Bài giảng Chương 5: Vệ sinh thức ăn và dinh dưỡng

ươ

Ch

Ệ ng 5: V SINH

Ứ

TH C ĂN VÀ DINH

D

NGƯỠ

ầ

ưỡ

ứ

ọ I.T m quan tr ng và ý nghĩa ệ ng v sinh th c ăn và dinh d

ủ

ầ ứ ủ ế ủ ầ

ọ ứ ọ 1. T m quan tr ng c a th c ăn: Th c ăn là nhu c u ch y u c a gia súc –thâm canh Chi phí v th c ăn đóng vai trò quan tr ng trong giá

ề ứ ẩ

ả thành s n ph m ệ ề ấ

ứ

ế ứ ề ụ ộ Có r t nhi u b nh liên quan đ th c ăn ộ ụ Năng su t chăn nuôi ph thu c nhi u vào th c ăn ề ng s n ph m chăn nuôi ph thu c nhi u Ch t l

ấ ượ ủ ứ ấ ấ ượ vào ch t l ả ẩ ng c a th c ăn

2. Ý nghĩa

ề ứ Cán b chuyên môn có s l a ch n đúng v th c ăn

ằ ộ ỏ

ệ ơ ở ự ự ậ ẩ

ấ ẩ ấ ọ ầ nh m th a mãn nhu c u cho v t nuôi ầ ố ợ Là c s cho vi c ph i h p kh u ph n h p lý ủ ố ượ ầ Nh m cung c p kh u ph n ăn đ s l ợ ng, ch t

ượ ữ ố cân đ i gi a năng l

ng và protein gi a các ợ ừ

ế ố

ẩ ả ả ầ

ủ ằ ượ l ng, ữ ỷ ệ l có t ạ A.amin, vitamin,khoáng phù h p t ng giai đo n ệ Phòng ch ng các b nh có liên quan đ n TĂ ự ứ Đ m b o v sinh an toàn th c ph m , đáp ng nhu c u ườ i ệ ngày càng cao c a con ng

ộ ố ộ ố

ứ ứ

II. M t s nguyên t c v v sinh th c II. M t s nguyên t c v v sinh th c

ắ ệ

ắ ề ệ ắ ề ệ ngưỡ ăn và dinh d ngưỡ ăn và dinh d ứ ệ ề 1.Nguyên t c v sinh v nguyên li u th c ăn

ẩ

ậ

ủ

ặ

ệ

ỉ ế ể

ị ạ ỏ

ệ

ủ ứ

ỏ

ấ ả

ế ế ạ ế ạ

ấ ề ấ ứ ư ẻ

ổ

ng đ

ươ

ộ ươ ng tiêu hóa ậ ng các c quan lân c n ( Viêm bao tim… ạ ỏ ạ

ầ

ấ

ứ Ch ti p nh n th c ăn đ tiêu chu n quy đ nh ẽ ể Ki m tra ch t ch đ phát hi n và lo i b các nguyên li u ẩ không đ tiêu chu n ạ ỗ ẫ ạ a. N u th c ăn có l n t p ch t nh cát,s i, g , kim lo i ị ưỡ N u t p ch t m m : Làm gi m giá tr dinh d ơ ọ N u t p ch t c ng : Gây tác đ ng c h c ườ nh m răng, t n th ổ T n th ọ C n lo i b t p ch t : Sàng l c

ắ ệ

ệ

ề

1.Nguyên t c v sinh v nguyên li u

ế

ứ

ọ

ư

ỉ ử

ượ

ấ ứ b. N u th c ăn có ch a các ch t hóa h c có ệ ự ậ ạ ố ả h i nh thu c b o v th c v t : ặ ử ụ c phép s d ng ,ho c ch s

ụ ở ứ ồ ư ấ ướ

ỉ

m c t n d th p d

i ch tiêu cho

ể

ị

ượ

Không đ d ng phép ầ

ể

C n ki m tra đ xác đ nh l

ồ ư ng t n d có

trong th c ănứ

ầ

ế

ứ

ứ c. N u th c ăn có ch a thành ph n gây đ cộ ấ

ứ

ề ở ầ

ỉ

m m, lá

ể

ỏ

ấ ộ Khoai tây có ch a ch t : Solamin r t đ c có nhi u ặ ầ

ầ

 Ch cho gia súc ăn ít, ả ho c không ăn khi khoai tây đ lâu v đã ng m u xanh, n y m m

ắ

ầ

c k , n u chín

ặ

ẩ ấ ộ ề S n có nhi u HCN r t đ c  C n bóc v , ngâm n ướ ỹ ấ ỏ ớ ố ượ ng ít ho c cho ăn v i s l

ế

ứ ấ

ứ ố

ẩ

ộ ố

ươ

ổ

d. N u th c ăn có ch a n m m c,VSV,KST ẽ ể M t s th c ăn khi đ lâu, m s có m t s  Tác ể n m m c phát tri n nh Aflatoxin ng nhu mô gan,

ộ ố ứ ố ư ấ ế ộ đ ng đ n gan, gây t n th gây ung th ganư Th c ăn có hàm l

ượ ng Protein cao ( B t cá, ễ

ộ ậ ề ng nhi m nhi u vi sinh v t ưỡ

ạ

ứ ị ộ b t th t) th ả

ố ng, gây r i lo n

ầ ử

ệ ộ

ằ

ử

ườ ị > làm gi m giá tr dinh d ộ ộ tiêu hóa, gây ng đ c C n s lý b ng nhi

t đ , tia t

ạ ngo i

ư

ẩ

ắ

ầ

2. Nguyên t c xây d ng kh u ph n ăn

ẩ

ầ Kh u ph n ăn là m t t ẩ

ỏ ủ ừ

ứ ầ

ạ

ộ ổ ợ h p th c ăn th a mãn ứ tiêu chu n ăn, đáp ng nhu c u c a t ng gia đo n, tăng tính thèm ăn,kích thích quá trình tiêu ấ hóa h p thu

ủ

ắ

ứ ng th c ăn :

ầ ả ụ

ả ộ

ấ

ổ ứ ả ấ

C n tuân th các nguyên t c sau : ấ ủ ố ượ a. Đ m b o cung c p đ kh i l ứ Ph thu c vào l a tu i, s c s n xu t … ẩ ữ ố b. Đ m b o cân đ i gi a các ch t trong kh u

ả ầ

ả ph n ăn

ữ

ng và Protein

ố ả

ượ ế

ừ

ế

ặ

* Cân đ i gi a năng l Đ m b o tính kinh t

,tránh th a ho c thi u

ả Protein

ẩ

ừ

ả

ư ượ ầ ng nh ng + N u kh u ph n ăn th a năng l  Giá thành r , nh ng gi m ả ư ẻ thi u Protein  tích mỡ ấ ư ượ

ế

ẩ

ng nh ng

s c s n xu t,gi m tính thèm ăn ầ + N u kh u ph n ăn thi u năng l  Giá thành cao;

th a Protein

ế ế ứ ả ế ừ ừ

ạ

ấ

ổ

ố th a Protein gây r i lo n trao đ i ch t

ộ

ả

T o ra các s n ph m trung gian gây đ c ẩ ạ cho c thơ ể ả

ữ

ầ

ằ

ệ

ả ử ụ ấ ượ

ả

ẩ

ả

ằ * Đ m b o cân b ng gi a các A.amin ẩ Cân b ng A.amin trong kh u ph n giúp tăng Tăng năng su t, ấ ạ ng s n ph m, h giá thành s n

hi u qu s d ng Protein tăng ch t l ph mẩ

ạ ẽ ừ ầ ề M i lo i đ ng v t,tùy t ng giai đo n s có nhu c u v

ậ ạ ộ ỗ A.amin khác nhau

ế ế ấ ầ N u thi u Lysin gây m t m u lông

ế ừ ị ứ ề

ả ự ữ ố ượ ế N u th a Histidin gây d ng,phu n ,xung huy t ằ * Đ m b o s cân b ng gi a các nguyên t đa l ng

ả và vi l ế ngượ ế ố

ề ng, m m x ỏ ỏ ng ừ ẻ

ữ ẽ ị ố ữ

ả ế ế ả N u thi u Can xi, ph t pho ươ ươ + gây còi x ẻ ứ + Gà đ tr ng : V m ng, ng ng đ ế +Bò s a s b s t s a, gi m can xi huy t N u thi u s t : Gây thi u máu, gi m tính thèm

ả ưở ế ắ ăn,gi m sinh tr ng

ả ả

ế ế ắ ươ khô m t,da,niêm m c ạ  Còi x ươ ng

ề ng, m m x ợ

th c ăn tinh / thô h p lý ổ ế ạ ấ ố ậ ấ ủ * Đ m b o cung c p đ Vitamin cho v t ế N u thi u Vitamin A ế N u thi u Vitamin D ả ỷ ệ ứ ả * Đ m b o t l ấ ẽ ằ N u m t cân b ng s gây r i lo n trao đ i ch t

ứ ẩ

ị ậ ạ ả ợ c. Th c ăn ph i h p kh u v ể T o mùi đ kích thích cho v t ăn ngon

ứ ấ ạ ầ ộ d. Không ch a các t p ch t và các thành ph n đ c

ố

3. Nguyên t c v v sinh trong phân ph i và

ắ ề ệ ứ

ử ụ s d ng th c ăn : ạ ỗ

ứ

ạ

ờ

ầ M i lo i gia súc c n chú ý d ng th c ăn,gi ữ

ố ượ

cho ăn , s l

ắ ổ

ứ

ng b a ăn trong ngày ộ ố ấ

4. Nguyên t c b sung m t s ch t vào th c

ăn

Kháng sinh Hormone ọ ẩ ế Ch ph m sinh h c : Enzyme, Probiotic

ệ

ấ

ạ

ể

ạ ấ ấ ứ ẫ ạ

ấ ử ạ ể ầ

ạ

ứ ứ ộ

ể ứ III .V sinh nguyên li u th c ăn đ ấ ộ ki m soát t p ch t và ch t đ c ớ 1. V i th c ăn có l n t p ch t và ch t có h i : ề ạ D ng m n ấ ứ ạ T p ch t c ng ọ ậ ắ V t s c nh n ẽ ề ứ ạ Th c ăn có nhi u bùn đ t :Ngh n d lá sách ọ ướ C n ki m tra, sàng l c, r a s ch tr c khi cho ăn ấ ạ ứ TCVS : Th c ăn h t : 0,1 0,2 % t p ch t Th c ăn b t : 0,8 % ; Th c ăn khô: 2 – 5 %

ồ ư

ứ

ố ả ệ ự ậ 2. Th c ăn có t n d thu c b o v th c v t

ữ ơ a. Nhóm Clo h u c : DDT, 666,Aldrin,Diedrin

ố ồ ạ ủ

ướ Thu c thu c nhóm này khó phân h y nên t n t c và cây tr ng i lâu ồ  gây đ c cho gia súc ộ

ở ấ ộ ấ trong đ t, n Ở ướ n ( c : 10 năm ; đ t : 40 năm )

ế ậ ầ ả ộ ộ Tác đ ng đ n th n kinh v n đ ng và c m giác

ủ Ứ Tác đ ng vào nhóm SH c a Enzyme

ạ ộ ộ ạ  c ch s ế ự  R i lo n trao đ i ch t ấ ổ

ố ợ ố ho t đ ng các Enzyme R i lo n t ng h p Protein; ạ ổ

ế ộ Gây đ t bi n gen  Ung th , quái thai ư

ữ ơ b. Nhóm phot pho h u c : Dipterex ,Malathion

ủ ườ ệ Nhóm này d b phá h y ngoài môi tr ng do nhi t

ễ ị ứ ạ ặ ờ ộ ộ ẩ đ , đ m, b c x m t tr i

c ch mem Cholinesteraza ả

i Acetincolin  nh h ưở Ả

ậ Ứ ế trình phân gi ầ Sinap th n kinh ầ ề ẫ d n truy n th n kinh  Làm ng ng tr quá ệ ư  chúng tích t i các ế ng đ n xung đ ng và  Gây co gi ụ ạ t ộ t và tê li ệ t

ế bào (TK)

Hòa tan vào màng t ể ậ  Gây c n tr quá ở ả ế bào

ề ạ ầ ố trình v n chuy n các Ion ra và vào màng t  Gây r i lo n d n truy n th n kinh ẫ

ố ừ ồ c. Nhóm Cacbamat : Cacbavil ,Servin Có ngu n g c t A.Cacbamic (NH2C00H)

ộ ươ ự ư ợ ấ ữ ơ Có tác đ ng t ng t nh h p ch t h u c

Cacbamit Phot pho h u cữ ơ

Ứ ế ắ ờ c ch mem t ng n Th i gian dài

ặ ề ắ ỏ ề ẻ ọ G n l ng l o v VL LK ch t v hóa h c

ắ ề ặ g n trên b m t

ụ ụ ồ ồ H i ph c nhanh H i ph c lâu

ệ ỏ

ố Thu c di

t c ; (2,4 D)

ẫ

ấ

ơ

ồ

ấ ữ

G m các h p ch t h u c : 2,4 D,d n xu t

ẫ

ợ ấ Uê, d n xu t Pyrimidine

ố

ườ

Do thu c có tác d ng tăng c

ng hàm l

ấ

ượ

ượ ng ủ  Làm ị ng các Glucozit, làm tăng mùi v

ấ

ụ ỏ nitrat trong cây c nh t là cây có c tăng hàm l ủ c a cây

 Gia súc r t thích ăn

ể ị

ề

ộ ộ Gia súc có th b ng đ c nhanh do ăn nhi u

ộ ộ

ể ị

ậ

Gia súc có th b ng đ c ch m do ăn ít

ư

ụ nh ng liên t c

• Bi n pháp : ệ

ẽ ả ố

ử ụ ờ ặ ờ ạ

ố ử ụ ố ấ ệ Giám sát ch t ch quy trình s d ng thu c b o v ự ậ th c v t : Th i gian phun thu c, th i gian thu ho ch ẩ ả s n ph m, các thu c c m s d ng

ụ ả ấ ượ ả ng trong s n

ấ ệ ố Áp d ng các h th ng qu n lý ch t l ệ xu t nông nghi p : IS0 , HACCP

ử ụ ệ ạ ị ọ S d ng các thiên đ ch ho c các bi n pháp sinh h c

ứ ả Chú ý khi chăn th và thu nhân th c ăn cho gia súc

ứ

ầ

ứ 3. Th c ăn có ch a các thành ph n đ cộ

ề ở

ỏ

a. A xit HCN : ở ạ A xit này Có nhi u

ấ ộ d ng Glucozit r t đ c ủ ắ lá s n, c s n, măng, c Sudang, ậ

ạ ậ

ơ

ắ trong và h t đ u mèo, m n , m

ườ

ắ

ủ ắ ng:2 3 mg%;C s n đ ng:6 15mg

ượ

ỏ

vùng c tranh hàm l

ơ ở ng cao h n i : 3138 mg%; măng ngâm : 2,1 mg%

ề ắ Lá s n : 20 – 80 mg % .lá càng non càng nhi u ủ ắ C s n th % ồ ắ S n tr ng ươ Măng t ộ măng lu c : 2,7 mg%

ơ ế C ch : ể ẽ

ạ

ế  ệ  gây thi u Oxy ở

ạ ở t, ch t do ng t th t sau tê li

ậ ở ự ấ ế ủ ế ạ

i hay ăn

ứ ầ

ệ ế ự ậ ưở ế ơ ể Khi vào c th Glucozit s chuy n hóa thành HCN ớ ẽ ế ợ CN s k t h p v i Fe trong các Enzyme xúc tác quá trình ấ ủ ế  làm m t ho t tính các Enzyme ấ bào hô h p c a t ị ừ ấ ế bào b ng ng tr Quá trình hô h p t não ệ ậ V t co gi ả C n tr s h p thu Iot c a tuy n giáp tr ng ạ ế Gia súc vùng cao đã thi u Iot trong th c ăn l ọ ế ắ s n, măng nên b nh thi u iot càng tr m tr ng Ả nh h ể ng đ n s v n chuy n các Ion qua màng t bào

ậ ọ

Bi u hi n: ạ

ệ V t không yên tĩnh, sùi b t mép, ầ

ố

ể ấ nôn,r i lo n hô h p và tu n hoàn

 Ch t ế

ề ộ ườ Li u đ c : Gia súc, ng i 2 mg /P

ễ ị ễ ơ Bi n pháp phòng: Axit này d bay h i, d b phân

ệ ễ ệ ủ ở h y b i nhi t, d hòa tan

ướ ờ ả ỏ Bóc v , ngâm n c ( sau 24 gi gi m 20 %)

ệ ỏ ỹ Dùng nhi ơ t: Thái nh ph i khô, đun k

ắ ố Mu i chua ( Lá s n, măng)

ỉ ẩ ợ ớ ợ

ầ Ch cho ăn v i kh u ph n thích h p : L n :1530 %, ầ Trâu bò : 2030 %, gia c m :10%

ầ

ộ ề

ướ ử ơ

ạ

ng h i, nôn m a, đi ứ t đ h i tăng, đi đ ng lo ng cho ng ươ ấ ổ ụ c b t, đau b ng , ch ệ ộ ơ ử ệ , li ạ ơ ng c tim t hô h p, t n th

ả ầ ẩ

b. Solamin ề Là Ancaloid có nhi u trong khoai tây ỏ (Ru t:47mg%,V :3055mg%,m m:420730 mg %) ườ ộ i : 1mg/P ; Bò : 2 mg/P Li u đ c : Ng ứ ệ Tri u ch ng : ề ướ ọ ế t nhi u n Ti ả ỉ táo sau a ch y, nhi ồ ặ N ng: Dãn đ ng t ệ Bi n pháp : ỏ Không dùng khoai tây v đã ng m u xanh, đã n y

ầ

ng ít

ứ m m làm th c ăn cho gia súc ớ ố ượ ưở ợ ng thành : 5 6 kg/ con)

Cho ăn v i s l ( L n tr

c. Gossipol ầ

ề

ứ

ầ

Có nhi u trong khô đ u ượ ử ụ ầ ầ Do khô d u gi u Protein nên đ c s d ng nhi u ấ ộ ế ứ Do c ch men Polymeraza nên r t đ c ượ ầ Khi hàm l ế ợ ể ộ ề ệ

ế ợ ầ ẩ ớ ố ẩ ng 0,03 % trong kh u ph n th c ăn có ổ th làm ch t l n 4 – 8 tu n tu i Li u gây đ c cho gà con :0,016 % Bi n pháp phòng : ầ Cân đ i kh u ph n ăn:C n k t h p v i Fe và Vitamin

ứ

ả ả ấ ể ưở ủ ( 780 g FeS04 vào 1 t n th c ăn ) B sung Methionin đ làm gi m nh h ng c a

ổ Gossipol

ấ

ưỡ

d. Ch t kháng dinh d

ng

:Antitrypsin ng

ứ

ệ  Nên khi s ử ỹ ủ ở ứ ấ ậ ươ ề Chúng có nhi u trong đ u t ế Chúng c ch Enzyme Trypsin ễ ị Ch t này d b phân h y b i nhi ầ ậ ươ ng làm th c ăn c n n u k , rang

ấ ụ d ng đ u t e. Estogen : Là Hormon th c v t có trong c ba lá; Chúng kích

ự ậ ế ử ở ỏ ể ả t ra niêm d ch đ c n tr tinh trùng

ứ thích t không đi t

cung ti ớ ố ị

ị ẫ i ng d n tr ng Gia súc b vô sinh

ệ

ệ ấ

ứ

ề

ứ IV. V sinh nguyên li u th c ăn ố phòng VSV, KST, n m m c ễ 1. Đ phòng th c ăn nhi m VSV, KST

ễ

ổ ưỡ ng nhi m VSV th nh ẩ ễ

ng, KST ấ ứ

ể

ố ồ a. Ngu n g c : ườ ứ Th c ăn th ứ Th c ăn xanh có th nhi m vi khu n, tr ng và u trùng giun ạ ấ ủ ễ sán, TĂ xanh nhi m nang u c a sán lá (Sán lá gan, sán lá d ỏ c , sán lá ru t l n)

ậ

ứ

ể

ộ ợ ồ

ử

ạ

ộ

ướ

ễ

ễ ố ộ Th c ăn có ngu n g c đ ng v t có th nhi m: Salmonella,E.coli, Staphylococus,Clostridium ụ Nh c bào t trùng, giun bao … ộ ố M t s vi rút gây viêm gan, viêm d dày ru t, viêm màng não ứ có trong n

c nhi m vào th c ăn

ưở Ả nh h ng:

ả ị ưỡ ả ị Làm gi m giá tr dinh d ng, gi m mùi v

ả ạ ố ỉ Gây r i lo n tiêu hóa, a ch y

ự ế ệ ộ ậ Tr c ti p gây b nh cho đ ng v t

ộ ớ c a chúng gây tác đ ng khác nhau t ơ i các c Đ c t

ộ ố ủ quan trong c thơ ể

ử ệ Bi n pháp x lý:

ệ ố ệ ướ ấ ng :Đ t, n c, không

ự Th c hi n t ể t v sinh môi tr ứ ễ ườ khí đ không ô nhi m vào th c ăn

ể ướ ế ế ẵ ử ụ Ki m tra VSV tr c khi s d ng ( Ch bi n s n)

ể ạ ộ ẩ ấ ợ ứ ể Th c ăn đ lâu c n s y khô đ h đ m(b t l i cho

ả ầ ấ ộ ẩ ả VSV) – đ m b o đ m < 14 %.

ẩ ả

ỗ

ạ ạ ả ả ầ

ợ ể ơ ậ ừ ấ ả ề ộ ẩ Tiêu chu n v đ m khi b o qu n G o : < 12 % Ngô: 13 14 % L c : < 9 % TĂ h n h p: < 14,5 % Khi b o qu n c n có bao bì kín, đ n i cao ráo, thoáng khí, ngăn ng a côn trùng,g m nh m

ẩ ứ ế ế

ệ ố ớ Tiêu chu n v sinh đ i v i th c ăn ch bi n sãn ế ẩ TS vi khu n hi u khí : 10 6 CFU/g E.coli: 10 2 Staphylococus : 10 2 Clostridium : 10 2 Salmonella: 0 CFU /g

ứ

ố

ộ

ễ

ấ

2.Đ phòng th c ăn nhi m n m m c và đ c

ề :ố t

ạ ấ ấ ố ố ạ a. Các lo i n m m c :Chia n m m c thành 2 lo i

ự ế ấ ộ N m gây đ c tr c ti p:N m Aspergillus  n m ấ

ấ ph iổ ấ ể

N m gây đ c qua đ c t ạ ế ộ ố ộ trên các lo i th c ăn gia súc

ộ

ạ lúa g o

ứ ậ ươ ạ (Ngô,l c, đ u t + Penicilium islandicum có nhi u ề ở ạ + Aspergillus flavus có nhi u ố ấ :Các n m m c phát tri n  ti ấ ộ t ra ch t đ c ị ộ ng, b t cá b t th t) ề ở l c, ngô

ề ở + Aspergillus ochraceus có nhi u ố ngũ c c

ề ố + Fusarium roseum có nhi u trong ngũ c c

ố ạ ủ ấ b. Tác h i c a n m m c

ị

ưỡ

ủ

ứ

ấ

Làm giá tr dinh d

ị ng c a th c ăn,m t mùi v

ộ ố

ớ ơ

ả ộ

Đ c t

ộ tác đ ng t

i c quan gi

ậ i đ c: gan,th n

ộ ố

ế

ườ

ả

ở

Đ c t

bào đ

ng tiêu hóa

 Gây c n tr quá trình

bào mòn t ấ tiêu hóa và h p thu

ả

ổ

ố

ầ

ả

ạ ườ ạ ộ Làm thay đ i ho t đ ng sinh lý bình th ng: R i lo n sinh s n, ỷ ệ ở ế ư ả x y thai, thai ch t l u, gia c m gi m t n l

ộ ố

ể

Đ c t

có th gây ung th ( Aflatoxin)

ố

c. M t s n m m c chính

ộ ố ấ ấ

ế

* Aflatoxin : Do n m Aspergillus flavus ti

ứ

ạ

ề ỗ ươ

ầ ng, ngô, cám ế

ươ

ổ

Tác đ ng tr c ti p đ n gan, gây t n th

ng

t ra ự Chúng có nhi u trong th c ăn gi u đ m th c ư ạ ậ v t nh l c, đ t ự ế ộ nhu mô gan

ế

ế ớ Aflatoxin liên k t v i AND trong nhân t

ế

ứ

ạ

ủ bào > c ch Enzyme Polymeraza c a ARN  Gi m quá  h n ch sinh t ng h p ARN ả ợ ổ ợ trình sinh t ng h p Protein

ế ổ ư Gây ung th , quái thai

ầ

ấ

ớ ộ ố ấ

ẫ ả ẫ

này 1, B2, G1, G2

ế

ấ

Gia c m r t m n c m v i đ c t Aflatoxin có 4 d n xu t :B ấ ộ ề B1 chi m nhi u nh t và đ c nh t

ợ

ầ

ị

ứ TCVS: Th c ăn cho l n : 20 – 50 ppm ứ Th c ăn cho gia c m : < 0,05 ppm ứ Th c ăn cho v t : 0

* Ochratoxin :Do n m Aspergillus ề

ạ

ấ ochraceus có nhi u trong g o ,lú mì, lúa m ch , ngô

ậ

Tác đ ng đ n gan và th n, là tác nhân gây

i

ế ộ ư ở ườ ung th ng ồ ồ

ộ ộ

ẻ ứ ươ

ả ổ

ấ

N ng đ : > 1ppm làm gi m đ tr ng ộ N ng đ : >5 ppm gây t n th ng gan ru t * Zeoralenon: Do n m Fusarium roseum

ế

ề

ạ

ố

ti

ụ

ư

ạ

ố ụ

ử

ộ

t Chúng có nhi u trong h t ngũ c c ( ngô) Có tác d ng nh Oestrogen gây r i lo n sinh ả ụ gia súc cái,đ ng d c liên t c, Ch a gi

ả ở s n

ứ

ễ

ấ

ừ d. Bi n pháp ngăn ng a th c ăn nhi m n m

ộ ố

ố

ệ m c và đ c t

:

ạ

ả Thu ho ch nông s n đúng lúc,đúng cách

ằ

ơ ấ

ả ử ạ Sau thu ho ch ph i s lý ngay b ng cách ộ ẩ ể ả ph i, s y đ gi m đ m

ả

ứ ấ

ả

ố

ả B o qu n nông s n làm th c ăn đúng quy ố trình, ph i phun thu c ch ng n m m c

( A.Propionic, A.Benzoic 5% )

ể

Xây d ng quy trình và h th ng ki m tra

ộ ố

ố

ự ấ n m m c và đ c t

ệ ố ứ trong th c ăn

ề ấ

ứ

ệ

ẩ

ố

Tiêu chu n v sinh v n m m c trong th c

ăn

ử ấ

ấ ượ

ố

ố S bào t

n m m c /g Ch t l

ng

0 – 2000 T tố 2000 – 40000 trung bình 40000 – 80000 X uấ ấ ấ > 80000 r t x u

ệ

ệ ằ

ẩ

ấ V. V sinh phòng b nh do m t ầ cân b ng Protein trong kh u ph n

ủ

ấ

ọ

1. Vai trò c a Protein Protein có vai trò quan tr ng nh t trong các

ấ

ưỡ

ch t dinh d

ng

ơ ể

ổ

ợ

Trong c th luôn có quá trình sinh t ng h p Protein

ấ ạ

ế

Protein tham gia c u t o màng t

bào

ụ ậ

ể

M t s Protein làm nhi m v v n chuy n Hb trong máu,làm

ộ ố ệ

ụ ậ

ể

ệ nhi m v v n chuy n khí;

ụ ậ

ể ắ ệ Transferrin làm nhi m v v n chuy n s t

ườ

M t s Protein có vai trò là Hormon :Insulin làm gi m đ

ưở

ộ ố ế

huy t, Somatotropin tham gia quá trình sinh tr

ả ng và TĐC

ộ ố

ấ

M t s Protein(Enzyme) có vai trò là ch t xúc tác cho các

ả ứ

ơ ể

ph n ng sinh hóa trong c th

ệ ơ ể

ứ

ề

ả

ể Nhi u Protein (kháng th ) có ch c năng b o v c th

ế

ẩ

ầ

* N u thi u Protein trong kh u ph n ăn

ơ ể

ộ

ự ữ ưở

ưỡ

ả

C th huy đ ng Protein d tr trong mô bào ng, gi m sinh tr

 C th ơ ể ấ ng, gi m năng xu t

ị b suy dinh d

ụ

ả

ậ

Quá trình thành th c và sinh s n ch m

ế

ả

ọ  Làm gi m quá trình

ễ ắ ệ

ể ặ

Thi u các Axit amin quan tr ng sinh kháng th đ c hi u

ệ  D m c b nh

ễ

ỷ ệ ụ

ả

th thai, t

ỷ ệ ở ở gia c m ớ ậ

ố ượ

l ọ

ả

ế D gây thi u máu, gi m t ả gi m, gi m kh i l

ầ ng s sinh, con non còi c c, ch m l n

ừ

ế

ẩ

ầ

* N u th a Protein trong kh u ph n ăn

Gây lãng phí , làm tăng chi phí th c ănứ

ậ

ả Con v t gi m tính thèm ăn

ạ

ru t

ố ố

ộ

ỉ

ế ở ộ Gây r i lo n tiêu hóa: Protein không tiêu hóa h t ố ữ  a ch y ả

non Xu ng ru t già ,lên men gây th i r a

ừ

ướ

Các A.amin th a làm tăng ure trong máu,n

ể c ti u

ớ ươ

ố Các mu i urat tích t

ụ ở

kh p x

ệ ng, gây b nh Gút

ừ

ả

Protein th a phân gi

ấ ộ i thành các ch t đ c trung gian

ễ ắ

ữ

ứ

ế

ệ

ạ

Bò s a d m c b nh Xe ton huy t :Tri u ch ng TK, b i

t ệ

ệ

ừ 2. Bi n pháp phòng ng a

ố ả

ự

ề

ả

ầ

ẩ

ầ

Xây d ng kh u ph n ăn cân đ i đ m b o nhu c u v Protein

ữ

ượ

ố + Cân đ i gi a năng l

ng và Protein

ố ề ỷ ệ ữ

+ Cân đ i v t

gi a các Axit amin:

ủ

ẽ

ế

ầ

ầ ấ Thi u Lysin s làm m t m u lông c a gà lông m u

ễ

ế

ỡ

Thi u Methiomin : Gan nhi m m

ừ

ạ

Th a Histidin

t o Histamin

Gây phù n , xung huy t ế ề

ứ

ầ

ẩ

ố

ồ

ệ

Ph i h p nhi u lo i nguyên li u trong kh u ph n :Th c ăn có ngu n g c

ạ ế

ề

ườ

ố ợ ự ậ th c v t th

ề ng thi u nhi u A.amin

ả

ợ

ả Đ m b o h p lý t

ỷ ệ l

thô / tinh

ệ

VI. V sinh phòng b nh do m t cân

ằ b ng các nguyên t

ấ ng và

ố

ệ ố đa l ượ nguyên t vi l

ượ ng

ố

ượ

ng :

đa l

ượ

ố

ng :

Nguyên t Ca, P, Na, K, Cl vi l Nguyên t Fe, Cu, Co, Ze, Mn

ớ

ố

ượ

1. V i các nguyên t

đa l

ng :

a. Canxi ( Ca ):

ấ ạ ươ

ứ

ỏ ứ

* Ch c năng : Than gia c u t o x

ng, răng, v tr ng

ộ ố Tham gia ho t hóa m t s Enzyme nh Thrombokinaza,

ạ Trypsin  Tham gia quá trình đông máu

ả

ệ ố

ầ

ằ

Đ m b o cho h th ng th n kinh ề

ầ

ộ

ạ

ầ

tr ng thái cân b ng, là i các xinaps th n

ả ở ạ ế ố ẫ đ n truy n xung đ ng th n kinh t y u t kinh

ự

ữ

ạ

ả

ằ

ể Làm b n v ng thành m ch, đ m b o cân b ng áp l c th

keo trong t

ề bàoế

ẽ ừ

ạ ộ

ủ

ế

ậ

Tham gia ho t đ ng c a tim n u thi u tim s ng ng đ p

ế

* N u thi u Ca :

ươ

ệ

ng , loãng x

ng , b nh

Gia súc còi x ơ

ế

ồ

ề ươ ng, m m x ế ờ ặ n ng h n n u đ ng th i thi u Vitamin D

ế

ấ

Ở ộ Ở

đ ng v t ăn c n u thi u Ca s nh h ố ữ

ụ ưở ng đ n h p th ả

ả ượ

ậ ữ

ữ

ỏ ế bò s a gây s t s a, s n l

ẽ ả ng s a gi m

Mg,P

Ở

ả ượ

ầ

ấ ượ

ỷ ệ ở ả

gia c m : S n l

ng và ch t l

ứ ng tr ng,t

n gi m

ả

ố

ộ

ưở

Gi m tính thèm ăn,gi m t c đ sinh tr

ụ ng,tăng CS tiêu th

ả TĂ

ế

ừ

ạ

ế ợ ậ

ậ ỏ

ỏ

* N u th a Ca: Chúng k t h p v i Mg ,P t o ra mu i không ắ tan làm l ng đ ng

ố ớ ọ  S i th n, s i m t, s i bàng quang

b. Phot pho ( P):

ấ ạ

ứ

ươ

* Ch c năng: Tham gia c u t o x

ề ng ( có nhi u trong mô

m mề

ấ ữ ơ

ộ ố

ấ

ọ

Là thành c a m t s ch t h u c quan tr ng tham gia c u

ế

ạ t o màng t

ủ bào

ữ

ệ ố

ằ

ả

ệ cân b ng trong h th ng đ m b o đ m cân b ng Axit

Gi Baz

ấ ạ ủ

ộ ố

ấ

ữ

Là thành ph n c u t o c a m t s ch t , gi

vai trò năng

ượ

ầ ủ ơ ể ư ng c a c th nh ATP

ầ ấ ạ ủ

ộ ố

Là thành ph n c u t o c a m t s Enzyme

ế ế * N u thi u Phot pho ( P):

ả Gi m tính thèm ăn

ả ượ  gi m năng l ng,quá

Thi u P trình sinh tr ế thi u ATP ế ạ ị ậ ưở i ng b ch m l

ề ươ ẹ Gây ra các b nh v x ng

ạ ả ộ ố ụ ả ố Gây r i lo n sinh s n,r i lo n đ ng duc,gi m th

ớ ạ thai ( 3040 % so v i 60 – 70 %)

ừ ậ ọ ỏ ắ * Th a p : Gây l ng đ ng các mu i ố  s i m t, th n ậ

ế ố ả ưở ế ự ấ * Các y u t nh h ng đ n s h p thu Ca, P

ự ấ ầ ả ổ S h p thu gi m d n theo tu i

ệ ứ Th c ăn : Đăc bi t là Vitamin D

ỷ ệ ẩ ầ Ở ợ T l Ca /P trong kh u ph n ăn: l n 2 /1

ấ ấ ế ( n u 2/1  h p thu 45 % ; n u 5 /1 h p thu 36 %) ế

ạ ố

D ng hòa tan :Ca ,P trong các mu i không tan thì ấ khó h p thu

ứ ề Trong th c ăn có nhi u A.phytic  Phytat Ca

ấ khó h p thu

ệ ừ * Các bi n pháp phòng ng a

ạ ộ ị ầ Xác đ nh nhu c u Ca, P c a t ng lo i đ ng

ể ủ ạ ủ ừ ậ ừ v t ,t ng giai đo n phát tri n c a chúng

ử ề ơ ế ( Gà đ c n nhi u Ca, P h n, Gia súc có ch a ,ti t

ẻ ầ ề ữ ầ s a c n nhi u )

ộ ồ ừ ộ ươ b t x ng, b t cá đây là ngu n

ổ B sung Ca, P t ơ ể ễ ấ Ca, P c th d h p thu

c. Na, K, Cl

ứ ẩ * Ch c năng : Thúc đ y tính thèm ăn

ự ẩ ằ ấ Cân b ng áp l c th m th u

ề ộ Duy trì cân băng pH n i mô ( Toan – Ki m)

ạ ở ạ ầ ể ạ ạ d d y đ ho t hóa men Pesin làm h

T o HCL ế ị ị v tăng ti t d ch

ậ ừ Tham gia quá trình v n chuy n Insulin t ngoài

ế ế màng t bào vào trong màng t ể bào

ế ế * N u thi u Na, K, CL:

ệ ằ ấ ạ ố ả ằ R i lo n cân b ng ch t đi n gi i, cân b ng áp suât

ả ứ ả ế ầ Gi m tính thèm ăn  g y y u, gi m s c s n xu t ấ ả

ế ườ ẩ * N u th a Na, K, CL: Th

ề ố

ầ ng do kh u ph n ăn có ướ  ạ c i cho gia súc u ng ít n ấ ẫ ả ộ ộ ố ừ ặ nhi u b t cá m n, l Trúng đ c mu i ( Gà r t m n c m )

ở

ả ố ẩ ầ ả ỷ ệ l * Biên pháp phòng : Đ m b o t ề ướ ầ kh u ph n ăn, c n cho u ng nhi u n ố ợ mu i h p lý c

ố ượ 2. Các nguyên t vi l ng

ắ a . S t ( Fe )

ứ ạ * Ch c năng : Tham gia t o máu

ử ở Tham gia quá trình Oxy hóa kh mô bào

ư ủ ề ọ

ầ Là thành ph n quan tr ng c a nhi u Enzyme nh Cytocron , Peroxidaza, Catalaza

ừ ắ ạ ố *Th a s t : R i lo n tiêu hóa

ế ắ

* Thi u s t :

ế ắ

ế

ặ

ệ ở ợ

Thi u s t gây thi u máu , đ c bi

l n con :

ượ

ừ ữ

ủ

ố ộ ớ Do t c đ l n nhanh l

ng Fe t

ẹ s a m không đ

ượ

ấ

ượ

ng HCL

ở ạ ầ  không h p thu đ

d d y ít

c Fe

ễ ị

ấ

ạ

D b viêm d dày ,ru t

ộ  không h p thu Fe

ậ

ả

ưở

V t gi m tính thèm ăn, gi m sinh tr

ầ

ổ

ắ * Phòng : Gia súc non c n b sung Dextran s t

ưở

ổ

Gia súc tr

ng thành : B sung Premix khoáng

ồ b.Đ ng ( Cu )

ổ ợ

ạ

* Vai trò : B tr cho Fe tham gia vào quá trình t o máu

ế

Xúc ti n quá trình g n Fe vào nhân Hem, thúc đ y quá trình

ể

ầ

ồ

ướ

ầ

ưở

ắ chuy n h ng c u hình l

ồ i thành h ng c u tr

ẩ ng thành

ầ ủ

ụ

ế ổ

ầ

ạ

Là thành ph n c a Enzyme Polyphnotoxyda có tác d ng xúc T o m u lông

ợ ti n ng h p Melanin

ệ ố

ủ

ầ

ấ

ỗ

Là thành ph n c a h th ng Cytocrom,Oxydaza tham gia vào chu i hô h p mô bào

ể ạ ươ

Tham gia quá trình tích lũy Ca, P đ t o x

ế * Thi u Cu:

ế ạ ố Thi u máu R i lo n màu lông

ạ ở ả Rói lo n quá trình Oxy hóa mô bào, gi m sinh

tr ngưở

ươ ể ườ X ng phát tri n không bình th ng

ộ ộ ấ ừ ỉ * Th a Cu : Gây ng đ c c p tính  a ch y ả

ể ượ ứ ấ * Phòng : Ki m tra hàm l ng Cu trong đ t, th c

ầ ầ ăn ( vùng đ m l y, vùng bãi ven sông

ổ B sung Premix khoáng

c. Coban ( Co) :

ầ ủ ứ * Ch c năng : Là thành ph n c a Vitamin B12 tham

ạ gia vào quá trình t o máu

ả Tham gia quá trình phân gi i Axit béo Năng l ngượ

ầ ưỡ Là thành ph n dinh d ng cho VSV ở ạ ỏ d c

ế ế ả ố ượ ng

* Thi u Co : Gây thi u máu, gi m s l HC,Hb

ạ ố ạ ả ỉ Loài nhai l i r i lo n tiêu hóa : a ch y, kém ăn

ỷ ệ ứ ả Loài gia c m gi m t l tr ng có phôi, t ỷ ệ ấ l p

ầ ở ả n gi m

ừ * Th a Co :

ạ ố ả ả ẩ R i lo n quá trình phân gi i Axit béo, các s n ph m

trung gian ( Axit Metlmanoic ) tích t ụ ạ l ộ i gây đ c

ả ượ ữ ở ả S n l ng s a ữ bò s a gi m

ể ượ * Phòng : Ki m tra l ấ ng Co trong đ t

ỏ Cho ăn c ba lá , cây đinh lăng

ổ B sung Premix khoáng

ẽ d. K m( Zn )

ấ ạ * Vai trò: Tham gia c u t o m t s Enzyme(Zn có

ợ ộ ố ổ ủ trong AND c a Polymeraza  Sinh t ng h p Protein

ạ ươ Có vai trò trong t o x ng

ẩ ả Thúc đ y quá trình sinh s n

ế ậ ưở ng,phát

* Thi u Zn: Làm ch m quá trình sinh tr tri nể

ể ươ ả ạ ự R i lo n s phát tri n x ự ng, gi m s phân chia

ụ ế ố bào s n t

ả Gi m tính thèm ăn

ế ẽ * Thi u K m( Zn )

ố ỏ ị ừ ứ ạ ồ ộ Da b s ng hóa, t o các n t đ , ng a,sau ph ng d p

ị ỡ v ra ,dính d ch vào lông

ủ ế ể bào

Do Zn liên quan đ n s phát tri n c a t ươ ượ ế ự ế ng lâu lành ng bì, nên v t th th

ự ả

ượ ệ ả ể Gi m kh năng sinh s n: Con đ c thì tinh hoàn t hóa ng tinh trùng ít,Quá trình bi

ả ậ ch m phát tri n, l ớ i tính không rõ gi

ữ ả ả ng s a, gi m t

ễ ả ở ố Con cái : D x y thai, gi m s n l ệ l ỷ ả ượ gia súc non nuôi s ng

* Phòng b nh:ệ

ầ

ấ

ườ

ế

ấ ấ ạ Vùng đ t sói mòn, đ t b c m u, đ t chua ứ n thi u Zn, nên th c ăn cũng thi u

ặ m n th Zn

ề

ạ

ọ A.Phytic có nhi u trong cám g o, cây h

ấ

ậ

ả

ả đ u, làm gi m kh năng h p thu Zn

ổ

B sung Premix khoáng

* e. Măng gan( Mn )

ẩ

* Tham gia c u t o Enzyme Photphataza thúc đ y quá trinh

ụ

tích t

Ca vào x

ấ ạ ươ ng

ố

ả

Là nguyên t

tham gia kích thích s n sinh Isulin

ả ượ

ậ

ớ

ộ ề

ứ

* Thi u Mn : Gia c m ch m l n, s n l

ỏ ng tr ng, đ b n v

ứ

ỷ ệ ở ả

ế tr ng, t

ầ n gi m

ụ

ậ

ộ

ụ Bò ch m đ ng d c, th thai kém, tinh trùng kém

ị ế

ươ

ứ

ạ

Gia súc :X ng b bi n d ng:C ng chân, cong chân,

ổ

* Phòng: B sung Premix khoáng

ớ

ẩ

ầ

ượ

ứ ị

Tiêu chu n th c ăn v i gia c m ị

ả

ố

ng Gà th t Gà sinh s n V t Hàm l Ca (%) 0,81,2 0,8 4,0 0,81,2 P (%) 0,6 0,45 0,5 Mu i(%) 0,20,5 0,20,5 0,2

0,5

Fe(mg/kg) 1001250 801250 201250 Cu(mg/kg) 5 35 5 – 35 2 35 Zn (mg/kg) 5250 5250 5250 Co (mg/kg) 10 10 10 Mn (mg/kg) 50250 100250 50250

ẩ

ớ ợ ứ Tiêu chu n th c ăn v i l n

ị ợ ợ ợ ượ ng L n con L n th t L n nái

ố

Hàm l Ca (%) 0,2.0 0,8 1,2 0,81,0 P (%) 0,5 0,6 0,5 Mu i(%) 0,20,5 0,21,0 0,3 1,0 Fe(mg/kg) 801250 801250 801250 Cu(mg/kg) 5 175 5 – 175 5 175 Zn (mg/kg) 5250 5250 5250 Co (mg/kg) 10 10 10 Mn (mg/kg) 3250 10250 15250

Bài giảng Chương 5: Vệ sinh thức ăn và dinh dưỡng

ươ

Ch

Ệ ng 5: V SINH

Ứ

TH C ĂN VÀ DINH

D

NGƯỠ

ầ

ưỡ

ứ

ọ I.T m quan tr ng và ý nghĩa ệ ng v sinh th c ăn và dinh d

ộ ố ộ ố

ứ ứ

II. M t s nguyên t c v v sinh th c II. M t s nguyên t c v v sinh th c

ắ ề ệ ắ ề ệ ngưỡ ăn và dinh d ngưỡ ăn và dinh d ứ ệ ề 1.Nguyên t c v sinh v nguyên li u th c ăn

ắ ệ

ệ

ề

1.Nguyên t c v sinh v nguyên li u

ế

ứ

ọ

ư

ỉ ử

ượ

ấ ứ b. N u th c ăn có ch a các ch t hóa h c có ệ ự ậ ạ ố ả h i nh thu c b o v th c v t : ặ ử ụ c phép s d ng ,ho c ch s

ụ ở ứ ồ ư ấ ướ

ỉ

m c t n d th p d

i ch tiêu cho

ể

ị

ượ

Không đ d ng phép ầ

ể

C n ki m tra đ xác đ nh l

ồ ư ng t n d có

trong th c ănứ

ầ

ế

ứ

ứ c. N u th c ăn có ch a thành ph n gây đ cộ ấ

ứ

ề ở ầ

ỉ

m m, lá

ể

ỏ

ấ ộ ­ Khoai tây có ch a ch t : Solamin r t đ c có nhi u ặ ầ

ầ

 Ch cho gia súc ăn ít, ả ho c không ăn khi khoai tây đ lâu v đã ng m u xanh, n y m m

ắ

ầ

c k , n u chín

ặ

ẩ ấ ộ ề ­ S n có nhi u HCN r t đ c  C n bóc v , ngâm n ướ ỹ ấ ỏ ớ ố ượ ng ít ho c cho ăn v i s l

ế

ứ ấ

ứ ố

ẩ

ộ ố

ươ

ổ

d. N u th c ăn có ch a n m m c,VSV,KST ẽ ể ­ M t s th c ăn khi đ lâu, m s có m t s  Tác ể n m m c phát tri n nh Aflatoxin ng nhu mô gan,

ộ ố ứ ố ư ấ ế ộ đ ng đ n gan, gây t n th gây ung th ganư ­ Th c ăn có hàm l

ượ ng Protein cao ( B t cá, ễ

ộ ậ ề ng nhi m nhi u vi sinh v t ưỡ

ạ

ứ ị ộ b t th t) th ả

ố ng, gây r i lo n

ầ ử

ệ ộ

ằ

ử

ườ ị ­> làm gi m giá tr dinh d ộ ộ tiêu hóa, gây ng đ c C n s lý b ng nhi

t đ , tia t

ạ ngo i

ư

ẩ

ấ ộ Khoai tây có ch a ch t : Solamin r t đ c có nhi u ặ ầ

ẩ ấ ộ ề S n có nhi u HCN r t đ c  C n bóc v , ngâm n ướ ỹ ấ ỏ ớ ố ượ ng ít ho c cho ăn v i s l

d. N u th c ăn có ch a n m m c,VSV,KST ẽ ể M t s th c ăn khi đ lâu, m s có m t s  Tác ể n m m c phát tri n nh Aflatoxin ng nhu mô gan,

ộ ố ứ ố ư ấ ế ộ đ ng đ n gan, gây t n th gây ung th ganư Th c ăn có hàm l

ườ ị > làm gi m giá tr dinh d ộ ộ tiêu hóa, gây ng đ c C n s lý b ng nhi