Bài giảng Hormone

HORMONE

ữ

ọ

ế

Thông tin hóa h c gi a các t

bào

ộ ướ i thông

ạ ớ bào v i tác d ng: ể ệ t hóa chúng

ưở ự ủ ng và phân chia c a

ố ợ ể ữ ủ ơ ể Trong c th đa bào có m t m ng l ụ ế ữ tin gi a các t Đi u hòa s phát tri n và bi ự ề thành mô. Ki m soát s tăng tr ể chúng. Ph i h p nh ng ho t đông và quá trình ạ chuy n hóa c a chúng.

ế

ữ

bào

Thông tin hóa h c gi a các t

ế

ữ

ỏ ự

ờ

ế

ệ

ữ

ự

bào nh , s thông tin ữ

ạ ượ ế

ố

ủ

ươ

ữ

ề

ự c th c hi n nh nh ng ti p xúc tr c ti p gi a bào: ạ ng tác ử

ứ

ỏ

ươ

ữ

ế

ự ố ề

ủ ộ ứ

ữ ế ị

ủ

ạ

ề

ộ ế

ứ

ủ

ả

ậ bào đ ng v t đóng vai trò ề bào k sát nhau ấ ị  b o đ m mô ả

ườ

ọ Trong ph m vi nh ng nhóm t ườ ng đ th ế bào – t t Nh ng đo n n i tr c ti p n i bào t ế ế ố ự ữ ng c a nh ng t  nh ng t ổ ể ế ữ ươ bào k nhau có th trao đ i bào t ể ữ ố ợ ữ nh và ph i h p nh ng đáp ng chuy n nh ng phân t hóa. S n i dính gi a nh ng màng bào t ng c a nh ng t bào k sát nhau quy t đ nh hình d ng và đ c ng c a nhi u mô. Polysaccharide c a màng t ế ủ ế ế ế thông tin c ch ti p xúc khi n các t ộ ớ c a mô phân chia v i m c đ nh t đ nh ể phát tri n bình th ng.

ữ

ọ

ế

Thông tin hóa h c gi a các t

bào

ở

bào

Đ i v i nh ng t

ế ế ế

ờ ấ

xa nhau, thông tin bào khác nh ch t báo

ọ

ố ớ ừ ế t t ệ hi u hay ch t thông tin. (signal) T bào ti ế ế

ữ bào này đ n t ấ t ra ch t đó g i là t

bào thông

ấ ế tin (signaling cell) ấ

ế

ọ

ế

T bào nh n ch t đó g i là t

bào đích

ậ (target cell)

ữ

ế

ọ

bào

ụ ể ặ ế

Thông tin hóa h c gi a các t  T bào đích có nh ng th th đ c hi u ữ

ệ bào, bào

ế ụ ể ế ỗ

ằ ế bào, m i th th ti p ấ ứ ấ

ấ

ộ ứ ế ữ ứ ẫ

ệ ặ (specific receptor) n m trên màng t ặ ươ ng, ho c nhân t t ấ ọ ậ nh n m t ch t g i là ch t thông tin th nh t (I)  ph c h p th th ch t thông tin I gây ra ợ ụ ể ế ế ổ bào d n đ n đáp ng nh ng bi n đ i trong t đ c hi u. (specific response)

ữ

ọ

ế

Thông tin hóa h c gi a các t

bào

ấ

ệ

ế

ở ộ

ậ

bào)

đ ng v t

ả

ụ

ạ ự

ế ạ t ra ngoài t c x p lo i d a theo kho ng cách tác d ng:

ữ

ế

ớ

: t

ả

ừ

ế

tácự ế ậ ễ

ế

ễ

ể

ấ

t ra ch t

ữ Nh ng ch t báo hi u ngo i bào (ti ượ ế đ Thông báo t ứ ấ bào đáp ng v i chính nh ng ch t do chúng ế gi i phóng ra. T bào này v a là t bào đích. bào thông báo v a là t Thông bào c n tác: ở ầ ế ế g n t t bào thông báo bào đích Thông báo vi n tác ở ế bào đích: : t xa t bào thông báo ế ủ ế • Vi n tác ngo i:

ấ

ả ng r t xa (kho ng không khí)

thông báo, ch t này qua quãng đ ớ t

ạ T bào thông bào c a các th này ti ườ ấ ể i cá th khác. ễ

ộ ế

Ở

ộ

trong m t c th t

ấ

t: ứ t ra ch t thông báo t c hormon qua máu t

ớ

ừ

ộ ơ ể ế ớ ế i t ề i nhi u

t insulin vào máu, t

đó insulin t

ạ ế

• Vi n tác n i hay thông báo n i ti ế bào thông báo ti ụ ế bào đích. Vd: T y ti ủ ơ ể bào c a c th . lo i t

ệ ố

H th ng hormone

ọ

ở ự

th c

ấ

ậ

ặ

ệ

ể ở

đông v t có vú, nh t là

ộ ế ổ

i.ườ ế

 hormone ng m ấ

ế ế

ợ ư ỗ

ữ

bào đích (c a mô báo

ươ

ứ ng ng)

ụ ể ặ

ố ớ

ệ

báo đích có th th đ c hi u khác nhau đ i v i các

ự ắ ầ

ữ

ặ

ệ ả ứ

ứ

ế

ạ

ẫ

ộ ệ ố ệ ố H th ng hormone là m t h th ng thông tin hóa h c có ậ v t, côn trùng, đ c bi t phát tri n ng t t ng h p các hormone bào n i ti Các t  máu đ a hormone đ n t ủ ẳ th ng vào máu ạ ế ạ đích hay c quan đích, m i lo i hormone có nh ng lo i t đích t Ở ế t hormone khác nhau. ụ ể ự ế ợ S k t h p đ c hi u gi a hormone và th th là s b t đ u ế đáp ng sinh lý ủ c a hàng lo t ph n ng ti p theo d n đ n ơ ể ủ ủ ế bào và c a c th . c a t

ệ ố

H th ng hormone

ứ

ấ ể

ưở

ề ạ

ệ ạ

ị ấ ạ

ấ ả i phóng

ộ ố ữ Các hormone có nh ng ch c năng sau: Đi u hòa chuy n hóa các ch t glucid, lipid, ề protein... Duy trì s h ng đ nh c a n i môi ủ ộ ự ằ ị Đi u hòa s tăng tr ể ủ ơ ể ự ng và phát tri n c a c th T o ra s tr ị ụ ề ự ưở ng thành v sinh d c, duy trì nh p ậ ợ ả ụ i cho quá trình sinh s n đi u sinh d c và t o thu n l Giúp c th đi u ch nh nh ng tình tr ng b ch n ữ ơ ể ề ỉ ươ ẩ ặ ộ ng đ ng (stress) ho c kh n tr Kích thích ho c c ch s s n xu t và gi ế ự ả ặ ứ m t s hormone khác.

ệ ố

H th ng hormone

ộ ế ữ t là nh ng t

t có

 T bào n i ti ế ể ằ

ả

ầ

ế ế ấ ả bào s n xu t hormone ộ ế ế ữ t chúng vào máu. Nh ng t bào n i ti ế t ra hormone tiêu bào ti ặ ậ ẫ

ế bào chuyên bi t có

ế ứ ệ ỗ ệ ặ ấ ạ ế

ộ ế ả ế ấ ộ

ể ả ư ấ

ế ế và ti ụ ế th n m r i rác (Ví d t hóa, hormone th n kinh...) ho c t p trung thành ố ộ ế t không có ng d n. tuy n n i ti  T bào n i ti ữ ộ ế t là nh ng t ả ch c năng s n xu t hormone đ c hi u: m i lo i t bào n i ti t s n xu t hormone riêng, m t tuy n ộ ế ề ở t có th s n xu t nhi u hormone nh ng b i n i ti α Ở ế ụ ế ữ tuy n t y, TB nh ng t bào khác nhau. (Vd: β s n xu t insulin....) ấ ả ấ ả s n xu t glucagon, t bào

ệ ố

H th ng hormone

ấ

ế

bào s n xu t hormone và ti

 T bào n i ti

ể ằ

ữ t là nh ng t ế ữ

ế bào n i ti

t t có th n m r i rác

ế

ụ ế

ả ả ộ ế t ra hormone tiêu hóa, hormone th n ố

ộ ế

ế

ầ t không có ng

ộ ế

 T bào n i ti

bào chuyên bi ạ ế

ấ

ỗ

ộ

ở

ả

ấ

ế

ả

ấ ề tuy n t y, TB

ệ ứ t có ch c năng ộ ế ả t s n bào n i ti ấ ể ả t có th s n xu t bào khác nhau. (Vd: β s n xu t ấ

bào

ề ế

ợ

ộ ế chúng vào máu. Nh ng t bào ti (Ví d t ặ ậ kinh...) ho c t p trung thành tuy n n i ti d n.ẫ ế ữ ế t là nh ng t ệ ặ ả s n xu t hormone đ c hi u: m i lo i t ế ộ ế xu t hormone riêng, m t tuy n n i ti ư ế ữ nhi u hormone nh ng b i nh ng t α s n xu t glucagon, t Ở ế ụ insulin....)  Có nhi u t ấ

ậ ế t khác không t p h p thành tuy n ế ế t i rõ ràng. Vd: T bào th n kinh ti

ầ

ở

ộ ế bào n i ti ớ có c u trúc và ranh gi ớ ra acetulcholin

ầ não...

kh p th n kinh, endorphin

ệ ố

H th ng hormone

ả

ấ

ớ

 B n ch t hóa h c c a các hormon: ọ ủ ấ

ể

ả

ủ

ấ

ẫ

ấ

ẫ

khác v i enzyme, các ọ ấ hormone có b n ch t hóa h c r t khác nhau. Chúng có th là ẫ d n xu t c a acid amin, d n xu t c a acid béo, peptid, ấ ủ protein, d n xu t c a cholesterol....

ế

ớ

ươ

ệ ở ấ ủ

ụ ể Đ i v i hormone, t ế ố ớ ặ ụ ể ể ằ ụ ể ứ ng ng. Th th có th n m ả ế ươ ng và nhân t

ượ

ể

c v n chuy n t

 S v n chuy n hormone: ớ ế i t

ố ớ

ự

t qua máu t i d ng t ế ợ

ớ

ể ừ ế ậ Hormone đ bào đích. Trong máu, hormone có do hòa tan (đ i v i hormone tan trong c) ho c k t h p v i protein (hormone a lipid không tan

 T bào đích và các th th : bào đích ề ố ỗ ụ ể có nhi u th th khác nhau, m i th th có tính đ c hi u đ i ộ trên v i m t hormone t ặ ế màng t bào ho c bào t bào. B n ch t c a ụ ể th th là protein. ự ậ ộ ế bào n i ti ể ở ướ ạ th d ướ n trong n

ặ c)ướ

ạ

Phân lo i hormone

ả ấ ạ ọ

ẫ ữ ấ ủ

ụ ể

ồ ữ ả

ấ ướ

ữ

ấ

ữ ượ ả

ẫ ự Phân lo i hormone d a trên b n ch t hóa h c: Hormone amin: G m nh ng d n xu t c a acid ồ amin c th là tyrosin. Hormone peptide: g m nh ng hormone có b n i 20 acid amin), polypeptide (trên ch t peptide (d 20 acid amin). Hormone lipoid: g m nh ng hormone có tính ồ ướ c, tan trong dung môi h u ch t không tan trong n ủ ậ ơ c , không ph i là lipid th t (lipid th y phân đ c ượ hay xà phòng hóa đ c): Hormone steroid, ấ ủ eicosanoid và d n xu t c a vitamin D3.

ạ

Phân lo i hormone

ự

ư ướ ấ ướ ồ G m các c (tan trong n c):

a lipid (tan trong lipid) :

ạ

ạ Phân lo i hormone d a theo tính ch t hòa tan: Hormone a n hormone peptide và catecholamin. Hormone ư g m ồ ế hormone tuy n giáp tr ng (T3, T4), các hormone lipoid (steroid, eicosanoid....)

ạ ự

ứ

ề

ạ

ệ ữ ệ ố t:

Phân lo i hormone ạ Phân lo i hormone d a theo quan h gi a các ộ ế Tùy theo ch c năng trong h th ng đi u ế tuy n n i ti ườ i ta chia hormone thành 4 lo i: hòa ng

ồ

ề

ể

ụ

ặ

ỗ

ớ

ự ữ ệ G m nh ng hormone có mô đích 1. Hormone th c hi n: ụ ộ ế ế ữ ả t và có tác d ng đi u hòa không ph i là nh ng tuy n n i ti ưở chuy n hóa, tăng tr ng và phát triên mô đích (VD: hormone sinh d c: testosteron, estrogen, có tác d ng trên ở ổ ậ ề tu i d y thì làm hình thành đ c tính sinh d c nhi u mô ư ặ ứ ấ th c p đ c tr ng cho m i gi

i...

ế

ượ

ủ

ự

ả

ạ

: ố g m m t s hormone ộ ố ả i i kích thích

ươ ứ

ế

2. Hormone kích thich hay kích t c ti tuy n yên đ ủ phóng c a vùng d ộ ế tuy n n i ti

ồ ế t ra do s kích thích c a hormone gi ướ ồ i đ i và b n thân chúng l ế ng ng. t ra hormone t

t khác ti

ạ

ệ ữ

ướ ồ ế i đ i ti ế

ế ế

ệ

ướ ồ

ế ự ế

ộ ố

ụ

i đ i t m t s hormone

Phân lo i hormone ự ạ Phân lo i hormone d a theo quan h gi a ế ế ộ ế (ti p theo) t: các tuy n n i ti ả t ra i phóng: vùng d 3. Hormone gi ả i phóng kích thích tuy n yên các hormone gi ặ t hormone đ c hi u. ch ti ế ứ 4. Hormone c ch : là hormone vùng d ứ có tác d ng c ch s ti khác.

ạ

ế

ộ

ắ ể ộ

ụ ụ ể ắ ớ

ạ (lo i a) và ạ (lo i b). ợ ứ

ứ ấ

ứ ợ ạ

ứ ụ ể ứ ấ

ạ

Phân lo i hormone ơ ự ạ Phân lo i hormone d a theo c ch ho t ạ đ ng: có 2 lo i Hormone g n v i th th n i bào ớ ế Hormone g n v i th th trên màng t bào Hormone là ch t thông tin th nh t, ph c h p ấ ấ ụ ể ộ hormone – th th n i bào là ch t thông tin th hai ố ớ (đ i v i lo i a) và ph c h p hormone – th th trên ự ạ ế bào kích thích s t o ch t thông tin th hai màng t ố ớ (đ i v i lo i b)

ạ

ế

ộ

ế ạ (ti p theo) ụ ể ộ

ế ợ

ế

ụ ể ộ

ươ

ớ

ng và t ế

ị

ợ ệ ủ

ể ườ

ặ

ứ ữ ng g n v i nh ng vùng đ c bi ứ

t c a ADN nhân t ộ ự ổ

ừ

ể

ứ

ậ

Phân lo i hormone ơ ự ạ Phân lo i hormone d a theo c ch ho t đ ng: có 2 lo i ắ ớ ạ thu c lo i hormone a. Hormone g n v i th th n i bào: ư ể ậ a lipid, k t h p protein khi v n chuy n trong máu, khu ch ươ tán qua màng bào t ng tác v i th th n i bào ặ ụ trong bào d ch ho c nhân t bào. Ph c h p hormon – th ớ ế ắ th th ự ố ế đáp ng hormone) và tác đ ng lên s bào (vùng y u t ợ ộ đó tác đ ng lên s t ng h p chuy n mã hay phiên mã, t protein và gây đáp ng sinh lý. ỏ ượ ồ ng th n (glucocorticoid Hormone này g m: steroid v th ụ và mineralocorticoid), steroid sinh d c (estrogen, androgen), thyroxin....

ạ

ế

ộ

ế

ồ

bào g m: ế

ấ ả ữ ầ

ỵ ướ

ữ

ụ ể

ẫ ắ

ư ơ

ng t

ặ v trí đ c hi u ự ắ ụ ể ẫ

ủ

ữ

Phân lo i hormone ơ ự Phân lo i hormone d a theo c ch ho t ế ạ đ ng: có 2 lo i (ti p theo) ụ ể ắ ớ b. Hormone g n v i th th trên màng t ể ư ướ c, chúng không th khu ch tán qua T t c nh ng hormon a n ớ ủ c c a l p lipid đôi. Đó là các hormone ph n trong k n peptide, catecholamin (adrenalin và nor – adrenalin) ấ ủ Prostaglandin (d n xu t c a acid arachidonic 20 carbon): nh ng ữ ớ ữ hormone này g n v i nh ng th th là nh ng protein xuyên ấ ấ ế ủ ươ màng c a màng bào t ng, hormone là ch t k t (ligand). Ch t ấ ắ ự ệ ở ụ ể ươ ế ắ ở ị nh c ch t g n th th t k t g n ộ ề ấ ự ụ ể ế ớ ớ v i enzyme. S g n k t v i th th gây ra s thay đ i v c u ẩ ứ ỗ ộ ế ế ạ d ng c a th th d n đ n m t chu i nh ng ph n ng trong t ư ấ ự ạ bào đích sau khi kích thích s t o ch t thông tin th 2.

ổ ợ ổ ủ ữ ể ậ

ấ

ệ

ự

ạ

ợ ủ

ạ

ườ

ế

bào n i ti

ộ ế ướ ạ t d

i d ng

ố

ổ

ượ ư ế t là hormone peptide đ

ượ

ấ

ế ượ

ế

c đ a đ n mô đích ượ ổ c bi n đ i trong t c bài ti

ợ c t ng h p ế bào ỏ ế t kh i t

t thành hormone ho t đ ng, đ

ế

bào n i ti

ế

i d ng ữ bào và đ a đ n nh ng mô

ợ c t ng h p trong t t kh i t c bài ti ữ

ộ ế ướ ạ t d ư ế ơ

ỏ ế ử ạ ộ

ọ ả t trong Do b n ch t hóa h c khác nhau, nên có s khác bi ổ ợ ơ ế ổ c ch sinh t ng h p và sau t ng h p c a các hormone ho t ợ ể ộ ng h p: đ ng, đ i th có 3 tr Hormone đ ợ ượ ổ c t ng h p trong t ạ ộ cu i cùng (ho t đ ng) và đ Hormone đ c bi ặ ệ ấ ề ướ ạ i d ng ti n ch t , ch t này đ d ạ ộ ế ộ n i ti bào. Hormone đ ượ ổ ượ ạ ộ ho t đ ng, đ ế đích bi n thành nh ng phân t

ho t đ ng h n.

T ng h p, v n chuy n và nh ng thay đ i c a hormone

tế

t đ

ộ

ở

bào n i ti ệ

ự ả ở ộ ệ

ặ

ữ

ầ ị

ệ

ấ

ả

ữ

ấ

ỳ

ạ ộ

ề

ọ

ớ ặ ủ

ế

ữ ậ ng th n ti

i đ i ho c t y th

ủ

ấ

ộ

ự ặ

ượ

ộ

ợ ng c a h p ch t ồ t ra khi n ng đ ng

c ti

Bài ti ộ ế ượ ở ế ế ấ S s n xu t và bài ti c t hormone b i t ạ ấ ề ặ kh i đ ng b i m t ho c nhi u h n d u hi u trong 5 lo i ấ d u hi u khác nhau. Kích thích võ não ho c nh ng trung tâm th n kinh b i ở ữ nh ng ý nghĩ, c m xúc, tâm ch n (stress), nh p đi u sinh ở ặ ọ h c có chu k (ngày, tháng ho c mùa) và b i nh ng ch t ầ ở ẫ các kh p th n kinh, nh ng d n truy n hóa h c ho t đ ng ượ ướ ồ ấ t ch t này làm cho vùng d ươ ứ ra hormone t ng ng. S thay đ i n ng đ trong huy t t ổ ế ươ ồ ế ệ ặ ho c ion đ c bi t (insulin đ ế ươ ng cao) glucose huy t t

ế

Bài ti

ụ

t (ti p theo) t hormon kích thích, ví d : corticotropin kích

 S bài ti ế ự ỏ ượ thích v th

ấ ủ

ồ

ệ

ế ậ ng th n ti ộ ồ ố ế ươ

t cortisol.  S thay đ i n ng đ n ng đ th m th u c a máu (ví d : ộ ẩ ụ ộ ợ i ni u ADH khi n ng đ ng tăng) ị

ữ

ặ

ố

ứ

ạ

t hormone trong ng v tràng khi có m t nh ng ạ th c ăn khác nhau (th c ăn trong d dày kích thích d dày ti

ự ổ ồ ự ế s bài ti t hormone ch ng l ấ ủ ẩ th m th u c a huy t t  S bài ti ế ự ứ ế t gastrin) ế ơ

ự ằ

ị

ủ ế

ồ

ộ

ấ ị

ữ

ạ

 Các c ch trên giúp duy trì s h ng đ nh c a hormone ộ trong máu, nghĩa là n ng đ hormon – huy t dao đ ng ớ ạ i h n sinh lý nh t đ nh tùy theo tr ng thái trong nh ng gi ủ ơ ể tâm sinh lý c a c th .

ế ế ề ở ệ ầ Đi u hòa ch ti

ệ

ộ ế

ự t có s

ế

ầ

ể ặ

ệ

ộ ế

ế

ở

ữ ặ ả i phóng ả ụ ờ ệ ầ ộ

ượ

ề i t y th ậ

ườ

ớ ủ ng huy t, tim đ p nhanh…) ộ

ả ế ế

ộ ả

ớ

i não b nh

ặ ưở

ớ

ầ H thông th n kinh trung ậ liên quan m t thi ự ả Nh ng trung tâm th n kinh có th gây ra s gi i phóng ấ ờ ữ t nh ch t DTTK ho c kìm hãm nh ng hormone đ c bi tuy n n i ti gi ừ ắ ặ ợ Ví d : C m giác s hãi ho c lo l ng truy n thông tin t ế não b nh h th n kinh giao c m t t ng thân ti ra adrenalin (tăng gây đ M t khác, hormone cũng có th tác đ ng t ả h

i tính tình, c m xúc.

ng t

t hormone b i h th n kinh trung ươ ngươ ng và h thông n i ti

ế ệ ố ề H th ng đi u hòa vùng d

tuy n n i ti

ả

ồ ợ ệ ự ề ấ

ơ ồ ộ ủ ể ổ

ụ ụ ồ

ụ

ự ả

ế

ấ ủ ế ả

ộ

ự ế

ướ ồ i đ i – tuy n yên – ế ộ ế t ườ ữ ng h p trong đó s đi u hòa ph i Có nh ng tr ữ ự ượ c th c hi n qua nh ng ch t chuy n hóa h i âm đ ấ hay c ch t mà n ng đ c a chúng thay đ i do ộ hormone tác d ng lên mô đích. Ví d : n ng đ ế glucose trong máu tăng có tác d ng kích thích tuy n ủ ế ụ i phóng insulin khi n cho s ng m c a t y gi ự ử ụ bào bào và s x d ng glucose c a t glucoe vào t ồ ở ế ộ tăng lên, do đó n ng đ glucose huy t gi m và tr ồ ườ ạ ị ố i tr s bình th ng; N ng đ Ca2+ trong máu l ậ ớ ưở ả t hormone c n giáp và ng t i s ti nh h thyrocalcitonin.

ệ ố ế ề H th ng đi u hòa vùng d

ướ ồ i đ i – tuy n yên ế ộ ế t – tuy n n i ti

ả ủ ự ể

 Có s ki m soát c a ph n h i d ồ ươ  Nh ng hi n t ả ụ

ữ

ng. ng sinh lý b nh nh h ướ ồ

ệ ế ủ ữ

ắ

ưở

ỏ ươ ứ ậ

ưở ệ ươ ng ế lên tr c vùng d i đ i – tuy n yên – tuy n ữ đích qua nh ng trung tâm c a não. Nh ng ể ụ kích thích đó có tác d ng sâu s c lên chuy n ng, lên hóa catecholamin và hormon tăng tr ế ế ch c năng v th ng th n, tuy n giáp tuy n sinh d c.ụ

ế ệ ố i đ i – tuy n yên –

ế ộ ế

ự ề ề H th ng đi u hòa vùng d tuy n n i ti ở ứ ơ ể ố ớ

ờ ộ ự ữ

ơ ứ ạ ầ ạ ộ ạ ữ ể ệ ố ộ

ệ ế ớ ế ớ ệ ộ

ướ ạ

ự ố ẫ ạ ế ệ ạ ố ướ ồ ế t (ti p theo) m c c th đ i v i quá trình chuy n S đi u hòa ủ ượ c th c hi n hóa và ho t đ ng c a các c quan đ ồ ướ ấ i r t ph c t p g m nh ng m i nh m t m ng l ệ ố liên quan gi a h th ng th n kinh và h thông n i ữ t v i các mô t v i nhau, gi a h thông n i ti ti ấ i đích. S r i lo n b t ký khâu nào trong m ng l ữ đó cung d n đ n nh ng r i lo n b nh lý.