TRƢỜNG ĐẠI HỌC PHẠM VĂN ĐỒNG
KHOA SƢ PHẠM TỰ NHIÊN
BÀI GIẢNG
HÌNH THÁI, GIẢI PHẪU
THỰC VẬT HỌC
(DÙNG CHO SINH VIÊN NGÀNH CĐSP SINH HỌC)
ThS. NGUYỄN THỊ HÒA
QUẢNG NGÃI, THÁNG 6 NĂM 2016
1
MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU ................................................................................................................. 5
PHẦN 1. LÝ THUYẾT ................................................................................................... 6
BÀI MỞ ĐẦU .................................................................................................................. 6
1. Giới thiệu chung về giới thực vật ................................................................................. 6
1.1. Đặc điểm chung của thực vật ................................................................................. 6
1.2. Vai trò của thực vật trong tự nhiên ........................................................................ 6
2. Đối tƣợng và nhiệm vụ của giải phẫu hình thái thực vật ............................................. 6
2.1. Khái niệm về Hình thái giải phẫu học thực vật ..................................................... 6
2.2. Đối tƣợng nghiên cứu của giải phẫu hình thái thực vật ......................................... 6
2.3. Nhiệm vụ của giải phẫu hình thái thực vật ............................................................ 6
3. Lịch sử nghiên cứu giải phẫu hình thái thực vật .......................................................... 7
4. Phƣơng pháp nghiên cứu giải phẫu hình thái thực vật ................................................. 8
5. Quan hệ giữa Hình thái- Giải phẫu học thực vật với các môn học khác. .................... 8
Chƣơng 1. TẾ BÀO THỰC VẬT .................................................................................... 9
1.1. Đại cƣơng về tế bào thực vật .................................................................................... 9
1.1.1. Khái niệm chung ................................................................................................. 9
1.1.2. Hình dạng và kích thƣớc tế bào .......................................................................... 9
1.1.3. Cấu tạo đại cƣơng của tế bào thực vật .............................................................. 10
1.2. Cấu trúc của tế bào thực vật .................................................................................... 10
1.2.1. Vách tế bào ....................................................................................................... 11
1.2.2. Tế bào chất ........................................................................................................ 14
1.2.2.1. Tính chất lý học ............................................................................................. 14
1.2.2.2. Tính chất hóa học ........................................................................................... 15
1.2.2.3. Cấu trúc của tế bào chất ................................................................................. 15
1.2.2.4. Tính chất sinh lý của tế bào chất ................................................................... 16
1.2.3. Các bào quan ..................................................................................................... 17
1.2.3.1. Lạp thể ........................................................................................................ 17
1.2.3.2. Ty thể .......................................................................................................... 19
1.2.3.3. Mạng lƣới nội chất ..................................................................................... 20
1.2.3.4. Bộ máy golgi (thể hình mạng) .................................................................... 21
1.2.3.5. Ribôxôm ..................................................................................................... 22
1.2.3.6. Bộ khung xƣơng tế bào .............................................................................. 22
1.2.4. Nhân tế bào ....................................................................................................... 23
1.2.4.1. Số lƣợng, hình dạng, kích thƣớc và vị trí của nhân ................................... 23
1.2.4.2. Thành phần hóa học của nhân .................................................................... 24
1.2.4.3. Cấu tạo của nhân ........................................................................................ 24
1.2.4.4. Vai trò sinh lý của nhân .............................................................................. 25
1.2.5. Không bào và dịch bào ..................................................................................... 25
1.2.6. Các thể ẩn nhập trong tế bào ............................................................................. 26
1.2. Sự phân chia tế bào ................................................................................................. 27
2
1.2.1. Trực phân .......................................................................................................... 27
1.2.2. Gián phân .......................................................................................................... 27
1.2.2.1. Chu kỳ sống của tế bào............................................................................... 27
1.2.2.2. Nguyên phân (phân bào nguyên nhiễm) .................................................... 28
1.2.2.3. Giảm phân (phân bào giảm nhiễm) ............................................................ 29
Chƣơng 2. MÔ THỰC VẬT .......................................................................................... 31
2.1. Mô thực vật ............................................................................................................. 31
2.1.1. Khái niệm .......................................................................................................... 31
2.1.2. Phân loại mô ..................................................................................................... 31
2.2. Mô phân sinh ........................................................................................................... 31
2.2.1. Đặc điểm chung của mô phân sinh ................................................................... 31
2.2.2. Phân loại mô phân sinh ..................................................................................... 32
2.3. Mô che chở .............................................................................................................. 33
2.3.1. Đặc điểm của mô che chở ................................................................................. 33
2.3.2. Phân loại mô che chở ........................................................................................ 33
2.3.2.1. Mô che chở sơ cấp- Biểu bì ........................................................................ 34
2.3.2.2. Mô che chở thứ cấp– Chu bì và thụ bì ....................................................... 38
2.3. Mô cơ (Mô nâng đỡ) ............................................................................................... 40
2.3.1. Đặc điểm mô cơ ................................................................................................ 40
2.3.2. Phân loại mô cơ ................................................................................................ 40
2.3.2.1. Mô dày ........................................................................................................ 40
2.3.2.2. Mô cứng (cƣơng mô) .................................................................................. 41
2.4. Mô dẫn .................................................................................................................... 43
2.4.1. Đặc điểm của mô dẫn ........................................................................................... 43
2.4.2. Phân loại mô dẫn .................................................................................................. 43
2.4.2.1. Gỗ (xylem) ................................................................................................. 43
2.4.2.2. Libe ............................................................................................................. 47
2.4.2.3. Các bó mạch (bó dẫn) ................................................................................. 50
2.5. Mô mềm .................................................................................................................. 51
2.5.1. Đặc điểm mô mềm ............................................................................................ 51
2.5.2. Phân loại mô mềm ............................................................................................ 52
2.5.2.1. Mô mềm đồng hóa ...................................................................................... 52
2.5.2.2. Mô mềm dự trữ ........................................................................................... 53
2.6. Mô tiết ..................................................................................................................... 53
2.6.1. Đặc điểm mô tiết ............................................................................................... 53
2.6.2. Phân loại mô tiết ............................................................................................... 53
2.6.2.1. Mô tiết ngoài: ............................................................................................. 53
2.6.2.2. Mô tiết trong ............................................................................................... 54
Chƣơng 3. CƠ QUAN SINH DƢỠNG .......................................................................... 57
3.1. Khái niệm cơ quan sinh dƣỡng ............................................................................... 57
3.2. Hình thái và cấu tạo cơ quan sinh dƣỡng ................................................................ 57
3.2.1. Rễ cây ............................................................................................................... 57
3
3.2.2. Thân cây ............................................................................................................ 62
3.2.2.1. Hình thái ngoài của thân ............................................................................. 62
3.2.2.2. Cấu tạo giải phẫu của thân ......................................................................... 65
3.2.3. Lá cây ................................................................................................................ 74
3.2.3.1. Hình dạng ngoài của lá: .............................................................................. 74
3.3.2.2. Cấu tạo giải phẫu của lá ............................................................................. 77
Chƣơng 4. CƠ QUAN SINH SẢN ................................................................................ 81
4.1. Khái niệm ................................................................................................................ 81
4.2.1. Sinh sản sinh dƣỡng ...................................................................................... 81
4.2.2. Sinh sản vô tính ................................................................................................ 83
4.2.3.1. Sinh sản hữu tính đẳng giao: ...................................................................... 83
4.2.3.2. Sinh sản hữu tính dị giao: ........................................................................... 83
4.2.3.3. Sinh sản hữu tính noãn giao: ...................................................................... 83
4.2.4. Ý nghĩa của các hình thức sinh sản .................................................................. 84
4.3. Sự xen kẽ thế hệ và xen kẽ hình thái (giao thế hình thái) ....................................... 84
4.3.1. Khái niệm .......................................................................................................... 84
4.3.3. Sự sinh sản và giao thế hình thái ở Rêu ............................................................ 85
4.3.4. Sự sinh sản và giao thế hình thái ở Quyết ........................................................ 87
4.4. Sự sinh sản và giao thế hình thái ở thực vật có hạt ................................................. 89
4.4.1. Sự sinh sản và chu trình phát triển của Hạt trần (cây thông Pinus merkusii) ... 89
4.4.2. Sinh sản ở thực vật Hạt kín ............................................................................... 91
4.4.2.1. Cấu tạo của hoa .......................................................................................... 91
4.4.2.2. Sự sắp xếp các bộ phận trong hoa – Các kiểu hoa ..................................... 99
4.4.2.3. Cách biểu diễn một hoa ............................................................................ 100
4.4.2.4. Cụm hoa ................................................................................................... 101
4.4.2.5. Sự thụ phấn và sự thụ tinh ........................................................................ 103
4.4.2.6. Sự thụ tinh ................................................................................................ 105
4.4.2.7. Sự hình thành hạt ...................................................................................... 106
4.4.2.8. Quả ........................................................................................................... 109
4.4.2.9. Sự phát tán của quả và hạt ........................................................................ 111
PHẦN 2. THỰC HÀNH .............................................................................................. 113
Bài 1. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU GIẢI PHẪU THỰC VẬT- ......................... 113
TẾ BÀO THỰC VẬT .................................................................................................. 113
1.1. Chuẩn bị ................................................................................................................ 113
1.2. Tiến hành ............................................................................................................... 113
1.3. Viết tƣờng trình kết quả thực hành ....................................................................... 115
Bài 2. MÔ THỰC VẬT ............................................................................................... 116
2.1. Chuẩn bị ................................................................................................................ 116
2.2. Tiến hành ............................................................................................................... 116
2.3. Viết tƣờng trình kết quả thực hành ....................................................................... 118
Bài 3. GIẢI PHẪU RỄ- CẤU TẠO SƠ CẤP VÀ CẤU TẠO THỨ CẤP . ................ 119
3.1. Chuẩn bị ................................................................................................................ 119
4
3.2. Tiến hành ............................................................................................................... 119
2.3. Viết tƣờng trình kết quả thực hành ....................................................................... 120
Bài 4. GIẢI PHẪU THÂN- CẤU TẠO SƠ CẤP, THỨ CẤP .................................... 121
4.1. Chuẩn bị ................................................................................................................ 121
4.2. Tiến hành ............................................................................................................... 121
4.3. Viết tƣờng trình kết quả thực hành ....................................................................... 122
Bài 5: GIẢI PHẪU LÁ ................................................................................................ 123
5.1. Chuẩn bị ................................................................................................................ 123
5.2. Tiến hành ............................................................................................................... 123
5.3. Viết tƣờng trình kết quả thực hành ....................................................................... 125
Bài 6. CHU TRÌNH SINH SẢN CỦA RÊU, DƢƠNG XỈ, HẠT TRẦN ................... 126
6.1. Chuẩn bị ................................................................................................................ 126
6.2. Tiến hành ............................................................................................................... 126
6.3. Viết tƣờng trình kết quả thực hành ....................................................................... 128
Bài 7. CƠ QUAN SINH SẢN CỦA THỰC VẬT HẠT KÍN ..................................... 129
7.1. Chuẩn bị ................................................................................................................ 129
7.2. Tiến hành ............................................................................................................... 129
7.3. Viết tƣờng trình kết quả thực hành ....................................................................... 131
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................ 132