m Th c D ng SinhẨ ự ưỡ
T trên 2000 năm tr c, cha đ c a n n y h c Tây Ph ng Hippocrates đã chừ ướ ẻ ủ ề ọ ươ ủ
tr ng r ng, đ phòng ng a và đi u tr m t s b nh t t, ta ch c n áp d ng nh ngươ ằ ể ừ ề ị ộ ố ệ ậ ỉ ầ ụ ữ
ch đ ăn u ng cân b ng h p lý và s ng hòa thu n v i lu t l thiên nhiên.ế ộ ố ằ ợ ố ậ ớ ậ ệ
Vua Hoàng Đ bên Trung Hoa x a, ngoài vi c tr qu c an dân còn ch d n dân chúngế ư ệ ị ố ỉ ẫ
v b nh t t cũng nh cách s n xu t l ng th c và s d ng nh ng món ăn c n thi tề ệ ậ ư ả ấ ươ ự ử ụ ữ ầ ế
đ duy trì s c kh e.ể ứ ỏ
Các v danh y Tu Tĩnh, H i Th ng Lãn Ông c a Vi t Nam mình đ u nh n m nhị ệ ả ượ ủ ệ ề ấ ạ
vai trò quan tr ng c a m th c trong vi c ngăn ng a và ch a tr m t s b nh. Cácọ ủ ẩ ự ệ ừ ữ ị ộ ố ệ
ngài đã ch tr ng :ủ ươ
"Mu n cho ph t ng đ c yên; ố ủ ạ ượ
B t ăn m y mi ng, nh n thèm h n đau".ớ ấ ế ị ơ
Ho c :ặ
" Ch t vì b i th c cũng nhi u, ế ộ ự ề
Ng đâu l i có ng i nghèo ch t no". ờ ạ ườ ế
Coi nh v y thì ta th y dinh d ng có nh h ng r t l n t i s c kh e con ng i. ư ậ ấ ưỡ ả ưở ấ ớ ớ ứ ỏ ườ
Theo Hi p H i Y Khoa Hoa Kỳ, Khoa h c Dinh D ng là môn h c v : ệ ộ ọ ưỡ ọ ề
- Th c ph m và các ch t dinh d ng; ự ẩ ấ ưỡ
- Tác d ng c a ch t dinh d ng t i s c kh e và b nh t t;ụ ủ ấ ưỡ ớ ứ ỏ ệ ậ
- Di n ti n mà c th ti p nh n, tiêu hóa, h p th , chuyên tr , s d ng và sa th iễ ế ơ ể ế ậ ấ ụ ở ử ụ ả
c n bã c a th c ph m ra ngoài.ặ ủ ự ẩ
Còn s Dinh d ng là di n ti n trong đó th c ph m đ c đ a vào c th và cáchư ưỡ ễ ế ự ẩ ượ ư ơ ể
th c c th s d ng nh ng th c ăn đó vào các nhu c u c a t bào, c quan.ứ ơ ể ử ụ ữ ứ ầ ủ ế ơ
Dinh d ng có ba m c đích chính : ưỡ ụ
1- T o đi u ki n thu n l i đ c th có m t s c kh e lành m nh;ạ ề ệ ậ ợ ể ơ ể ộ ứ ỏ ạ
2- Phòng ng a các b nh liên quan t i dinh d ng;ừ ệ ớ ưỡ
3- Khôi ph c s c kh e sau th i kỳ b nh t t, th ng tích.ụ ứ ỏ ờ ệ ậ ươ
Ta có câu nói "Ăn ra sao thì ng i là v y" t ng đ ng v i câu: "You are what youườ ậ ươ ươ ớ
eat" c a Âu M . Đi xa h n n a, nhi u ngu ì còn tin r ng "ăn gì, b y".ủ ỹ ơ ữ ề ờ ằ ổ ấ
Th c ph m ăn vào s có nh h ng r t l n t i s c kh e c a ta trong su t các giaiự ẩ ẽ ả ưở ấ ớ ớ ứ ỏ ủ ố
đo n khác nhau c a đ i ng i. Do đó ăn u ng không đúng v i tình tr ng sinh lý vàạ ủ ờ ườ ố ớ ạ
c u t o c a c th s đ a t i nhi u h u qu x u. Và đôi khi ch v i m t vài thayấ ạ ủ ơ ể ẽ ư ớ ề ậ ả ấ ỉ ớ ộ
đ i nh v m th c cũng c i thi n s c kh e r t nhi u. ổ ỏ ề ẩ ự ả ệ ứ ỏ ấ ề
C nhìn ng i Á Châu tr c đây, l y căn b n th c ăn là g o, ít calcium, th ng đ uứ ườ ướ ấ ả ứ ạ ườ ề
nh con h n dân Âu châu ăn lúa mỳ, nhi u calcium, nhi u đ m ch t. Quan sát ng iỏ ơ ề ề ạ ấ ườ
Vi t ta vào h n n a th k tr c, dân mi n B c, mi n Trung dinh d ng thi u h tệ ơ ử ế ỷ ướ ề ắ ề ưỡ ế ụ
nên c th nh h n so v i ng i sanh tr ng mi n Nam, g o lúa d th a. Conơ ể ỏ ơ ớ ườ ưở ở ề ạ ư ừ
cháu chúng ta ngày nay, dinh d ng t t nên cháu nào cũng to l n h n b m , ông bà.ưỡ ố ớ ơ ố ẹ
Cho nên m i ng i c n có m t thói quen ăn u ng lành m nh. Nhi u ng i ý th cỗ ườ ầ ộ ố ạ ề ườ ứ
đ c vi c đó nh ng ít ng i th c hi n đ c. Vì th , càng tìm hi u nhi u v ích l iượ ệ ư ườ ự ệ ượ ế ể ề ề ợ
cũng nh r i ro c a dinh d ng v i s c kh e ta càng d dàng s p đ t vi c ăn u ngư ủ ủ ưỡ ớ ứ ỏ ễ ắ ặ ệ ố
cho m i s đ c hanh thông.ọ ự ượ
L i khuyên và các tài li u v cách ăn u ng r t nhi u và khác nhau nh ng m c đíchờ ệ ề ố ấ ề ư ụ
đ u h ng v s b o v s c kh e. Vì quá nhi u nên có khi ta cũng b i r i, khôngề ướ ề ự ả ệ ứ ỏ ề ố ố
bi t theo l i khuyên nào. Và đã tùy ti n làm theo ý thích c a mình. Th là ta đã t o raế ờ ệ ủ ế ạ
m t thói quen đôi khi x u nhi u h n là t t. Ngoài ra, thói quen ăn u ng cũng thay đ iộ ấ ề ơ ố ố ổ
tùy ch ng t c, văn hóa, kh năng cung c u, tâm tr ng, n p s ng cá nhân, s h p d nủ ộ ả ầ ạ ế ố ự ấ ẫ
c a món ăn.ủ
Bi t rõ đi u này, chính quy n m i qu c gia đ u đ a ra nh ng tiêu chu n v dinhế ề ề ỗ ố ề ư ữ ẩ ề
d ng cho dân chúng, n đ nh nhu c u t i thi u đ c th tăng tr ng m nh, trí ócưỡ ấ ị ầ ố ể ể ơ ể ưở ạ
phát tri n t t đ ng th i tránh b nh t t cũng nh kéo dài tu i th . ể ố ồ ờ ệ ậ ư ổ ọ
Th c ph m và Ch t dinh d ngự ẩ ấ ưỡ
Chúng ta c n phân bi t th c ph m ( Foods ) v i ch t dinh d ng ( Nutrients ). ầ ệ ự ẩ ớ ấ ưỡ
Th c ph m là ngu n cung c p ch t dinh d ng. Th t, cá, rau, trái cây, g o là th cự ẩ ồ ấ ấ ưỡ ị ạ ự
ph m. Đa s th c ph m c n đ c n u n ng, ch bi n tr c khi tr thành món ăn.ẩ ố ự ẩ ầ ượ ấ ướ ế ế ướ ở
Ch t dinh d ng là nh ng ch t nuôi s ng c th và có trong th c ph m. Các ch tấ ưỡ ữ ấ ố ơ ể ự ẩ ấ
này r t c n thi t cho s thành hình c a bào thai, s l n c a tr s sinh, s tăngấ ầ ế ự ủ ự ớ ủ ẻ ơ ự
tr ng t tu i th t i tu i tr ng thành và s duy trì t t cho c th trong su t cu cưở ừ ồ ơ ớ ổ ưở ự ố ơ ể ố ộ
đ i.Tình tr ng c th l i tùy thu c r t nhi u vào ch đ dinh d ng mà ta áp d ng. ờ ạ ơ ể ạ ộ ấ ề ế ộ ưỡ ụ
M i ch t dinh d ng có m t ho c nhi u công d ng nh : ỗ ấ ưỡ ộ ặ ề ụ ư
a- Cung c p năng l ng cho các sinh ho t c a c th ; ấ ượ ạ ủ ơ ể
b- Cung c p v t li u đ c u t o, tu b mô, t bào; ấ ậ ệ ể ấ ạ ổ ế
c- Tham d vào s đi u hòa các sinh ho t c th . ự ự ề ạ ơ ể
Các nhà khoa h c c l ng có t i vài ch c ch t dinh d ng khác nhau d i d ngọ ướ ượ ớ ụ ấ ưỡ ướ ạ
đ n thu n ho c h n h p. Sáu nhóm chính là: ch t tinh b t, ch t đ m, ch t béo, sinhơ ầ ặ ỗ ợ ấ ộ ấ ạ ấ
t , khoáng ch t, và n c. ố ấ ướ
M i lo i th c ph m ch a m t s ch t dinh d ng khác nhau, nên ta không th phỗ ạ ự ẩ ứ ộ ố ấ ưỡ ể ụ
thu c vào m t th th c ph m đ có đ y đ các ch t dinh d ng c n thi t. ộ ộ ứ ự ẩ ể ầ ủ ấ ưỡ ầ ế
Ch t dinh d ng đ c coi là thi t y u khi thi u s làm suy gi m m t s ch c năngấ ưỡ ượ ế ế ế ẽ ả ộ ố ứ
c a c th . N u ch t này đ c b xung tr c khi t n th ng x y ra thì ch c năngủ ơ ể ế ấ ượ ổ ướ ổ ươ ẩ ứ
s p h hao có th tr l i bình th ng. ắ ư ể ở ạ ườ
Ngoài ch t b d ng, năng l ng là nhu c u k ti p mà ch t dinh d ng ph i cungấ ổ ưỡ ượ ầ ế ế ấ ưỡ ả
c p cho c th . Đ m, béo và tinh b t đ u cung c p năng l ng. Sinh t , khoáng,ấ ơ ể ạ ộ ề ấ ưọ ố
n c không cho năng l ng nh ng r t c n thi t. Ngoài ra còn vài ch t không đ cướ ượ ư ấ ầ ế ấ ượ
coi nh dinh d ng nh ch t x , r u, đ ng nh ng cũng cho năng l ng.ư ưỡ ư ấ ơ ượ ườ ư ượ
M t ch đ dinh d ng gi u v l ng và ph m cũng ch a đ đ có m t s c kh eộ ế ộ ưỡ ầ ề ượ ẩ ư ủ ể ộ ứ ỏ
t t. C th còn c n bi t cách s d ng các ch t này trong các nhu c u v năng l ng,ố ơ ể ầ ế ử ụ ấ ầ ề ượ
ki n t o cũng nh tu b sau khi b th ng tích, b nh ho nế ạ ư ổ ị ươ ệ ạ
Ch đ dinh d ngế ộ ưỡ
M t ch đ dinh d ng có th :ộ ế ộ ưỡ ể
a- Th a đáng nh c mu n khi có v a đ ch t dinh d ng cho các sinh ho t, ch cỏ ư ướ ố ừ ủ ấ ưỡ ạ ứ
năng c a các b ph n cũng nh có d tr cho nhu c u c p bách.ủ ộ ậ ư ự ữ ầ ấ
b- Không đ y đ khi thu nh p ít h n s tiêu dùng. C th s l y v t li u t kho dầ ủ ậ ơ ự ơ ể ẽ ấ ậ ệ ừ ự
tr đ tu b , t o t bào m i. Kho s v i d n d n n u không đ c b xung. ữ ể ổ ạ ế ớ ẽ ơ ầ ầ ế ượ ổ
Ch ng h n, h ng huy t c u ch s ng kho ng 120 ngày, t bào niêm m c ng tiêuẳ ạ ồ ế ầ ỉ ố ả ế ạ ố
hóa c n đ c thay th m i tu n l . Các thay th đ u c n v t li u t ch t dinhầ ượ ế ỗ ầ ễ ế ề ầ ậ ệ ừ ấ
d ng. N u ch thi u dinh d ng trong ng n h n thì kho d tr còn ch u đ ngưỡ ế ỉ ế ưỡ ắ ạ ự ữ ị ự
đ c, kéo dài lâu là c th b t đ u có khó khăn.ượ ơ ể ắ ầ
c- Quá m c, mang vào liên t c nhi u h n nhu c u s t o ra tình tr ng d th a, r iứ ụ ề ơ ầ ẽ ạ ạ ư ừ ủ
ro. Ch ng h n s t r t c n cho vi c t o huy t c u t , nh ng quá nhi u s đ a t iẳ ạ ắ ấ ầ ệ ạ ế ầ ố ư ề ẽ ư ớ
suy gan; ti p thu nhi u năng l ng quá s đ a đ n m p phì. ế ề ượ ẽ ư ế ậ
T ng cũng nên nh là m i ng i đ u c n các ch t dinh d ng nh nhau, b t kưở ớ ọ ườ ề ầ ấ ưỡ ư ấ ể
l n nh , gi ng tính ch ng t c, tu i tác, sinh ho t. Nh ng v s l ng thì m i c thớ ỏ ố ủ ộ ổ ạ ư ề ố ượ ỗ ơ ể
có nhu c u riêng. ầ
C th càng to l n thì nhu c u càng cao; m t ng i ho t đ ng ch c ch n là c nơ ể ớ ầ ộ ườ ạ ộ ắ ắ ầ
nhi u th c ph m h n ng i s ng tĩnh t i; khi ng ngh , nhu c u năng l ng gi mề ự ẩ ơ ườ ố ạ ủ ỉ ầ ượ ả
đi; khi c th run vì l nh thì c n thêm năng l ng đ kh i cóng giá. Ph n ăn cũngơ ể ạ ầ ượ ể ỏ ầ
ph i phù h p v i m i ng i, không gây ngây ng t m t m i vì ăn quá no; đ ng ănả ợ ớ ỗ ườ ấ ệ ỏ ừ
quá ít đ không có đ s c làm vi c. ể ủ ứ ệ
Tâm lý chung khi ăn thì con ng i ch nhìn th y món ăn tr c m t ch cũng ít quanườ ỉ ấ ướ ặ ứ
tâm t i chuy n dinh d ng, b nh t t. Thành ra n u có m t h ng d n đ l a mónớ ệ ưỡ ệ ậ ế ộ ướ ẫ ể ự
ăn thích h p v i nhu c u mà v n th a mãn kh u v là đi u t ng nh cũng h u íchợ ớ ầ ẫ ỏ ẩ ị ề ưở ư ữ
v y. ậ
Các chuyên gia dinh d ng và y t đ u khuyên nên :ưỡ ế ề
1- Ăn nhi u th c ph m khác nhau vì m i lo i có ch t dinh d ng mà lo i khácề ự ẩ ỗ ạ ấ ưỡ ạ
không có. Ch ng h n s a m đ c coi nh g n hoàn h o, nh ng l i có ít s t và sinhẳ ạ ữ ẹ ượ ư ầ ả ư ạ ắ
t D. S a bò có nhi u đ m nh ng r t ít s t và không có ch t x . Th t đ ng v t có vúố ữ ề ạ ư ấ ắ ấ ơ ị ộ ậ
nhi u đ m nh ng ít calcium. Tr ng có r t ít calcium vì h u h t n m v tr ng, vàề ạ ư ứ ấ ầ ế ằ ở ỏ ứ
cũng không có sinh t C. Nh v y ta c n ăn m i th m t ít đ có đ các ch t dinhố ư ậ ầ ỗ ứ ộ ể ủ ấ
d ng. ưỡ
2- Duy trì tr ng l ng c th m c trung bình. Đ tránh quá cân, ch nên ăn v a đọ ượ ơ ể ở ứ ể ỉ ừ ủ
s năng l ng mà c th c n cho các sinh ho t hàng ngày.ố ượ ơ ể ầ ạ
3- Gi m ch t béo đ ng v t bão hòa và cholesterol: cholesterol không quáả ấ ộ ậ
300mg/ngày; bão hòa 10% t ng s năng l ng ăn vào; dùng d u th c v t v i ch tồ ố ượ ầ ự ậ ớ ấ
béo b t bão hòa. Tiêu th ch t béo nói chung 30% t ng s năng l ng m i ngày.ấ ụ ấ ổ ố ượ ỗ
4- Gi m th t đ ng v t có nhi u m ; ăn th t b b t m ; ăn nhi u cá. T nó, th t khôngả ị ộ ậ ề ỡ ị ỏ ớ ỡ ề ự ị
có h i cho ng i kh e m nh. Nh ng nhi u th t th ng là l i nhi u ch t béo vàạ ườ ỏ ạ ư ề ị ườ ạ ề ấ
nhi u năng l ng.ề ượ
5- Dùng s a đã g n b t ch t béo.ữ ạ ớ ấ
6- Ăn thêm th c ph m có ch t x ; nhi u rau trái.ự ẩ ấ ơ ề
7- Tránh tiêu th quá nhi u đ ng tinh ch . Đ ng không gây b nh ti u đ ng,ụ ề ườ ế ườ ệ ể ườ
b nh tim nh nhi u ng i hi u, nh ng vì có nhi u calories nên d đ a t i m p phì.ệ ư ề ườ ể ư ề ễ ư ớ ậ
8- Gi i h n mu i kho ng 2200 mg m i ngày ( kho ng m t mu ng cà phê mu i ăn ).ớ ạ ố ả ỗ ả ộ ỗ ố
9- N u u ng r u thì u ng v a ph i thôi : 350 ml bia; 150 ml r u vang; 50ml r uế ố ượ ố ừ ả ượ ượ
m nh, hai l n m i ngày cho nam gi i; n gi i thì m t l n thôi.ạ ầ ỗ ớ ữ ớ ộ ầ
Y khoa h c đã nh n th y m t ch đ dinh d ng sai là nguy c đ a t i m t sọ ậ ấ ộ ế ộ ưỡ ơ ư ớ ộ ố
b nh. Sai có th là quá nhi u, quá thi u ho c không cân b ng.ệ ể ề ế ặ ằ
Thi u dinh d ng, c th s không phát tri n, trí não kém, s c đ kháng v i b nhế ưỡ ơ ể ẽ ể ứ ề ớ ệ
t t gi m, c th suy nh c và đ a t i m nh y u.ậ ả ơ ể ượ ư ớ ệ ể
Dinh d ng d th a là nguy c đ a t i các b nh kinh niên, nh là b nh tim, ung th ,ưỡ ư ừ ơ ư ớ ệ ư ệ ư
cao huy t áp, tai bi n đông m ch não, ti u đ ng, R i l i còn x gan, tai n n, t tế ế ạ ể ườ ồ ạ ơ ạ ự ử
do tiêu th nhi u r u, vài b nh ung th ho c sâu răng, viêm túi ru t .ụ ề ượ ệ ư ặ ộ
Dinh d ng sai mà l i thi u v n đ ng c th còn đ a t i nhi u nh h ng khôngưỡ ạ ế ậ ộ ơ ể ư ớ ề ả ưở
t t khác n a cho s c kh e. ố ữ ứ ỏ
