m. Dòng sông Đà mang l ủ ề ư ộ ố ả xúc c m: “Đã có l n tôi nhìn sông Đà nh m t c nhân”. Sông Đà g i ni m vui c a con ư ẻ ư ễ ườ ớ ả i v i c nh cũ, tình x a. Đ n v i sông Đà Nguy n Tuân còn th y lòng mình nh tr ng ắ ồ ỏ ươ ư ẻ ấ ạ ng vào m t r i b ch y. Sông Đà đã i, th y loang loáng nh tr con ngh ch chi u g l ễ ợ ờ ợ ỗ . C nh b bãi ven sông còn g i lên trong Nguy n g i n i ni m th bé trong lòng tác gi ắ ư ấ ứ ề Tuân ni m vui, ni m h ng kh i r t thi sĩ: “Chao ôi, trông con sông vui nh th y n ng ỳ ư ầ t sông Đà còn giòn tan sau k m a d m, vui nh n i l i chiêm bao đ t quãng”. Đ c bi
ả ứ ướ ữ ế
ầ ủ ữ ả ạ ơ
ứ ỷ ố ủ ủ ễ ỗ
ườ ậ ộ ợ c sông Đà không ai không nghĩ đ n nh ng câu ca g i trào dâng c m h ng thi sĩ, đ ng tr ơ ơ ữ dao th n tho i S n Tinh, Thu Tinh, nh ng câu th tình c a T n Đà, nh ng câu th ạ ườ Đ ng c a Lý B ch. B ng ch c sông Đà đã bi n Nguy n Tuân thành thi sĩ c a tình yêu ộ ờ ả c nh v t, cu c đ i, thiên nhiên xã h i con ng ế i.
ặ ừ ủ ẻ ẹ
ạ ả ề ữ ở ạ V đ p tr tình c a sông Đà còn toát lên t ồ ặ đây l ng t
ờ ầ ả ặ ờ ế ả ở h ngu n dòng sông hi n lành yên ” C nh ven sông ế
ễ ứ ờ ư ở
ưở ễ ồ
ằ ồ ạ
ề ả ồ ư ổ
ư ộ ỗ ấ ộ ổ
ủ ư ạ ủ ệ
ư ề
đ i Lý, đ i Tr n, đ i Lê, quãng sông này cũng l ng t ở ề ớ sông Đà đ a Nguy n Tuân tr v v i quá kh . Sông Đà tr thành n i h i t ả ng, xúc c m đ i dào Nguy n Tuân đã nh n ra v ờ ủ ủ ề ễ ủ ị ợ ả ắ ữ ả ơ
ươ i m i non t ” nh ng lá ngô non đ u mùa, nh ng búp nõn c ậ ượ đó con ng
ẹ ầ ế c ti ng ng ẻ ẹ ậ ữ ườ ở i: ủ ủ ể ế ậ ấ
không gian tĩnh l ng. Ph i chăng đây là ờ . đo n Sông Đà ư ừ ờ đ n th mà thôi “. Cái Hình nh t ơ ộ ụ ở ặ tình l ng ẻ ậ ử ủ ẻ ẹ ị c a v đ p l ch s . Cũng b ng liên t ơ ư ộ ộ ẹ đ p m ng m , huy n o, h n nhiên hoang dã c a sông Đà. “B sông hoang d i nh m t ờ ề ử ờ ề ử ỗ ờ b ti n s . B sông h n nhiên nh m t n i ni m c tích th a x a”. “B ti n s , n i ỉ ạ ề ni m c tích th a x a” là cách nói r t đ c đáo c a riêng Nguy n Tuân. Nó không ch t o ơ cho câu văn nh c tính mà còn làm ra giá tr g i c m c a nó. Dòng sông Đà hi n nên th ạ ộ ồ ữ i sáng. C nh s c ven sông Đà đ p nh trong huy n tho i m ng, tr tình, h n nhiên, t ỏ ở ớ ề ươ ổ đó cây lá đ u t c tích. ườ ữ ư ở gianh, i đó có nh ng con v t hoang dã nh ng nghe đ ả ắ đ m chìm trong c nh v t, th u hi u ti ng nói c a loài v t. V đ p c a dòng sông Đà ơ ộ ậ ữ th t tr tình th m ng.
ữ ẻ ẹ ạ ạ Hung b o và tr
ầ ứ ườ ố ậ ễ ự ự
ả ủ c a Nguy n Tuân, sông Đà th c s là 1 ng ắ ố ị ứ ấ ỹ
t, là m t m nhân l m b nh nhi u ch ng ch c d u dàng đ y, ch c l ươ ạ ả ớ ng ph n, h th ng hình nh đ
ưở ừ ễ ặ ỳ tình là hai nét tính cách đ i l p nhau t o nên v đ p đ y s c lôi i tình ố ạ i ượ c ệ t ệ ả ủ ng k thú đã giúp Nguy n Tuân miêu t ệ ố ỳ ả ẻ ẹ v đ p k thú đ c bi
ố ủ cu n c a sông Đà. Trong cách miêu t ề ộ ế ư nhân ch a quen bi ắ ỏ ẳ b n tính g t g ng. Bút pháp lãng m n v i th pháp t ữ ạ nh ng liên t t o ra t ủ ộ đ c đáo c a sông Đà.
