Phª chuÈn

Ngµy th¸ng n¨m 200

Chñ nhiÖm

Bµi 4

C¸c h×nh thøc céng ®ång téc ngêi trong lÞch sö vµ ë ViÖt Nam

më ®Çu

Nh chóng ta ®· biÕt, d©n téc, téc ngêi lµ ®èi tîng nghiªn cøu cña D©n téc häc. Khi con ngêi bíc vµo x· héi loµi ngêi, th× téc ngêi còng xuÊt hiÖn (4 ®Õn 5 v¹n n¨m). Trªn thùc tÕ, viÖc nghiªn cøu vÒ c¸c h×nh thøc céng ®ång ngêi, lµ vÊn ®Ò ®îc c¸c nhµ D©n téc häc ®Ò cËp tõ rÊt sím. HiÖn nay, ®· h×nh thµnh nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ nguyªn nh©n, thêi gian h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c h×nh thøc céng ®ång téc ngêi.

Do vËy, viÖc nghiªn cøu c¸c h×nh thøc céng ®ång téc ngêi trong

lÞch sö vµ ë ViÖt Nam, cã ý nghÜa c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn.

2

Néi dung

I. C¸c h×nh thøc céng ®ång téc ngêi trong lÞch sö

1. C¸c tiªu chÝ x¸c ®Þnh céng ®ång téc ngêi a. Kh¸i niÖm céng ®ång téc ngêi Lµ mét ph¹m trï lÞch sö dïng ®Ó chØ mét tËp ®oµn ngêi ®îc h×nh thµnh trong nh÷ng ®iÒu kiÖn lÞch sö nhÊt ®Þnh, g¾n bã víi nhau bëi c¸c quan hÖ x· héi trªn c¸c lÜnh vùc nguån gèc, ng«n ng÷ l·nh thæ, kinh tÕ, v¨n ho¸, t©m lý theo nh÷ng ®Æc trng, nh÷ng tiªu chÝ chung nhÊt.

Tõ kh¸i niÖm cho thÊy: -> Céng ®ång téc ngêi lµ mét ph¹m trï lÞch sö v× vËy, cã sù vËn

®éng, biÕn ®æi qua nhiÒu h×nh thøc céng ®ång kh¸c nhau.

-> Téc ngêi cã nh÷ng ®Æc trng riªng, cßn gäi lµ “ B¶n s¾c v¨n

ho¸” nh vÒ: Ng«n ng÷, ch÷ viÕt, phong tôc, tËp qu¸n, truyÒn thèng…

-> Céng ®ång téc ngêi kh¸c víi c¸c céng ®ång kh¸c nh: giai cÊp,

t«n gi¸o, ®¬n vÞ hµnh chÝnh…

b. C¸c tiªu chÝ x¸c ®Þnh céng ®ång téc ngêi - Quan hÖ nguån gèc téc ngêi: BiÓu hiÖn ë ý thøc tù gi¸c téc ng-

êi, t©m lý téc ngêi (téc danh, ý thøc t«n gi¸o tÝn ngìng).

-> ý thøc tù gi¸c téc ngêi thêng g¾n víi t©m lý téc ngêi, t¹o ra

khu«n mÉu chung ®Ó ph©n biÖt téc ngêi nµy víi téc ngêi kh¸c.

-> ý thøc tù gi¸c téc ngêi ®îc thÓ hiÖn ë c¸c mÆt: . Téc danh (tªn gäi cña téc ngêi ®ã). . ý thøc tÝn ngìng t«n gi¸o cña téc ngêi. . Trong x· héi cã giai cÊp, ý thøc tù gi¸c téc ngêi mang tÝnh giai

cÊp s©u s¾c.

3

- Quan hÖ vÒ ng«n ng÷: §©y lµ dÊu hiÖu c¬ b¶n, ®îc coi lµ tiªu chÝ ®Æc trng, quan träng nhÊt mang tÝnh bÒn v÷ng ®Ó x¸c ®Þnh téc ngêi.

ThÓ hiÖn: + Mçi téc ngêi thêng cã mét ng«n ng÷ riªng do téc ngêi ®ã s¸ng

t¹o ra (thêng gäi lµ tiÕng mÑ ®Î).

+ Ng«n ng÷ lµ c¨n cø ®Çu tiªn vµ lµ ®Æc trng quan träng ®Ó

nhËn biÕt, ph©n biÖt téc ngêi.

Tuy nhiªn, tiªu chÝ téc ngêi cßn ®îc biÓu hiÖn th«ng qua mét sè

trêng hîp ng«n ng÷ sau:

-> Ng«n ng÷ téc ngêi lµ tiÕng mÑ ®Î (ViÖt, Th¸i, Tµy, Nïng…). -> Sö dông ng«n ng÷ kh¸c lµm ng«n ng÷ téc ng êi m×nh:

tiÕng Slav¬ ë Nga.

-> Sö dông hai ®Õn ba ng«n ng÷ cho téc ng êi m×nh: Sinhgapo (cã thÓ dïng tiÕng H¸n hoÆc tiÕng Anh), Ca na ®a (cã thÓ dïng tiÕng Ph¸p hoÆc tiÕng Anh)…

- Quan hÖ vÒ ®Þa vùc c tró: §©y lµ ®iÒu kiÖn b¾t buéc cho sù xuÊt hiÖn téc ngêi. Mçi téc ngêi ®Òu cã l·nh thæ ban ®Çu, cßn gäi lµ néi téc ngêi.

+ L·nh thæ lµ khu vùc ®Þa lý mµ téc ngêi ®ã c tró æn ®Þnh, nã

lµ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, x· héi ®Ó téc ngêi xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn.

+ Cïng víi sù ph¸t triÓn téc ngêi, ý thøc vÒ l·nh thæ téc ngêi ngµy

cµng s©u s¾c, nhÊt lµ khi con ngêi bíc vµo x· héi cã giai cÊp.

+ L·nh thæ téc ngêi lµ ph¹m trï lÞch sö, nªn cã nhiÒu biÕn ®æi. Nh : . Sù më réng hay thu hÑp l·nh thæ (do chiÕn tranh hay chÊn ®éng

®Þa chÊt).

. Sù b¶o lu l·nh thæ téc ngêi. . Sù trë l¹i l·nh thæ téc ngêi (Ngêi Do Th¸i). . Sù ra ®i kh«ng trë l¹i (Ngêi Di Gan).

4

- Quan hÖ vÒ kinh tÕ: §©y lµ ®iÒu kiÖn cã ý nghÜa b¶o ®¶m

cho sù cè kÕt, tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña mét téc ngêi.

+ Mçi céng ®ång téc ngêi cã kiÓu sinh ho¹t kinh tÕ chung, t¹o ra

c¬ së kinh tÕ chung.

V× vËy: -> Cã c¸ch øng xö gièng nhau trong sinh ho¹t kinh tÕ vµ t¹o ra mét

c¬ së kinh tÕ chung.

-> T¹o ra sù ®Æc quyÒn trªn mét vïng l·nh thæ nhÊt ®Þnh: Ch¨n

nu«i, trång trät, ®¸nh b¾t…

+ C¬ së kinh tÕ téc ngêi bao gåm c¸c mèi liªn hÖ kinh tÕ trong

néi bé téc ngêi.

Tuy nhiªn, kinh tÕ kh«ng ph¶i lµ ®Æc trng téc ngêi. ë ®©y, c¸c mèi liªn hÖ kinh tÕ téc ngêi ®îc më réng vµ ph¸t triÓn kh«ng trong qu¸ tr×nh téc ngêi.

+ Sù thay ®æi c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ vµ liªn hÖ kinh tÕ, lµm thay ®æi c¸c h×nh th¸i KT - XH vµ lµ ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t sinh vµ tån t¹i cña c¸c lo¹i h×nh téc ngêi (thÞ téc, bé l¹c, bé téc, d©n téc).

-> ThÞ téc, Bé l¹c g¾n víi h×nh th¸i KT – XH CSNT. -> Bé téc g¾n víi h×nh th¸i KT – XH CHNL (x· héi cã ph©n chia giai

cÊp).

-> D©n téc ra ®êi: . g¾n víi ph¬ng thøc s¶n xuÊt TBCN (ph¸ vì c¸t cø PK ph¬ng T©y). . G¾n víi ph¬ng thøc s¶n xuÊt Phong kiÕn (ph¬ng §«ng). - Quan hÖ vÒ c¸c ®Æc trng sinh ho¹t v¨n ho¸: §©y lµ dÊu hiÖu

®Æc trng quan träng nhÊt ®Ó ph©n biÖt c¸c téc ngêi.

ThÓ hiÖn: + Mçi céng ®ång téc ngêi cã b¶n s¾c v¨n ho¸ riªng t¹o ra sù cè

kÕt céng ®ång téc ngêi.

V× vËy, v¨n ho¸ lµ ®Æc trng quan träng nhÊt cña téc ngêi, nÕu

mÊt nã th× téc ngêi kh«ng cßn tån t¹i.

5

+ V¨n ho¸ téc ngêi bao gåm toµn bé nh÷ng gi¸ trÞ vËt chÊt vµ tinh thÇn do téc ngêi ®ã s¸ng t¹o ra trong qu¸ tr×nh lÞch sö. Nã ®îc truyÒn tõ thÕ hÖ nµy sang thÕ hÖ kh¸c vµ lu«n ®îc kÕ thõa, ph¸t triÓn.

-> Gi¸ trÞ v¨n ho¸ vËt chÊt: §Òn ®µi, nhµ cöa, trang phôc, c«ng cô s¶n xuÊt, t¸c phÈm nghÖ thuËt… (cßn gäi lµ thiªn nhiªn thø hai cña con ngêi).

-> Gi¸ trÞ v¨n ho¸ tinh thÇn: Quan ®iÓm, t tëng, phong tôc, tËp

qu¸n, truyÒn thèng, v¨n ho¸ tÝn ngìng…

+ Trong x· héi cã giai cÊp sinh ho¹t v¨n ho¸ mang tÝnh giai cÊp. - Quan hÖ vÒ t©m lý téc ngêi (ý thøc tù gi¸c téc ngêi): §©y lµ sù x¸c ®Þnh hay tù x¸c ®Þnh thµnh phÇn, nguån gèc téc ngêi m×nh, lµ yÕu tè tiÒm thøc, Èn chøa trong mçi con ngêi, mçi d©n téc, lµ sîi d©y kÕt dÝnh téc ngêi.

-> Tæng hoµ c¸c yÕu tè ng«n ng÷, c¸c ®Æc trng sinh ho¹t v¨n ho¸, c¬ së kinh tÕ téc ngêi... t¹o thµnh hiÖn tîng x· héi quan träng nhÊt, gäi lµ ý thøc tù gi¸c téc ngêi.

-> §ã lµ ý thøc cña mçi thµnh viªn vÒ nh÷ng ®Æc trng téc ngêi, kh¸c biÖt víi téc ngêi kh¸c vÒ : nguån gèc, lÞch sö, ng«n ng÷, l·nh thæ, truyÒn thèng, v¨n ho¸, t©m lý, nguån gèc, tªn gäi...

:

ThÓ hiÖn + T©m lý téc ngêi ®îc h×nh thµnh l©u dµi trong lÞch sö ph¸t triÓn téc ngêi, ®îc h×nh thµnh ë mçi c¸ nh©n tõ nhá trong m«i trêng : gia ®×nh, nhµ trêng, x· héi...

+ T©m lý téc ngêi ®ãng vai trß quan träng trong viÖc téc thuéc cña con ngêi (m×nh thuéc vÒ téc ngêi nµy chø kh«ng thuéc vÒ téc ng- êi kh¸c), nÕu mÊt nã th× téc ngêi kh«ng cßn tån t¹i.

=> Trªn ®©y lµ 6 tiªu chÝ c¬ b¶n trong xem xÐt, nghiªn cøu téc ngêi ; lµ c¬ së nhËn thøc, ph©n biÖt, so s¸nh nh÷ng téc ngêi cô thÓ. 6 tiªu chÝ nµy cßn lµ thíc ®o tr×nh ®é v¨n minh, sù ph¸t triÓn còng nh khuynh híng vËn ®éng, biÕn ®æi cña c¸c téc ngêi trong qu¸ tr×nh lÞch sö. Tuy nhiªn, cïng víi sù ph¸t triÓn cña x· héi loµi ngêi, ®Æc biÖt lµ xu thÕ héi nhËp quèc

6

tÕ hiÖn nay, c¸c tiªu chÝ trªn còng vËn ®éng, biÕn ®æi víi nh÷ng néi dung vµ h×nh thøc míi cho phï hîp.

2. C¸c h×nh thøc céng ®ång téc ngêi vµ ®Æc ®iÓm cña

chóng

a. H×nh thøc céng ®ång s¬ khai thêi kú tiÒn nh©n lo¹i - Thêi kú tiÒn nh©n lo¹i: Lµ thêi kú con ngêi ®ang cßn lµ bÇy ngêi nguyªn thuû. Thêi kú nµy míi cã h×nh thøc tæ chøc s¬ khai vÒ céng ®ång. Tøc lµ khèi céng ®ång ngêi ®ang trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh.

- §Æc ®iÓm cña thêi kú tiÒn nh©n lo¹i (bÇy ngêi thêi nguyªn

thuû):

+ X· héi: sèng thµnh tõng bÇy, ®µn h×nh thµnh nªn nhiÒu nhãm,

mçi nhãm kho¶ng 20 – 30 ngêi. (c¬ cÊu cßn hÕt søc s¬ khai).

+ TÝn ngìng t«n gi¸o: cha cã râ nÐt míi biÓu hiÖn mÇm mèng t«n

gi¸o (hiÖn tîng b«i thæ hoµng (®Êt vµng) vµo x¸c chÕt).

+ Quan hÖ h«n nh©n: lóc ®Çu t¹p h«n bõa b·i, sau t¹p h«n ph©n biÖt løa tuæi, thÕ hÖ anh em (quÇn h«n), tiÕn tíi lo¹i trõ h«n nh©n gi÷a anh chÞ em, ®©y lµ c¬ së ®Ó h«n nh©n ngo¹i téc xuÊt hiÖn.

b. C¸c h×nh thøc céng ®ång téc ngêi vµ ®Æc ®iÓm cña c¸c

h×nh thøc tæ chøc ®ã

* H×nh thøc tæ chøc ThÞ téc: - ThÞ téc lµ mét tËp thÓ ngêi, quan hÖ v÷ng ch¾c víi nhau b»ng lao ®éng chung vµ ®îc cñng cè b»ng quan hÖ huyÕt thèng. Lµ h×nh thøc tæ chøc ®Çu tiªn cña x· héi loµi ngêi phæ biÕn ë x· héi c«ng x· nguyªn thuû, c¸ch ngµy nay 4 - 5 v¹n n¨m.

- X· héi ThÞ téc tr¶i qua hai h×nh thøc tæ chøc c¬ b¶n: ThÞ téc

MÉu quyÒn vµ ThÞ téc Phô quyÒn.

+ ThÞ téc MÉu quyÒn: Do lùc lîng s¶n xuÊt Ýt ph¸t triÓn vµ sù ra

®êi cña chÕ ®é ngo¹i h«n nªn:

-> Con c¸i chØ ë theo mÑ vµ do mÑ nu«i dìng.

7

-> Do sù ph©n c«ng tù nhiªn: ®µn «ng s¨n b¾n, ®µn bµ h¸i lîm, nhng ë giai ®o¹n ®Çu, h¸i lîm l¹i mang l¹i nguån sèng chñ yÕu, nªn ng- êi phô n÷ rÊt cã uy quyÒn.

ThÞ téc MÉu quyÒn cã c¸c ®Æc ®iÓm sau: . ThÞ téc cã quyÒn bÇu cö, b·i miÔn tï trëng vµ thñ lÜnh qu©n sù

theo phæ th«ng ®Çu phiÕu. . ThÞ téc ngo¹i h«n. . Tµi s¶n cña thµnh viªn chÕt ®Ó l¹i cho thÞ téc. . C¸c thµnh viªn trong thÞ téc cã tr¸ch nhiÖm gióp ®ì, b¶o vÖ

nhau.

. ThÞ téc cã tªn gäi riªng. . ThÞ téc cã quyÒn nhËn ngêi lµm con nu«i, kÓ c¶ tï binh. . ThÞ téc cã nghi lÔ t«n gi¸o chung. . ThÞ téc cã nghÜa ®Þa chung. . Së h÷u tµi s¶n lµ cña chung vµ ph©n phèi b×nh qu©n. . C¬ quan quyÒn lùc cao nhÊt cña thÞ téc lµ ®¹i héi d©n chñ toµn

thÞ téc.

. H×nh thøc h«n nh©n, ngo¹i h«n nh©n mang tÝnh chÊt quÇn

h«n, láng lÎo.

. KÕt cÊu thÞ téc, gåm nhiÒu gia ®×nh mÉu quyÒn cïng huyÕt téc, 4 ®Õn 5 thÕ hÖ ë chung cã tõ 50 - 100 ngêi, ®øng ®Çu lµ ngêi phô n÷u cã uy tÝn.

+ ThÞ téc Phô quyÒn: ThÞ téc Phô quyÒn ra ®êi do lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Tõ

n«ng nghiÖp cuèc sang n«ng nghiÖp cµy, ch¨n nu«i... -> Do s¶n xuÊt ph¸t triÓn cÇn trao ®æi hµng ho¸. -> Do cã cña c¶i d thõa muèn truyÒn l¹i cho con c¸i. -> Trong thêi kú ThÞ téc Phô quyÒn, vÉn cßn tån taÞ nh÷ng tµn d cña chÕ ®é ThÞ téc MÉu quyÒn, do vËy chÕ ®é ThÞ téc Phô quyÒn vµ MÉu quyÒn cã nhiÒu ®Æc ®iÓm gièng nhau. Tuy nhiªn cã mét sè ®Æc ®iÓm kh¸c nhau:

8

. MÉu quyÒn theo dßng hä mÑ, Phô quyÒn theo dßng hä cha. . ThÞ téc MÉu quyÒn quÇn h«n ®Ëm nÐt, cßn ThÞ téc Phô

quyÒn ®· mê nh¹t dÇn.

. MÉu quyÒn c tró bªn vî, Phô quyÒn c tró bªn chång. . VÒ tæ chøc x· héi, MÉu quyÒn dõng ë liªn minh Bé l¹c, Phô quyÒn ®· xuÊt hiÖn Bé téc, ë cuèi chÕ ®é Phô quyÒn chÕ ®é t h÷u n¶y sinh.

* H×nh thøc tæ chøc bé l¹c: - Bé l¹c lµ céng ®ång ngêi cã cïng nguån gèc, c tró trong mét ®Þa

vùc nhÊt ®Þnh, lµ sù hîp nhÊt cña nhiÒu ThÞ téc.

: êi Bé téc

- §Æc ®iÓm c¬ b¶n cña Bé l¹c: + VÉn cïng huyÕt téc, thùc hiÖn chÕ ®é c«ng h÷u. + Bé l¹c cã tªn gäi riªng. + Cã tiÕng nãi, tÝn ngìng, tËp qu¸n chung. + Cã c¬ quan quyÒn lùc tèi cao lµ Héi ®ång Bé l¹c. * H×nh thøc céng ®ång ng - Bé téc lµ khèi céng ®ång ngêi cã chung nguån gèc, c tró trong cïng mét khu vùc, gÇn gòi nhau vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n ho¸ vµ chÊp nhËn mét thiÕt chÕ x· héi nhÊt ®Þnh.

- Bé téc ra ®êi trªn c¬ së x· héi cã giai cÊp vµ nhµ níc, xuÊt hiÖn ®Çu tiªn trong chÕ ®é chiÕm h÷u n« lÖ, tån taÞ cho ®Õn hÝnh th¸i kinh tÕ- x· héi Phong kiÕn.

- §Æc ®iÓm cña Bé téc: + Bé téc ë giai ®o¹n chiÕm h÷u n« lÖ. N« lÖ lµ lùc lîng s¶n xuÊt chñ yÕu cña chÕ ®é chiÕm h÷u n« lÖ. N« lÖ bÞ g¹t ra khái khèi céng ®ång ngêi, lµ nh÷ng ngêi ngoµi bé

l¹c.

+ Bé téc ë giai ®o¹n chiÕm h÷u n« lÖ ®îc x©y dùng trªn c¬ së céng ®ång ng«n ng÷, ®Þa vùc c tró, v¨n ho¸ vµ céng ®ång s¬ khai vÒ kinh tÕ.

+ Bé téc ë giai ®o¹n chÕ ®é phong kiÕn:

9

Bé téc lµ khèi céng ®ång ph¸t triÓn cao h¬n. H¹t nh©n Bé téc lóc nµy lµ n«ng d©n. Giai cÊp thèng trÞ vµ quý

téc n»m ngoµi khèi céng ®ång ngêi.

Nh vËy, Bé téc ra ®êi, tån t¹i vµ ph¸t triÓn g¾n liÒn víi mét giai

®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh.

* H×nh thøc céng ®ång D©n téc: - D©n téc lµ mét khèi céng ®ång ngêi æn ®Þnh ®îc h×nh thµnh trong lÞch sö, dùa trªn c¬ së céng ®ång vÒ l·nh thæ, kinh tÕ, ng«n ng÷, t©m lý biÓu hiÖn trong céng ®ång v¨n ho¸, ý thøc d©n téc vµ tªn gäi cña d©n téc m×nh.

+ H×nh thøc céng ®ång D©n téc ë ph¬ng T©y : -> Cuèi x· héi phong kiÕn, do sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, nhÊt lµ khoa häc – kü thuËt, trong x· héi ®· xuÊt hiÖn mét giai cÊp míi – giai cÊp t s¶n. ¸p dông nh÷ng thµnh tùu khoa häc – kü thuËt vµo trong s¶n xuÊt, ®· lµm cho nÒn kinh tÕ hµng ho¸ t b¶n chñ nghÜa ngµy cµng ph¸t triÓn. §iÒu ®ã ®Æt ra sù liªn kÕt chÆt chÏ gi÷a c¸c vïng, miÒn trong c¶ níc, t¹o thµnh thÞ trêng quèc gia chung thèng nhÊt.

-> Tríc sù c« lËp vµ bã hÑp cña c¸c c¸t cø phong kiÕn dùa trªn quan hÖ Bé téc vµ chÕ ®é qu©n chñ ®éc ®o¸n, gia trëng phong kiÕn, ®· thóc ®Èy c¸c cuéc c¸ch m¹ng T s¶n næ ra ë c¸c níc ph¬ng T©y-> giai cÊp t s¶n ra ®êi. Sù ph¸t triÓn cña c¸c mèi quan hÖ t b¶n chñ nghÜa, ®· thóc ®Èy nhanh chãng sù h×nh thµnh mét céng ®ång ngêi míi ph¸t triÓn cao h¬n, liªn kÕt chÆt chÏ vµ bÒn v÷ng h¬n so víi Bé téc, ®ã lµ: D©n téc.

+ ë ph¬ng §«ng, do tån t¹i c¸c chÕ ®é n« lÖ vµ phong kiÕn ®iÓn h×nh (chÕ ®é n« lÖ gia trëng vµ phong kiÕn gia trëng). Nªn, hÇu hÕt c¸c D©n téc ë ph¬ng §«ng ra ®êi sím h¬n, g¾n víi chÕ ®é phong kiÕn.

10

=> Nh vËy, D©n téc ph¬ng §«ng (D©n téc tiÒn t b¶n), ra ®êi sím h¬n D©n téc ph¬ng T©y. Tuy nhiªn, dï sím hay muén h¬n th× ®Æc tr- ng c¬ b¶n cña mét D©n téc vÉn thÓ hiÖn ®Çy ®ñ, kh¸ch quan.

- §Æc ®iÓm c¬ b¶n cña khèi céng ®ång D©n téc: + Céng ®ång vÒ ng«n ng÷. Cïng víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ vÒ kinh tÕ trong thÞ trêng quèc gia thèng nhÊt, ng«n ng÷ víi chøc n¨ng lµ c«ng cô giao tiÕp, ®· ®i ®Õn h×nh thµnh ng«n ng÷ D©n téc chung.

:

Cô thÓ -> Ng«n ng÷ phæ th«ng (thêng lµ ng«n ng÷ thñ ®«) thµnh ng«n ng÷

chung.

->Ng«n ng÷ ®Þa ph¬ng bÞ thu hÑp, gäi lµ ph¬ng ng÷. Tuy nhiªn, ph¬ng ng÷ vµ thæ ng÷ vÉn tån t¹i trong tõng ®Þa ph-

¬ng, tõng téc ngêi.

+ Céng ®ång vÒ ®Êt ®ai (l·nh thæ). -> T¹o mèi liªn hÖ mËt thiÕt vÒ kinh tÕ, sinh ho¹t v¨n ho¸ gi÷a c¸c

thµnh viªn trong céng ®ång D©n téc.

. L·nh thæ võa lµ ®èi tîng lao ®éng, võa lµ n¬i c tró l©u dµi cña

mäi thµnh viªn, mang tÝnh æn ®Þnh, thèng nhÊt cao.

. L·nh thæ lµ c¬ së ®Ó h×nh thµnh nªn c¸c kh¸i niÖm : Tæ quèc, Quª h¬ng, Quèc gia, D©n téc... §ång thêi, cßn lµ n¬i nu«i dìng ý thøc D©n téc vµ nÒn v¨n ho¸ céng ®ång.

-> L·nh thæ ®îc x¸c ®Þnh b»ng biªn giíi Quèc gia D©n téc. §îc c¸c D©n téc kh¸c c«ng nhËn vµ cã ý thøc s©u s¾c trong nh©n d©n D©n téc ®ã.

+ Céng ®ång vÒ kinh tÕ. Sù céng ®ång bÒn v÷ng vÒ kinh tÕ cña D©n téc dùa trªn c¸c mèi liªn hÖ vÒ kinh tÕ: quan hÖ s¶n xuÊt, quan hÖ së h÷u, quan hÖ ph©n phèi, quan hÖ ph©n c«ng lao ®éng... Lµ nh÷ng ®Æc ®iÓm chung vÒ kinh tÕ cña céng ®ång D©n téc.

Cô thÓ :

11

-> NÒn kinh tÕ trong céng ®ång D©n téc ph¸t triÓn cao h¬n so víi

c¸c céng ®ång tríc ®ã.

-> Quan hÖ vÒ kinh tÕ ®· rµng buéc, g¾n kÕt c¸c thµnh viªn trong

céng ®ång.

-> C¸c thµnh viªn ph¶i chÞu sù ®iÒu tiÕt cña x· héi nh: Së h÷u t

liÖu s¶n xuÊt, ph©n c«ng lao ®éng, ph©n phèi s¶n phÈm...

+ Céng ®ång vÒ v¨n ho¸, ý thøc d©n téc. Do cã mét m«i trêng Quèc gia D©n téc thèng nhÊt, víi mét ng«n

ng÷ chung, nªn:

-> §· h×nh thµnh c¸c ®Æc trng v¨n ho¸ chung cña c¶ D©n téc, t¹o ra b¶n s¾c D©n téc, x©y dùng ý thøc D©n téc trong tõng thµnh viªn rÊt cao.

-> C¸c s¾c th¸i v¨n ho¸ téc ngêi ë c¸c ®Þa ph¬ng cßn tån t¹i, nhng

suy yÕu dÇn t¹o nªn sù thèng nhÊt trong ®a d¹ng.

- C¸c lo¹i h×nh D©n téc trong lÞch sö: + D©n téc tiÒn t b¶n. Lo¹i h×nh D©n téc nµy ra ®êi g¾n liÒn víi chÕ ®é phong kiÕn (ë ph-

¬ng §«ng)

+ Céng ®ång D©n téc t s¶n. Lo¹i h×nh D©n téc nµy g¾n liÒn víi sù ra ®êi cña CNTB, c¸ch

m¹ng t s¶n (ë ph¬ng T©y).

+ Céng ®ång D©n téc x· héi chñ nghÜa. Ra ®êi g¾n liÒn víi cuéc c¸ch m¹ng v« s¶n, ®¸nh dÊu b»ng sù

th¾ng lîi vÜ ®¹i cña c¸ch m¹ng th¸ng Mêi Nga lÞch sö n¨m 1917.

II. C¸c h×nh thøc céng ®ång téc ngêi ë viÖt nam 1. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc céng ®ång

téc ngêi ë ViÖt Nam

* Téc ng

êi : Lµ mét céng ®ång ngêi cã tªn tù gäi, ®Þa vùc c tró, ng«n ng÷ vµ ®Æc ®iÓm sinh ho¹t v¨n ho¸ riªng, cã thÓ lµ Bé l¹c hay mét D©n téc.

12

* C¸c h×nh thøc céng ®ång téc ng : êi ë ViÖt Nam Qu¸ tr×nh h×nh thµnh, ph¸t triÓn cña c¸c h×nh thøc céng ®ång téc

ngêi ë ViÖt Nam liªn tôc tõ thÊp ®Õn cao vµ lµ qu¸ tr×nh l©u dµi.

- H×nh thøc x· héi ThÞ téc: + ThÞ téc MÉu quyÒn. Vai trß cña ngêi phô n÷ ®îc ®Ò cao trong gia ®×nh, h«n nh©n, x·

héi.

+ ThÞ téc Phô quyÒn. Lµ h×nh thøc tån t¹i phæ biÕn trong x· héi ThÞ téc ë ViÖt Nam, cho ®Õn ngµy nay tµn d cña nã vÉn cßn truyÒn thèng h«n nh©n vµ lÊy hä theo dßng cha.

- H×nh thøc tæ chøc Bé l¹c, Bé téc ë ViÖt Nam: Tån t¹i mét thêi gian dµi trong lÞch sö ViÖt Nam. - T¹i céng ®ång D©n téc ViÖt Nam: + Céng ®ång d©n téc ViÖt Nam ®· cã tõ l©u ®êi, g¾n liÒn víi qu¸

tr×nh dùng níc vµ gi÷ níc.

+ Sau th¾ng lîi cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü mïa xu©n n¨m 1975,

lo¹i h×nh d©n téc XHCN ra ®êi trªn ®Êt níc VÞªt Nam.

2. §Æc ®iÓm c¬ b¶n vµ xu híng biÕn ®æi cña c¸c céng ®ång

téc ngêi ë ViÖt Nam

a. §Æc ®iÓm c¬ b¶n cña c¸c céng ®ång téc ngêi ë ViÖt Nam - ChÕ ®é c«ng x· nguyªn thuû tån t¹i kÐo dµi hµng v¹n n¨m, kÕt

cÊu cña c«ng x· ThÞ téc kh¸ bÒn v÷ng.

- C¸c h×nh thøc tæ chøc céng ®ång ngêi ®an xen vµo nhau. - C¸c khèi céng ®ång ngêi g¾n kÕt bÒn v÷ng. - Céng ®ång d©n téc ViÖt Nam h×nh thµnh g¾n ph¬ng thøc s¶n

xuÊt ch©u ¸, ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi ®Æc thï kiÓu ph¬ng §«ng.

- ChÕ ®é c«ng x· n«ng th«n tån t¹i l©u ®êi phæ biÕn qua c¸c giai

®o¹n.

- Nhµ níc phong kiÕn trung ¬ng tËp quyÒn sím ®îc x¸c lËp vµ lµ

ngêi chñ së h÷u vÒ ruéng ®Êt.

13

- Kinh tÕ tËp trung ë Nhµ níc kh«ng mang tÝnh chÊt l·nh ®Þa, c¸t

cø.

- L·nh thæ c¬ b¶n thèng nhÊt trong suèt qu¸ tr×nh tån t¹i vµ ph¸t

triÓn ®Êt níc

- Cuéc ®Êu tranh chinh phôc thiªn nhiªn vµ chèng giÆc ngo¹i x©m lµ yÕu tè trùc, tiÕp g¾n kÕt tÝnh bÒn v÷ng, thèng nhÊt cña céng ®ång d©n téc ViÖt Nam.

b. Xu híng biÕn ®æi cña c¸c céng ®ång téc ngêi ë ViÖt Nam - Sù biÕn ®èi cña c¸c h×nh thøc tæ chøc céng ®ång téc ngêi ë

ViÖt Nam diÔn ra mét c¸ch tõ tõ, ®an xen vµo nhau.

- C¸c h×nh thøc tæ chøc céng ®ång téc ngêi ë ViÖt Nam xu híng vËn ®éng lu«n lu«n g¾n kÕt vµ hoµ nhËp vµo nhau trong mét khèi céng ®ång thèng nhÊt.

- Ngµy nay, díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng c¸c thµnh phÇn d©n téc ngµy cµng ®oµn kÕt, g¾n bã chÆt chÏ víi nhau trong ®¹i gia ®×nh d©n téc ViÖt Nam.

- §oµn kÕt, thèng nhÊt lµ truyÒn thèng l©u ®êi cña d©n téc ViÖt Nam lµ h¹t nh©n t¹o nªn søc m¹nh ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh dùng níc, gi÷ níc.

KÕt luËn Khi loµi ngêi hiÖn ®¹i (H«m«sapiªn) h×nh thµnh, còng lµ lóc h×nh thµnh c¸c céng ®ång téc ngêi (ThÞ téc). Cïng víi thêi gian vµ b¶n chÊt x· héi, loµi ngêi ®· tiÕn tíi h×nh thµnh c¸c : ThÞ téc, Bé l¹c, Bé téc, D©n téc. Mçi h×nh thøc lµ ®¸nh dÊu mét nÊc thang tiÕn ho¸, sù ph¸t triÓn cña x· héi loµi ngêi.

Ngµy nay, díi h×nh thøc céng ®ång D©n téi X· héi chñ nghÜa, víi sù ph¸t triÓn cao cña tiªu chÝ téc ngêi ë ViÖt Nam ta, ®Æt ra cho mçi téc ngêi, còng nh mäi thµnh viªn trong céng ®ång Quèc gia D©n téc ViÖt Nam võa ph¶i gi÷ g×n c¸c tiªu chÝ téc ngêi, võa ph¶i t¨ng cêng giao lu: kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸ - x· héi…§Ó phÊn ®Êu ®Õn mét

14

lóc nµo ®ã, sÏ cïng víi toµn nh©n lo¹i tiÕn tíi x©y dùng mét céng ®ång D©n téc chung thèng nhÊt. Con ngêi ®îc tù do, Êm no, h¹nh phóc, ®îc ph¸t triÓn toµn diÖn c¸ nh©n…kh«ng cã ¸p bøc bãc lét…cïng chung søc x©y dùng mét thÕ giíi giµu m¹nh – x· héi Céng s¶n chñ nghÜa.

Híng dÉn nghiªn cøu

1. C¸c tiªu chÝ ®Ó x¸c ®Þnh céng ®ång téc ngêi? 2. Lµm râ c¸c h×nh thøc céng ®ång téc ngêi vµ ®Æc ®iÓm cña

chóng?

3. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c h×nh thøc céng ®ång téc

ngêi ë ViÖt Nam?

4. §Æc ®iÓm vµ xu híng biÕn ®æi cña c¸c céng ®ång téc ngêi ViÖt

Nam?

Ngµy th¸ng

n¨m 200

Gi¸o viªn