2
Bối cảnh đổi mới, hội nhập và toàn cầu hóa đang diễn ra mạnh mẽ
hiện nay đã có nhiều tác động đến sinh kế của các tộc người thiểu số nói
chung và sinh kế người Sán Dìu nói riêng. Sự tác động của các yếu tố
khách quan và các yếu tố chủ quan đó đã làm thay đổi nền tảng, cơ sở của
nền sản xuất xã hội, các nguồn lực sinh kế, phương thức sinh kế và các
hoạt động sinh kế truyền thống cùng với những giá trị văn hóa gắn liền với
các hoạt động sinh kế của người dân huyện Sơn Dương nói chung và của
người dân Sán Dìu nói riêng. Sinh kế thay đổi, chắc chắn sẽ làm biến đổi
các thành tố khác trong hệ thống hữu cơ văn hóa tộc người buộc phải thích
ứng, biến đổi phù hợp. Một mặt, nó góp phần tích cực vào chuyển dịch cơ
cấu kinh tế, tạo việc làm, thu nhập ổn định cho lao động địa phương và
nâng cao đời sống văn hóa của người dân địa phương. Mặt khác, biến đổi
sinh kế cũng tạo ra nhiều tác động tiêu cực với người dân địa phương do
sự thay đổi về môi trường, về tri thức, kinh nghiệm trong lao động sản xuất
cũng như những tác động đến lối sống, phong tục tập quán, văn hóa truyền
thống của người dân địa phương. Mức độ tác động, ảnh hưởng của sự biến
đổi sinh kế phụ thuộc vào khả năng thích ứng, nguồn lực của cá nhân, hộ
gia đình. Người thích ứng được với sự biến đổi sinh kế sẽ chủ động học
hỏi, trang bị kiến thức, kỹ năng mới để làm kế sinh nhai mới như các nghề
dịch vụ, công nhân, kinh doanh nhà hàng, khách sạn,…Những người thích
ứng chậm hơn, bị động hơn trong việc chuyển đổi sinh kế, việc làm sẽ bị
lúng túng, thậm chí là mất phương hướng, hụt hẫng, kết quả là họ sẽ chịu
thiệt thòi và yếu thế hơn trong các hoạt động sinh kế mới. Những thay đổi
này cũng dẫn đến sự biến đổi các giá trị văn hóa, phong tục tập quán, lối
sống của người dân địa phương nói chung và người Sán Dìu huyện Sơn
Dương nói riêng. Việc nghiên cứu sinh kế cũng như sự biến đổi của nó ở
những thời điểm nhất định là công việc cần thiết. Điều đó giúp ta có cái
nhìn toàn diện hơn về văn hóa và sự phát triển văn hóa tộc người, đồng
thời thấy được sự thích ứng của công đồng trước những biến đổi đó trong
những giai đoạn lịch sử cụ thể.
Đến nay đã có nhiều công trình nghiên cứu về sinh kế, biến đổi sinh
kế của người dân trước tác động của quá trình công nghiệp hóa, đô thị hóa,
tái định cư sau di dân …nhưng chưa có công trình nào nghiên cứu một