i
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-------------------------------
NGUYỄN THỊ THÀNH
(Thích Đàm Thành)
ẢNH HƯỞNG CỦA PHẬT GIÁO ĐỐI VỚI ĐỜI SỐNG
VĂN HÓA, TINH THẦN PHỤ NỮ VIỆT NAM HIỆN NAY
(KHU VỰC ĐỒNG BẰNG BẮC BỘ)
Chuyên ngành: Tôn giáo học
Mã số: 60.22.90
LUẬN VĂN THẠC SĨ TRIẾT HỌC
Giáo viên hướng dẫn:
TS. NGÔ THỊ PHƯỢNG
HÀ NỘI - 2011
iii
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ....................................................................................................... i
Chương 1: KHÁI QUÁT VỀ PHẬT GIÁO VIỆT NAM VÀ ................. 9
PHẬT GIÁO KHU VỰC ĐỒNG BẰNG BẮC BỘ .................................. 9
1.1. Khái quát chung về Phật giáo Việt Nam ........................................ 9
1.1.1 Quá trình du nhập của Phật giáo vào Việt Nam ............................ 9
1.1.2. Tình hình Phật giáo Việt Nam hiện nay ..................................... 16
1.2 Phật giáo khu vực đồng bằng Bắc Bộ hiện nay ............................. 22
1.2.1 Sự du nhập và phát triển của Phật giáo khu vực Đồng Bằng
Bắc Bộ .................................................................................................. 22
1.2.2 Đặc điểm của Phật giáo khu vực đồng bằng Bắc Bộ .................. 32
Chương 2: MỘT SỐ ẢNH HƯỞNG CỦA PHẬT GIÁO KHU VỰC
ĐỒNG BẮNG BẮC BỘ ĐỐI VỚI ĐỜI SỐNG VĂN HOÁ, TINH
THẦN PHỤ NỮ VIỆT NAM HIỆN NAY .............................................. 46
2.1. Ảnh hưởng của Phật giáo khu vực Đồng Bằng Bắc Bộ đến đời sống
văn hoá phụ nữ Việt Nam hiện nay ......................................................... 48
2.1.1. Ảnh hưởng của Phật giáo khu vực Đồng Bằng Bắc Bộ đối với
văn hoá ứng xử của phụ nữ Việt Nam hiện nay ................................... 48
2.1.2 Ảnh hưởng của Phật giáo khu vực Đồng bằng Bắc Bộ đối với văn
hóa ăn, mặc của phụ nữViệt Nam hiện nay ......................................... 60
2.2 Ảnh hưởng của Phật giáo khu vực Đồng bằng Bắc Bộ đến đời
sống tinh thần phụ nữ Việt Nam hiện nay .......................................... 73
2.2.1 Ảnh hưởng của Phật giáo khu vực Đồng bằng Bắc Bộ đến tín
ngưỡng của phụ nữ Việt Nam hiện nay ............................................... 73
2.2.2 Ảnh hưởng của Phật giáo khu vực Đồng bằng Bắc Bộ đối với tâm
lý và phong tục tập quán phụ nữ Việt Nam hiện nay ........................... 79
iv
2.3 Một số hạn chế liên quan đến ảnh hưởng của Phật giáo khu vực
Đồng Bằng Bắc Bộ đối với đời sống văn hóa, tinh thần phụ nữ Việt
Nam và khuyến nghị .............................................................................. 86
2.3.1 Một số biểu hiện hạn chế liên quan đến ảnh hưởng của Phật giáo
khu vực Đồng Bằng Bắc Bộ đối với phụ nữ Việt Nam hiện nay......... 86
2.3.2. Khuyến nghị nhằm khắc phục việc lợi dụng Phật giáo ảnh hưởng
đến phụ nữ Đồng Bằng Bắc Bộ ............................................................ 89
KẾT LUẬN ................................................................................................ 97
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................. 99
1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Tôn giáo là một tiểu hệ thống kiến trúc thượng tầng, ra đời, tồn tại và
phát triển từ rất lâu trong lịch sử nhân loại. Tôn giáo đã sớm cấu thành đời
sống con người, tồn tại trong mối quan hệ tương hỗ với các lĩnh vực khác
như xã hội, văn hóa.
Việt Nam vốn là một nước đa tôn giáo. Các tôn giáo đó có lịch sử phát
triển và phạm vi ảnh hưởng xã hội không giống nhau. Có tôn giáo du nhập
từ bên ngoài, có tôn giáo sinh ra từ nhu cầu nội sinh của dân tộc. Quá trình
tồn tại của đời sống văn hóa, tinh thần con người Việt Nam chịu ảnh hưởng
rất nhiều từ văn hóa tín ngưỡng, tôn giáo. So với các tôn giáo khác, Phật
giáo được truyền vào Việt Nam từ rất sớm, ảnh hưởng rất quan trọng tới
đời sống văn hóa, tinh thần con người Việt Nam trong quá khứ cũng như
hiện tại.
Theo các tài liệu lịch sử, trung tâm Phật giáo Việt Nam quan trọng
đầu tiên được hình thành tại vùng đồng bằng Bắc Bộ. Cũng bởi vậy, Phật
giáo đã sớm ăn sâu vào tiềm thức tất cả các giai tầng, lứa tuổi, không phân
biệt giới tính, đặc biệt là phụ nữ Việt Nam ở khu vực này.
Cho tới ngày nay, Phật giáo vẫn không ngừng thể hiện vai trò của
mình đối với mọi mặt của đời sống chính trị, kinh tế, nhất là văn hoá, xã
hội. Từ nếp sống, nếp nghĩ của người dân khu vực đồng bằng Bắc bộ đều
mang ít nhiều dáng dấp của Phật giáo. Điều này thể hiện đặc biệt rõ nét
trong đời sống văn hóa, tinh thần của người phụ nữ, qua đạo đức, cách ứng
xử, đời sống tâm linh, lễ hội, trang phục…Có thể khẳng định rằng, Phật
giáo đã góp phần làm phong phú và giữ gìn bản sắc văn hóa, phát huy các
giá trị đạo đức tốt đẹp của phụ nữ Việt Nam khu vực đồng bằng Bắc Bộ.
Vai trò của Phật giáo lại càng quan trọng hơn bao giờ hết khi mà, xã
hội hiện đại phát triển mạnh mẽ nhưng lại không ít sự đa dạng, phức tạp.
2
Phật giáo có điều kiện để toả sáng với những giá trị tinh tuý của mình, góp
phần giữ gìn và làm giàu thêm bản sắc văn hoá của dân tộc, xây dựng con
người Việt Nam nói chung và người phụ nữ Việt nói riêng, ngày càng hoàn
thiện theo tiêu chí Chân, Thiện, Mỹ, đáp ứng yêu cầu phát triển của đất
nước trong thời đại mới.
Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn vấn đề “Ảnh hưởng của Phật
giáo đối với đời sống văn hóa, tinh thần phụ nữ Việt Nam hiện nay” (khu
vực đồng bằng Bắc Bộ) làm đề tài luận văn thạc sĩ Triết học chuyên ngành
Tôn giáo học của mình.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đền đề tài
Tìm hiểu về Phật giáo và ảnh hưởng của Phật giáo đối với đời sống
văn hóa, tinh thần người Việt nói chung đến nay cũng có khá nhiều công
trình. Song công trình nghiên cứu về ảnh hưởng của Phật giáo đối với đời
sống văn hóa, tinh thần của người phụ nữ Việt Nam còn khiêm tốn. Có thể
xem xét các công trình đó qua hai nhóm vấn đề sau:
Nhóm thứ nhất, nghiên cứu về Phật giáo nói chung và ảnh hưởng của
Phật giáo đối với văn hóa, xã hội Việt Nam, có các công trình sau đây:“Tìm
hiểu chức năng xã hội của Phật giáo Việt Nam”, Nxb Thành phố Hồ Chí Minh,
Thành phố Hồ Chí Minh, 2010 của Trần Hồng Liên; tác giả Nguyễn Đăng
Duy với “Phật giáo với Văn hoá Việt Nam” (1999), Nhà Xuất bản Hà Nội.
Các công trình khác như: “Phật giáo trong mạch sống dân tộc” (2006)
của Thượng toạ Thích Thanh Từ; “Văn hoá truyền thống và Phật giáo Việt
Nam” (1999), Nhà Xuất bản Hà Nội của Minh Chi
Ngoài ra còn có các công trình nghiên cứu về Phật giáo, cung cấp
những cơ sở lý luận cho việc nhìn nhận, đánh giá ảnh hưởng của Phật giáo
đối với đời sống văn hóa, tinh thần của phụ nữ Việt Nam khu vực đồng
bằng Bắc Bộ như: “Phật học khái luận” của tác giả Thích Chơn Thiện
(Nxb Thành phố Hồ Chí Minh, 1999); “Lịch sử tư tưởng Việt Nam” của tác