Bài giảng Học thuyết âm dương-ngũ hành thiên nhân hợp nhất - Ths. Lê Ngọc Thanh

Tài liệu này giới thiệu tổng quan về ba học thuyết cơ bản và quan trọng trong Y học cổ truyền (YHCT): Âm Dương, Ngũ Hành và Thiên Nhân Hợp Nhất. Các học thuyết này cung cấp nền tảng lý luận để giải thích các hiện tượng tự nhiên, cơ chế vận động của vạn vật và sự tương tác giữa con người với môi trường.

Tài liệu này hướng đến sinh viên, giảng viên, và các chuyên gia trong lĩnh vực Y học cổ truyền, cũng như những người quan tâm đến triết lý và ứng dụng của các học thuyết cơ bản trong y học phương Đông.

Tài liệu trình bày những nội dung cơ bản của ba học thuyết cốt lõi trong Y học cổ truyền: Âm Dương, Ngũ Hành và Thiên Nhân Hợp Nhất. Học thuyết Âm Dương được định nghĩa là vũ trụ quan của triết học Trung Quốc cổ đại, giải thích sự vận động và chuyển hóa có tính chu kỳ của sự vật thông qua các nguyên lý đối lập, hỗ căn, bình hành – tiêu trưởng và chuyển hóa. Các ứng dụng của Âm Dương trong YHCT bao gồm cấu trúc cơ thể người, chức năng sinh lý, sinh lý bệnh (giải thích sự mất cân bằng âm dương dẫn đến bệnh tật), chẩn đoán (phân biệt âm chứng/dương chứng qua tứ chẩn) và điều trị (tái lập cân bằng âm dương, nguyên lý bổ/tả, hàn/nhiệt). Trong dược học, Âm Dương giúp phân loại thuốc và định hướng chế biến. Đối với phòng bệnh, nó hướng dẫn cách thích nghi với môi trường. Học thuyết Ngũ Hành mô tả mối tương tác giữa 5 yếu tố cơ bản (Mộc, Hỏa, Thổ, Kim, Thủy) trong điều kiện bình thường (tương sinh, tương khắc) và bất thường (tương thừa, tương vũ). Ứng dụng của Ngũ Hành trong YHCT được thể hiện qua việc giải thích cơ chế bệnh sinh (mối quan hệ giữa các tạng phủ), chẩn đoán bệnh và định hướng điều trị (vận dụng quy luật tương sinh, tương khắc). Cuối cùng, học thuyết Thiên Nhân Hợp Nhất nhấn mạnh mối quan hệ thống nhất và mâu thuẫn giữa con người với hoàn cảnh tự nhiên và xã hội, từ đó chỉ đạo các phương pháp phòng bệnh, giữ gìn sức khỏe và chữa bệnh toàn diện.