Luận văn Thạc sĩ Khoa học: Ảnh hưởng của biến đổi khí hậu tới quy hoạch phát triển thành phố Thanh Hóa đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN --------------------- Nguyễn Khánh Linh ẢNH HƢỞNG CỦA BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU TỚI QUY HOẠCH PHÁT TRIỂN THÀNH PHỐ THANH HÓA ĐẾN NĂM 2025, TẦM NHÌN ĐẾN NĂM 2035

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC

Hà Nội - Năm 2013

i

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN ---------------------

Nguyễn Khánh Linh

ẢNH HƢỞNG CỦA BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU TỚI QUY HOẠCH PHÁT TRIỂN THÀNH PHỐ THANH HÓA ĐẾN NĂM 2025, TẦM NHÌN ĐẾN NĂM 2035 Chuyên ngành: Khoa học môi trƣờng Mã số: 60440301

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:1. PGS.TS HOÀNG NGỌC QUANG

2. PGS.TS LƢU ĐỨC HẢI

Hà Nội – Năm 2013

ii

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình thực hiện luận văn, em đã nhận đƣợc sự quan tâm, giúp

đỡ tận tình của hai Thầy giáo hƣớng dẫn là PGS.TS Hoàng Ngọc Quang và

PGS.TS Lƣu Đức Hải. Em xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc nhất tới các Thầy,

những ngƣời đã tạo mọi điều kiện và tận tình chỉ bảo hƣớng dẫn em thực hiện

đề tài này.

Em cũng bày tỏ lòng cảm ơn tới các anh, chị công tác tại Sở Tài

nguyên và Môi trƣờng Thanh Hóa đã giúp đỡ em trong suốt quá trình thực

tập.

Cuối cùng, em xin chân thành cảm ơn các Thầy giáo, Cô giáo Khoa

Môi trƣờng - Trƣờng Đại học Khoa học Tự nhiên - Đại học Quốc gia Hà Nội

đã dành nhiều tâm huyết để đào tạo chúng em. Xin cảm ơn gia đình, ngƣời

thân, bạn bè đã giúp đỡ tôi trong thời gian học tập và hoàn thành luận văn

này.

Hà Nội, ngày 10 tháng 10 năm 2013

Học viên

Nguyễn Khánh Linh

i

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

MỤC LỤC

MỤC LỤC ...................................................................................................................i

DANH MỤC BẢNG .................................................................................................. v

DANH MỤC HÌNH ..................................................................................................vi

DANH MỤC PHỤ LỤC ........................................................................................ viii

DANH MỤC SƠ ĐỒ VÀ HÌNH ẢNH ....................................................................ix

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ...............................................................................xi

MỘT SỐ THUẬT NGỮ VỀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU ............................................ xii

MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1

Chƣơng 1 - TỔNG QUAN .................................................................................... 6

1.1. TỔNG QUAN VỀ QUY HOẠCH PHÁT TRIỂN THÀNH PHỐ

THANH HÓA ĐẾN NĂM 2025, TẦM NHÌN ĐẾN NĂM 2035....................... 6

1.1.1. Phạm vi mở rộng không gian đô thị ...................................................... 6

1.1.2. Định hƣớng phát triển không gian ........................................................ 8

1.1.3. Định hƣớng phát triển hệ thống hạ tầng kỹ thuật ................................. 9

1.2. TỔNG QUAN VỀ ẢNH HƢỞNG CỦA BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU VÀ

CÁC KỊCH BẢN BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU CHO THÀNH PHỐ THANH HÓA 13

1.2.1. Ảnh hƣởng của biến đổi khí hậu đến lĩnh vực giao thông và hạ tầng kỹ

thuật………….. .............................................................................................. 13

1.2.2. Ảnh hƣởng của biến đổi khí hậu đến nông nghiệp ............................. 14

1.2.3. Ảnh hƣởng của biến đổi khí hậu đến lâm nghiệp ............................... 18

1.2.4. Ảnh hƣởng của biến đổi khí hậu đến công nghiệp ............................. 18

1.2.5. Ảnh hƣởng của biến đổi khí hậu đến lĩnh vực y tế, sức khỏe cộng đồng…………. ............................................................................................... 19

1.2.6. Các kịch bản biến đổi khí hậu khu vực thành phố Thanh Hóa ............ 20

ii

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Chƣơng 2 - ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...................... 22

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

2.1 ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU ..................................................................... 22

2.1.1. Không gian nghiên cứu ....................................................................... 22

2.1.2. Các yếu tố khí hậu thời tiết và ảnh hƣởng của chúng trong không gian

đô thị mở rộng của thành phố Thanh Hóa ..................................................... 22

2.1.3. Dâng cao mực nƣớc biển và ảnh hƣởng của chúng trong không gian đô thị mở rộng của thành phố Thanh Hóa ..................................................... 23

2.1.4. Các giải pháp giảm thiểu tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu trong

không gian đô thị thành phố Thanh Hóa mở rộng ......................................... 23

2.2 PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................................... 24

2.2.1. Phƣơng pháp kế thừa tài liệu, số liệu .................................................. 24

2.2.2. Phƣơng pháp phỏng vấn bán cấu trúc ................................................. 24

2.2.3. Phƣơng pháp phân tích số liệu bằng phần mềm Microsoft Excel ...... 25

2.2.4. Phƣơng pháp đánh giá tổng hợp DPSIR (Động lực - Áp lực - Hiện

trạng - Tác động - Đáp ứng) ........................................................................... 25

2.2.5. Phƣơng pháp đánh giá tác động của biến đổi khí hậu ........................ 27

2.2.6. Phƣơng pháp GIS ................................................................................ 33

Chƣơng 3 - KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ................................. 34

3.1. BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU, CÁC KỊCH BẢN BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU CỦA

THÀNH PHỐ THANH HÓA ............................................................................ 34

3.1.1. Thực trạng biến đổi khí hậu ở thành phố Thanh Hóa ......................... 34

3.1.2. Dự báo xu thế BĐKH và nƣớc biển dâng cho tỉnh Thanh Hóa .......... 37

3.2. ẢNH HƢỞNG CỦA BĐKH ĐẾN QUY HOẠCH MỞ RỘNG THÀNH

PHỐ THANH HÓA ĐẾN NĂM 2025, TẦM NHÌN ĐẾN NĂM 2035 ........... 41

3.2.1. Ảnh hƣởng của BĐKH đến điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên

nhiên khu vực mở rộng thành phố Thanh Hóa .............................................. 41

iii

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

3.2.2. Ảnh hƣởng của BĐKH đến hoạt động kinh tế xã hội khu vực mở rộng thành phố Thanh Hóa theo quy hoạch ........................................................... 49

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

3.2.3. Nhận thức của ngƣời dân về BĐKH và tác động môi trƣờng liên quan

đến quy hoạch mở rộng thành phố Thanh Hóa .............................................. 52

3.3. ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP GIẢM THIỂU TÁC ĐỘNG BIẾN ĐỔI

KHÍ HẬU ........................................................................................................... 66

3.3.1. Các giải pháp giảm thiểu tác động của BĐKH ................................... 66

3.3.2. Các giải pháp thích ứng với biến đổi khí hậu ..................................... 68

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................ 74

TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 77

PHỤ LỤC 1 – MẪU PHIẾU PHỎNG VẤN BÁN CẤU TRÚC .......................... 82

PHỤ LỤC 2 – SƠ ĐỒ MINH HỌA CÁC XÃ, THỊ TRẤN THUỘC PHẠM VI

THÀNH PHỐ THANH HÓA MỞ RỘNG ............................................................ 87

iv

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

PHỤ LỤC 3 - MỘT SỐ HÌNH ẢNH KHẢO SÁT THỰC ĐỊA .......................... 97

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

DANH MỤC BẢNG

Bảng 1.1. Mức tăng nhiệt độ (oC) và lƣợng mƣa (%) trung bình năm so với thời kỳ

1980–1999 theo kịch bản phát thải trung bình (B2) của Thanh Hóa ........................ 20

Bảng 1.2. Mực nƣớc biển dâng (cm) khu vực tỉnh Thanh Hóa theo các kịch bản của

Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng năm 2012 .................................................................. 21

Bảng 3.1. Dự báo diện tích bị ngập khi triều cƣờng đối với các huyện ven biển tỉnh

Thanh Hóa (đơn vị tính ha) ....................................................................................... 40

Bảng 3.2. Điều kiện tự nhiên kinh tế xã hội các xã thuộc thành phố Thanh Hóa mở

rộng……………… ................................................................................................... 42

Bảng 3.3. Tổng hợp so sánh các ảnh hƣởng của BĐKH tới điều kiện tự nhiên và tài

nguyên thiên nhiên ở các khu vực mở rộng trong quy hoạch thành phố Thanh

Hóa……………… .................................................................................................... 46

Bảng 3.4. Tổng hợp ảnh hƣởng BĐKH đến kinh tế xã hội ở các khu vực mở rộng

v

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

thành phố Thanh Hóa đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035 ................................ 50

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

DANH MỤC HÌNH

Hình 0.1. Hạc Thành – Thành phố Thanh Hóa cổ .................................................... 2

Hình 1.1. Sơ đồ thành phố Thanh Hóa mở rộng....................................................... 7

Hình 2.1. Sơ đồ phƣơng pháp đánh giá tổng hợp DPSIR....................................... 27

Hình 3.1. Biểu đồ nhiệt độ trung bình của thành phố Thanh Hóa trong các năm 1980 – 2010 tại Trạm khí tƣợng thành phố Thanh Hóa ............................................ 34

Hình 3.2. Biểu đồ lƣợng mƣa trung bình năm từ 1980-2010 tại thành phố Thanh Hóa theo số liệu của Trạm Khí tƣợng Thanh Hóa .................................................... 35

Hình 3.3. Nồng độ muối trong nƣớc sông Mã (‰) tại các điểm đo trên Sông Mã khu vực thành phố Thanh Hóa .................................................................................. 37

Hình 3.4. Biểu đồ dự báo xu thế tăng nhiệt độ không khí ở Thanh Hóa ................ 38

Hình 3.5. Biểu đồ dự báo lƣợng mƣa Thanh Hóa giai đoạn 2010-2100 ................ 39

Hình 3.6. Số lƣợng ngƣời dân tại ba xã Thiệu Dƣơng, Quảng Cát và Hoằng Đại tham gia phỏng vấn phân theo độ tuổi ...................................................................... 54

Hình 3.7. Số lƣợng ngƣời dân tại ba xã Thiệu Dƣơng, Quảng Cát, Hoằng Đại tham gia phỏng vấn phân theo các ngành nghề khác nhau ................................................ 54

Hình 3.8. Số lƣợng ngƣời dân bị ảnh hƣởng đến đời sống kinh tế, văn hóa từ quy hoạch mở rộng Thành phố Thanh Hóa ..................................................................... 55

Hình 3.9. Số lƣợng ngƣời dân bị ảnh hƣởng đến đời sống kinh tế, văn hóa từ quy hoạch mở rộng Thành phố Thanh Hóa theo giới tính ............................................... 55

Hình 3.10. Số lƣợng ngƣời dân bị ảnh hƣởng đến đời sống kinh tế, văn hóa từ quy hoạch mở rộng Thành phố Thanh Hóa theo độ tuổi .......................................... 56

Hình 3.11. Nhận thức của ngƣời dân ở ba xã Thiệu Dƣơng, Quảng Cát và Hoằng Đại về biến đổi khí hậu ............................................................................................. 57

Hình 3.12. Nhận thức của ngƣời dân về biến đổi khí hậu phân theo giới tính tại ba xã Thiệu Dƣơng, Quảng Cát và Hoằng Đại ......................................................... 57

vi

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Hình 3.13. Nhận thức của ngƣời dân về biến đổi khí hậu phân theo độ tuổi tại ba xã Thiệu Dƣơng, Quảng Cát và Hoằng Đại .............................................................. 58

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Hình 3.14. Số lƣợng ngƣời dân chấp nhận sống trong điều kiện vũng trũng nƣớc sau khi hình thành đô thị ở ba xã Thiệu Dƣơng, Quảng Cát và Hoằng Đại ............. 59

Hình 3.15. Số lƣợng ngƣời dân bị ảnh hƣởng đến hoạt động kinh tế khi nƣớc mặn xâm nhập………………. .......................................................................................... 61

Hình 3.16. Ảnh hƣởng của xâm nhập mặn tới các ngành nghề khác nhau tại ba xã Thiệu Dƣơng, Quảng Cát và Hoằng Đại ................................................................... 61

Hình 3.17. Ảnh hƣởng của quy hoạch phát triển thành phố Thanh Hóa đến môi trƣờng sống của ngƣời dân tại ba xã Thiệu Dƣơng, Quảng Cát và Hoằng Đại ........ 63

Hình 3.18. Sự chấp nhận chi trả khi nguồn nƣớc ngọt khan hiếm, giá bán nƣớc sạch tăng ba xã Thiệu Dƣơng, Quảng Cát và Hoằng Đại ......................................... 64

Hình 3.19. Sự ủng hộ của ngƣời dân tại ba xã Thiệu Dƣơng, Quảng Cát và Hoằng Đại nếu có phƣơng án quy hoạch mở rộng thành phố Thanh Hóa lên phía Tây ...... 67

Hình 3.20. Nhu cầu biết thêm về biến đổi khí hậu của ngƣời dân ở 3 xã Thiệu Dƣơng, Quảng Cát và Hoằng Đại ............................................................................. 71

Hình 3.21. Nhu cầu biết thêm về biến đổi khí hậu phân theo giới tính của ngƣời dân ở 3 xã Thiệu Dƣơng, Quảng Cát và Hoằng Đại ................................................. 72

vii

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Hình 3.22. Nhu cầu biết thêm về biến đổi khí hậu phân theo độ tuổi của ngƣời dân ở 3 xã Thiệu Dƣơng, Quảng Cát và Hoằng Đại ................................................. 72

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

DANH MỤC PHỤ LỤC

PHỤ LỤC 1 - MẪU PHIẾU PHỎNG VẤN BÁN CẤU TRÚC .............................. 82

PHỤ LỤC 2 - SƠ ĐỒ MINH HỌA CÁC XÃ, THỊ TRẤN THUỘC PHẠM VI

THÀNH PHỐ THANH HÓA MỞ RỘNG ............................................................... 87

viii

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

PHỤ LỤC 3 - MỘT SỐ HÌNH ẢNH KHẢO SÁT THỰC ĐỊA .............................. 97

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

DANH MỤC SƠ ĐỒ VÀ HÌNH ẢNH

Hình 1. Xã Đông Hƣng, thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa ........................... 87

Hình 2. Xã Đông Lĩnh, thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa ............................. 87

Hình 3. Xã Đông Tân, thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa .............................. 88

Hình 4. Xã Đông Vinh, thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa ............................ 88

Hình 5. Phƣờng An Hoạch, thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa ...................... 89

Hình 6. Xã Thiệu Dƣơng, thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa ......................... 89

Hình 7. Xã Thiệu Vân, thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa ............................. 90

Hình 8. Xã Thiệu Khánh, thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa ......................... 90

Hình 9. Xã Quảng Cát, thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa ............................. 91

Hình 10. Xã Quảng Đông, thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa ...................... 91

Hình 11. Xã Quảng Tâm, thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa ........................ 92

Hình 12. Xã Quảng Thịnh, thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa ..................... 92

Hình 13. Xã Quảng Phú, thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa ......................... 93

Hình 14. Xã Hoằng Anh, thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa ........................ 93

Hình 15. Xã Hoằng Đại, thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa ......................... 94

Hình 16. Xã Hoằng Lý, thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa .......................... 94

Hình 17. Xã Hoằng Long, thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa ...................... 95

Hình 18. Xã Hoằng Quang, thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa .................... 95

Hình 19. Phƣờng Tào Xuyên, thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa ................. 96

Hình 20. Núi Đọ - Thiệu Vân - Thiệu Hóa - Thanh Hóa ...................................... 97

Hình 21. Núi Nhồi - Đông Sơn - Thanh Hóa ........................................................ 97

Hình 22. Địa phận thành phố Thanh Hóa mở rộng thuộc xã Hoằng Đại, huyện Hoằng Hóa…………………… ................................................................................ 98

ix

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Hình 23. Phía trong đê sông Mã tại Hoằng Quang, chủ yếu diện tích đất là trồng lúa và hoa màu…………….. .................................................................................... 98

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Hình 24. Khai thác cát tại xã Hoằng Quang, thành phố Thanh Hóa ..................... 99

Hình 25. Khai thác cát tại đê sông Mã thuộc xã Hoằng Quang gây sụt lún, sạt lở đất……………………….. ...................................................................................... 100

Hình 26. Nhà văn hóa thôn 9 xã Thiệu Khánh, thành phố Thanh Hóa ............... 100

Hình 27. Công sở xã Quảng Cát, thành phố Thanh Hóa ..................................... 100

Hình 28. Công sở xã Quảng Phú, thành phố Thanh Hóa .................................... 101

x

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Hình 29. Đất ở xã Quảng Phú chủ yếu là đất dành cho nông nghiệp .................. 101

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Viết tắt Giải thích

ADB Asian Development Bank - Ngân hàng phát triển Châu Á

ATNĐ Áp thấp nhiệt đới

BĐKH Biến đổi khí hậu

DEM Digital Elevation Model - Mô hình số độ cao

GDP Gross Domestic Product - Tổng sản phẩm quốc nội

HDI Human Development Index - Chỉ số phát triển con ngƣời

United Nations Development Programme - Chƣơng trình UNDP

xi

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

phát triển Liên hợp quốc

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

MỘT SỐ THUẬT NGỮ VỀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU

Biến đổi khí hậu - Climate Change: Sự thay đổi của khí hậu đƣợc quy trực

tiếp hay gián tiếp là do hoạt động của con ngƣời làm thay đổi thành phần của khí

quyển toàn cầu và đóng góp thêm vào sự biến động khí hậu tự nhiên trong các thời

gian có thể so sánh đƣợc[20].

Biến đổi khí hậu (bổ sung) - Climate Change: Biến đổi khí hậu xác định sự

khác biệt giữa các giá trị trung bình dài hạn của một tham số hay thống kê khí hậu.

Trong đó, trung bình đƣợc thực hiện trong một khoảng thời gian xác định, thƣờng là

vài thập kỷ [20].

Khí hậu - Climate: Tổng hợp của thời tiết đƣợc đặc trƣng bởi các trị số

thống kê dài hạn (trung bình, xác suất các cực trị…) của các yếu tố khí tƣợng biến

động trong một khu vực địa lý. Thời kỳ tính trung bình thƣờng là vài thập kỷ [20].

Kịch bản biến đổi khí hậu - Climate scenarios: Là giả định có cơ sở khoa

học và tính tin cậy về sự tiến triển trong tƣơng lai của các mối quan hệ giữa kinh tế-

xã hội, GDP, phát thải khí nhà kính, biến đổi khí hậu và mực nƣớc biển dâng. Lƣu ý

rằng, kịch bản biến đổi khí hậu khác với dự báo thời tiết và dự báo khí hậu là nó

đƣa ra quan điểm về mối ràng buộc giữa phát triển và hành động [20].

Nhiệt độ tối cao/tối thấp ngày - Daily Maximum/Minimum Temperatures:

Nhiệt độ cực đại/cực tiểu trong vòng 24 giờ [20].

Nƣớc biển dâng - Sea level rise: Là sự dâng lên của mực nƣớc của đại

dƣơng trên toàn cầu, trong đó không bao gồm triều, nƣớc dâng do bão… Nƣớc biển

dâng tại một vị trí nào đó có thể cao hơn hoặc thấp hơn so với trung bình toàn cầu vì

có sự khác nhau về nhiệt độ của đại dƣơng và các yếu tố khác [20].

Thích ứng - Adaptation: Là sự điều chỉnh các hệ thống tự nhiên và con

ngƣời để phù hợp với môi trƣờng mới hoặc môi trƣờng bị thay đổi. Sự thích ứng với

xii

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

biến đổi khí hậu và sự điều chỉnh các hệ thống tự nhiên và con ngƣời để ứng phó

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

với tác động thực tại hoặc tƣơng lai của khí hậu, do đó làm giảm tác hại hoặc tận

xiii

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

dụng những mặt có lợi [20].

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

MỞ ĐẦU

Việt Nam là quốc gia đang phát triển có bình quân GDP đầu ngƣời năm 2012

là 1540 USD, đƣợc xếp vào loại quốc gia có thu nhập trung bình thấp của Thế giới

(876-10.725 USD/ngƣời/năm) [15]. Theo Báo cáo phát triển con ngƣời của Ngân

hàng Thế giới năm 2012, chỉ số HDI của Việt Nam là 0,617 đứng thứ 127 trong 187

quốc gia đƣợc UNDP xếp hạng [28]. Nhằm đạt mức thu nhập 3000 USD/ngƣời vào

năm 2020 theo Đề án nâng cao xếp hạng tín nhiệm quốc gia [11], Việt Nam đang có

nhiều chủ trƣơng và giải pháp phát triển nhanh và bền vững về kinh tế xã hội đất

nƣớc. Một trong các giải pháp quan trọng đó là tiến hành các quy hoạch phát triển

các ngành kinh tế trọng điểm và quy hoạch phát triển kinh tế xã hội vùng.

Phát triển kinh tế xã hội đi kèm với sự gia tăng sử dụng năng lƣợng, đặc biệt

là nhiên liệu hóa thạch nhƣ than, dầu, khí đốt, điện năng. Sự phát triển mạnh mẽ về

kinh tế xã hội của Thế giới trong nửa cuối thế kỷ 20 và hiện nay đang dẫn đến sự

tích lũy ngày càng lớn các khí nhà kính trong Khí quyển và thay đổi địa hình cảnh

quan bề mặt Trái đất. Nhiều khu rừng bị khai thác và chuyển đổi thành đất trồng

cây công nghiệp và hồ thủy điện. Từ đó nảy sinh vấn đề lớn đối với nhân loại giai

đoạn hiện nay là gia tăng hiệu ứng nhà kính và biến đổi khí hậu, mà hậu quả của nó

biểu hiện dƣới nhiều góc độ: thay đổi chế độ khí hậu, tan băng, dâng cao mực nƣớc

biển, axit hóa đại dƣơng. Việt Nam là một trong các quốc gia chịu tác động mạnh

mẽ của biến đổi khí hậu Trái đất. Việc nghiên cứu và đề xuất các giải pháp giảm

thiểu và thích ứng với biến đổi khí hậu đang là những nhiệm vụ quan trọng của

Chƣơng trình mục tiêu quốc gia ứng phó với biến đổi khí hậu Việt Nam do Bộ Tài

nguyên và Môi trƣờng chủ trì. Phân tích và đánh giá tác động của biến đổi khí hậu

và đề xuất các giải pháp ứng phó với biến đổi khí hậu đang là công việc ƣu tiên của

các ngành và các địa phƣơng ở Việt Nam.

Thanh Hóa là tỉnh lớn có diện tích tự nhiên 11.131,9 km2 và dân số 3,412

triệu ngƣời [30], gồm 1 thành phố, 2 thị xã và 24 huyện [29]. Thanh Hóa là vùng

1

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

đất cổ của ngƣời Việt với nhiều nhiều di tích lịch sử văn hóa của ngƣời Việt cổ: từ

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

di tích đồ đá cũ Núi Đọ có niên đại hàng chục nghìn năm, di tích đồ đá mới Đa Bút

có niên đại khoảng 6.000 năm, di tích sơ kỳ đồ đồng Hoa Lộc có niên đại 4.000-

5.000 năm, di tích văn hóa Đông Sơn khoảng 2.500-3.000 năm. Vùng đất Thanh

Hóa là nơi sinh ra các anh hùng dân tộc trong quá khứ: Triệu Thị Trinh, Dƣơng

Đình Nghệ, Lê Hoàn, Lê Lợi, Nguyễn Hoàng…; cũng là nơi ghi đậm dấu ấn của

nhiều chiến công lịch sử của dân tộc Việt trong quá khứ. Vùng đất Thanh Hóa chứa

đựng nhiều loại tài nguyên thiên nhiên quý (khoáng sản, lâm sản), bờ biển Thanh

Hóa dài trên 100 km [28], đồng bằng Thanh Hóa khá màu mỡ có diện tích vào loại

lớn nhất của khu vực Miền Trung.

Thành phố Thanh Hóa hiện nay hình thành vào đời vua Gia Long (năm

1804) với tên ban đầu là Hạc Thành, tồn tại hàng trăm năm trong giai đoạn thực dân

phong kiến (Hình 1). Các mốc lịch sử của quá trình phát triển của thành phố Thanh

Hóa cụ thể gồm:

Hình 0.1. Hạc

Thành – Thành

phố Thanh Hóa

cổ [33]

(Ảnh chụp năm

1943)

- Ngày 22 tháng 7 năm 1889, vua Thành Thái ký đạo dụ thành lập thị xã

Thanh Hóa bao gồm 7 làng: Đức Thọ Vạn, Cẩm Bào Nội, Cốc Hạ, Phủ Cốc

(thuộc tổng Bố Đức, huyện Đông Sơn); Thọ Hạc, Đông Phố, Nam Phố

2

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

(thuộc tổng Thọ Hạc, huyện Đông Sơn).

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

- Ngày 29 tháng 5 năm 1929, chính quyền Pháp quyết định thành lập thành

phố Thanh Hóa, là một thành phố cấp 3.

- Từ năm 1954, thành phố Thanh Hóa tiếp tục mở rộng địa giới về huyện

Hoằng Hóa phía Bắc, huyện Đông Sơn và Thiệu Hóa phía Tây Bắc và phía

Đông, huyện Quảng Xương về phía Đông Nam. Lần lượt năm 1991 và 1993,

thị xã Thanh Hóa được xếp vào đô thị loại 4 và loại 3, với 9 phường. Ngày 1

tháng 5 năm 1994, Thủ tướng Chính phủ đã ký Nghị định số 37/CP nâng cấp

thị xã Thanh Hóa lên thành phố Thanh Hóa với 15 phường, xã, tổng diện tích tự nhiên 57,8 km2, dân số gần 20 vạn người. Ngày 6 tháng 12 năm 1995,

Chính phủ ra Nghị định số 85/CP điều chỉnh địa giới để mở rộng thành phố

Thanh Hóa, nâng tổng số phường xã lên 17 phường xã. Ngày 29 tháng

4 năm 2004, thành phố Thanh Hóa được công nhận là đô thị loại 2.

- Ngày 29 tháng 2 năm 2012, thực hiện quyết định 84/QĐ-TTg ngày

16/01/2009 thành phố Thanh Hóa được mở rộng thêm 19 xã, thị trấn. Như

vậy, hiện nay với diện tích 146,77 km² và dân số 393.294 người, thành phố

Thanh Hóa có 37 đơn vị hành chính trực thuộc, bao gồm 20 phường và 17

xã.

Nhƣ vậy, với quyết định 84/QĐ-TTg ngày 16/01/2009, thành phố Thanh Hóa

có bƣớc phát triển mở rộng theo hƣớng trở thành đô thị loại 1 năm 2013. Trong đó,

hƣớng ƣu tiên mở rộng thành phố là Đông Nam, nhằm kết nối thành phố Thanh Hóa

hiện tại với thị xã Sầm Sơn (Hình 1.1). Việc mở rộng không gian đô thị tại thành

phố Thanh Hóa tạo ra nhiều khả năng lớn cho sự phát triển thành phố trong tƣơng

lai; nhƣng cũng tiềm ẩn nhiều khó khăn do chƣa dự báo đầy đủ các tác động môi

trƣờng, trong đó có tác động của biến đổi khí hậu. Với mong muốn góp một phần

nhỏ vào mục tiêu phát triển bền vững tỉnh Thanh Hóa, tác giả đã lựa chọn nghiên

cứu “Ảnh hƣởng của biến đổi khí hậu đến quy hoạch phát triển thành phố

Thanh Hóa đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035” làm đề tài luận văn Thạc sỹ

3

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Khoa học môi trƣờng.

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Mục tiêu chủ yếu của đề tài luận văn:

- Phân tích và đánh giá các ảnh hƣởng của biến đổi khí hậu tới địa bàn lãnh

thổ, đặc biệt là các vùng không gian đô thị mở rộng trong đề án quy hoạch phát

triển thành phố Thanh Hóa đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035.

- Đề xuất đƣợc các giải pháp giảm thiểu tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu

tới quy hoạch phát triển thành phố Thanh Hóa.

Để thực hiện các mục tiêu nghiên cứu đề ra, các nội dung nghiên cứu sau

đây đã đƣợc tiến hành:

- Thu thập các tƣ liệu về quy hoạch phát triển thành phố Thanh Hóa đến năm

2025, tầm nhìn đến năm 2035 để có đƣợc đầy đủ thông tin về không gian và quy mô

dự án phát triển. Trong đó, vấn đề đƣợc quan tâm là các không gian đô thị mở rộng

sau năm 2012 trong dự án quy hoạch.

- Thu thập các thông tin liên quan đến biến đổi khí hậu khu vực thành phố,

đặc biệt là những thông tin có đƣợc từ các kịch bản biến đổi khí hậu khu vực thành

phố Thanh Hóa để phân tích và đánh giá các tác động tiềm ẩn của biến đổi khí hậu.

- Sử dụng các phƣơng pháp đánh giá tác động môi trƣờng và tác động của

biến đổi khí hậu tới tài nguyên thiên nhiên (liệt kê, ma trận, công cụ phần mềm

GIS...) để đƣa ra các dự báo về tác động của biến đổi khí hậu đối với dự án quy

hoạch phát triển thành phố Thanh Hóa đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035.

- Điều tra nhận thức của ngƣời dân về dự án quy hoạch phát triển thành phố,

nhận thức về biến đổi khí hậu, ảnh hƣởng của biến đổi khí hậu tới sự phát triển

thành phố Thanh Hóa làm cơ sở để đề xuất các giải pháp giảm thiểu tác động tiêu

cực của biến đổi khí hậu đối với ngƣời dân địa phƣơng, đặc biệt là ngƣời dân trong

các vùng đất mở rộng quy hoạch.

Tƣ liệu chính để thực hiện luận văn do chính tác giả thu đƣợc trong quá

4

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

trình thực tập tại Sở Tài nguyên và Môi trƣờng Thanh Hóa; các số liệu điều tra của

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

chính tác giả trong năm 2013, cũng nhƣ những tài liệu tham khảo về biến đổi khí

5

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

hậu của Viện Khí tƣợng thủy văn và môi trƣờng, Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng.

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Chƣơng 1 - TỔNG QUAN

1.1. TỔNG QUAN VỀ QUY HOẠCH PHÁT TRIỂN THÀNH PHỐ THANH

HÓA ĐẾN NĂM 2025, TẦM NHÌN ĐẾN NĂM 2035

1.1.1. Phạm vi mở rộng không gian đô thị

Theo quyết định số 84/QĐ-TTg của Thủ tƣớng Chính phủ Phê duyệt Điều

chỉnh quy hoạch chung xây dựng thành phố Thanh Hóa đến năm 2025, tầm nhìn

đến năm 2035[9]; phạm vi mở rộng không gian đô thị của Thành phố Thanh Hóa

bao gồm 19 xã, thị trấn: Hoằng Lý, Hoằng Long, Hoằng Anh, Hoằng Quang, Hoằng

Đại và thị trấn Tào Xuyên thuộc huyện Hoằng Hóa; Đông Lĩnh, Đông Tân, Đông

Hƣng, Đông Vinh và thị trấn Nhồi thuộc huyện Đông Sơn; Thiệu Dƣơng, Thiệu

Khánh, Thiệu Vân thuộc huyện Thiệu Hóa; Quảng Thịnh, Quảng Đông, Quảng Phú,

6

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Quảng Tâm, Quảng Cát thuộc huyện Quảng Xƣơng.

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

7

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Hình 1.1. Sơ đồ thành phố Thanh Hóa mở rộng

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

1.1.2. Định hƣớng phát triển không gian

a. Hướng phát triển không gian

Thành phố phát triển trên cơ sở các trục không gian chủ đạo đã đƣợc xác

định theo quy hoạch chung xây dựng thành phố Thanh Hóa đến năm 2020 đƣợc Thủ

tƣớng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 140/1999/QĐ-TTg ngày 11 tháng 6

năm 1999.

Hƣớng phát triển chính của thành phố Thanh Hóa là hƣớng Đông - Nam tiến

tới sáp nhập với thị xã Sầm Sơn thành đô thị loại 1; phát triển có giới hạn về phía

Đông Bắc để hình thành thành phố hai bờ sông Mã; hạn chế phát triển về phía Tây

để bảo tồn vùng cảnh quan thiên nhiên và phát triển các khu du lịch: Hàm Rồng,

Núi Đọ, Núi Voi, Rừng Thông, Núi Nhồi, Núi Mật, Núi Long để tạo thành một

vành đai xanh quanh đô thị trung tâm.

b. Phân khu chức năng

- Các khu dân cƣ đô thị: quy mô khoảng 4.164 ha, đƣợc phân ra thành 3 khu

vực: khu vực đô thị hiện hữu có quy mô khoảng 1.531 ha; khu vực đô thị đang phát

triển có quy mô khoảng 1.168 ha; khu đô thị sẽ phát triển trong tƣơng lai có quy mô

khoảng 1.465 ha.

- Các khu công nghiệp: xây dựng 4 khu chính với quy mô khoảng 495 ha, bao

gồm: khu công nghiệp Bắc sông Mã gắn với khu đô thị - công nghiệp Hoàng Long

quy mô khoảng 200 ha, khu công nghiệp Tây Bắc Ga gắn với khu công nghiệp Đình

Hƣơng quy mô khoảng 146 ha, khu công nghiệp Vức quy mô khoảng 58 ha, khu

công nghiệp Lễ Môn quy mô khoảng 80 ha và một số cơ sở công nghiệp phân tán

trong nội thị, có quy mô khoảng 5 ha sẽ đƣợc di dời khi có điều kiện.

- Các khu trung tâm hành chính công cộng và dịch vụ đô thị: quy mô đất xây

dựng khoảng 851 ha, bao gồm: các trung tâm cấp đô thị: quy mô khoảng 164 ha,

các trung tâm chuyên ngành quy mô khoảng 542 ha, các trung tâm cấp khu vực: quy

8

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

mô khoảng 145 ha.

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

- Các khu công viên cây xanh du lịch, hồ nƣớc: quy mô khoảng 1.464 ha, bao

gồm: các công viên cây xanh tập trung quy mô khoảng 727 ha; các công viên khu

vực và cây xanh dọc ven sông quy mô khoảng 524 ha; các khu vực cây xanh cách ly

quy mô khoảng 213 ha.

- Các khu đất giao thông và công trình đầu mối hạ tầng:

+ Giao thông đô thị: khoảng 950 ha, bao gồm: giao thông đối ngoại khoảng

126 ha, giao thông nội thị khoảng 824 ha (trong đó giao thông tĩnh khoảng 45 ha).

+ Các công trình đầu mối có quy mô khoảng 241 ha, bao gồm: các trạm cấp

nƣớc quy mô khoảng 69 ha; các trạm xử lý nƣớc thải quy mô khoảng 70 ha; các bến

xe đầu mối quy mô khoảng 35 ha; các nghĩa trang quy mô khoảng 67 ha.

- Các khu vực đất quốc phòng và tôn giáo: quy mô khoảng 60 ha, trong đó đất

tôn giáo khoảng 19 ha, đất quốc phòng khoảng 41 ha.

- Đất dự trữ phát triển: quy mô khoảng 725 ha, trong đó đất dự trữ cho phát

triển dân cƣ và các khu chức năng khác là khoảng 425 ha, đất dự trữ cho phát triển

các khu công nghiệp (chủ yếu cho Khu công nghiệp phía Nam thành phố Thanh

Hóa khi có nhu cầu) là khoảng 300 ha.

- Đất canh tác, thảm xanh thực vật, sông hồ, đồi núi đá: diện tích khoảng 6.701

ha.

1.1.3. Định hƣớng phát triển hệ thống hạ tầng kỹ thuật

a. Định hướng quy hoạch giao thông

- Giao thông đối ngoại:

+ Đƣờng bộ: tuyến cao tốc Bắc-Nam có hƣớng tuyến qua Thành phố về phía

Tây thị trấn Rừng Thông, lộ giới 92,5 m; tuyến quốc lộ 1A hiện tại: có đƣờng tránh

về phía Đông trung tâm Thành phố, lộ giới 76,0 m; tuyến quốc lộ 10 có hƣớng

tuyến qua Thành phố về phía Đông, gần khu vực ngã ba Môi, lộ giới 44,0 m; đại lộ

9

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Nam sông Mã, lộ giới 67,0 m; quốc lộ 47, lộ giới 44,0 m; quốc lộ 45, lộ giới 44,0

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

m; tuyến mới Đông Tây xuyên tâm phía Nam cách quốc lộ 47 khoảng 2 km có lộ

giới 33,0 m; các đƣờng vành đai 2 có lộ giới 52,0 m và đƣờng vành đai 3 có lộ giới

52,0 m.

+ Đƣờng sắt: xây dựng mới tuyến đƣờng sắt cao tốc Bắc-Nam có hƣớng

tuyến về phía Tây thành phố theo quy hoạch của Bộ Giao thông vận tải. Ga chính

đặt tại phía Tây Nam núi Một.

- Giao thông đối nội:

+ Quy hoạch mạng lƣới đƣờng đô thị theo các cấp đƣờng đô thị: cấp đô thị lộ

giới khoảng 34-76 m; cấp khu vực lộ giới khoảng 24-34 m; cấp khu ở lộ giới

khoảng 15-21 m, bảo đảm đạt tiêu chuẩn đô thị loại 1.

+ Các tuyến phố, các cầu hiện có đƣợc nâng cấp mở rộng theo đúng mặt cắt

thiết kế của quy hoạch giao thông; xây dựng mới các đƣờng vành đai, đƣờng giao

thông đối ngoại và đƣờng giao thông đối nội theo quy hoạch đƣợc duyệt.

+ Bố trí các tuyến xe điện phục vụ cho phát triển kinh tế theo lộ, tuyến kết

nối các khu chức năng quan trọng với trung tâm Thành phố và thị xã Sầm Sơn.

- Các công trình phục vụ giao thông:

+ Bến xe: bố trí trong khu vực thành phố 04 bến xe có quy mô khoảng 35 ha,

quy mô khoảng 5-20 ha/bến.

+ Hình thành và phân bố các điểm đậu, đỗ xe trên các tuyến giao thông kết

nối các điểm đô thị vệ tinh xung quanh Thành phố.

+ Nút giao thông: xây dựng các nút giao thông khác cốt để kết nối hệ thống

giao thông đối ngoại đƣờng bộ với tuyến đƣờng chính đô thị theo định hƣớng quy

hoạch.

+ Cầu vƣợt qua sông Mã: xây dựng 03 cầu qua sông Mã tại các vị trí: cầu

Nguyệt Viên; cầu Lễ Môn; cầu Quảng Phú và xây dựng cầu Thiệu Khánh qua sông

10

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Chu.

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

- Giao thông ngầm trong đô thị:

Xác định các tuyến giao thông ngầm, các công trình ngầm phục vụ cho đô thị

sẽ đƣợc xây dựng trong tƣơng lai để quản lý.

b. San nền thoát nước

- San nền: xác định độ cao nền xây dựng hợp lý cho từng khu vực, bảo đảm

cao độ nền tối thiểu ≥ +3,00 m.

- Thoát nƣớc mƣa: trong khu vực nội thành hiện hữu sử dụng hệ thống cống

thoát nƣớc thải riêng; trong các khu đô thị mới sử dụng hệ thống thoát nƣớc mƣa

riêng, nƣớc thải riêng, kết hợp sử dụng hệ thống thoát nƣớc hở nhƣ sông Cầu Hạc,

kênh Vinh, sông Nhà Lê, sông Quảng Châu, cải tạo, xây dựng mới các hồ điều hoà.

Xây dựng trạm bơm tiêu tại khu vực cống Quảng Châu để giải quyết tiêu thoát nƣớc

mƣa triệt để cho đô thị trong trƣờng hợp triều cƣờng trên sông Mã. Xây dựng đƣờng

ven sông, kênh, hồ, hồ điều hoà kết hợp trồng cây xanh, các tiểu cảnh trang trí làm

cho thành phố có cảnh quan, môi trƣờng sạch đẹp.

c. Cấp nước

- Nhu cầu dùng nƣớc dự tính đến năm 2025 khoảng 200.000m3/ngày đêm.

- Nguồn nƣớc: sử dụng nguồn nƣớc mặt tại kênh Bắc và sông Chu (xã Thiệu

Khánh) và nguồn nƣớc sông Mã ở khu vực Hoằng Giang-Hoằng Hóa.

- Đầu tƣ, cải tạo, nâng công suất nhà máy nƣớc Hàm Rồng lên 70.000 m3/ngày đêm, nhà máy nƣớc Mật Sơn lên 30.000 m3/ngày đêm; xây dựng nhà máy nƣớc tại phía Bắc sông Mã công suất 40.000m3/ngày đêm (xã Hoằng Anh) để cấp cho khu

11

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

đô thị và công nghiệp phía Bắc thành phố; xây dựng nhà máy nƣớc tại Quảng Cát có công suất 60.000 m3/ngày đêm.

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

d. Thoát nước và vệ sinh môi trường đô thị

- Dự báo nhu cầu xử lý nƣớc thải đến năm 2025 đạt khoảng 200.000 m3/ngày

đêm. Bố trí 02 khu xử lý nƣớc thải tập trung tại khu vực xã Quảng Phú huyện

Quảng Xƣơng và xã Đông Vinh huyện Đông Sơn.

- Tại các khu đô thị hiện hữu, nƣớc thải đƣợc thu gom xử lý theo Dự án Cải

tạo môi trƣờng đô thị miền Trung đang thực hiện do Ngân hàng phát triển châu Á

(ADB) tài trợ vốn.

- Tại các khu đô thị mới, xây dựng hệ thống thu gom nƣớc thải bằng hệ thống

riêng để đƣa về trạm xử lý chung, bảo đảm đạt tiêu chuẩn vệ sinh môi trƣờng trƣớc

khi đổ vào hệ thống tiêu thoát nƣớc của Thành phố.

e. Thông tin liên lạc

- Hiện đại hóa mạng thông tin liên lạc theo dự án của ngành Thông tin truyền

thông; xây dựng các trạm bƣu cục khu vực và mạng điện thoại công cộng; phát triển

các dịch vụ bƣu chính, viễn thông tiên tiến theo từng giai đoạn phát triển của đô thị.

12

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

- Dự kiến đến 2025 số thuê bao sẽ đạt chỉ tiêu 50 máy/100 dân.

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

1.2. TỔNG QUAN VỀ ẢNH HƢỞNG CỦA BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU VÀ CÁC

KỊCH BẢN BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU CHO THÀNH PHỐ THANH HÓA

1.2.1. Ảnh hƣởng của biến đổi khí hậu đến lĩnh vực giao thông và hạ tầng kỹ

thuật

Lĩnh vực hạ tầng kỹ thuật đƣợc xem xét ở đây bao gồm: giao thông, cấp thoát

nƣớc, cung cấp năng lƣợng và thông tin liên lạc. Đối với sự phát triển ở mỗi địa

phƣơng, hạ tầng kỹ thuật có vai trò quan trọng, mạng lƣới cơ sở hạ tầng kỹ thuật

chiếm diện tích khá lớn trên mặt đất, đặc biệt là mạng lƣới giao thông, do đó sẽ chịu

những tác động lớn từ biến đổi khí hậu.

Biến đổi khí hậu sẽ ảnh hƣởng đến giao thông do sự thay đổi các yếu tố khí

tƣợng và hiện tƣợng thời tiết cực đoan nhƣ các đợt nắng nóng, gia tăng lƣợng mƣa,

bão và gia tăng mực nƣớc biển. Cơ sở hạ tầng giao thông vận tải do đó cũng chịu

nhiều ảnh hƣởng xấu từ biến đổi khí hậu. Nhiều đoạn đƣờng sắt, đƣờng quốc lộ,

đƣờng giao thông nội bộ, cảng biển và cảng hàng không có thể bị ngập, nền móng

bị xói lở, kết cấu đƣờng bị phá vỡ. Bên cạnh đó, biến đổi khí hậu góp phần thúc đẩy

sự thoái hóa và hƣ hại của các công trình giao thông vận tải các loại và tăng chi phí

bảo trì, tu bổ các công trình và phƣơng tiện giao thông vận tải.

Biến đổi khí hậu ảnh hƣởng tới năng lƣợng đô thị thông qua việc làm tăng

nhu cầu năng lƣợng cho các hệ thống làm mát, các hệ thống sản xuất và phân phối

năng lƣợng có thể bị ảnh hƣởng bởi các khía cạnh khác nhau của biến đổi khí hậu.

Đối với hệ thống nƣớc và vệ sinh, biến đổi khí hậu gây gián đoạn nguồn

cung cấp nƣớc trong mùa lũ và thiệt hại cho các cơ sở hạ tầng cấp nƣớc. Đối với các

hệ thống đê sông, đê bao và bờ bao, mực nƣớc biển dâng cao làm cho khả năng tiêu

thoát nƣớc ra biển giảm, kéo theo mực nƣớc các con sông dâng lên. Kết hợp với sự

gia tăng dòng chảy lũ từ thƣợng nguồn sẽ làm cho đỉnh lũ tăng, uy hiếp sự an toàn

của các tuyến đê sông. Các công trình tiêu nƣớc vùng ven biển hiện nay hầu hết đều

là các hệ thống tiêu tự chảy, khi mực nƣớc biển dâng lên, việc tiêu tự chảy sẽ hết

13

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

sức khó khăn, diện tích và thời gian ngập úng tăng lên tại nhiều khu vực. Nƣớc biển

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

dâng làm mặn xâm nhập sâu vào nội địa, các cống hạ lƣu ven sông sẽ không có khả

năng lấy nƣớc ngọt vào đồng ruộng. Chế độ dòng chảy sông suối thay đổi theo

hƣớng bất lợi, các công trình thủy lợi sẽ hoạt động trong điều kiện khác với thiết kế,

làm cho năng lực phục vụ của công trình giảm. Do chế độ mƣa thay đổi, cùng với

quá trình đô thị hóa và công nghiệp hóa dẫn đến nhu cầu tiêu thụ nƣớc gia tăng đột

biến, nhiều hệ thống thủy lợi không đáp ứng đƣợc yêu cầu tiêu, yêu cầu cấp nƣớc.

Các ảnh hƣởng trên của biến đổi khí hậu cũng góp phần làm tăng các chi phí

xây dựng và củng cố cơ sở hạ tầng của Chính phủ và ngƣời dân do phải tăng khả

năng chịu lực, chống ảnh hƣởng của gió bão cho kết cấu công trình. Kinh phí để

chống ngập úng do nƣớc biển dâng và thoát nƣớc mƣa trong thời tiết cực đoan cần

phải tăng cƣờng. Ngành nông nghiệp cần phải tăng thêm chi phí nâng cao hệ thống

đê kè và hệ thống thoát nƣớc. Ngành giao thông vận tải phải chi thêm kinh phí sửa

chữa đƣờng giao thông bị hƣ hại trong thời tiết cực đoan. Ngành năng lƣợng sẽ tăng

thêm kinh phí đầu tƣ cho việc xây dựng và bảo dƣỡng các cơ sở hạ tầng nguồn điện

và lƣới điện để đáp ứng nhu cầu gia tăng tiêu thụ điện cho việc chống nóng, chống

lạnh, khắc phục các sự cố do thời tiết cực đoan.

Bên cạnh đó, do mặt đệm nóng thêm và chịu ảnh hƣởng nhiều hơn của các

khối không khí nhiệt đới và xích đạo nên khả năng phát triển dông mạnh hơn. Lốc

tố và vòi rồng do đó cũng xuất hiện nhiều hơn. Dông lốc có khả năng phát triển

mạnh hơn trên các vùng của lãnh thổ. Tuy phạm vi hoạt động không lớn, nhƣng khả

năng phá hoại đối với công trình xây dựng của lốc, tố khá mạnh và nguy hiểm do

tính bất ngờ và khả năng xuất hiện ở rất nhiều nơi của nó.

1.2.2. Ảnh hƣởng của biến đổi khí hậu đến nông nghiệp

Nông nghiệp là lĩnh vực nhạy cảm đối với các yếu tố khí hậu nhƣ nhiệt độ,

số ngày nắng, lƣợng mƣa… Vì vậy, biến đổi khí hậu tác động rất lớn tới nông

nghiệp. Những ảnh hƣởng trực tiếp của biến đổi khí hậu tới nông nghiệp bao gồm:

các tác động đến sinh trƣởng, năng suất cây trồng, vật nuôi, thủy hải sản; thời vụ

14

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

gieo trồng, làm tăng nguy cơ lây lan sâu bệnh, dịch bệnh làm ảnh hƣởng đến sinh

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

sản, tăng trƣởng của gia súc, gia cầm, thủy hải sản, cây trồng; làm giảm năng suất

đánh bắt thủy hải sản, gây ra các thiệt hại về cơ sở vật chất, phƣơng tiện sản xuất,

đánh bắt của ngành nông nghiệp.

Biến đổi khí hậu gây ảnh hƣởng lớn tới đất sử dụng cho nông nghiệp. Đất

nông nghiệp có thể bị mất diện tích do nƣớc biển dâng hay bị tổn thất do các tác

động trực tiếp hoặc gián tiếp của BĐKH nhƣ: hạn hán, lũ lụt, sạt lở, hoang mạc hóa

làm diện tích đất canh tác bị thu hẹp, đặc biệt là đất trồng lúa. Nhu cầu lƣơng thực

ngày càng gia tăng do quy mô dân số, nhƣng sản xuất lƣơng thực giảm do nguy cơ

mất đất trồng cây lƣơng thực vì mở rộng đô thị và các khu công nghiệp; nguy cơ

thiếu nƣớc, gia tăng sâu bệnh… Sản xuất lƣơng thực ở Việt Nam có khả năng

không đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong nƣớc, nếu Chính phủ không có giải pháp

quyết liệt trong việc bảo vệ đất canh tác cây lƣơng thực, đặc biệt là trồng lúa nƣớc.

Sản lƣợng của các ngành nông nghiệp phụ thuộc vào mƣa có thể sẽ giảm đi một

nửa. Các loài cây ngũ cốc nhƣ ngô, lúa mỳ, lúa nƣớc rất dễ bị tổn thất năng suất vì

chúng rất nhạy cảm trƣớc sự thay đổi của nhiệt độ ở bất kỳ giai đoạn tăng trƣởng

nào, đặc biệt ở giai đoạn kết hạt, giai đoạn thụ phấn ở cây lƣơng thực chỉ diễn ra

trong một giờ nên biến đổi khí hậu sẽ làm hỏng quá trình này.

Bên cạnh đó, BĐKH làm thay đổi tính thích hợp của nền sản xuất nông

nghiệp với cơ cấu khí hậu, thể hiện ở sự giảm dần cƣờng độ lạnh trong mùa đông,

tăng cƣờng thời gian nắng nóng dẫn đến tình trạng mất dần hoặc triệt tiêu tính phù

hợp giữa các tập đoàn cây, con trên các vùng sinh thái. Quá trình phát triển nền

nông nghiệp hiện đại sản xuất hàng hóa và đa dạng hóa bị chậm lại và nền nông

nghiệp cổ truyền có thể bị biến dạng.

Đối với sản xuất nông nghiệp trong bối cảnh BĐKH, thiên tai ngày càng gia

tăng, hạn hán song hành với xâm nhập mặn trên các sông lớn và vừa, công tác thủy

lợi gặp nhiều khó khăn, khả năng tiêu thoát nƣớc ra biển giảm đi rõ rệt, mực nƣớc

các sông dâng lên, đỉnh lũ tăng thêm, uy hiếp các tuyến đê ở các tỉnh phía Bắc, đê

15

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

bao và bờ bao các tỉnh phía Nam, diện tích ngập úng mở rộng và thời gian ngập úng

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

kéo dài. Theo đó, nhu cầu tiêu nƣớc và cấp nƣớc gia tăng vƣợt khả năng đáp ứng

của nhiều hệ thống thủy lợi. Mặt khác, dòng chảy lũ gia tăng có khả năng vƣợt quá

các thông số thiết kế hồ, đập, tác động tới an toàn hồ đập và quản lý tài nguyên

nƣớc…

Đối với ngành thủy sản, nƣớc biển dâng và xâm nhập mặn gia tăng dẫn đến

nhiều hậu quả nhƣ: làm mất nơi sinh sống thích hợp của một số loài thủy sản nƣớc

ngọt, rừng ngập mặn bị thu hẹp gây ảnh hƣởng tới hệ sinh thái của một số loài thủy

sản. Khả năng cố định chất hữu cơ của hệ sinh thái rong biển giảm, dẫn đến giảm

nguồn cung cấp sản phẩm quang hợp và chất dinh dƣỡng cho sinh vật đáy. Chất

lƣợng môi trƣờng sống của nhiều loại thủy sản do đó bị xấu đi. Hậu quả của các tác

động trên cùng với nguy cơ nguồn nƣớc sông bị suy giảm về lƣu lƣợng, dẫn đến

việc giảm năng lực nuôi trồng thuỷ sản nƣớc ngọt ở trên đất liền.

Biến đổi khí hậu cũng gây ra nhiều tác động tiêu cực tới trữ lƣợng các bãi cá

và nghề đánh cá trên các vùng biển nƣớc ta. Nhiệt độ tăng cũng dẫn đến một số hậu

quả nhƣ gây ra hiện tƣợng phân tầng nhiệt độ rõ rệt trong thuỷ vực nƣớc đứng, ảnh

hƣởng đến quá trình sinh sống của sinh vật. Một số loài di chuyển lên phía Bắc hoặc

xuống sâu hơn làm thay đổi cơ cấu phân bố thuỷ sinh vật theo chiều sâu. Quá trình

quang hoá và phân huỷ các chất hữu cơ nhanh hơn, ảnh hƣởng đến nguồn thức ăn

của sinh vật. Các sinh vật tiêu tốn nhiều năng lƣợng hơn cho quá trình hô hấp cũng

nhƣ các hoạt động sống khác làm giảm năng suất và chất lƣợng thuỷ sản. Suy thoái

và phá huỷ các rạn san hô, thay đổi các quá trình sinh lý, sinh hoá diễn ra trong mối

quan hệ cộng sinh giữa san hô và tảo. Cƣờng độ mƣa lớn làm cho nồng độ muối

giảm đi trong một thời gian ngắn dẫn đến sinh vật nƣớc lợ và ven bờ, đặc biệt là

nhuyễn thể hai vỏ (nghêu, ngao, sò... ) bị chết hàng loạt do không chống chịu nổi

với nồng độ muối thay đổi. Đối với nguồn lợi hải sản và nghề cá, biến đổi khí hậu

gây ra nhiều tác động tiêu cực. Mức nƣớc dâng làm cho chế độ thủy lý, thủy hoá và

thủy sinh xấu đi. Kết quả là các quần xã hiện hữu bị thay đổi về cấu trúc, thành

phần, trữ lƣợng giảm sút. Nhiệt độ tăng làm cho nguồn thuỷ hải sản bị phân tán.

16

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Các loại cá nhiệt đới kém giá trị kinh tế tăng lên, các loài cá cận nhiệt đới có giá trị

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

kinh tế cao bị giảm đi hoặc mất hẳn. Cá ở các rạn san hô phần lớn sẽ bị tiêu diệt.

Các loài thực vật nổi, mắt xích đầu tiên của chuỗi thức ăn cho động vật nổi bị huỷ

diệt, làm giảm mạnh động vật nổi, do đó làm giảm nguồn thức ăn chủ yếu của các

động vật tầng giữa và tầng trên.

Nhiệt độ không khí tăng lên làm cho nƣớc nóng lên, tuy nhiên biến động

nhiệt độ nƣớc trong các ao hồ chậm hơn so với không khí. Ở Việt Nam, đặc biệt là

các tỉnh miền trung, hiện tƣợng nắng nóng đã làm cho nhiệt độ nƣớc tăng lên quá

mức chịu đựng của nhiều loài sinh vật, trong đó có các loài nuôi. Nƣớc nóng đã làm

cho tôm cá chết hàng loạt, đặc biệt nghiêm trọng đối với các ao hồ có độ sâu nhỏ.

Nhiều nghiên cứu cho thấy rằng khi nhiệt độ tăng lên làm cho hàm lƣợng oxi trong

nƣớc giảm mạnh vào ban đêm, do sự tiêu thụ quá mức của các loài thực vật thủy

sinh, hoặc quá trình phân hủy chất hữu cơ. Sự suy giảm hàm lƣợng oxi làm ảnh

hƣởng đến sự sinh trƣởng và phát triển của loài nuôi, tôm có thể bị chết hoặc chậm

lớn. Điều này dễ nhận thấy qua hiện tƣợng hiện tƣợng phú dƣỡng của các ao nuôi

nhƣ cá nổi đầu vào buổi sáng trong các ao nuôi; thủy triều đỏ và tảo chết hàng hoạt

ở các vùng ven biển. Thay đổi nhiệt độ còn là điều kiện phát sinh của nhiều loài

dịch bệnh xảy ra cho các loài nuôi. Nhiệt độ tăng cao làm cho sức khỏe của các loài

nuôi và môi trƣờng nƣớc bị xấu đi, là điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của các

loài vi sinh vật gây hại. Trong những năm gần đây do môi trƣờng nuôi bị suy thoái

kết hợp với sự thay đổi khắc nghiệt của thời tiết đã gây ra hiện tƣợng tôm sú chết

hàng loạt ở hầu hết các tỉnh, nhƣ bệnh do nhóm vi khuẩn Vibrio gây ra, bệnh do

virus (MBV, HPV và BP). Các bệnh này thông thƣờng xảy ra và lan truyền rất

nhanh và rộng, khó chữa nên mức độ gây rủi ro rất lớn.

Kết quả việc giảm năng lực nuôi cá nƣớc ngọt và đánh bắt cá trên biển chắc

chắn sẽ ảnh hƣởng tới doanh thu xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam và khó khăn cho

ngƣời dân và doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực nuôi trồng, đánh bắt và chế

17

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

biến thuỷ hải sản ở các vùng.

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

1.2.3. Ảnh hƣởng của biến đổi khí hậu đến lâm nghiệp

Biến đổi khí hậu làm suy giảm quỹ đất rừng và diện tích rừng. Diện tích rừng

ngập mặn ven biển chịu tổn thất to lớn do nƣớc biển dâng. Nguy cơ chuyển dịch

diện tích đất lâm nghiệp sang đất dành cho các lĩnh vực kinh tế-xã hội khác là tác

động gián tiếp song có thể coi là tác động lớn nhất đối với sản xuất lâm nghiệp.

Biến đổi khí hậu làm thay đổi cơ cấu tổ chức rừng. Nâng cao nền nhiệt độ,

lƣợng mƣa, lƣợng bốc hơi, gia tăng bão, các cực trị nhiệt độ, cƣờng độ mƣa và suy

giảm chỉ số ẩm ƣớt… làm ranh giới giữa khí hậu nhiệt đới và ranh giới nhiệt đới với

nền nhiệt độ á nhiệt đới, ôn đới đều dịch chuyển lên cao, tức là về phía đỉnh núi.

Rừng cây họ dầu mở rộng lên phía Bắc và các đai cao hơn, rừng rụng lá với nhiều

cây chịu hạn phát triển mạnh.

Chất lƣợng rừng bị suy giảm do ảnh hƣởng của biến đổi khí hậu. Nhiều sâu

bệnh mới nguy hại hơn hoặc các sâu bệnh ngoại lai phát triển đáng kể; các quá trình

hoang mạc hóa làm suy giảm nghiêm trọng chất lƣợng đất, chỉ số ẩm ƣớt giảm đi

gây suy giảm sinh khối trên hầu hết các loại rừng, đặc biệt là rừng sản xuất. Số

lƣợng quần thể của các loài động vật rừng, thực vật quý hiếm giảm sút đến mức suy

kiệt dẫn đến nguy cơ tuyệt chủng.

Biến đổi khí hậu góp phần làm gia tăng nguy cơ cháy rừng do: nền nhiệt độ

cao hơn, bốc hơi nhiều hơn, thời gian và cƣờng độ khô hạn gia tăng; tăng khai phá

rừng làm cho nguy cơ cháy rừng trở nên thƣờng xuyên hơn.

1.2.4. Ảnh hƣởng của biến đổi khí hậu đến công nghiệp

Nhiều khu công nghiệp, khu cƣ dân ven biển trên châu thổ các sông đặc biệt

nhạy cảm với sự gia tăng thời tiết cực đoan do biến đổi khí hậu và bị ngập úng do

dâng cao mực nƣớc biển. Các ngành sản xuất có nhu cầu sử dụng lƣợng lớn nƣớc sẽ

phải điều chỉnh lại giá thành và quy mô sản xuất.

18

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Cơ cấu công nghiệp theo ngành cũng bị ảnh hƣởng bởi biến đổi khí hậu:

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

- Cơ cấu các ngành công nghiệp có sự chuyển dịch kịp thời phù hợp với mọi

biến động về tự nhiên cũng nhƣ về kinh tế xã hội.

- Buộc phải cải cách công nghệ theo hƣớng thay đổi hoặc bổ sung công nghệ

nhằm hoàn thiện hiệu suất năng lƣợng và giảm tổng lƣợng phát thải khí nhà kính.

- Phát triển năng lƣợng tái tạo, tổ chức sản xuất năng lƣợng từ rác thải, sản

xuất năng lƣợng sinh học, thu hồi nhiệt dƣ trong nhà máy sản xuất xi măng và nhà

máy thủy điện.

1.2.5. Ảnh hƣởng của biến đổi khí hậu đến lĩnh vực y tế, sức khỏe cộng đồng

Biến đổi khí hậu không phải là một nguyên nhân mới gây bệnh tật hay tử

vong mà nó chỉ thay đổi những yếu tố ảnh hƣởng đến sức khỏe và tính mạng con

ngƣời, làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh tật và tử vong. Các bệnh nhạy cảm với

khí hậu nằm trong số những bệnh gây tử vong lớn nhất toàn cầu. Khi khí hậu biến

đổi nhanh chóng, nguy cơ của các bệnh truyền nhiễm tăng, bởi khi con ngƣời và các

loài động vật tìm kiếm nơi cƣ trú mới, những bệnh mà họ mang theo cũng sẽ phát

tán rộng hơn. Nhiệt độ tăng làm tăng tác động tiêu cực đối với sức khỏe con ngƣời,

dẫn đến gia tăng một số bệnh nguy cơ đối với tuổi già: bệnh tim mạch, bệnh thần

kinh và nhiều bệnh khác. Tình trạng nóng lên làm thay đổi cấu trúc mùa nhiệt hàng

năm, mùa đông sẽ ấm lên, dẫn tới thay đổi đặc tính trong nhịp sinh học của con

ngƣời. Biến đổi khí hậu làm tăng khả năng xảy ra một số bệnh nhiệt đới: sốt rét, sốt

xuất huyết, làm tăng tốc độ sinh trƣởng và phát triển nhiều loại vi khuẩn và côn

trùng, vật chủ mang bệnh, làm tăng số lƣợng ngƣời bị bệnh nhiễm khuẩn do dễ lây

lan.

Tình trạng sức khỏe của hàng triệu dân sa sút do thiếu dinh dƣỡng và xuất hiện

các bệnh hiểm nghèo có nguyên nhân từ biến đổi khí hậu (nhƣ sốt rét, tiêu chảy,

bệnh viêm não Nhật Bản…). Biến đổi khí hậu tuy mạng lại một vài lợi ích cho một

số vùng ôn đới chẳng hạn giảm bớt tử vong do lạnh, song phổ biến vẫn là ảnh

hƣởng tiêu cực, do nhiệt độ tăng lên. Những ngƣời sống tại các nƣớc nghèo, nơi hệ

19

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

thống y tế phải hoạt động tối đa để có thể phát hiện, kiểm soát và điều trị các bệnh

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

truyền nhiễm, là những ngƣời dễ bị tổn thƣơng nhất. Sức khỏe con ngƣời sẽ bị ảnh

hƣởng do phải đối mặt với bệnh tật, nghèo đói nếu nhƣ họ không thể canh tác đƣợc

trên đất trồng trọt của mình do sự biến đổi của thời tiết, lƣợng mƣa và mực nƣớc

biển dâng cao gây nên.

1.2.6. Các kịch bản biến đổi khí hậu khu vực thành phố Thanh Hóa

Kịch bản biến đổi khí hậu Việt Nam đã đƣợc Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng

công bố lần đầu vào năm 2009 [4]; trên cơ sở chỉnh lý số liệu kịch bản về nguồn

phát thải và các kịch bản mới của tổ chức IPCC năm 2012 Bộ Tài nguyên và Môi

trƣờng biên soạn và xuất bản kịch bản biến đổi khí hậu và nƣớc biển dâng cho Việt

Nam [6]. Theo các kịch bản đã công bố, sự thay đổi các yếu tố khí hậu (nhiệt độ,

lƣợng mƣa) và dâng cao mực nƣớc biển đối với tỉnh Thanh Hóa nói chung và khu

vực thành phố Thanh Hóa nói riêng đƣợc trình bày trong các bảng 1.1 và 1.2.

Bảng 1.1. Mức tăng nhiệt độ (oC) và lƣợng mƣa (%) trung bình năm so với

thời kỳ 1980–1999 theo kịch bản phát thải trung bình (B2) của Thanh Hóa

Các mốc thời gian của thế kỷ XXI STT Thông số 2020 2030 2040 2050 2060 2070 2080 2090 2100

1,2 2,4 1 Mức tăng 0,5 0,7 1,0 1,5 1,7 2,0 2,2

(1,0 – (2,5 –

nhiệt độ (OC) 1,4) 2,8)

3,1 5,9 2 Mức tăng 1,1 1,7 2,4 3,7 4,4 4,9 5,4

lƣợng (2,0 – (4,0 –

mƣa (%) 4,0) 8,0)

20

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Nguồn: Bộ Tài nguyên và môi trường [6]

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Bảng 1.2. Mực nƣớc biển dâng (cm) khu vực tỉnh Thanh Hóa theo các kịch

bản của Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng năm 2012

Các mốc thời gian của thế kỷ XXI Kịch bản về mức phát thải 2020 2030 2040 2050 2060 2070 2080 2090 2100

Mức phát thải thấp 6–9 9–13 11–17 15–23 18–30 21–37 23–44 25–51 27–58

Mức phát thải trung bình 8–9 12–13 17–19 23–25 30–33 37–42 45–51 52–61 60–71

Mức phát thải cao 8–9 12–14 16–19 22–27 30–36 38–47 47–59 56–72 66–86

21

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Nguồn: Bộ Tài nguyên và môi trường [6]

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Chƣơng 2 - ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.1 ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU

Đối tƣợng nghiên cứu chính của luận văn là các thay đổi yếu tố khí hậu thời

tiết và dâng cao mực nƣớc biển và ảnh hƣởng của chúng tới hoạt động phát triển

kinh tế xã hội trong không gian đô thị mở rộng của đề án Điều chỉnh quy hoạch

chung xây dựng thành phố Thanh Hóa đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035.

2.1.1. Không gian nghiên cứu

Theo Quyết định số 84/2009/QĐ-TTg của Thủ tƣớng Chính phủ ngày

16/01/2009 về điều chỉnh quy hoạch chung xây dựng thành phố Thanh Hóa đến

năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035, thành phố Thanh Hóa có hƣớng phát triển

không gian chính là phía Đông Nam tiến tới sát nhập với thị xã Sầm Sơn, sau khi mở rộng có diện tích 150km2 với dân số 500.000 ngƣời vào năm 2025. Trong phạm

vi mở rộng có 17 xã thuộc 3 huyện (Hoằng Hóa, Thiệu Hóa, Quảng Xƣơng) và 2 thị

trấn, so với 17 xã và phƣờng cũ của thành phố Thanh Hóa. Luận văn tập trung

nghiên cứu 3 xã trong phạm vi mở rộng của thành phố Thanh Hóa, có khả năng dễ

bị ảnh hƣởng bởi biến đổi khí hậu, bao gồm: xã Hoằng Đại thuộc huyện Hoằng

Hóa; xã Thiệu Dƣơng thuộc huyện Thiệu Hóa và xã Quảng Cát thuộc huyện Quảng

Xƣơng.

2.1.2. Các yếu tố khí hậu thời tiết và ảnh hƣởng của chúng trong không

gian đô thị mở rộng của thành phố Thanh Hóa

Các yếu tố khí hậu thời tiết đƣợc phân tích chủ yếu là nhiệt độ và lƣợng mƣa.

Sự thay đổi các yếu tố này là không lớn trong khu vực thành phố Thanh Hóa,

nhƣng có thể có tác động cùng với sự chuyển đổi sử dụng đất từ đất canh tác nông

nghiệp sang đất đô thị, dẫn tới việc gia tăng nhanh nhiệt độ không khí và sự thoát

nƣớc (nƣớc mƣa và nƣớc thải). Sự phát triển mở rộng của thành phố Thanh Hóa về

phía Đông Nam không chỉ ảnh hƣởng đến cơ sở hạ tầng cơ sở đô thị hiện có, mà

còn ảnh hƣởng đến các hoạt động sản xuất kinh tế của ngƣời dân nhƣ hoạt động sản

22

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

xuất nông nghiệp, công nghiệp, kinh doanh… Luận văn tập trung nghiên cứu các

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

tác động đồng thời của sự thay đổi các yếu tố khí hậu thời tiết và sự chuyển đổi sử

dụng đất từ nông nghiệp sang đất đô thị ở các khu vực mở rộng này.

2.1.3. Dâng cao mực nƣớc biển và ảnh hƣởng của chúng trong không gian

đô thị mở rộng của thành phố Thanh Hóa

Dâng cao mực nƣớc biển theo các kịch bản đã nêu có thể tác động đồng thời

với hiện tƣợng dâng cao mực nƣớc biển trong giông bão tới việc thoát nƣớc đô thị,

gây úng ngập, gia tăng xói lở đê điều và bờ biển, gia tăng nhiễm mặn nƣớc sông và

nƣớc ngầm. Theo quy hoạch điều chỉnh, phần lớn không gian đô thị thành phố

Thanh Hóa mở rộng về hƣớng Đông Bắc và Đông Nam thuộc miền đất thấp, nằm

gần với đê sông Sông Mã và bờ biển. Luận văn tập trung nghiên cứu để đƣa ra các

dự báo theo những nội dung: xói lở bờ sông, bờ biển, ảnh hƣởng của dâng cao mực

nƣớc biển và chuyển đổi sử dụng đất tới hoạt động của cơ sở hạ tầng, giao thông,

cấp và thoát nƣớc hiện có của thành phố, cũng nhƣ hạ tầng khu vực không gian đô

thị mở rộng.

2.1.4. Các giải pháp giảm thiểu tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu

trong không gian đô thị thành phố Thanh Hóa mở rộng

Các giải pháp đƣợc đề xuất dựa trên các phân tích và số liệu điều tra đƣợc

chia thành các nhóm giải pháp chính cho hai khu vực: đô thị cũ (hiện có) và không

gian đô thị mở rộng, gồm 2 nhóm chính:

- Các giải pháp giảm thiểu tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu nhƣ giải

pháp về thể chế chính sách.

- Các giải pháp thích ứng với biến đổi khí hậu nhƣ giải pháp về kỹ thuật, công

23

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

nghệ, giải pháp về kinh tế, giải pháp về giáo dục truyền thông.

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

2.2 PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.2.1. Phƣơng pháp kế thừa tài liệu, số liệu

Đề tài đặt ra nhiệm vụ tiến hành điều tra, thu thập các thông tin, số liệu cần

thiết có liên quan tới quy hoạch phát triển của khu vực nghiên cứu nhƣ Nghị quyết

số 98/2008/NQ-HĐND của Hội đồng nhân dân tỉnh Thanh Hóa, Quyết định

114/2009/QĐ-TTg duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Thanh

Hóa đến năm 2020, Quyết định 84/2009/QĐ-TTg về điều chỉnh quy hoạch chung

xây dựng thành phố Thanh Hóa đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035.

Các số liệu trong luận văn đƣợc thu thập từ các cơ quan quản lý tại địa

phƣơng thông qua các văn bản có liên quan nhƣ Kế hoạch hành động ứng phó với

Biến đổi khí hậu của tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2011-2015, tầm nhìn 2020.

Ngoài ra, tác giả còn tham khảo các công trình nghiên cứu khoa học đã đƣợc

công bố, các tài liệu về biến đổi khí hậu khác. Một số nội dung đƣợc sử dụng trong

quá trình thực hiện luận văn bao gồm:

- Hệ thống hóa các tài liệu, số liệu rời rạc theo định hƣớng nghiên cứu.

- Phân tích, đánh giá những tài liệu, số liệu sẵn có, tìm hiểu những số liệu,

nhận xét phù hợp với khu vực nghiên cứu.

2.2.2. Phƣơng pháp phỏng vấn bán cấu trúc

Một trong số những phƣơng pháp nghiên cứu quan trọng của đề tài là

phƣơng pháp phỏng vấn bán cấu trúc. Phỏng vấn bán cấu trúc là phỏng vấn dựa

theo danh mục các câu hỏi hoặc các chủ đề cần đề cập đến. Tuy nhiên thứ tự và

cách đặt câu hỏi có thể tùy thuộc vào ngữ cảnh và đặc điểm của đối tƣợng phỏng

vấn. Phƣơng pháp này giúp tác giả có đƣợc các số liệu thực tế, những thông tin cập

nhật, sát thực với địa bàn nghiên cứu và phản ánh đƣợc nhiều vấn đề liên quan

thông qua các phiếu phỏng vấn bán cấu trúc để từ đó xử lý số liệu để đƣa ra đƣợc

các kết quả nghiên cứu trình bày trong luận văn.

24

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Phiếu phỏng vấn bán cấu trúc gồm 12 câu hỏi đƣợc chia thành 4 phần:

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

- Phần 1: Thông tin cá nhân của ngƣời đƣợc phỏng vấn;

- Phần 2: Quy hoạch phát triển thành phố Thanh Hóa và những ảnh hƣởng

đến ngƣời dân;

- Phần 3: Biến đổi khí hậu, nhận thức của ngƣời dân về biến đổi khí hậu và

những ảnh hƣởng của biến đối khí hậu tới ngƣời dân;

- Phần 4: Mong muốn, nguyện vọng của ngƣời dân về quy hoạch phát

triển thành phố Thanh Hóa và các giải pháp nhận thức về biến đổi khí

hậu, ứng phó với biến đổi khí hậu.

Tác giả đã tiến hành khảo sát thực địa tại ba xã: Thiệu Dƣơng, Hoằng Đại và

Quảng Cát trong khoảng thời gian từ tháng 04 năm 2013 đến tháng 07 năm 2013

thông qua các chuyến khảo sát từ 1-2 ngày. Trong các chuyến khảo sát thực địa, tác

giả đã phỏng vấn đƣợc 90 ngƣời dân đại diện cho từng xã, số liệu khảo sát đƣợc xử

lý và tổng hợp ở phần kết quả nghiên cứu của luận văn.

2.2.3. Phƣơng pháp phân tích số liệu bằng phần mềm Microsoft Excel

Số liệu sơ cấp sau khi đƣợc thu thập qua các phiếu điều tra phỏng vấn đƣợc

tác giả xử lý bằng phần mềm Microsoft Excel. Thông qua việc thiết lập các phép

tính trong bảng excel, tác giả tổng hợp số liệu theo mục tiêu nghiên cứu để đƣa ra

các bảng biểu, đồ thị đƣợc trình bày trong phần kết quả nghiên cứu của luận văn.

2.2.4. Phƣơng pháp đánh giá tổng hợp DPSIR (Động lực - Áp lực - Hiện

trạng - Tác động - Đáp ứng)

Đây là một mô hình dựa trên hệ thống nguyên nhân - kết quả chặt chẽ, đƣợc

sử dụng trong phân tích hiện trạng vấn đề và đề xuất giải pháp cải thiện vấn đề, có

thể áp dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực nghiên cứu phát triển. Do vậy, tác giả sử

dụng phƣơng pháp đánh giá tổng hợp DPSIR để nghiên cứu về những nguyên nhân

sâu xa của các ảnh hƣởng của biến đổi khí hậu đến quy hoạch phát triển, phân tích

25

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

các sức ép lên đời sống của ngƣời dân khu vực nghiên cứu, hiện trạng môi trƣờng

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

khu vực nghiên cứu và phân tích các tác động chính, từ đó đƣa ra các giải pháp ứng

phó.

Động lực của việc gia tăng áp lực BĐKH tới các vùng đất mở rộng trong quy

hoạch phát triển thành phố Thanh Hóa là sự gia tăng mức độ tác động của BĐKH

do dâng cao mực nƣớc biển gây ngập úng các vùng đất thấp, xói lở bờ biển và bờ

sông, xâm nhập mặn... cùng với sự chuyển đổi các vùng đất nông thôn thành đất đô

thị.

Sức ép của BĐKH tới các vùng đất mở rộng của thành phố Thanh Hóa là gia

tăng úng ngập ở các vùng đất thấp và ven biển, xói lở bờ biển và bờ sông Mã, xâm

nhập mặn sâu vào nƣớc sông Mã và nƣớc ngầm; gia tăng nhu cầu vật liệu san lấp

nền ở các vùng đô thị mới mở rộng; suy giảm khả năng bổ sung nƣớc ngầm từ nƣớc

mƣa do việc bê tông hóa vùng nông thôn khu vực mở rộng trong đô thị hóa.

Hiện trạng BĐKH thể hiện bởi tình trạng ngập úng thành phố Thanh Hóa

trong những ngày mƣa lớn những năm gần đây, tình trạng nhiều đoạn đê sông Mã

trong địa giới thành phố Thanh Hóa bị sạt lở, gia tăng nhu cầu vật liệu san nền...

Tác động của BĐKH đối với vùng đất mở rộng trong quy hoạch thành phố

Thanh Hóa đƣợc dự báo rất đa dạng, bao gồm: tác động của bản thân quá trình

chuyển đổi đất nông nghiệp thành đất đô thị và tác động của BĐKH đối với vùng

đất mở rộng nói trên. Tuy nhiên, quyết định phê duyệt quy hoạch mở rộng thành

phố mới đƣợc ban hành, nên quá trình đô thị hóa đang trong giai đoạn manh nha,

nhiều ngƣời dân trong phạm vi mở rộng còn chƣa có đủ thông tin. Các dự báo tác

động BĐKH cho khu vực mở rộng chỉ đƣợc giới hạn trong các phân tích dựa trên

điều kiện tự nhiên kinh tế xã hội, tài nguyên thiên nhiên của 3 nhóm xã (Bắc sông

Mã, Tây thành phố Thanh Hóa, Đông Nam thành phố Thanh Hóa); và điều tra nhận

thức của ngƣời dân địa phƣơng ở các xã mở rộng.

Giải pháp giảm thiểu tác động tiêu cực của BĐKH đối với vùng đất mở rộng

đƣợc chúng tôi đề xuất dựa trên các kết quả phân tích tác động tiêu cực của BĐKH

26

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

đƣợc dự báo 2 nhóm: nhóm giải pháp giảm thiểu tác động tiêu cực của biến đổi khí

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

hậu (bao gồm giải pháp về thể chế chính sách) và nhóm giải pháp thích ứng với

biến đổi khí hậu (bao gồm giải pháp về kỹ thuật công nghệ, kinh tế và giáo dục

truyền thông). Sơ đồ phƣơng pháp đánh giá tổng hợp DPSIR áp dụng cho nghiên

cứu này đƣợc thể hiện ở hình 2.1.

D. Phân tích nguyên nhân sâu xa: đô thị hóa

nông thôn và sức ép của BĐKH.

D – Driving Forces: Lực điều khiển

P. Phân tích các sức ép: tình trạng gia tăng úng

P – Pressure: Sức ép ngập thành phố Thanh Hóa, xói lở bờ biển và bờ

sông, gia tăng nhu cầu vật liệu san nền...

S. Phân tích hiện trạng: chi phí xây dựng cơ sở

S – State: Hiện trạng hạ tầng tăng, chi phí cấp nƣớc, điện, thích ứng với

môi trƣờng tăng

I. Phân tích các tác động: dự báo các tác động

I – Impacts: Tác động BĐKH tới điều kiện tự nhiên, nhận thức của ngƣời dân địa phƣơng về tác động của BĐKH.

R. Đề xuất các giải pháp ứng phó: chính sách,

kỹ thuật công nghệ, kinh tế và giáo dục truyền

R – Responces: Giải pháp ứng phó thông liên quan đến các vùng đất mở rộng.

Hình 2.1. Sơ đồ phƣơng pháp đánh giá tổng hợp DPSIR

2.2.5. Phƣơng pháp đánh giá tác động của biến đổi khí hậu

2.2.5.1. Phương pháp đánh giá tác động của biến đổi khí hậu đến tài

nguyên thiên nhiên

27

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

a. Mục đích đánh giá

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Trong lĩnh vực tài nguyên thiên nhiên, đánh giá tác động của BĐKH nhằm

mục đích sau đây:

i. Xác định chiều hƣớng tác động của BĐKH đến điều kiện tự nhiên và

tài nguyên thiên nhiên, chủ yếu là tài nguyên khí hậu, tài nguyên nƣớc và tài

nguyên đất.

ii. Ƣớc lƣợng các trạng huống hoặc các kịch bản về điều kiện tự nhiên và

tài nguyên thiên nhiên trong bối cảnh BĐKH trên các vùng địa lý – khí hậu.

iii. Đánh giá mức độ tổn hại về tài nguyên thiên nhiên do các tác động

tiêu cực của BĐKH và xây dựng giải pháp ứng phó trong lĩnh vực tài nguyên

thiên nhiên.

iv. Tạo điều kiện thuận lợi cho việc đánh giá tác động của BĐKH xây

dựng các phƣơng án thích ứng với BĐKH trong các lĩnh vực kinh tế - xã hội

và các vùng địa lý – khí hậu.

b. Cách thức tiếp cận

Trong hoàn cảnh Việt Nam, đánh giá tác động của BĐKH đƣợc thực hiện chủ

yếu bằng cách:

i. Tiếp cận tác động trực tiếp

Theo cách tiếp cận này, các nhân tố tự nhiên ngoài khí hậu (địa chất, địa

mạo,…) tạm thời đƣợc coi là bất biến. Tác động của BĐKH đƣợc quan niệm là kết

quả tất yếu của điều kiện tự nhiên trƣớc các biến đổi về điều kiện khí hậu đã đƣợc

ấn định theo kịch bản BĐKH.

ii. Tiếp cận tác động gián tiếp

Trong nhiều trƣờng hợp, ảnh hƣởng của điều kiện tự nhiên đƣợc minh họa

theo các cấp độ song không phải lúc nào cũng có thể trình diễn tác động của BĐKH

đến điều kiện tự nhiên một cách định lƣợng.

28

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

c. Phương pháp đánh giá

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Tác động của BĐKH đến điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên đƣợc

đánh giá theo một trong hai phƣơng pháp sau đây:

i. Phƣơng pháp dự kiến tác động

Do các điều kiện khí hậu đƣợc minh họa trong các kịch bản đều là điều kiện

tƣơng lai nên các đánh giá về điều kiện tự nhiên hay tài nguyên thiên nhiên đều là

tác động dự kiến. Các dự kiến này trong nhiều trƣờng hợp chỉ là ngoại suy về phía

tƣơng lai, có hay không kèm theo các giả định tƣơng tự thực nghiệm.

ii. Phƣơng pháp tƣơng tự thực nghiệm

Nội dung chính của phƣơng pháp này dựa trên giả định: mối quan hệ giữa các

điều kiện khí hậu với các điều kiện tự nhiên khác trong lịch sử đƣợc lập lại hoàn

toàn hoặc xảy ra một cách gần đúng trong tƣơng lai và tƣơng quan so sánh về tốc độ

xu thế giữa các yếu tố trong thời gian qua vẫn tồn tại trong quá khứ.

d. Trình tự thực hiện

Xác định thực thể đƣợc đánh giá bao gồm:

- Mục tiêu đánh giá

- Vấn đề hay yếu tố đƣợc đánh giá

- Phạm vi không gian của đối tƣợng đƣợc đánh giá

- Các mốc thời gian trong khuôn khổ đánh giá

- Lựa chọn kịch bản BĐKH tƣơng ứng với thực thể

- Lựa chọn phƣơng pháp đánh giá tác động của BĐKH

- Thực hiện đánh giá theo phƣơng pháp đƣợc lựa chọn

e. Trình tự đánh giá tác động của BĐKH đến các điều kiện tự nhiên

Để đánh giá tác động của BĐKH đến điều kiện tự nhiên chủ yếu là khí hậu,

29

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

đất và nƣớc, thực hiện các bƣớc công tác sau đây:

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Bƣớc 1: Đánh giá tác động của BĐKH đến các yếu tố khí hậu cơ bản: tổng

nhiệt độ, tổng lƣợng mƣa, tổng bốc hơi và chỉ số ẩm ƣớt.

Bƣớc 2: Đánh giá tác động của BĐKH đến một số cực trị khí hậu và hiện

tƣợng khí hậu cực đoan (nhiệt độ cao nhất, nhiệt độ thấp nhất, lƣợng mƣa lớn nhất,

tần số XTNĐ, hạn hán).

Bƣớc 3: Ƣớc tính diện tích đất thấp do nƣớc biển dâng

Bƣớc 4: Đánh giá tác động của BĐKH đến một số yếu tố thủy văn (lƣu lƣợng,

dòng chảy….)

Bƣớc 5: Đánh giá tác động của BĐKH đến một số đặc tính của đất.

2.2.5.2. Phương pháp đánh giá tác động của biến đổi khí hậu đến các hoạt

động kinh tế - xã hội

a. Mục đích đánh giá

Trong lĩnh vực kinh tế - xã hội, đánh giá tác động của BĐKH nhằm các mục

đích chính sau đây:

i. Xác định những bộ phận hoặc hợp phần có khả năng chịu tác động của

BĐKH trực tiếp, gián tiếp.

ii. Xác định lĩnh vực mẫn cảm trƣớc một số thay đổi đột ngột về điều kiện

khí hậu hoặc dễ bị tổn thƣơng do BĐKH gây ra.

iii. Ƣớc lƣợng hoặc dự kiến các thiệt hại do tác động tiêu cực của BĐKH

trong một số lĩnh vực kinh tế - xã hội.

iv. Tạo điều kiện thuận lợi và cơ sở khoa học cho các giải pháp giảm nhẹ

BĐKH, thích ứng với BĐKH.

b. Phương cách tiếp cận

Trong hoàn cảnh Việt Nam nhiệm vụ đánh giá tác động của BĐKH đối với

các hoạt động kinh tế - xã hội dựa vào tác động trực tiếp nhƣ trong lĩnh vực điều

30

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên.

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Có điều là, các nhân tố tác động trực tiếp ở đây đƣợc mở rộng hơn bao gồm

các yếu tố đƣợc trình bày trong kịch bản BĐKH (trị số trung bình của nhiệt độ,

lƣợng mƣa, nƣớc biển dâng) và cả các yếu tố phát sinh từ các kịch bản (cực trị nhiệt

độ, cực trị lƣợng mƣa, tần số hạn hán,…)

c. Phương pháp đánh giá

Tác động của BĐKH đến các hoạt động kinh tế - xã hội đƣợc đánh giá bằng

hai phƣơng pháp sau đây:

i. Phƣơng pháp dự kiến tác động

Do các điều kiện khí hậu đƣợc trình bày trong các kịch bản cũng nhƣ các điều

kiện tự nhiên (khí hậu, thủy văn, đất) phát sinh từ các yếu tố kịch bản đều là điều

kiện tƣơng lai nên đánh giá về các hoạt động kinh tế xã hội đều tác động tiềm tàng

hay tác động dự kiến.

ii. Phƣơng pháp tƣơng tự quá khứ

Nội dung chính của phƣơng pháp dựa trên giả định. Quan hệ giữa các điều

kiện khí hậu cũng nhƣ các điều kiện tự nhiên khác với các hoạt động kinh tế - xã hội

trong quá khứ vẫn đƣợc tồn tại lâu dài trong tƣơng lai về chiều hƣớng cũng nhƣ về

mức độ.

d. Trình tự thực hiện

- Xác định các hoạt động kinh tế - xã hội đƣợc đánh giá.

- Xác định các thực thể (trong từng lĩnh vực) đƣợc đánh giá.

- Lựa chọn kịch bản BĐKH hay các trọng huống về điều kiện tự nhiên trong

tƣơng lai.

- Lựa chọn phƣơng pháp đánh giá.

31

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

- Thực hiện đánh giá theo các kịch bản, trọng huống đƣợc lựa chọn.

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

2.2.5.3. Phương pháp đánh giá tác động của biến đổi khí hậu trong từng lĩnh

vực

a. Nông nghiệp

Mục đích đánh giá:

+ Làm sáng tỏ vấn đề BĐKH có tác động nhiều đến lĩnh vực nông nghiệp hay

không (ảnh hƣởng đến an ninh lƣơng thực, đe dọa xuất khẩu lƣơng thực, tăng giá

thành sản xuất lƣơng thực, phát sinh nạn đói,…).

+ Góp phần tìm kiếm lời giải cho các nhà hoạch định chính sách (lĩnh vực dễ

bị tổn thƣơng, cải cách chính sách nông nghiệp, hệ thống tƣới tiêu).

b. Thủy sản

- Mục đích đánh giá:

+ Biến đổi của các yếu tố khí hậu chủ yếu tác động nhƣ thế nào đến điều kiện

lý sinh, hóa sinh của các nguồn nƣớc có thủy sản.

+ BĐKH gây ra ảnh hƣởng nhƣ thế nào đối với các loài cá, đa dạng sinh học,

sản lƣợng và thành phần thủy sản

c. Xây dựng

- Mục đích đánh giá:

+ Đánh giá tác động của BĐKH đến các hoạt động của ngành xây dựng cũng

nhƣ cơ sở vật chất và các công trình xây dựng.

+ Góp phần đề xuất các giải pháp thích ứng với BĐKH trong lĩnh vực xây

dựng các khu vực đô thị và sản xuất công nghiệp.

d. Giao thông vận tải

32

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

- Mục đích đánh giá:

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

+ Đánh giá tác động của BĐKH đến các hoạt động của ngành giao thông vận

tải cũng nhƣ cơ sở vật chất, công trình giao thông.

+ Góp phần đề xuất các giải pháp thích ứng với BĐKH trong lĩnh vực giao

thông vận tải.

e. Y tế

- Mục đích đánh giá:

+ Phân tích và xác định tác động của BĐKH đến tiềm năng và mức độ phát

sinh bệnh tật, đặc biệt là bệnh nhiệt đới.

+ Đánh giá tác động của BĐKH đến thể lực, thể chất của các tầng lớp dân cƣ ở

những địa phƣơng có nhiều rủi ro và thách thức về BĐKH.

2.2.6. Phƣơng pháp GIS

Hệ thống thông tin địa lý (Geographic Information System – GIS) là một hệ

thống thông tin bao gồm một số hệ con (subsystem) có khả năng biến đổi các dữ

liệu địa lý thành những thông tin có ích (Calkins and Tomlinson, 1977) [35].

Trên thế giới, việc ứng dụng GIS vào quản lý môi trƣờng đã đƣợc áp dụng

tƣơng đối sớm. Từ chƣơng trình kiểm kê nguồn tài nguyên thiên nhiên của Canada

trong những năm 1960, đến các chƣơng trình GIS cấp liên bang của Mỹ bắt đầu

vào cuối những năm 1970. Tại Việt Nam, công nghệ GIS cũng đƣợc thí điểm từ

năm 1993 và đến nay đƣợc ứng dụng trong khá nhiều ngành nhƣ quy hoạch nông

lâm nghiệp, quản lý rừng, lƣu trữ tƣ liệu địa chất, đo đạc bản đồ, địa chính, quản lý

đô thị, đánh giá tác động môi trƣờng. Trong đề tài này, học viên sử dụng phần mềm

MapInfo Professional 8.0. MapInfo Professional là phần mềm hệ thống thông tin

địa lý cho phép biên tập bản đồ với nhiều tính năng khác nhau dựa trên cơ sở dữ

liệu địa lý của bản đồ. Trên cơ sở các dữ liệu địa lý của Thành phố Thanh Hóa, học

viên sử dụng phần mềm MapInfo Professional 8.0 để biên tập nên sơ đồ Thành phố

33

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Thanh Hóa mở rộng ở Hình 1.1.

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Chƣơng 3 - KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN

3.1. BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU, CÁC KỊCH BẢN BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU CỦA

THÀNH PHỐ THANH HÓA

Diễn biến của các yếu tố thời tiết và khí hậu đƣợc thu thập tại Trạm khí

tƣợng Thành phố Thanh Hoá có những nét tƣơng đồng với diễn biến thời tiết và khí

hậu chung của cả nƣớc, nhƣng có những đặc trƣng dị thƣờng, do vậy kịch bản biến

đổi khí hậu của Thanh Hóa có những nét riêng so với kịch bản chung của cả nƣớc.

3.1.1. Thực trạng biến đổi khí hậu ở thành phố Thanh Hóa

3.1.1.1. Về nhiệt độ

Kết quả quan trắc nhiệt độ tại trạm Khí tƣợng thành phố Thanh Hoá thể hiện

trên biểu đồ hình 3.1.

Hình 3.1. Biểu đồ nhiệt độ trung bình của thành phố Thanh Hóa trong các năm

1980 – 2010 tại Trạm khí tƣợng thành phố Thanh Hóa

Nguồn: Tác giả tổng hợp, 2013

Số liệu quan trắc khí tƣợng từ năm 1980 đến năm 2010 tại Trạm khí tƣợng

34

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Thành phố Thanh Hóa cho thấy:

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Nhiệt độ có xu thế tăng lên, nhiệt độ trung bình trong 10 năm gần đây phổ biến tăng từ 0,1-0,40C. Nắng nóng có xu thế xuất hiện sớm và kết thúc muộn; số đợt

nóng nhiều hơn, xảy ra cục bộ và diễn biến phức tạp; số ngày nắng nóng gay gắt

nhiều hơn, điển hình là đợt nắng nóng gay gắt kéo dài gần 30 ngày của mùa hè năm 2008 với nhiệt độ tối cao tuyệt đối từ 39-410C; mùa hè năm 2010, nhiều đợt nắng nóng gay gắt, nhiệt độ tối cao tuyệt đối dao động từ 40-430C .

Thời tiết lạnh có nhiều biểu hiện bất thƣờng, mùa lạnh đến sớm hơn (cuối

tháng 8 đã xuất hiện), số đợt lạnh nhiều hơn, cƣờng độ lạnh không mạnh nhƣ nhiều

năm trƣớc đây, song lại có những năm xuất hiện rét đậm rét hại kéo dài mang tính

lịch sử trong năm: 2008, 2010 và 2011.

3.1.1.2. Về mưa

Kết quả quan trắc lƣợng mƣa tại trạm Khí tƣợng của Thành phố Thanh Hoá

thể hiện trong biểu đồ (Hình 3.2).

Hình 3.2. Biểu đồ lƣợng mƣa trung bình năm từ 1980-2010 tại thành phố Thanh

Hóa theo số liệu của Trạm Khí tƣợng Thanh Hóa

Nguồn: Tác giả tổng hợp, 2013

Số liệu quan trắc tổng lƣợng mƣa năm từ năm 1980 đến năm 2010 cho thấy:

35

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

nhìn chung tổng lƣợng mƣa năm tại thành phố Thanh Hoá trong 30 năm trở lại đây

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

có xu thế giảm, đồng thời có nhiều biểu hiện khác với quy luật thông thƣờng; mùa

khô ít mƣa, nhƣng lại có những ngày mƣa trên 100 mm xảy ra ở quy mô cục bộ;

trong những tháng cao điểm của mùa mƣa bão, lƣợng mƣa thiếu hụt so với trung

bình nhiều năm, điển hình là năm 2006, 2008 và 2009. Một số năm gần đây mùa

mƣa trong năm đến muộn kết thúc sớm hơn bình thƣờng từ 15 ngày đến 1 tháng.

3.1.1.3. Về tình hình bão

Theo số liệu thống kê từ năm 1980-2010, có 18 cơn bão và ATNĐ đổ bộ trực

tiếp và 27 cơn bão và ATNĐ ảnh hƣởng trực tiếp đến tỉnh Thanh Hoá. Những cơn

bão đổ bộ trực tiếp vào Thanh Hoá đều có sức gió từ cấp 10 trở lên. Có những năm

bão liên tiếp đổ bộ trực tiếp hoặc ảnh hƣởng trực tiếp đến Thanh Hoá trong một

khoảng thời gian ngắn. Cụ thể:

- Năm 1996 có 3 cơn bão và 2 ATNĐ xảy ra từ 24/7 đến 16/9.

- Năm 2005 có 5 cơn bão xảy ra từ 21/7 đến 27/9 trong đó có 3 cơn bão mạnh

với sức gió trên cấp 12 là các cơn bão số 3, 6, 7 liên tiếp đổ bộ trực tiếp vào Thanh

Hoá.

3.1.1.4. Tình hình lũ úng

Lũ xảy ra trên các sông tại Thanh Hoá không theo quy luật, phần lớn các

năm trên các sông lũ xảy ra không lớn, thƣờng là từ báo động I trở xuống. Cá biệt

trong 30 năm gần đây có 6 năm lũ xảy ra ở mức đặc biệt lớn là các năm 1980,

1984, 1985, 1996, 2000 và 2007. Năm 2007 Thanh Hóa chịu ảnh hƣởng trực tiếp

của cơn bão số 5 mƣa lớn đã xảy ra trên diện rộng với lƣợng mƣa lớn, trên hệ thống

sông Mã đã xuất hiện một tổ hợp lũ đặc biệt lớn vƣợt lũ lịch sử, cụ thể:

- Sông Mã tại Lý Nhân, HMax đạt 13,24 m vƣợt lũ lịch sử năm 1927 là 0,04 m.

36

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

- Sông Lèn tại Lèn, HMax đạt 6,95 m vƣợt lũ lịch sử năm 1973 là 0,15 m.

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

3.1.1.5. Hạn hán và xâm nhập mặn

Do lƣợng mƣa ở các năm bị thiếu hụt và phân bố không đều. Vì vậy tình

trạng hạn hán và xâm nhập mặn vùng ven biển thƣờng xuyên xảy ra và ngày càng

nghiêm trọng hơn. Kết quả quan trắc sự biến động độ mặn cao nhất qua từng năm

tại trạm đo trên hệ thống sông Mã thể hiện trên hình 3.3.

Hình 3.3. Nồng độ muối trong nƣớc sông Mã (‰) tại các điểm đo trên Sông Mã

khu vực thành phố Thanh Hóa

Nguồn: Tác giả tổng hợp, 2013

Kết quả quan trắc nhiều năm cho thấy năm 2010 xâm nhập mặn vùng cửa

sông ven biển đã gia tăng mạnh mẽ, một số tuyến sông có độ mặn xâm nhập đạt

mức cao nhất lịch sử. Trên sông Mã: Độ mặn lớn nhất đo tại Trạm thuỷ văn Giàng

(cách cửa biển 24 km) phổ biến nhỏ hơn 1‰, tuy nhiên tăng đột biến ở những năm

gần đây với độ mặn 2,3 ‰ (2007); 1,2‰ (2008) và 6,1‰ (2010).

3.1.2. Dự báo xu thế BĐKH và nƣớc biển dâng cho tỉnh Thanh Hóa

Tháng 9 năm 2009, Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng chính thức công bố các

kịch bản biến đổi khí hậu, nƣớc biển dâng cho Việt Nam. Các kịch bản biến đổi khí

hậu, nƣớc biển dâng đƣợc xây dựng theo các kịch bản phát thải khí nhà kính khác

nhau là: thấp (B1), trung bình (B2) và cao (A2). Kịch bản hài hòa nhất đƣợc Bộ Tài

37

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

nguyên và Môi trƣờng khuyến nghị cho các bộ, ngành và địa phƣơng làm định

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

hƣớng ban đầu để đánh giá tác động của BBĐKH, nƣớc biển dâng và xây dựng kế

hoạch hành động ứng phó với biến đổi khí hậu là kịch bản trung bình B2. Theo kịch bản B2, dự báo mức tăng nhiệt độ trung bình năm (0 C) và lƣợng mƣa năm (%)

so với thời kỳ 1980-1999 ở khu vực Bắc Trung Bộ đƣợc thể hiện trong bảng 1.1 và

kịch bản nƣớc biển dâng ở Việt Nam so với thời kỳ 1980-1999 đƣợc thể hiện ở

bảng 1.2 trong phần Tổng quan.

3.1.2.1. Dự báo xu thế thay đổi nhiệt độ ở Thanh Hóa

Căn cứ vào kịch bản phát thải trung bình (B2) dự báo mức thay đổi nhiệt độ ở

khu vực Bắc Trung Bộ và số liệu thống kê tại các Trạm khí tƣợng của tỉnh Thanh Hóa cho thấy nhiệt độ trung bình năm ở Thanh Hóa giai đoạn 1980-1999: 23,60C. Kết quả tính toán dự báo diễn biến nhiệt độ trung bình năm (0C) ở Thanh Hóa từ

năm 2020-2100 so với thời kỳ 1980-1999 theo kịch bản phát thải trung bình (B2)

(Hình 3.4).

Hình 3.4. Biểu đồ dự báo xu thế tăng nhiệt độ không khí ở Thanh Hóa

Nguồn: Tác giả tổng hợp, 2013

3.1.2.2. Dự báo xu thế thay đổi lượng mưa ở Thanh Hóa

Căn cứ vào kịch bản phát thải trung bình (B2) dự báo mức thay đổi lƣợng mƣa

ở khu vực Bắc Trung Bộ và số liệu thống kê tại các Trạm khí tƣợng của tỉnh

38

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Thanh Hóa cho thấy lƣợng mƣa trung bình năm ở Thanh Hóa giai đoạn 1980-1999:

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

1.695 mm. Kết quả tính toán dự báo sự thay đổi lƣợng mƣa trung bình từ năm

2020- 2100 ở Thanh Hóa so với thời kỳ 1980 - 1999 theo kịch bản phát thải trung

bình (B2) đƣợc trình bày trong hình 3.5.

Hình 3.5. Biểu đồ dự báo lƣợng mƣa Thanh Hóa giai đoạn 2010-2100

Nguồn: Tác giả tổng hợp, 2013

Theo kịch bản BĐKH (B2) áp dụng cho khu vực Bắc Trung Bộ, tổng lƣợng

mƣa trung bình năm có xu thế tăng lên trong các thập kỷ tiếp theo. Tuy nhiên, qua

theo dõi diễn biến của tổng lƣợng mƣa năm tại trạm khí tƣợng thành phố Thanh

Hóa cho thấy lƣợng mƣa trong giai đoạn 1980-2010 có xu thế giảm, điều đó cho

thấy lƣợng mƣa trên địa bàn thành phố Thanh Hóa thời gian tới có thể có diễn biến

bất thƣờng hơn.

3.1.2.3. Dự báo phạm vi ngập do nước biển dâng ở Thanh Hóa

Căn cứ kịch bản phát thải trung bình (B2) dự báo mực nƣớc biển dâng ở Việt

Nam so với thời kỳ 1980-1999, dữ liệu độ cao từ bản đồ địa hình 1/25.000 tỉnh

Thanh Hóa và phƣơng pháp nội suy không gian của phần mềm GIS để xây dựng

mô hình số độ cao DEM, có thể dự báo đƣợc phạm vi ngập do nƣớc biển dâng tại

các huyện, thị xã ven biển và huyện vùng trũng thấp của tỉnh Thanh Hóa khi nƣớc

39

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

triều cƣờng ở giai đoạn 2020-2100:

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Bảng 3.1. Dự báo diện tích bị ngập khi triều cƣờng đối với các huyện ven

biển tỉnh Thanh Hóa (đơn vị tính ha)

Mốc thời gian TT Huyện 2020 2030 2050 2070 2090 2100

1 Hoằng Hóa 22473,18 148,43 413,12 3510,11 7265,99 14580,74

2 Hậu Lộc 14367,19 6,46 199,06 3482,92 6091,75 9408,34

3 Hà Trung 24450,48 170,55 4021,65 5938,02 8282,7 0

4 Nông Cống 28653,3 109,44 6807,15 10726,31 16286,52 0

5 Nga Sơn 15829,15 114,03 4094,19 6743,24 10241,96 0

6 Q.Xƣơng 22780,12 28,62 245,7 5868,63 11111,24 15558,94

7 Sầm Sơn 1788,83 3,87 17,46 220,14 475,69 679,59

8 Tĩnh Gia 45828,67 18,36 294,3 5556,78 12331,3 15189,21

Tổng cộng 176170,9 205,74 1563,66 33561,57 60683,54 90228

Nguồn: Tác giả tổng hợp, 2013

Theo bảng 3.1, đến năm 2050 khi mực nƣớc biển dâng cao 30 cm thì 6

huyện, thị xã ven biển và 2 huyện trũng thấp (Hà Trung, Nông Cống) sẽ bị ngập

33.561 ha đất tự nhiên chiếm 19,05% và đến năm 2100 khi mực nƣớc biến dâng 75

cm diện tích ngập là 90.228 ha tƣơng đƣơng 51,22 % tổng diện tích đất tự nhiên của

8 huyện. Bên cạnh đó là việc mặn xâm nhập sâu vào trong nội đồng một cách mạnh

mẽ và trầm trọng, gây mặn hóa các vùng đất sản xuất nông nghiệp và nguồn nƣớc

40

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

sinh hoạt, ảnh hƣởng lớn đến sản xuất và đời sống của ngƣời dân địa phƣơng.

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

3.2. ẢNH HƢỞNG CỦA BĐKH ĐẾN QUY HOẠCH MỞ RỘNG THÀNH

PHỐ THANH HÓA ĐẾN NĂM 2025, TẦM NHÌN ĐẾN NĂM 2035

3.2.1. Ảnh hƣởng của BĐKH đến điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên

nhiên khu vực mở rộng thành phố Thanh Hóa

Các khu vực mở rộng của thành phố Thanh Hóa thuộc “Quy hoạch” đã đƣợc

phê duyệt theo điều kiện tự nhiên và địa giới hành chính có thể chia làm 3 nhóm

lớn:

- Các xã nằm ở phía Bắc sông Mã, thuộc địa bàn huyện Hoằng Hóa: Hoằng

Lý, Hoằng Long, Hoằng Anh, Hoằng Quang, Hoằng Đại và thị trấn Tào Xuyên.

- Các xã nằm hƣớng Đông và Đông Nam thành phố hiện tại, thuộc địa bàn

huyện Quảng Xƣơng: Quảng Thịnh, Quảng Đông, Quảng Phú, Quảng Tâm, Quảng

Cát.

- Các xã nằm ở phía Tây và Tây Bắc, thuộc địa bàn các huyện Đông Sơn và

Thiệu Hóa: Đông Lĩnh, Đông Tân, Đông Hƣng, Đông Vinh và thị trấn Nhồi, Thiệu

Dƣơng, Thiệu Khánh, Thiệu Vân.

Sử dụng các kết quả khảo sát của học viên trong quá trình thực hiện đề tài, các

bản đồ địa hình khu vực tỷ lệ 1/25.000 và bản đồ địa chất đô thị Thanh Hóa do Liên

đoàn bản đồ địa chất xây dựng năm 1996 và các tƣ liệu khoa học đã công bố khác

[14] có thể đƣa ra bảng tổng hợp so sánh điều kiện tự nhiên kinh tế xã hội 3 nhóm

41

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

xã nằm trong vùng quy hoạch mở rộng thành phố Thanh Hóa (Bảng 3.2).

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Bảng 3.2. Điều kiện tự nhiên kinh tế xã hội các xã thuộc thành phố Thanh Hóa mở rộng

Vị trí địa lý Địa hình Cấu trúc địa chất

- Nằm phía Bắc - Địa hình thấp dần từ đê vào đất liền với độ cao Theo Bản đồ địa chất thành phố Thanh Các xã

sông Mã, ven đê 2 chân đê khoảng 6m. Vào phía trong lục địa, địa Hóa do Liên đoàn bản đồ địa chất năm thuộc

con sông lớn là sông hình giảm xuống còn từ 1-2m với nhiều hồ ao tự 1996: huyện

nhiên. Phần ngoài đê, độ cao địa hình từ 3-6m. Mã và sông Tào. Hoằng - Thành tạo cổ nhất là đá vôi, địa tầng

Hóa: - 70% diện tích đất là đất canh tác, 15% là đất Cambri tầng Hàm Rồng (chú giải) lộ ra - Tọa độ: Hoằng Anh, thổ cƣ, 11% đất cơ sở hạ tầng, đƣờng giao thông, duy nhất ở núi Ngọc (cầu Hàm Rồng), + Cực Nam: ở Hoằng Đại, còn lại là mục đích khác. Hoằng Đại: Hoằng Lý, phần trầm tích còn lại là trầm tích đệ tứ 1-2 có thành phần cát, cát bột, sét. Qiv - Khu vực ngoài đê chủ yếu là đất bãi, sử dụng Vĩ độ: 19047’15’’ Hoằng

chủ yếu cho canh tác nông nghiệp. Tuy nhiên có Long, thị Kinh độ: 1050 50’01’’ - Phần ngoài đê là các trầm tích hiện 3 chủ yếu là cát, đây là đại đệ tứ Qiv một số khu đất dân cƣ thuộc 2 xã Hoằng Đại và trấn Tào vùng nằm trong đới đứt gãy sông Mã + Cực Bắc: ở Hoằng Quang (nằm ngoài đê sông Mã) (50 hộ Xuyên đang hoạt động [34]. Hoằng Lý: thuộc xã Hoằng Quang, 15 hộ Hoằng Đại). Tại xã

Hoằng Lý: đất đai chủ yếu là phù sa sông Mã, bao Vĩ độ: 19050’40’’

42

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

gồm các thành tạo trầm tích có thành phần từ sét

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Vị trí địa lý Địa hình Cấu trúc địa chất

Kinh độ:105047’10’’ đến cát bột, lộ lên một điểm cao là Núi Ngọc tại

phƣờng Nam Ngạn.

Tọa độ: - Nằm sát đê sông Mã (Quảng Phú), địa hình: - Khu vực nằm trong vùng sụt lún, rìa Các xã

70% diện tích dƣới 2m, 20% diện tích địa hình nam của đứt gãy sông Mã; chiều dày thuộc + Cực Bắc: ở Quảng

có độ cao từ 2-3m, 10% có độ cao trên 3m. lớp trầm tích bở rời lớn 50-70m. huyện Phú:

1-2

Quảng - Địa hình có xu hƣớng trũng giữa, là ranh giới - Các thành tạo trầm tích chủ yếu: cát Vĩ độ: 19047’10” Xƣơng: của xã Quảng Phú với Quảng Đông và Quảng và cát bột kết (Quảng Phú) dịch chuyển Kinh độ: 1050 50’01’’ Gồm: dần từ đê vào vùng đất trung tâm ở phía Cát. Quảng + Cực Nam: ở Nam là sét và sét bột, một số thành tạo - Phần lớn là đất nông nghiệp (60%), 20% đất Thịnh, Quảng Cát: trầm tích bùn lầy (sét chứa vật liệu hữu thổ cƣ, 10% cơ sở hạ tầng, còn lại là đất sử dụng Quảng Cát, cơ, sét than bùn…). Tuổi địa chất của Vĩ độ: 19044’01’’ cho các mục đích khác. Quảng các thành tạo trầm tích trong đê là Đông, Kinh độ: 105043’12’’ mQiv Quảng Phú

43

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

- Khu vực ngoài đê Quảng Phú có các

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

3 trầm tích sông-biển al-m-Qiv

Vị trí địa lý Địa hình Cấu trúc địa chất

Tọa độ: - 3 xã thuộc huyện Thiệu Hóa gồm Thiệu - Thiệu Dƣơng, Thiệu Khánh, Thiệu Các xã

Dƣơng, Thiệu Khánh, Thiệu Vân có địa hình là Vân các thành tạo đá gốc lộ ra khá rõ, thuộc + Cực Bắc: ở Thiệu

các thung lũng nằm trong các khu vực núi sót. bao gồm đá vôi tuổi Cacbon-Pecmi C- huyện Đông Dƣơng:

Địa hình chia làm 2 kiểu: các đồng bằng trũng Sơn và P1bs, D1np tạo nên các đồi thấp ở Thiệu Vĩ độ: 19051’20’’ giữa núi, có độ cao địa hình > 4m chiếm 70%; Khánh và các đồi ở Thiệu Dƣơng. Đá Thiệu Hóa

Kinh độ: 105044’05’’ địa hình đồi thấp với các đồi cao 80-100 m. Đất phun trào bazan lộ ra tại núi Đọ. Trầm Gồm: nông nghiệp chiếm 60% diện tích, đất dân cƣ tích đệ tứ chủ yếu có tuổi Qiv1-2 phủ + Cực Nam: ở Đông Thiệu 15%, còn lại đất rừng, đồi trống và các loại đất khắp diện lộ vùng đồng bằng trong Vinh Khánh, khác. Phía Bắc là hệ thống đê nằm trên đá gốc thung lũng mỏng từ 10-20 m. Các xã Thiệu Vĩ độ: 19044’01’’ khá vững chắc, dân cƣ sống chủ yếu trong đê, thuộc Thiệu Hóa nằm trong đới đứt gãy Dƣơng, tuy nhiên tại xã Thiệu Dƣơng có tới 400 hộ dân sông Mã có xu hƣớng nâng là chủ yếu. Kinh độ: 105043’12’’ Thiệu Vân sống ngoài đê sông Mã. - Các xã thuộc huyện Đông Sơn: Đá (Thiệu

- Các xã thuộc huyện Đông Sơn địa hình chủ gốc gồm các thành tạo đá vôi Cacbon- Hóa); Đông

44

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

yếu gồm 2 dạng núi và đồng bằng. Các núi thuộc Lĩnh, Đông Pecmi. Đá trầm tích P2ct lộ ra ở Đông

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Vị trí địa lý Địa hình Cấu trúc địa chất

các xã Đông Lĩnh, Đông Hƣng, Đông Vinh (núi Lĩnh. Các núi đá vôi lộ ra ở Đông Tân, Đông

Nhồi) có độ cao khoảng 200m. Vùng đồng bằng Vinh, Đông Hƣng, Đông Vinh chủ yếu là C-P1bs,

có xu hƣớng thấp dần từ Bắc với cao độ 3,5- Hƣng, Thị

5,0m và xuống Nam với cao độ 2-3m, thấp nhất D1np. Phần còn lại các trầm tích đệ tứ chủ yếu là Qiv1-2. Chiều dày tầng trầm trấn Nhồi

là Đông Vinh. Đất đai chủ yếu là đất nông tích bở dời không đều, dày 30-40 m ở (Đông Sơn)

nghiệp (trống lúa 2 vụ và xen với đất màu). Tỷ lệ Đông Vinh đến biến mất hoàn toàn ở

đất nông nghiệp chiếm 50% diện tích, 30% là đất những khu vực lộ đá gốc.

núi đá và đồi rừng, phần còn lại là đất thổ cƣ và

45

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

đất hạ tầng cơ sở.

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Sử dụng bảng tổng hợp các số liệu về điều kiện tự nhiên khu vực: địa hình,

địa chất, đất đai, tài nguyên nƣớc ngầm, nƣớc mặt; tài nguyên rừng, khoáng sản

(Bảng 3.2) đã đƣợc xây dựng trên có thể dự báo các ảnh hƣởng môi trƣờng của

BĐKH tới các xã thuộc địa bàn quy hoạch mở rộng thành phố Thanh Hóa (Bảng

3.3).

Bảng 3.3. Tổng hợp so sánh các ảnh hƣởng của BĐKH tới điều kiện tự

nhiên và tài nguyên thiên nhiên ở các khu vực mở rộng trong quy

hoạch thành phố Thanh Hóa

Khu vực Hiện trạng tự Thuận lợi Khó khăn Tác động /

Ảnh hƣởng thành phố nhiên và tài

Thanh Hóa nguyên thiên

mở rộng nhiên

- Địa hình - Vận chuyển - Xây dựng hạ - Chi phí xây Các xã thuộc

thấp; đê sông đƣờng sông; tầng đô thị dựng cơ sở hạ huyện

yếu, khả năng tận dụng sông (cấp, thoát tầng đô thị Hoằng Hóa

sạt lở cao đòi Mã làm động nƣớc, giao cao; thƣờng

hỏi phải bê lực phát triển thông) khó xuyên đối

tông hóa khi giao thông và khăn; các mặt với ngập

chuyển thành du lịch, dịch tuyến đê cần úng;

đô thị. vụ. phải kiên cố - Các tác

hóa, cần có - Nƣớc ngầm động của

cầu, phà để kết và nƣớc sông BĐKH và tai

nối giao thông nhiễm mặn; biến thiên

đô thị; nhiên (dâng - Tầng trầm

- Tiềm ẩn tai cao mực nƣớc tích dày;

46

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

biến lũ lụt, vỡ biển, lũ, hạn, - Nằm gần đê đê. nhiễm mặn..) sông, biển.

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

khá mạnh mẽ.

- Nhu cầu ổn

định chỗ ở

cho các hộ

dân sống

ngoài đê và

ven đê cao.

- Địa hình - Hạ tầng cơ - Xây dựng cơ - Chi phí xây Các xã thuộc

thấp, trũng, sở dễ gắn kết sở hạ tầng đô dựng hạ tầng huyện

vùng đất yếu, với đô thị hiện thị ( nhà cao đô thị cao do Quảng

tầng trầm tích có; tầng, cấp thoát nhu cầu san Xƣơng

dày; nƣớc, cần kiên lấp mặt bằng,

cố hóa đê sông gia cố nền - Đất chủ yếu

Mã ) khó móng công trồng lúa và

khăn; trình nhà cao canh tác nông

tầng, gia cố nghiệp lớn;

đê, cấp thoát - Nƣớc ngầm, nƣớc đô thị; nƣớc sông bị - Tiềm ẩn tai - Thƣờng nhiễm mặn, ; biến úng ngập xuyên đối đô thị vì địa mặt với nguy hình trũng và cơ úng ngập đang bị lún với đô thị; tốc độ khoảng

1-2 cm/năm;

- Các tác - Khó khăn

động của trong chuyển

47

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

BĐKH và đô đổi nghề

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

nghiệp cho thị hóa đối

nông dân; với ngƣời dân

địa phƣơng

rất mạnh.

- Địa hình cao; - Hạ tầng cơ - Cần có kiến - Chi phí xây Các xã thuộc

sở dễ kết nối thức tốt về lịch dựng cơ sở hạ huyện Thiệu - Nƣớc ngầm

với đô thị hiện sử và môi tầng thấp; Hóa và Đông không nhiễm

có; trƣờng trong Sơn mặn; - Tác động

quy hoạch đô mạnh mẽ của - Chuyển đổi - Đất trồng thị; đô thị hóa tới kinh tế nông lúa, đất đồi

nghiệp sang - Tiềm ẩn môi trƣờng; hoang;

công nghiệp nguy cơ hủy - Các tác - Tầng trầm và dịch vụ đô hoại các giá trị động của tích mỏng, thị; môi trƣờng và BĐKH có thể nhiều nơi lộ đá tài nguyên giảm thiểu. - Các giá trị tự gốc. thiên nhiên nhiên và di

hiện có. tích lịch sử

phát huy trong

phát triển đô

thị .

Kết quả bảng 3.3 cho thấy trong ba khu vực mở rộng, chi phí xây dựng, vận

hành và ảnh hƣởng của BĐKH thấp nhất thuộc về các xã thuộc huyện Thiệu Hóa và

Đông Sơn trong quy hoạch mở rộng thành phố Thanh Hóa đến năm 2025, tầm nhìn

đến năm 2035. Hai khu vực còn lại là các xã thuộc huyện Hoằng Hóa và huyện

Quảng Xƣơng trong quy hoạch mở rộng thành phố Thanh Hóa tiềm ẩn rất nhiều khó

khăn và tăng chi phí xây dựng và bảo trì hạ tầng cơ sở đô thị trong bối cảnh gia tăng

tác động BĐKH (thay đổi chế độ mƣa, lũ trên sông Mã, dâng cao mực nƣớc biển...).

48

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Tuy nhiên, việc mở rộng thành phố Thanh Hóa sang địa bàn các huyện Đông Sơn

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

và Thiệu Hóa đòi hỏi chi phí cao cho việc đánh giá tác động môi trƣờng đối với các

giá trị tài nguyên thiên nhiên và di tích lịch sử hiện có trong khu vực.

3.2.2. Ảnh hƣởng của BĐKH đến hoạt động kinh tế xã hội khu vực mở

rộng thành phố Thanh Hóa theo quy hoạch

Trong các hoạt động kinh tế chính của khu vực nghiên cứu thì nông nghiệp

là hoạt động bị ảnh hƣởng nhiều nhất bởi biến đổi khí hâu. Nhiệt độ tăng làm năng

suất cây trồng trong những năm gần đây giảm do dịch bệnh có điều kiện phát triển,

nhu cầu nƣớc cho cây trồng tăng trong khi nguồn nƣớc bị hạn chế do hạn hán. Các

hiện tƣợng thời tiết cực đoan nhƣ bão lũ, áp thấp nhiệt đới, hạn hán gây thiệt hại

nặng nề đối với cây trồng do mùa màng bị tàn phá, cây trồng bị đổ, gẫy…; các cơ

sở hạ tầng chăn nuôi nhƣ chuồng trại, ao hồ bị tàn phá. Qua phỏng vấn ngƣời nông

dân tại ba xã Thiệu Dƣơng, Quảng Cát và Hoằng Đại, số ngày nắng kéo dài trong

những mùa vụ gần đây gây không ít khó khăn cho công tác làm nông, ngƣời nông

dân phải ra đồng cấy lúa từ 1-2 giờ sáng để tránh nắng, không gây ảnh hƣởng tới

cây mạ non.

Ảnh hƣởng của biến đổi khí hậu tới lĩnh vực giao thông làm ảnh hƣởng

không nhỏ tới hoạt động kinh tế của ngƣời dân tại khu vực nghiên cứu. Sự gia tăng

nhiệt độ gây ra một số tác động đến cơ sở hạ tầng và phƣơng tiện giao thông nhƣ:

làm hƣ hỏng và giảm tuổi thọ của đƣờng bộ, mực nƣớc tối thiểu đảm bảo cho điều

kiện vận hành đƣờng thủy có khả năng bị ảnh hƣởng, tăng nguy cơ hƣ hỏng và làm

giảm tuổi thọ các thành phần của phƣơng tiện giao thông nhƣ động cơ, xăm, lốp…,

chi phí vận chuyển tăng. Sự gia tăng lƣợng mƣa, gia tăng cƣờng độ và tần suất áp

thấp nhiệt đới, bão gây gián đoạn hệ thống vận chuyển, hệ thống tín hiệu, dịch vụ

trung chuyển bị đứt đoaạn, ách tắc giao thông…

Việc phân tích các số liệu kinh tế xã hội của 19 xã thuộc địa bàn mở rộng của

thành phố Thanh Hóa, kết hợp với số liệu khảo sát thực địa của học viên cho phép

bƣớc đầu đƣa ra bảng tổng hợp về ảnh hƣởng của BĐKH đến hoạt động kinh tế xã

49

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

hội của dân cƣ thuộc địa bàn mở rộng theo ba khu vực (Bảng 3.4).

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Bảng 3.4. Tổng hợp ảnh hƣởng BĐKH đến kinh tế xã hội ở các khu vực mở

rộng thành phố Thanh Hóa đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035

Khu vực Hiện trạng Thuận lợi Khó khăn Tác động /

thành phố kinh tế xã hội Ảnh hƣởng

Thanh Hóa

mở rộng

- Kinh tế chủ - Hạ tầng đô - Khó khăn - Chi phí xây Các xã thuộc

yếu là trồng thị phát triển trong xây dựng dựng và bảo huyện

lúa, nuôi trồng thúc đẩy phát cơ sở hạ tầng trì cơ sở hạ Hoằng Hóa

thủy sản, dịch triển kinh tế và và chuyển đổi tầng đô thị

vụ gắn với dịch vụ đô thị; kinh tế; cao;

giao thông - Xu hƣớng - Khó khăn - Chi phí cao

đƣờng thủy; chuyển đổi trong duy trì cho việc

- Mức độ đô kinh tế sang cơ sở hạ tầng chuyển đổi

thị hóa thấp. các lĩnh vực ít phục vụ đô thị kinh tế;

chịu tác động hóa trong điều - Chi phí cao

của BĐKH. kiện gia tăng trong ứng phó

50

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

BĐKH. với BĐKH.

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Khu vực Hiện trạng Thuận lợi Khó khăn Tác động /

thành phố kinh tế xã hội Ảnh hƣởng

Thanh Hóa

mở rộng

- Kinh tế chủ - Hạ tầng đô - Khó khăn - Chi phí xây Các xã thuộc

yếu là trồng thị thúc đẩy trong xây dựng dựng và vận huyện

lúa, rau, màu, phát triển công và bảo trì hạ hành hạ tầng Quảng

dịch vụ đô thị nghiệp, dịch tầng cơ sở đô cơ sở đô thị; Xƣơng

quy mô nhỏ; vụ đô thị và thị; - Chi phí cao

chuyển đổi - Mức độ đô - Khó khăn trong vấn đề

nghề nghiệp; thị hóa trung trong giải ứng phó với

bình. - Xu hƣớng quyết lao BĐKH;

chuyển đổi động, việc làm - Tăng chi phí

kinh tế từ nông và quản lý đất kiểm soát ô

nghiệp sang đai đối với dân nhiễm môi

các ngành ít cƣ địa phƣơng; trƣờng.

chịu tác động - Gia tăng ô

của BĐKH. nhiễm môi

trƣờng nƣớc.

- Kinh tế chủ - Hạ tầng đô - Khó khăn - Chi phí quy Các xã thuộc

yếu là nông thị thúc đẩy trong xây dựng hoạch phát huyện Thiệu

nghiệp và tiểu phát triển kinh quy hoạch triển cao; Hóa và Đông

tế và chuyển phát triển đô thủ công Sơn

nghiệp; đổi ngành thị;

nghề sang - Tiềm ẩn - Cần có

công nghiệp nhiều giá trị tài phƣơng án bảo

51

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

và dịch vụ đô nguyên thiên vệ và bảo tồn

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Khu vực Hiện trạng Thuận lợi Khó khăn Tác động /

thành phố kinh tế xã hội Ảnh hƣởng

Thanh Hóa

mở rộng

nhiên và di thị; di tích lịch sử

tích phục vụ và các môi - Các giá trị tài

phát triển trƣờng tự nguyên thiên

KTXH nhiên có giá trị nhiên và lịch

(rừng, địa sử thuận lợi

hình...). cho phát triển

KTH.

Kết quả bảng 3.4 cho thấy: việc mở rộng thành phố Thanh Hóa thuận lợi cho

sự phát triển kinh tế xã hội địa phƣơng, chuyển đổi nghề nghiệp của dân cƣ theo

hƣớng giảm thiểu các tác động tiêu cực của BĐKH. Tuy nhiên, chi phí xây dựng và

bảo trì hạ tầng đô thị ở các xã mở rộng thuộc địa bàn hai huyện Hoằng Hóa và

Quảng Xƣơng sẽ tăng cao trong bối cảnh gia tăng tác động của biến đổi khí hậu khu

vực và kiểm soát ô nhiễm môi trƣờng. Khu vực các xã mở rộng thuộc địa bàn các

huyện Thiệu Hóa và Đông Sơn có nhiều thuận lợi hơn trong việc ứng phó với tác

động môi trƣờng của BĐKH và đô thị hóa; nhƣng để phát triển bền vững các dạng

tài nguyên phục vụ cho phát triển KTXH cần phải chất lƣợng các báo cáo đánh giá

tác động môi trƣờng và quy hoạch xây dựng hạ tầng đô thị.

3.2.3. Nhận thức của ngƣời dân về BĐKH và tác động môi trƣờng liên

quan đến quy hoạch mở rộng thành phố Thanh Hóa

Số liệu phân tích và trình bày trong nội dung này đƣợc rút ra từ 90 phiếu điều

tra dân cƣ do học viên trực tiếp thực hiện đối với ba xã đại diện (Thiệu Dƣơng,

Quảng Cát, Hoằng Đại) trong thời gian tiến hành đề tài nghiên cứu. Mẫu phiếu điều

52

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

tra đƣợc trình bày trong phần phụ lục 1. Các phiếu điều tra đƣợc xử lý bằng phần

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

mềm Microsoft Excel. Kết quả xử lý theo từng nội dung đƣợc trình bày cụ thể trong

các biểu đồ (Hình 3.6 - 3.22).

Đối tƣợng tham gia phỏng vấn ở ba xã Thiệu Dƣơng, Quảng Cát và Hoằng

Đại chủ yếu ở nhóm tuổi từ 41 - 60 tuổi (chiếm 45%), 37% số ngƣời đƣợc hỏi thuộc

độ tuổi từ 16-40 tuổi và 18% tổng số ngƣời đƣợc phỏng vấn ở độ tuổi trên 60 tuổi

(Hình 3.6). Đa số ngƣời dân tham gia phỏng vấn làm nghề trồng trọt (chiếm 45%),

25% tổng số thuộc nhóm nghề dịch vụ/buôn bán/nghề phụ, 22% làm nghề khác (ví

dụ nhƣ đan cót ở xã Thiệu Dƣơng, làm công nhân may ở xã Hoằng Đại…), 7%

trong số đó làm nghề đánh bắt, khai thác thủy sản và 2% số ngƣời đƣợc hỏi làm

nghề nuôi trồng thủy sản (Hình 3.7).

Khi đƣợc hỏi về sự ảnh hƣởng của quy hoạch mở rộng Thành phố Thanh

Hóa, đại đa số ngƣời dân đều cho rằng, đời sống kinh tế, văn hóa của họ bị ảnh

hƣởng rất nhiều từ khi có quy hoạch này. Cụ thể, có tới 80% số ngƣời tham gia

phỏng vấn đồng ý rằng đời sống kinh tế, văn hóa của họ bị ảnh hƣởng (Hình 3.8) và

phần lớn ngƣời dân đều cho rằng sau khi khu vực nhà ở của họ thành đô thị, các

khoản đóng góp, học phí cho con em đi học đều tăng lên trong khi thu nhập vẫn

không thay đổi gây ra không ít khó khăn cho cuộc sống hàng ngày của họ. Bên cạnh

đó, nhờ có quy hoạch mở rộng, các công trình xã hội nhƣ trƣờng học, đƣờng điện,

đƣờng nƣớc đƣợc tu sửa và xây dựng mới nhiều hơn, môi trƣờng sống đƣợc cải

thiện hơn, ý thức của ngƣời dân về bảo vệ môi trƣờng sống cao hơn, từ đó hình

thành nhiều nét văn hóa mới, tạo nên bộ mặt mới cho khu vực dân cƣ sinh sống.

Sự ảnh hƣởng của quy hoạch mở rộng Thành phố Thanh Hóa đến đời sống

kinh tế, văn hóa của ngƣời dân là khác nhau tại ba xã Thiệu Dƣơng, Quảng Cát và

Hoằng Đại thể hiện ở hình 3.8, hình 3.9 và hình 3.10 lần lƣợt phân theo độ tuổi và

53

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

phân theo giới tính.

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Hình 3.6. Số lƣợng ngƣời dân tại ba xã Thiệu Dƣơng, Quảng Cát và Hoằng Đại

tham gia phỏng vấn phân theo độ tuổi

Nguồn: Tác giả tổng hợp, 2013

Hình 3.7. Số lƣợng ngƣời dân tại ba xã Thiệu Dƣơng, Quảng Cát, Hoằng Đại

tham gia phỏng vấn phân theo các ngành nghề khác nhau

54

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Nguồn: Tác giả tổng hợp, 2013

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Hình 3.8. Số lƣợng ngƣời dân bị ảnh hƣởng đến đời sống kinh tế, văn hóa từ

quy hoạch mở rộng Thành phố Thanh Hóa

Nguồn: Tác giả tổng hợp, 2013

Hình 3.9. Số lƣợng ngƣời dân bị ảnh hƣởng đến đời sống kinh tế, văn hóa từ

quy hoạch mở rộng Thành phố Thanh Hóa theo giới tính

55

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Nguồn: Tác giả tổng hợp, 2013

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Hình 3.10. Số lƣợng ngƣời dân bị ảnh hƣởng đến đời sống kinh tế, văn hóa từ

quy hoạch mở rộng Thành phố Thanh Hóa theo độ tuổi

Nguồn: Tác giả tổng hợp, 2013

Khi đƣợc hỏi về biến đổi khí hậu, 50% số ngƣời đƣợc hỏi trả lời rằng họ

chƣa từng nghe về biến đổi khí hậu, 50% còn lại từng nghe về biến đổi khí hậu, họ

cho rằng các biểu hiện chính của biến đổi khí hậu mà họ quan sát đƣợc là những

năm gần đây, mƣa nắng thất thƣờng hơn, bão lũ và các hiện tƣợng thời tiết cực đoan

xảy ra nhiều hơn. Nguồn thông tin chủ yếu cung cấp cho họ về biến đổi khí hậu là

từ phƣơng tiện thông tin đại chúng (tivi, báo đài, internet). Trong ba xã đƣợc lựa

chọn phỏng vấn, xã Quảng Cát là xã mà ngƣời dân tham gia phỏng vấn nhận thức

về biến đổi khí hậu nhiều hơn (60% tổng số ngƣời đƣợc hỏi) so với hai xã còn lại là

56

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Thiệu Dƣơng và Hoằng Hóa (Hình 3.11).

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Hình 3.11. Nhận thức của ngƣời dân ở ba xã Thiệu Dƣơng, Quảng Cát và

Hoằng Đại về biến đổi khí hậu

Nguồn: Tác giả tổng hợp, 2013

Theo giới tính và theo độ tuổi nhận thức về biến đổi khí hậu có sự khác

nhau ở từng xã Thiệu Dƣơng, Quảng Cát và Hoằng Đại đƣợc thể hiện ở hình 3.12

và hình 3.13.

Hình 3.12. Nhận thức của ngƣời dân về biến đổi khí hậu phân theo giới tính tại

ba xã Thiệu Dƣơng, Quảng Cát và Hoằng Đại

57

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Nguồn: Tác giả tổng hợp, 2013

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Theo biểu đồ Hình 3.12, trong số 50% ngƣời dân đã từng nghe và nhận

thức đƣợc về biến đổi khí hậu, 57% là nam và 43% là nữ ở cả ba xã. Ở xã Thiệu

Dƣơng và Quảng Cát đều thể hiện xu hƣớng giới tính nam đã từng nghe và nhận

thức về biến đổi khí hậu nhiều hơn so với ở Hoằng Đại, tỷ lệ nam và nữ nhận thức

về biến đổi khí hậu là nhƣ nhau.

Trong số 50% số ngƣời tham gia phỏng vấn chƣa từng nghe về biến đổi

khí hậu thì lƣợng ngƣời là nữ lại nhiều hơn nam (tỷ lệ là 60% nữ so với 40% nam).

Hai xã là Thiệu Dƣơng và Hoằng Đại cũng tuân theo xu hƣớng chung này, riêng ở

xã Quảng Cát thì tỷ lệ ngƣời dân không biết gì về biến đổi khí hậu theo giới tính

nam và nữ là nhƣ nhau.

Hình 3.13. Nhận thức của ngƣời dân về biến đổi khí hậu phân theo độ tuổi tại

ba xã Thiệu Dƣơng, Quảng Cát và Hoằng Đại

Nguồn: Tác giả tổng hợp, 2013

Phân theo độ tuổi, nhóm tuổi nhận thức rõ ràng nhất về biến đổi khí hậu

cũng nhƣ các tác động của nó là nhóm tuổi từ 41-60 (chiếm 50% tổng số ngƣời

tham gia phỏng vấn trả lời rằng họ có nhận thức về biến đổi khí hậu), sau đó là

nhóm tuổi từ 16-40 tuổi (chiếm 29%) và cuối cùng là nhóm ngƣời trên 60 tuổi

58

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

(chiếm 21%) (Hình 3.13).

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Cũng theo biểu đồ hình 3.13, trong số 50% ngƣời đƣợc hỏi trả lời rằng họ

chƣa từng nghe hoặc biết gì về biến đổi khí hậu thì đa số họ là những ngƣời thuộc

nhóm tuổi từ 16-40 tuổi (chiếm 83%), đặc biệt là ở xã Thiệu Dƣơng và Hoằng Đại,

100% số ngƣời tham gia phỏng vấn không biết gì về biến đổi khí hậu nằm ở nhóm

tuổi từ 16-40 tuổi.

Sau khi hình thành đô thị, khu vực nhà ở của ngƣời dân hiện tại có thể trở

thành vùng trũng nƣớc trong tƣơng lai, Biểu đồ hình 3.14 thể hiện số lƣợng ngƣời

dân tại ba xã này chấp nhận hoặc không chấp nhận tiếp tục sống trong điều kiện

vùng trũng nƣớc sau khi khu vực nhà ở của họ trở thành đô thị.

Hình 3.14. Số lƣợng ngƣời dân chấp nhận sống trong điều kiện vũng trũng

nƣớc sau khi hình thành đô thị ở ba xã Thiệu Dƣơng, Quảng Cát và

Hoằng Đại

Nguồn: Tác giả tổng hợp, 2013

Biều đồ hình 3.14 cho thấy, số ngƣời dân chấp nhận sống trong điều kiện

vùng trũng nƣớc sau khi khu vực nhà ở của họ hình thành đô thị là 10% so với 90%

ngƣời dân không chấp nhận sống trong điều kiện nhƣ vậy. Xã Thiệu Dƣơng là xã có

số ngƣời dân đồng ý sống trong điều kiện vùng trũng nƣớc sau khi khu vực của họ

59

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

hình thành đô thị nhiều nhất, 15% so với con số này ở xã Quảng Cát là thấp nhất,

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

chỉ 5% trong số ngƣời dân đƣợc hỏi chấp nhận sống trong điều kiện vùng trũng

nƣớc nhƣ vậy.

Nhƣ vậy, thông qua phỏng vấn ngƣời dân tại ba xã Thiệu Dƣơng, Quảng Cát

và Hoằng Đại, đa số ngƣời dân đƣợc phỏng vấn không đồng ý sống trong điều kiện

vùng trũng nƣớc sau khi khu vực nhà ở của họ hình thành đô thị. Vì vậy, cần có

những giải pháp thích hợp để giải quyết vấn đề này, tránh để xảy ra những bức xúc

nghiêm trọng từ phía ngƣời dân.

Một vấn đề đáng lƣu tâm là vấn đề cấp nƣớc sử dụng cho ngƣời dân. Các nhà

máy nƣớc hiện tại của thành phố Thanh Hóa đều đƣợc quy hoạch xây dựng và nâng

cấp ở khu vực phía Tây và Tây Bắc. Nhà máy nƣớc sông Mã dự kiến xây dựng ở

Hoằng Giang, cách cầu Hàm Rồng khoảng 10km về phía Tây Bắc về lâu dài khó

phát huy đƣợc công suất do mức độ nhiễm mặn của nƣớc sông Mã sẽ tăng mà

nguyên nhân là do dâng cao mực nƣớc biển trong xu hƣớng biến đổi khí hậu. Chi

phí, tổn thất nƣớc trong quá trình cấp nƣớc sẽ tăng khi nguồn cấp nƣớc ở xa khu

vực tiêu thụ và những chi phí này cuối cùng, ngƣời dân phải là ngƣời gánh chịu.

Trong trƣờng hợp các khu xây dựng chƣa tiếp cận đƣợc nguồn nƣớc cấp của các

nhà máy nƣớc thành phố, ngƣời dân và doanh nghiệp không thể tìm đƣợc nguồn

nƣớc ngọt từ nƣớc ngầm hoặc nƣớc mặt cần thiết cho hoạt động sống của mình. Tại

thôn 4, xã Thiệu Dƣơng, qua phỏng vấn một số hộ xung quanh nhà văn hóa thôn,

ngƣời dân cho biết hiện nay chƣa có đƣờng nƣớc sạch của thành phố cấp đến khu

vực, ngƣời dân chủ yếu dùng nƣớc giếng khoan, giếng đào và trong quá trình sử

dụng nƣớc đã có thấy hiện tƣợng nƣớc bị nhiễm mặn.

Thanh Hóa nằm trong khu vực Bắc Trung Bộ, là một trong số các khu vực dễ

bị tổn thƣơng nhất bởi tác động của biến đổi khí hậu, điều này sẽ tác động trực tiếp

đến nhiều ngành kinh tế khác nhau, đặc biệt là ngành nông nghiệp bởi phần lớn

diện tích đất là dành cho sản xuất nông nghiệp và hơn một nửa lực lƣợng lao động

tập trung cho ngành này. Xâm nhập mặn là một trong số các biểu hiện của biến đổi

60

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

khí hậu gây ảnh hƣởng lớn tới đời sống và sản xuất của ngƣời dân. Biểu đồ hình

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

3.15 thể hiện số lƣợng ngƣời dân bị ảnh hƣởng tới hoạt động kinh tế tại ba xã Thiệu

Dƣơng, Quảng Cát và Hoằng Đại khi nƣớc mặn xâm nhập tới khu vực họ sinh sống

và sản xuất.

Hình 3.15. Số lƣợng ngƣời dân bị ảnh hƣởng đến hoạt động kinh tế khi nƣớc

mặn xâm nhập

Nguồn: Tác giả tổng hợp, 2013

Hình 3.16. Ảnh hƣởng của xâm nhập mặn tới các ngành nghề khác nhau tại ba

xã Thiệu Dƣơng, Quảng Cát và Hoằng Đại

61

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Nguồn: Tác giả tổng hợp, 2013

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Biểu đồ hình 3.15 cho thấy: có 67% trong tổng số 90 ngƣời đƣợc hỏi trả lời

rằng hoạt động kinh tế của họ bị ảnh hƣởng khi nƣớc mặn xâm nhập và trong ba xã

đƣợc phỏng vấn thì tại xã Thiệu Dƣơng và xã Hoằng Đại, số ngƣời bị ảnh hƣởng là

70% tổng số ngƣời tham gia phỏng vấn, lớn hơn so với 60% ngƣời đƣợc hỏi ở xã

Quảng Cát cho rằng hoạt động kinh tế của họ có bị ảnh hƣởng khi nƣớc mặn xâm

nhập.

Biến đổi khí hậu đã tác động không nhỏ đến sản xuất nông nghiệp, làm thay

đổi cấu trúc mùa, nhiệt độ. Lƣợng mƣa gia tăng và phân bổ không đồng đều vào

mùa mƣa, trong khi lại suy giảm trong mùa khô; nhiệt độ tăng trong mùa hè và

chênh lệch lớn về nền nhiệt trong mùa đông sẽ tác động không nhỏ đến sản xuất

nông nghiệp. Trong số 90 ngƣời dân đƣợc hỏi trả lời có bị ảnh hƣởng bởi biến đổi

khí hậu thì đa số họ là những ngƣời thuộc nghề trồng trọt thể hiện ở biểu đồ hình

3.16.

Theo biểu đồ hình 3.16, những ngƣời đƣợc phỏng vấn cho rằng trồng trọt là

ngành bị ảnh hƣởng nhiều nhất bởi biến đổi khí hậu, chiếm 52% trong tổng số 48

ngƣời đƣợc hỏi, sau đó là ngành dịch vụ, buôn bán, nghề phụ chiếm 25%. Ngƣời

dân ở các nghề khác nhƣ công nhân may ở xã Hoằng Đại, nghề đan cót ở xã Thiệu

Dƣơng… cũng cho rằng họ bị ảnh hƣởng bởi xâm nhập mặn, chiếm 13% tổng số

ngƣời trả lời là có bị ảnh hƣởng. 8% là số ngƣời dân đánh bắt, khai thác thủy sản

cho rằng xâm nhập mặn có ảnh hƣởng đến hoạt động của họ và thấp nhất là 2% ở

nhóm ngƣời làm nghề nuôi trồng thủy sản. Nhƣ vậy, trong lĩnh vực nông nghiệp tại

ba xã Thiệu Dƣơng, Quảng Cát và Hoằng Đại thì trồng trọt đƣợc nhận định là

ngành chịu nhiều ảnh hƣởng nhất bởi biến đổi khí hậu.

Biểu đồ hình 3.17 thể hiện kết quả phỏng vấn về ảnh hƣởng của quy hoạch

phát triển thành phố Thanh Hóa đến môi trƣờng sống của ngƣời dân tại ba xã Thiệu

62

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Dƣơng, Quảng Cát và Hoằng Đại.

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Hình 3.17. Ảnh hƣởng của quy hoạch phát triển thành phố Thanh Hóa đến môi

trƣờng sống của ngƣời dân tại ba xã Thiệu Dƣơng, Quảng Cát và Hoằng

Đại

Nguồn: Tác giả tổng hợp, 2013

Theo biều đồ hình 3.17, quy hoạch phát triển thành phố Thanh Hóa có ảnh

hƣởng đến môi trƣờng 85% số ngƣời dân tham gia phỏng vấn, con số này ở xã

Thiệu Dƣơng là nhiều nhất, 95% so với xã thấp nhất là xã Quảng Cát, 25% và ở xã

Hoằng Đại là 85%. Những ảnh hƣởng chính sau khi có quy hoạch phát triển thành

phố Thanh Hóa theo ngƣời dân phản ánh có cả tích cực và tiêu cực. Mặt tích cực thể

hiện ở môi trƣờng sống sạch sẽ hơn do ý thức của ngƣời dân đƣợc cải thiện và họ

phải đóng góp phí vệ sinh môi trƣờng để duy trì hệ thống thu gom rác thải và vệ

sinh môi trƣờng. Bên cạnh đó, đi đôi với việc mở rộng về diện tích, quy hoạch phát

triển thành phố Thanh Hóa cũng đã góp phần phát triển về kinh tế - xã hội mà mặt

trái của nó là sự gia tăng các vấn đề tệ nạn xã hội. Qua phỏng vấn ngƣời dân tại xã

Thiệu Dƣơng, các tệ nạn xã hội nhƣ nghiện hút, tiêm chích ma túy… có chiều

hƣớng gia tăng. Nguy hiểm hơn, một số đối tƣợng nghiện hút, tiêm chích ma túy

ngay bên bờ ruộng khiến ngƣời dân đi làm nông không khỏi bức xúc. Ngoài ra, việc

63

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

sử dụng nhiều loại phân bón, thuốc trừ sâu, vứt bỏ bừa bãi chai lọ, bao bì đựng

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

thuốc trừ sâu trong nông nghiệp cũng làm ảnh hƣởng không ít tới môi trƣờng đất,

nƣớc của khu vực.

Quá trình phát triển xây dựng, phát triển hạ tầng bị tác động bởi nƣớc biển

dâng sẽ gây ngập các công trình và nhà cửa. Đặc biệt là các hộ dân đang sinh sống

phía ngoài đê sẽ là đối tƣợng chịu ảnh hƣởng nặng nề nhất. Các hiện tƣợng thời tiết

cực đoan nhƣ nhiệt độ gia tăng, lốc xoáy, bão, áp thấp nhiệt đới xảy ra do BĐKH

cũng góp phần tác động không nhỏ tới công trình xây dựng dân dụng và nhà ở của

nhân dân. Hạn hán gay gắt (đặc biệt vào mùa khô) kết hợp nƣớc biển dâng làm mặn

xâm nhập sâu vào đất liền với nồng độ cao, đi sâu vào hệ thống công trình xây dựng

nội vùng sẽ tác động đến độ an toàn công trình, đặc biệt là các công trình bê tông

nhƣ cống, đập, kênh bê tông… Sau một thời gian dài, mặn sẽ xâm nhập vào lõi sắt,

thép trong công trình gây nên gỉ sét kết cấu từ đó gây mất an toàn, giảm tuổi thọ

công trình, hiệu quả hoạt động công trình không cao, gây lãng phí. Nƣớc biển dâng

làm xâm nhập mặn vào đất liền, do đó ảnh hƣởng đến các hệ thống cấp nƣớc và dẫn

tới nguồn nƣớc ngọt khan hiếm và giá bán nƣớc sạch khi đó sẽ tăng lên. Biểu đồ

hình 3.18 thể hiện sự chấp nhận chi trả khi nguồn nƣớc ngọt khan hiếm và giá bán

nƣớc sạch tăng lên của ngƣời dân tại ba xã Thiệu Dƣơng, Quảng Cát và Hoằng Đại.

Hình 3.18. Sự chấp nhận chi trả khi nguồn nƣớc ngọt khan hiếm, giá bán nƣớc

sạch tăng ba xã Thiệu Dƣơng, Quảng Cát và Hoằng Đại

64

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Nguồn: Tác giả tổng hợp, 2013

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Theo biểu đồ Hình 3.18, có 67% ngƣời dân trong tổng số 90 ngƣời đƣợc hỏi

trả lời họ sẽ chấp nhận chi trả khi giá bán nƣớc sạch tăng, nguyên nhân là bởi họ

không có nguồn nƣớc nào khác để sử dụng. Sự sẵn lòng chi trả ở xã Hoằng Đại

chiếm tỷ lệ lớn nhất, là 75% so với xã thấp nhất là xã Thiệu Dƣơng (55%) và ở giữa

65

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

là xã Quảng Cát (30%).

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

3.3. ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP GIẢM THIỂU TÁC ĐỘNG BIẾN ĐỔI

KHÍ HẬU

3.3.1. Các giải pháp giảm thiểu tác động của BĐKH

3.3.1.1. Giải pháp về quy hoạch

Từ các kết quả phân tích điều kiện tự nhiên kinh tế xã hội trên cho thấy: việc

mở rộng thành phố Thanh Hóa tiềm ẩn nhiều tác động tiêu cực bổ sung từ khía cạnh

tác động của BĐKH và chuyển đổi môi trƣờng từ nông thôn thành đô thị rất khác

nhau cho 3 khu vực. Trong đó, đáng kể nhất là gia tăng chi phí xây dựng hạ tầng đô

thị (kiên cố hóa đê, san nền, cấp thoát nƣớc đô thị, gia cố các công trình cao tầng…;

cũng nhƣ chuyển đổi nghề nghiệp) ở các xã thuộc huyện Hoằng Hóa và huyện

Quảng Xƣơng. Do vậy, việc làm đầu tiên về quy hoạch là rà soát để điều chỉnh lại

các phƣơng án quy hoạch hoặc bổ sung các tính toán chi phí xây dựng cơ sở hạ tầng

vào phƣơng án quy hoạch đã đƣợc phê duyệt.

Các quy hoạch cơ sở hạ tầng giao thông cấp điện, cấp nƣớc sạch đƣợc xem

xét và rà soát để giảm nhẹ và thích ứng với các tác động tiêu cực của biến đổi khí

hậu: gia tăng cƣờng độ bão, lũ, úng ngập. Đối với các dự án thoát nƣớc cần bổ sung

phƣơng án quy hoạch thoát nƣớc cƣỡng bức để chống ngập úng do mƣa cƣờng độ

cao, nƣớc sông lên cao và dâng cao mực nƣớc biển.

Ngoài ra, cần có các nghiên cứu điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất cho các

khu đô thị, khu vực dân cƣ ở những nơi có nguy cơ bị ảnh hƣởng của lũ lụt, nƣớc

biển dâng. Kết quả điều tra nghiên cứu chỉ ra những bất lợi tiềm ẩn về địa hình (địa

hình thấp, trũng), bất lợi về cấp nƣớc cũng nhƣ sự lãng phí các giá trị cảnh quan tự

nhiên hay khó có thể phát huy hết giá trị văn hóa lịch sử của các vùng đất khác khi

quy định hƣớng quy hoạch phát triển thành phố Thanh Hóa theo hƣớng Đông Nam.

Đối với mỗi giải pháp quy hoạch, vấn đề quan trọng là cần đƣợc sự ủng hộ

và đồng tình của ngƣời dân. Sự ủng hộ của ngƣời dân tại ba xã Thiệu Dƣơng,

Quảng Cát và Hoằng Đại nếu có phƣơng án quy hoạch mở rộng thành phố lên phía

66

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Tây, vùng đất cao hơn đƣợc thể hiện ở biểu đồ hình 3.19.

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Hình 3.19. Sự ủng hộ của ngƣời dân tại ba xã Thiệu Dƣơng, Quảng Cát và

Hoằng Đại nếu có phƣơng án quy hoạch mở rộng thành phố Thanh Hóa

lên phía Tây

Nguồn: Tác giả tổng hợp, 2013

Theo biểu đồ hình 3.19, có tới 93% trong số 90 ngƣời tham gia phỏng vấn

hoàn toàn đồng ý nếu nhƣ có phƣơng án quy hoạch thành phố Thanh Hóa lên phía

Tây, thậm chí tại xã Quảng Cát, 100% ngƣời đƣợc hỏi hoàn toàn đồng ý với phƣơng

án này. Những ngƣời tham gia phỏng vấn trả lời là không chiếm 7% đa số là những

ngƣời không quan tâm đến các phƣơng án quy hoạch của thành phố Thanh Hóa.

3.3.1.2. Giải pháp lồng ghép kế hoạch hành động ứng phó với BĐKH

của tỉnh vào các chương trình, dự án phát triển của thành phố Thanh Hóa

nói riêng, của tỉnh Thanh Hóa nói chung

Kế hoạch hành động ứng phó với biến đổi khí hậu của tỉnh Thanh Hóa giai

đoạn 2011-2015, tầm nhìn 2020 đã đƣợc Ủy ban nhân dân tỉnh Thanh Hóa ban hành

kèm theo Quyết định số 2001/QĐ-UBND ngày 23/6/2011.Thực hiện tốt kế hoạch

hành động ứng phó với BĐKH sẽ tạo điều kiện và cơ hội cho các kế hoạch phát

triển của các ngành nông nghiệp, thủy lợi, thủy sản, công nghiệp, năng lƣợng, giao

67

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

thông, xây dựng, khoa học công nghệ nâng cao đƣợc trình độ công nghệ, hiệu quả

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

kinh tế…thực hiện tốt các mục tiêu, nhiệm vụ đã đề ra; Các chƣơng trình, kế hoạch

phát triển KT-XH ổn định và bền vững hơn, giảm bớt rủi ro do BĐKH.

Cần xem xét lồng ghép kế hoạch hành động ứng phó với biến đổi khí hậu của

tỉnh Thanh Hóa vào các chƣơng trình, dự án phát triển của tỉnh về quy hoạch sử

dụng đất, về tài nguyên nƣớc, đối với các ngành kinh tế nhƣ:

- Quy hoạch sử dụng đất tỉnh Thanh Hóa 2011-2020.

- Quy hoạch tổng thể giao thông vận tải tỉnh Thanh Hóa đến năm 2020,

định hƣớng đến năm 2030.

- Chƣơng trình phòng chống giảm nhẹ rủi ro thiên tai tỉnh Thanh Hóa.

- Chƣơng trình phát triển nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới.

- Chƣơng trình nƣớc sạch và vệ sinh môi trƣờng nông thôn…

3.3.2. Các giải pháp thích ứng với biến đổi khí hậu

3.3.2.1. Các giải pháp kỹ thuật, công nghệ thích ứng với biến đổi khí hậu

Đối với vấn đề thông tin liên lạc, giải pháp cơ bản để ổn định thông tin liên

lạc cần phải quan tâm là: tăng cƣờng hạ tầng cơ sở (phƣơng tiện, đƣờng giây, trạm

chuyển tải…) thông tin liên lạc; hiện đại hoá phƣơng tiện thông tin điện thoại (điện

thoại vệ tinh, các đƣờng dây truyền tải tín hiệu bằng cáp quang, các máy phát vô

tuyến tầm xa…).

Đối với đƣờng giao thông, cần phải tăng cƣờng các giải pháp kỹ thuật chống

úng ngập, chống sạt lở, đảm bảo giao thông thông suốt trong mùa mƣa lũ.

Bổ sung các giải pháp bơm hút nƣớc cƣỡng bức đối với hệ thống thoát nƣớc

thải, nƣớc mƣa của các thành phố.

Đầu tƣ nâng cấp hệ thống đê sông và đê biển theo hƣớng kiên cố hoá và nâng

cao đê để đối phó với sự dâng cao của mực nƣớc biển, đặc biệt đối với khu vực mở

68

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

rộng đô thị thuộc huyên Hoằng Hóa và Quảng Xƣơng.

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Hiện đại hoá hệ thống cấp nƣớc sạch đô thị từ nhà máy sản xuất đến đƣờng

ống dẫn nƣớc tới các khu dân cƣ, đảm bảo nƣớc sạch cho nhân dân đƣợc cung cấp

thƣờng xuyên, kể cả khi thời tiết cực đoan.

Nghiên cứu ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất nông nghiệp:

- Đầu tƣ chiều sâu tăng cƣờng tiềm lực KHCN cho Trung tâm ứng dụng

KHNN Thọ Xuân, tiến tới thành lập Viện nghiên cứu Nông nghiệp Thanh Hoá làm

cầu nối gắn kết giữa các nhà khoa học với thực tiến sản xuất nông nghiệp trên địa

bàn tỉnh Thanh Hoá.

- Chuyển đổi cơ cấu cây trồng theo hƣớng sử dụng ít nƣớc hơn, chịu hạn hơn,

xen canh, luân canh với cây trồng có khả năng che phủ và cải tạo đất. Sử dụng các

giống ngắn ngày để né tránh thiên tai.

- Tại những vùng bị nhiễm mặn, vùng nƣớc lợ, thay vì trồng lúa thì chuyển

qua những loại cây khác hoặc chuyển qua sản xuất nuôi trồng thủy sản, biến khó

khăn thành cơ hội bằng cách dùng chính nguồn nƣớc mặn này để nuôi trồng thủy

sản với hiệu quả cao hơn là trồng lúa.

3.3.2.2. Các giải pháp về kinh tế thích ứng với biến đổi khí hậu

Bên cạnh các giải pháp đầu tƣ cơ sở hạ tầng cho ngƣời dân, một số giải pháp

đầu tƣ và tài chính khác có thể cần xem xét: cho vay xây dựng nhà ở kiên cố, xây

dựng cơ sở hạ tầng cấp nƣớc, cấp điện và thoát nƣớc; tƣ vấn ngƣời dân di chuyển

địa điểm nhà ở và các hoạt động sản xuất đến vùng mới hoặc nơi an toàn hơn;

hƣớng dẫn ngƣời dân các biện pháp phòng ngừa hạn chế tác động tiêu cực (biện

pháp chống bão, biện pháp xử lý nƣớc ăn, nƣớc sinh hoạt, biện pháp phòng ngừa

bệnh dịch cho ngƣời và gia súc, biện pháp vệ sinh môi trƣờng sau thiên tai bão, lũ,

úng ngập...).

Đầu tƣ xây dựng và thực thi các chƣơng trình và phƣơng tiện kỹ thuật hỗ trợ

cho các vùng nhạy cảm với các tai biến phát sinh do biến đổi khí hậu (chƣơng trình

69

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

chống úng ngập, cứu nạn thiên tai, hỗ trợ ngƣời nghèo về lƣơng thực, thực phẩm và

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

thuốc chữa bệnh, di dân và ổn định hoạt động sản xuất... ).

3.3.2.3. Các giải pháp về giáo dục truyền thông nhằm thích ứng với biến đổi

khí hậu

Với nhiều ngƣời dân tại các địa phƣơng ở khu vực thành phố Thanh Hóa mở

rộng, vấn đề biến đổi khí hậu vẫn là một chuyện quá xa vời, vì vậy cần tăng cƣờng

tổ chức các buổi nói chuyện, trao đổi cho ngƣời dân để họ nhận thức đƣợc khí hậu

không phải là vấn đề “hàn lâm” mà thực tế nó có tác động rất lớn đến cuộc sống, là

mối đe dọa trực tiếp đến sức khỏe và cuộc sống của con ngƣời. Qua những hoạt

động này, nhận thức và sự hiểu biết của ngƣời dân về các vấn đề biến đổi khí hậu

chắc chắn sẽ tăng lên và góp phần thay đổi hành vi của họ với môi trƣờng. Đây có

thể coi là những bƣớc ban đầu để chuẩn bị năng lực cho ngƣời dân ở những cộng

đồng dễ bị tổn thƣơng bởi biến đổi khí hậu.

Nhận thức của công chúng về biến đổi khí hậu đƣợc xem nhƣ một trong

những chiến lƣợc then chốt để dẫn đến chuyển biến của toàn xã hội sẵn sàng cho

những hành động ứng phó. Chúng ta có thể trông đợi vào công nghệ, chính sách,

nhƣng điều quan trọng hơn cả là cần phải có những thay đổi trong lối sống và hành

vi.

Tại thành phố Thanh Hóa, cần nâng cao nhận thức của cộng đồng bằng nhiều

hình thức trên các phƣơng tiện thông tin đại chúng về tác động BĐKH và các biện

pháp ứng phó nhƣ:

- Tuyên truyền trên các phƣơng tiện thông tin đại chúng về BĐKH và phát

triển bền vững. Tuyên truyền các giải pháp ứng phó với với BĐKH, điều chỉnh các

hệ thống tự nhiên và con ngƣời để phù hợp với môi trƣờng, khí hậu thay đổi, nhằm

ứng phó với những tác động hiện tại hoặc tƣơng lai;

- Xây dựng chƣơng trình, kế hoạch phối hợp với các ngành và đoàn thể quần

chúng để ký kết liên tịch triển khai chƣơng trình hành động về BĐKH. Tổ chức các

70

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

cuộc thi, tìm hiểu về BĐKH, in ấn tài liệu, tờ rơi, hỗ trợ công tác phí cho cán bộ các

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

cấp tổ chức các cuộc vận động, tuyên truyền nâng cao kiến thức cộng đồng và các

biện pháp thích ứng và giảm thiểu biến đổi khí hậu;

- Giảng dạy ngoại khóa về BĐKH, những tác động có hại và các giải pháp

thích ứng trong các trƣờng phổ thông trong hệ thống giáo dục của tỉnh.

- Tăng cƣờng công tác truyền thông, giáo dục môi trƣờng, nâng cao chất lƣợng

thông tin trên báo chí, Đài phát thanh và truyền hình-những kênh thông tin quan

trọng đến ngƣời dân, phổ biến kiến thức về biến đổi khí hậu và các giải pháp ứng

phó cho mọi tầng lớp nhân dân đƣợc biết.

Hình 3.20. Nhu cầu biết thêm về biến đổi khí hậu của ngƣời dân ở 3 xã Thiệu

Dƣơng, Quảng Cát và Hoằng Đại

Nguồn: Tác giả tổng hợp, 2013

Trong số 90 ngƣời đƣợc hỏi về nhu cầu biết thêm về biến đổi khí hậu ở cả 3

xã Thiệu Dƣơng, Hoằng Đại và Quảng Cát, có 50% số ngƣời đƣợc hỏi trả lời họ

muốn đƣợc tìm hiểu thêm về biến đổi khí hậu, 50% số ngƣời đƣợc hỏi trả lời họ

không muốn tìm hiểu thêm/không quan tâm về biến đổi khí hậu. Trong số 50% số

ngƣời muốn tìm hiểu về biến đổi khí hậu, nội dung họ muốn tìm hiểu đó là biến đổi

khí hậu là gì, nguyên nhân của biến đổi khí hậu, các biện pháp giảm thiểu tác động

71

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

của biến đổi khí hậu và biện pháp thích ứng với biến đổi khí hậu. Qua số liệu thể

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

hiện ở biểu đồ hình 3.20, số ngƣời dân muốn tìm hiểu về biến đổi khí hậu ở Thiệu

Dƣơng là nhiều nhất (55% tổng số ngƣời đƣợc hỏi), trong khi đó, Quảng Cát là xã

mà ngƣời dân không muốn tìm hiểu/không quan tâm tới việc tìm hiểu về biến đổi

khí hậu (40% tổng số ngƣời đƣợc hỏi muốn tìm hiểu về biến đổi khí hậu).

Hình 3.21. Nhu cầu biết thêm về biến đổi khí hậu phân theo giới tính của ngƣời

dân ở 3 xã Thiệu Dƣơng, Quảng Cát và Hoằng Đại

Nguồn: Tác giả tổng hợp, 2013

Hình 3.22. Nhu cầu biết thêm về biến đổi khí hậu phân theo độ tuổi của ngƣời

dân ở 3 xã Thiệu Dƣơng, Quảng Cát và Hoằng Đại

72

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Nguồn: Tác giả tổng hợp, 2013

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Phân theo giới tính, nhu cầu biết thêm về biến đổi khí hậu ở cả ba xã có sự

khác nhau (hình 3.21), thể hiện ở: trong số 50% ngƣời muốn tìm hiểu về biến đổi

khí hậu thì tỷ lệ nam và nữ là nhƣ nhau (và bằng 50%) còn đối với nhóm ngƣời

không quan tâm/không muốn tìm hiểu về biến đổi khí hậu thì tỷ lệ nam và nữ là

47% và 53% . Bên cạnh đó, trong số những ngƣời đƣợc hỏi có nhu cầu biết thêm về

biến đổi khí hậu thì nam thƣờng muốn tìm hiểu về biến đổi khí hậu nhiều hơn nữ

(hình 3.22), đặc biệt ở xã Quảng Cát, số lƣợng này là lớn nhất (nam chiếm 63% so

với nữ là 38% và so với 55% số ngƣời đƣợc hỏi là nam ở xã Thiệu Dƣơng và 36%

số ngƣời đƣợc hỏi là nam ở xã Hoằng Đại).

Nhƣ vậy, thông qua nhu cầu muốn tìm hiểu về biến đổi khí hậu, có thể xây

dựng những chƣơng trình, bài giảng sao cho phù hợp với đối tƣợng muốn tìm hiểu

73

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

nhằm đạt đƣợc hiệu quả tuyên truyền cao nhất.

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

KẾT LUẬN

Quy hoạch mở rộng thành phố Thanh Hóa đến năm 2025, tầm nhìn đến năm

2035 mở ra nhiều có hội cho sự phát triển kinh tế xã hội của tỉnh Thanh Hóa nói

chung và khu đô thị trung tâm-thành phố Thanh Hóa nói riêng. Kết quả phân tích

ảnh hƣởng của biến đổi khí hậu đến quy hoạch mở rộng thành phố Thanh Hóa, đặc

biệt là dân cƣ và điều kiện tự nhiên kinh tế xã hội ở 19 xã thuộc khu vực mở rộng

thành phố Thanh Hóa cho phép đƣa ra một số kết luận và kiến nghị ban đầu:

1. Xu hƣớng chung của BĐKH khu vực thành phố Thanh Hóa theo số liệu của

Trạm khí tƣợng thành phố Thanh Hóa là: gia tăng nhiệt độ trung bình năm 0,1-0,4 OC trong chu kỳ 10 năm, lƣợng mƣa có xu thế giảm, xâm nhập mặn trên sông Mã

gia tăng. Kịch bản BĐKH địa bàn thành phố Thanh Hóa chỉ ra xu hƣớng tiếp tục gia tăng nhiệt độ trung bình năm là 0,2 OC/10 năm, lƣợng mƣa tăng trung bình 10

mm/10 năm, dâng cao mực nƣớc biển trung bình năm 5 cm/ 10 năm.

2. Các yếu tố biến đổi khí hậu gia tăng đó sẽ tạo ra nhiều tác động tới môi

trƣờng và tài nguyên thiên nhiên thành phố Thanh Hóa, đặc biệt là các khu vực mở

rộng trong đề án quy hoạch mở rộng thành phố Thanh Hóa đến năm 2025, tầm nhìn

đến năm 2035; cụ thể: gia tăng xâm nhập mặn, gia tăng úng ngập, chi phí xây dựng

và bảo trì hạ tầng cơ sở đô thị gia tăng. Tuy nhiên, sự gia tăng đó thể hiện mạnh mẽ

ở các xã mở rộng thuộc hai huyện Hoằng Hóa và Quảng Xƣơng so với các xã mở

rộng thuộc hai huyện Thiệu Hóa và Đông Sơn.

3. Nhận thức của ngƣời dân các xã trong khu vực mở rộng về biến đổi khí hậu,

về tác động môi trƣờng của quyết định mở rộng quy hoạch thành phố Thanh Hóa

đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035 theo điều tra của học viên rất khác nhau theo

giới tính, độ tuổi. Trong số 50% ngƣời dân đã từng nghe và nhận thức đƣợc về biến

đổi khí hậu, 57% là nam và 43% là nữ ở cả ba xã. Phân theo độ tuổi, nhóm tuổi

nhận thức rõ ràng nhất về biến đổi khí hậu cũng nhƣ các tác động của nó là nhóm

74

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

tuổi từ 41-60 (chiếm 50% tổng số ngƣời tham gia phỏng vấn trả lời rằng họ có nhận

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

thức về biến đổi khí hậu), sau đó là nhóm tuổi từ 16-40 tuổi (chiếm 29%) và cuối

cùng là nhóm ngƣời trên 60 tuổi (chiếm 21%).

KIẾN NGHỊ

1. Quyết định điều chỉnh quy hoạch chung thành phố Thanh hóa đến năm 2025,

tầm nhìn đến năm 2035 đang mở ra cơ hội cho việc phát triển của tỉnh Thanh Hóa,

nhƣng định hƣớng phát triển không gian đô thị về hƣớng Đông Nam đang tiềm ẩn

nhiều bất lợi và lãng phí giá trị tài nguyên thiên nhiên nhƣ bất lợi về địa hình, bất

lợi về cấp nƣớc, các giá trị văn hóa lịch sử của vùng đất khó có thể phát huy, các giá

trị cảnh quan tự nhiên bị lãng phí… Theo kết quả nghiên cứu về những ảnh hƣởng

của biến đổi khí hậu đến khu vực các xã, thị trấn thuộc phạm vi thành phố Thanh

Hóa mở rộng và ý kiến của đại đa số ngƣời dân đƣợc phỏng vấn, tác giả đƣa ra kiến

nghị điều chỉnh quy hoạch sang phía Tây, nơi có địa hình trung bình cao hơn 3m có

thể khắc phục đƣợc những bất lợi trên cũng nhƣ phát huy đƣợc hết giá trị văn hóa,

lịch sử của khu vực này.

2. Trong ba khu vực mở rộng (Các xã nằm hƣớng Đông và Đông Nam thành

phố hiện tại, các xã nằm ở phía Bắc sông Mã và các xã nằm ở phía Tây và Tây

Bắc), chi phí xây dựng, vận hành và ảnh hƣởng của BĐKH thấp nhất thuộc về các

xã thuộc huyện Thiệu Hóa và Đông Sơn trong quy hoạch mở rộng thành phố Thanh

Hóa đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035. Hai khu vực còn lại là các xã thuộc

huyện Hoằng Hóa và huyện Quảng Xƣơng trong quy hoạch mở rộng thành phố

Thanh Hóa tiềm ẩn rất nhiều khó khăn và tăng chi phí xây dựng và bảo trì hạ tầng

cơ sở đô thị trong bối cảnh gia tăng tác động BĐKH. Tuy nhiên, việc mở rộng thành

phố Thanh Hóa sang địa bàn các huyện Đông Sơn và Thiệu Hóa đòi hỏi nâng cao

chất lƣợng lập và thẩm định báo cáo đánh giá tác động môi trƣờng đối với các giá

trị tài nguyên thiên nhiên và di tích lịch sử hiện có trong khu vực.

3. Kết quả điều tra thực địa cho thấy, nhận thức về biến đổi khí hậu của ngƣời

dân địa phƣơng còn hạn chế, nhiều ngƣời dân còn chƣa từng biết đến biến đổi khí

75

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

hậu là gì. Vấn đề cần thiết đặt ra là cần phải chú trọng vào công tác giáo dục truyền

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

thông về biến đổi khí hậu cho ngƣời dân, đặc biệt là ngƣời dân vùng quy hoạch mở

rộng, giúp cho ngƣời dân nhận thức đƣợc các tác động đến đời sống kinh tế, văn

hóa của họ. Từ đó đƣa ra những giải pháp ứng phó và thích ứng với biến đổi khí hậu

76

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

trong bối cảnh các tác động của biến đổi khí hậu ngày càng gia tăng.

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Tiếng Việt

1. Bộ Kế hoạch và đầu tƣ (2009), Biến đổi khí hậu Trái Đất và giải pháp

phát triển bền vững Việt Nam, NXB Thống kê, Hà Nội.

2. Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn (2010), Nghiên cứu tác động

của biến đổi khí hậu đến nông nghiệp – nông thôn và đề xuất các

giải pháp giảm thiểu và thích ứng với biến đổi khí hậu, Hà Nội.

3. Bộ Tài nguyên và môi trƣờng (2008), Chương trình mục tiêu quốc gia

ứng phó với biến đổi khí hậu, Hà Nội.

4. Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng (2009), Kịch bản Biến đổi khí hậu, nước

biển dâng cho Việt Nam, Hà Nội.

5. Bộ Tài nguyên và môi trƣờng (2012), Báo cáo Đánh giá tác động của

biến đổi khí hậu đến các ngành và các vùng kinh tế chính, Hà Nội.

6. Bộ Tài nguyên và môi trƣờng (2012), Kịch bản Biến đổi khí hậu, nước

biển dâng cho Việt Nam, NXB Bộ Tài nguyên và môi trƣờng, Hà

Nội.

7. Chính phủ nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (1999), Quyết

định số 140/1999/QĐ-TTg ngày 11 tháng 06 năm 1999 Về phê

duyệt quy hoạch chung xây dựng thành phố Thanh Hóa đến năm

2020, Hà Nội.

8. Chính phủ nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2003), Nghị

định số 131/2003/NĐ-CP ngày 6 tháng 11 năm 2003 về việc thành

lập thị trấn thuộc các huyện Mường Lát, Quan Sơn và Hoằng Hóa,

tỉnh Thanh Hóa, Hà Nội.

77

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

9. Chính phủ nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2009), Quyết

định số 84/QĐ-TTg ngày 16 tháng 01 năm 2009 Phê duyệt Điều

chỉnh quy hoạch chung xây dựng thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh

Hóa đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035, Hà Nội.

10. Chính phủ nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2009), Quyết

định số 114/2009/QĐ-TTg ngày 28 tháng 09 năm 2009 Phê duyệt

quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Thanh Hóa đến

năm 2020, Hà Nội.

11. Chính phủ nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2013), Quyết

định phê duyệt Đề án nâng cao xếp hạng tín nhiệm quốc gia, Hà

Nội.

12. David Satterthwaite (2008), Biến đổi khí hậu và đô thị hóa: Tác động

và ý nghĩa đối với quản trị đô thị, Hà Nội.

13. Lƣu Đức Hải (2009), Biến đổi khí hậu Trái Đất và giải pháp phát triển

bền vững Việt Nam, Bộ Kế hoạch và đầu tƣ, Hà Nội.

14. Lƣu Đức Hải (2010), “Những bất lợi về môi trƣờng của định hƣớng

phát triển về phía Đông Nam trong quy hoạch chung xây dựng

thành phố Thanh Hóa”, Tạp chí Xây dựng và đô thị, (17), tr.52-55.

15. Ngân hàng Thế giới World Bank (2012), “Kinh tế thị trƣờng khi Việt

Nam trở thành nƣớc có thu nhập trung bình”, Báo cáo phát triển

Việt Nam 2012 - Báo cáo chung của các nhà tài trợ tại Hội nghị

nhóm tƣ vấn tài trợ cho Việt Nam, Hà Nội.

16. Trần Hữu Hào (2012), Nghiên cứu tính dễ bị tổn thương và năng lực

thích ứng với biến đổi khí hậu của cộng đồng xã Tây Phong huyện

Cao Phong tỉnh Hòa Bình, Luận văn Thạc sỹ ngành Môi trƣờng

78

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

trong phát triển bền vững, Trƣờng Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại

học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội.

17. Lê Văn Khoa (chủ biên) (2012), Giáo dục ứng phó với Biến đổi khí

hậu, NXB Giáo dục, Hà Nội.

18. Hoàng Tuấn Phổ (chủ biên) (2010), Địa chí huyện Quảng Xương,

NXB Từ điển Bách Khoa, Hà Nội.

19. Sở Tài nguyên và Môi trƣờng tỉnh Thanh Hóa, Dự án Lập quy hoạch

sử dụng đất đến năm 2020 và kế hoạch sử dụng đất 5 năm (2011-

2015) tỉnh Thanh Hóa, Thanh Hóa.

20. Nguyễn Văn Thắng (2010), Biến đổi khí hậu và tác động ở Việt Nam,

Viện Khoa học Khí tƣợng thủy văn và môi trƣờng, Hà Nội.

21. Trần Thanh Xuân, Trần Thục, Hoàng Minh Tuyển (2011), Tác động

của biến đổi khí hậu đến tài nguyên nước Việt Nam, Hà Nội.

22. Ủy ban nhân dân tỉnh Thanh Hóa (2011), Kế hoạch hành động ứng

phó với biến đổi khí hậu của tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2011-2015,

tầm nhìn 2020, Thanh Hóa.

23. Viện Khoa học Khí tƣợng thủy văn và môi trƣờng (2011), Tài liệu

hướng dẫn Đánh giá tác động của biến đổi khí hậu và xác định giải

pháp thích ứng, Nhà xuất bản Tài nguyên - môi trƣờng và bản đồ

Việt Nam, Hà Nội.

Tiếng Anh

24. Bates, B.C., Kundzewicz, Z.W., Wu, S., and Palutikof, J.P., Eds

(2008), “Climate Change and Water”, Technical Paper of the

Intergovernmental Panel on Climate Change, 6, pp. 210, Geneva.

79

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

25. JT Houghton, LG Meira Filho, DJ Griggs and K Maskell (Eds) (1997),

An Introduction to Simple Climate Models used in the IPCC

Second Assessment Report,

Technical Paper

of

the

Intergovernmenttal Panel on Climate Change, 2, pp. 51.

26. McMichael AJ, Woodruff E, Hales S (2006), Climate change and

human health: present and future risks, The Lancet, 367, pp. 859-

869.

27. RT Watson, MC Zinyowera, RH Moss (Eds), Technologies, Policies

and Measures for Mitigating Climate Change (1996), Technical

Paper of the Intergovernmenttal Panel on Climate Change, 1, pp.

84.

Tài liệu trên Internet:

28. Trang web của Báo Thanh Hóa, Giới thiệu chung về Thanh Hóa:

http://www.baothanhhoa.vn/vn/bht/n89916/Gioi-thieu-chung-ve-

Thanh-Hoa

29. Trang web của Chƣơng trình phát triển Liên hợp quốc, Đôi nét về Việt

Nam:

http://www.vn.undp.org/content/vietnam/vi/home/countryinfo/

30. Trang web Cổng thông tin điện tử Thanh Hóa, Lịch sử hình thành

Thanh Hóa: http://thanhhoa.gov.vn/vi-

vn/Pages/Article.aspx?ChannelId=171&articleID=40654

31. Trang web của Tổng cục Thống kê, Diện tích, dân số và mật độ dân số

năm 2011 phân theo địa phương:

http://www.gso.gov.vn/default.aspx?tabid=387&idmid=3&ItemID=

12875

80

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

32. Trang web của Tổng cục Thống kê, Kết quả toàn bộ Tổng điều tra Dân

số và Nhà ở Việt Nam năm 2009:

http://www.gso.gov.vn/default.aspx?tabid=512&idmid=5&ItemID=

10798

33. Trang web của Quỹ học bổng Nguyễn Thái Học:

http://www.nguyenthaihocfoundation.org/lichsuVN/Thanh-Hoa-

thanh-pho-chim-Hac.htm

34. Trang web của Viện Khoa học đo đạc và bản đồ, Các kết quả nghiên

cứu về chuyển dịch vỏ Trái Đất:

http://www.vigac.vn/modules.php?name=News&op=viewst&sid=1

75

35. http://202.197.67.17/ipgeold/GISjpkc/word/CHAPTER%20ONE.htm

81

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

PHỤ LỤC 1 – MẪU PHIẾU PHỎNG VẤN BÁN CẤU TRÚC

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN – ĐH QUỐC GIA HÀ NỘI

Khoa Môi trƣờng

-------

PHIẾU PHỎNG VẤN BÁN CẤU TRÚC

“Ảnh hƣởng của Biến đổi khí hậu tới quy hoạch phát triển Thành phố Thanh

Hóa đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035”

Ngày phỏng vấn:……………………….. Phiếu số:…………………………….

Địa điểm phỏng vấn:……………………………………………………………

I. THÔNG TIN CÁ NHÂN

1. Họ và tên ngƣời đƣợc phỏng vấn: ……………………………………………….

2. Tuổi:

 Từ 16 đến 40 tuổi

 Từ 41 đến 60 tuổi

 Trên 60 tuổi

3. Giới tính:  Nam  Nữ

4. Trình độ học vấn

 Không biết chữ  Trung học cơ sở

 Tiểu học  Trung học phổ thông

82

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

 Trên trung học phổ thông

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

5. Nghề nghiệp chính đem lại nguồn thu nhập chính cho gia đình trong những

năm gần đây:

 Trồng trọt (lúa, rau màu) và  Đánh bắt, khai thác/ thủy sản

chăn nuôi  Dịch vụ, buôn bán, nghề phụ

 Nuôi trồng thủy sản  Nghề khác

II. QUY HOẠCH PHÁT TRIỂN THÀNH PHỐ THANH HÓA

Câu 1. Gia đình Ông/Bà có thuộc diện quy hoạch mở rộng thành phố Thanh

Hóa không?

 Có  Không

Câu 2. Theo Ông/Bà quy hoạch mở rộng thành phố Thanh Hóa có ảnh

hƣởng đến đời sống kinh tế, văn hóa của gia đình ông bà không?

 Có  Không

Nếu CÓ, xin Ông/Bà cho biết ảnh hƣởng nhƣ thế nào?

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

III. BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU

Câu 3. Ông/Bà đã từng nghe về biến biến đổi khí hậu?

 Có  Chƣa bao giờ

Nếu CÓ, xin cho biết BĐKH sẽ ảnh hƣởng đến địa phƣơng nhƣ thế nào?

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………….…

83

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

……………………………………………………………………………

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Câu 4. Nguồn thông tin về BĐKH Ông/Bà đƣợc biết đến là từ đâu?

 Phƣơng tiện thông tin đại chúng (tivi, báo đài, internet)

 Các cuộc truyền thông về BĐKH

 Hội thảo/ Tập huấn về BĐKH

Câu 5.

Theo Ông/Bà nếu nguồn nƣớc ngọt khan hiếm và giá bán nƣớc sạch tăng

thì Ông/Bà có đồng ý chi trả không ?

 Có  Không

Ý kiến khác:

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

………………….………………………………………………………………

…………………………………………………………………………….

Câu 6. Theo Ông/Bà nếu mực nƣớc biển dâng cao, nƣớc mặn xâm nhập thì

hoạt động kinh tế của Ông/Bà có ảnh hƣởng không?

 Có  Không

Ý kiến khác:

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

………………….………………………………………………………………

……………………………………………………………………………..

Câu 7. Theo Ông/Bà, nếu khu vực nhà ở Ông/Bà sau khi hình thành đô thị

trở nên vùng trũng nƣớc, Ông/Bà có vui vẻ khi chấp nhận trong điều kiện

nhƣ vậy không?

 Có  Không

84

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Ý kiến khác:

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

………………….………………………………………………………………

…………………………………………………………………………….

Câu 8. Ông/Bà có cho rằng môi trƣờng sống của mình có bị ảnh hƣởng

nhiều sau khi quy hoạch mở rộng thành phố Thanh Hóa đƣợc thực thi?

 Có  Không

Ý kiến khác:

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

………………….………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

Câu 9. Nếu có phƣơng án quy hoạch mở rộng thành phố Thanh Hóa lên

phía Tây vào vùng đất cao hơn, Ông/Bà có ủng hộ không?

 Có  Không

Ý kiến khác:

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

………………….………………………………………………………………

……………………………………………………………………………

Câu 10. Ông/Bà có nhu cầu biết thêm về quy hoạch mở rộng thành phố

Thanh Hóa không?

85

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

 Có  Không

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Câu 11. Ông/Bà có nhu cầu biết thêm về BĐKH không?

 Có  Không

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

………………….………………………………………………………………

……………………………………………………………………………

Câu 12. Nếu cần biết thêm, Ông/Bà cần biết thêm gì?

 Biến đổi khí hậu và nguyên nhân

 Biện pháp giảm thiểu tác động của BĐKH

 Biện pháp thích ứng với BĐKH

Xin Trân trọng cám ơn Ông/Bà !

Thanh Hóa, ngày …. tháng…. năm 2013

86

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Ký tên

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

PHỤ LỤC 2 – SƠ ĐỒ MINH HỌA CÁC XÃ, THỊ TRẤN THUỘC PHẠM VI

THÀNH PHỐ THANH HÓA MỞ RỘNG

Hình 1. Xã Đông Hƣng, thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa

87

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Hình 2. Xã Đông Lĩnh, thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Hình 3. Xã Đông Tân, thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa

88

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Hình 4. Xã Đông Vinh, thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Hình 5. Phƣờng An Hoạch, thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa

89

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Hình 6. Xã Thiệu Dƣơng, thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Hình 7. Xã Thiệu Vân, thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa

90

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Hình 8. Xã Thiệu Khánh, thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Hình 9. Xã Quảng Cát, thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa

91

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Hình 10. Xã Quảng Đông, thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Hình 11. Xã Quảng Tâm, thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa

92

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Hình 12. Xã Quảng Thịnh, thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Hình 13. Xã Quảng Phú, thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa

93

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Hình 14. Xã Hoằng Anh, thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Hình 15. Xã Hoằng Đại, thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa

94

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Hình 16. Xã Hoằng Lý, thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Hình 17. Xã Hoằng Long, thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa

95

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Hình 18. Xã Hoằng Quang, thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

96

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Hình 19. Phƣờng Tào Xuyên, thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

PHỤ LỤC 3 - MỘT SỐ HÌNH ẢNH KHẢO SÁT THỰC ĐỊA

Hình 20. Núi Đọ - Thiệu Vân - Thiệu Hóa - Thanh Hóa

97

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Hình 21. Núi Nhồi - Đông Sơn - Thanh Hóa

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Hình 22. Địa phận thành phố Thanh Hóa mở rộng thuộc xã Hoằng Đại,

huyện Hoằng Hóa

Hình 23. Phía trong đê sông Mã tại Hoằng Quang, chủ yếu diện tích đất là

98

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

trồng lúa và hoa màu

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

99

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Hình 24. Khai thác cát tại xã Hoằng Quang, thành phố Thanh Hóa

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Hình 25. Khai thác cát tại đê sông Mã thuộc xã Hoằng Quang gây sụt lún,

sạt lở đất

Hình 26. Nhà văn hóa thôn 9 xã Thiệu Khánh, thành phố Thanh Hóa

100

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Hình 27. Công sở xã Quảng Cát, thành phố Thanh Hóa

Luận văn Thạc sỹ Khoa học

Hình 28. Công sở xã Quảng Phú, thành phố Thanh Hóa

101

Nguyễn Khánh Linh - K19 Cao học Môi trường

Hình 29. Đất ở xã Quảng Phú chủ yếu là đất dành cho nông nghiệp