429
Chuyên đề 10:
KỸ NĂNG, NGHIỆP VỤ TRONG CÔNG TÁC QUẢN LÝ VÀ BẢO VỆ
MÔI TRƯỜNG Ở PHƯỜNG, THỊ TRẤN
1. Kỹ năng, nghiệp vụ xây dựng quy định về bảo vệ môi trường tại phường,
thị trấn
1.1. Điều tra, nghiên cứu, lấy ý kiến người dân
1.1.1. Phương pháp tiến hành
- Trong quá trình điều tra, lấy ý kiến người dân về xây dựng quy định về
bảo vệ môi trường tại phường, thị trấn cần tiến hành họp cộng đồng. Để huy
động được sự tham gia tích cực của các thành viên tham dự cuộc họp cộng đồng
thì tuyên truyền viên cần phải:
Giữ thái độ trung lập
Cố gắng khai thác tất cả các ý kiến
Có phương pháp thu thập ý kiến của những người ngại phát biểu.
* Các bước chuẩn bị:
- Xác định yêu cầu mục tiêu, nội dung chính cần xin ý kiến cộng đồng của
cuộc họp;
- Lên danh sách thành phần tham dự và ấn định thời gian họp
- Phát thư mời
- Tổ chức họp: Phân công người chủ trì - là Tuyên truyền viên và thư ký
cuộc họp;
* Tổ chức họp phải thực hiện các yêu cầu sau:
Diễn tiến cuộc họp như sau: Giới thiệu đại biểu (Khuyến khích mọi người
tự giới thiệu để tạo không khi cở mở) - giới thiệu chương trình - nội dung cuộc
họp - Đưa ra từng vấn đề một và xin ý kiến đóng góp - Mời từng thành viên dự
họp đóng góp ý kiến - Chủ tọa tóm lược các ý kiến đóng góp và đề nghị bổ sung
nếu có - Chủ tọa kết luận bế mạc cuộc họp.
Biên bản cuộc họp cộng đồng gồm các nội dung sau:
Tiêu đề tên biên bản có trích yếu nội dung cuộc họp cộng đồng xin ý kiến
về vấn đề …- Thời gian họp - Thành phần tham dự - Nội dung họp - Tóm lược
kết luận - Kiến nghị của cộng đồng (nếu có).
Thông tin phục vụ lập kế hoạch quản lý môi trường phường, thị trấn gồm
các tài liệu sẵn có như các báo cáo đánh giá môi trường chuyên sâu hay báo cáo
đánh giá môi trường hàng năm (nếu có); Báo cáo kinh tế phường, thị trấn hội
hàng năm; các số liệu thống kê hàng năm của phường, thị trấn liên quan đến tình
trang sử dụng nước sạch và nhà vệ sinh; tình hình chăn nuôi và sản xuất, nhất là
chăn nuôi tập trung như trang trai hay gia trại; các cơ sở cơ khí, đồ thủ công mỹ
nghệ, thu gom và sơ chế phế liệu…; các cơ sở công nghiệp trong địa bàn hay
430
tình trạng sử dụng phân bón hóa học và thuốc trừ sâu trong sản xuất nông
nghiệp. Quá trình điều tra cần xác định rõ các trong tâm của vấn đề để hướng tới
mục đích bảo vệ môi trường cho cộng đồng dân cư.
* Một số phương pháp thường sử dụng trong điều tra, nghiên cứu, lấy ý
kiến người dân
- Phương pháp phỏng vấn theo bảng hỏi: Là phương pháp thu thập thông
tin qua hỏi và đáp; người điều tra đặt câu hỏi cho đối tượng cần được khảo sát
sau đó ghi vào phiếu hoặc sẽ tái hiện nó vào phiếu khi kết thúc cuộc phỏng vấn.
- Phỏng vấn sâu là những cuộc đối thoại được lặp đi lặp lại giữa nhà nghiên
cứu và người cung cấp thông tin về vấn đề nghiên cứu.
Khi nào cần sử dụng phỏng vấn sâu:
+ Chủ đề nghiên cứu mới và chưa được xác định rõ.
+ Nghiên cứu thăm dò, khi chưa nắm được những khái niệm và các biến số.
+ Khi cần thăm dò sâu, khi muốn tìm hiểu mối quan hệ giữa những khía
cạnh đặc biệt của hành vi với ngữ cảnh rộng hơn.
+ Khi cần tìm hiểu về ý nghĩa hơn là tần số.
+ Khi cần có sự linh hoạt trong hướng nghiên cứu để phát hiện những vấn
đề mới và khám phá sâu một chủ đề nào đó.
+ Nghiên cứu sâu và chi tiết những vấn đề được lựa chọn kỹ càng những
trường hợp hoặc các sự kiện.
- Trưng cầu ý kiến là phương pháp thu thập thông tin gián tiếp qua bảng
câu hỏi (phiếu trưng cầu ý kiến).
Đặc trưng của phương pháp này là người ta chỉ sử dụng một bảng câu hỏi
đã được quy chuẩn dùng để hỏi chung cho tất cả những người nằm trong mẫu
điều tra (theo một thể thức lựa chọn nhất định nào đấy). Thông thường, người
hỏi và đáp không tiếp xúc trực tiếp với nhau mà thông qua cộng tác viên.
- Ngoài ra, có thể sử dụng các phương pháp điều tra khác như: qua website,
qua email, thư…
1.1.2. Nội dung điều tra
1.1.2.1. Một số vấn đề trong quản lý môi trường ở phường, thị trấn cần điều tra
lấy ý kiến cộng đồng
Trên cơ sở các vấn đề môi trường này sinh tại phường, thị trấn, việc xác
định các nội dung điều tra tùy thuộc vào từng địa phương.
Một số vấn đề về điều tra lấy ý kiến người dân trong quản lý bảo vệ môi
trường ở phường, thị trấn bao gồm: nước sinh hoạt, nhà vệ sinh hộ gia đình,
nước thải sinh hoạt, vệ sinh cống rãnh thoát nước, vệ sinh công cộng, vệ sinh
nhà ở, thu gom, vận chuyển chất thải rắn, bảo vệ môi trường khu dân cư…
1.1.2.2. Gợi ý một số chủ đề thường gặp
431
* Nước sinh hoạt, nhà vệ sinh hộ gia đình
- Số hộ/tỷ lệ sử dụng nước sạch (nước máy)?
- Sử dụng nước hợp vệ sinh (nước mưa, giếng đào, giếng khoan có bể lọc)?
- Số hộ/tỷ lệ sử dụng nhà vệ sinh tự hoại? Nhà vệ sinh hai ngăn?
- Đâu là nguyên nhân, khó khăn dẫn đến các hộ không có nước hợp vệ sinh
sử dụng?
- Khó khăn nào trong việc xây dựng nhà vệ sinh hợp tiêu chuẩn?
- Mong muốn của các hộ gia đình là gì?
- Phường, thị trấn đã có chủ chương, kế hoạch nào trong việc xây dựng, cải
tạo hệ thống nước sinh hoạt chưa?
- Phường, thị trấn đã có chủ chương, kế hoạch nào trong việc hỗ trợ cải tạo
nhà vệ sinh hộ gia đình chưa?
- Ai là người chịu trách nhiệm chính cho từng vấn đề trên?
* Nước sinh hoạt, nhà vệ sinh nơi công cộng
- UBND phường, thị trấn, trường học, trạm xá, chợ, nhà văn hóa tổ dân
phố, khu phố…đã có hệ thống nước sinh hoạt hợp vệ sinh chưa? Nếu có ở mức
độ/loại nào?
- UBND phường, thị trấn, trường học, trạm xá, chợ, nhà văn hóa khu
phố,…đã có nhà vệ sinh hợp tiêu chuẩn chưa? Nếu có ở loại hình nào? Có đáp
ứng được nhu cầu sử dụng không? (Nhất là với trường học, chợ).
- Mong muốn của nhà trường…là gì?
- Trường/ phường, thị trấn đã có chủ chương, kế hoạch nào trong việc xây
dựng, cải tạo hệ thống nước sinh hoạt và nhà vệ sinh chưa?
* Các hoạt động bảo vệ và phát triển môi trường cộng đồng
- Tình hình môi trường chung (nơi công cộng: đường khu phố, cống rãnh,
ao hồ…) của phường, thị trấn?
- Có các hoạt động/phong trào khai thông cống rãnh, phát quang bụi dậm,
quét dọn đường phố không? Phạm vi và tần xuất?
- Có các phong trào trồng cây xanh, dọn dẹp ao hồ nơi công cộng không?
- Người dân có tham gia nhiệt tình không?
- Phường, thị trấn đã có đội/tổ vệ sinh không?
- Ai là người tổ chức? Đâu là những khó khăn trong công tác tổ chức và
giải pháp là gì?
1.2. Thảo luận, phê duyệt quy định và tổ chức thực hiện
1.2.1. Thảo luận
432
Sau khi lấy ý kiến của người dân về xây dựng quy định về bảo vệ môi
trường tại phường, thị trấn. Ban soạn thảo kế hoạch triển khai soạn thảo các quy
định về bảo vệ môi trường trên địa bàn. Sau khi có bản thảo cần tiến hành tổ
chức thảo luận và tiếp tục lấy ý kiến người dân về dự thảo để sửa đổi, bổ sung.
Viện tiến hành thảo luận cần phải được tổ chức cẩn thận ngay tại cộng đồng dân
cư (khu phố, tổ dân phố) bao gồm:
* Công tác chuẩn bị:
- Lập kế hoạch tổ chức Hội thảo - Hội nghị. Thành phần của bản kế hoạch
gồm có chi tiết về Căn cứ pháp lý - Mục đích yêu cầu - nội dung hoạt động -
phân công nhiệm vụ cho các thành viên ban tổ chức hội thảo - kinh phí thực hiện
- tổ chức thực hiện;
- Lên danh sách thành phần tham dự và ấn định thời gian
- Phát thư mời - Chương trình Hội thảo, Hội nghị
- In ấn các bài tham luận tại hội thảo và các nội dung cần thiết có liên quan
đến chủ đề của Hội thảo, hội nghị
* Công tác tổ chức thực hiện các bước:
Diễn tiến cuộc Hội nghị - Hội thảo như sau: Khai mạc giới thiệu đại biểu -
giới thiệu chương trình - nội dung Hội thảo - Thông qua các bài tham luận - thảo
luận đóng góp ý kiến - Chủ tọa tóm lược các ý kiến đóng góp - Kết luận bế mạc
cuộc họp.
Biên bản Hội nghị gồm các nội dung sau:
Tiêu đề tên biên bản có trích yếu nội dung Hội nghị - Hội thảo - Thời gian -
Thành phần tham dự - Nội dung - Tóm lược kết luận - Kiến nghị (nếu có).
1.2.2. Phê duyệt quy định và tổ chức thực hiện
Quá trình phê duyệt quy định về bảo vệ môi trường tại phường, thị trấn do
chủ tịch UBND phường, thị trấn hoặc người được ủy quyền phê duyệt. Các nội
dung về bảo vệ môi trường sau khi tiến hành thảo luận và chỉnh sửa, nếu có ý
kiến, kiến nghị thì cần phải tiếp tục thảo luận cho đến khi thống nhất quan điểm.
Quy định về bảo vệ môi trường của phường, thị trấn sau khi phê duyệt được
triển khai đến các khu phố, tổ dân phố. Tại đây, quy định này tiếp tục được triển
khai tới cộng đồng dân cư thông qua các buổi họp dân để triển khai thực hiện.
2. Kỹ năng, nghiệp vụ xây dựng và triển khai phương án truyền thông về
công tác vệ sinh môi trường
2.1. Truyền thông về công việc phân loại, thu gom chất thải rắn, nước thải.
Hiện nay có nhiều phương pháp, cách thức truyền thông về môi trường
khác nhau. Trong đó, phương pháp truyền thông sử dụng pano áp phích để đăng
tải các thông tin tới người tiếp nhận. Đây là phương pháp rất phổ biến sử dụng
trong truyền thông nói chung và truyền thông về môi trường nói riêng, giúp
người tiếp cận nhanh chóng hiểu biết về thông tin được truyền tải.
433
2.1.1. Khái quát về truyền thông môi trường bằng cách pano - áp phích
- Làm trên chất liệu tạm thời.
- Đặt ở những nơi công cộng, dễ quan sát và nhiều người qua lại.
- Kích c linh hoạt, có thể di chuyển được.
- Chữ/thông điệp to, rõ ràng, dễ nhận biết.
- Thông điệp ngắn gọn, dễ nhớ, dễ hiểu.
- Thông điệp có thể bằng chữ hoặc hình ảnh, biểu tượng hay kết hợp cả 3.
- t thông tin và khó chi tiết.
* Các thông điệp trên pano – áp phích có thể mang các hàm ý nhằm hướng
tới mục đích giúp người tiếp cận hiểu được bản chất vấn đề. Các hàm ý có thể
bao gồm:
- Thông điệp mang tính cảnh báo răn đe
- Thông điệp mang tính ẩn dụ, nhắc nhở
- Thông điệp mang tính chế nhạo, mỉa mai
- Thông điệp mang tính khích lệ thúc đẩy hành động
- Thông điệp dí dỏm, gây sự tò mò và dí dỏm.
Ví dụ:
Giọng điệu mang tính thông tin, “Dùng màn khi ngủ trong rừng làm giảm
muỗi đốt và giảm khả năng bạn bị sốt rét”
Giọng điệu đe dọa, “Nếu không sử dụng màn khi ngủ trong rừng bạn sẽ bị
sốt rét và chết”
Giọng điệu khích lệ, “nếu bạn ngủ trong rừng với màn bạn sẽ trở về với gia
đình khỏe mạnh”
Giọng điệu khôi hài, “Đi vào rừng ư? Đây là một bí quyết nhỏ! Hãy mang
theo một cái màn!”
* Một số vấn đề cần chú ý khi sử dụng pano áp phích
- Viết sai lỗi chính tả: đây là lỗi thường gặp có thể do khách quan hoặc chủ
quan trong quá trình in ấn pano - áp phích
- Xuống dòng trong thông điệp không hợp lý: có thể khiến người tiếp nhận
thông tin hiểu sai về nội dung của thông tin được truyền đạt.
- Thông điệp không thuyết phục được người tiếp nhận thông tin
- Thông điệp được sử dụng ở nơi không phù hợp hoàn cảnh
- Thông điệp khó nhận biết đối với người tiếp nhận thông tin
* Treo, dán pano - áp phích