Bài giảng kinh tế học công cộng: Lựa chọn công cộng (mới)

LỰA CHỌN LỰA CHỌN CÔNG CỘNG CÔNG CỘNG

Lựa chọn công cộng Lựa chọn công cộng

Xã hội tiêu dùng cùng một lượng hàng hoá  Xã hội tiêu dùng cùng một lượng hàng hoá công cộng => lựa chọn một chính sách và công cộng => lựa chọn một chính sách và ngân sách công ngân sách công

Lựa chọn cá nhân  Lựa chọn cá nhân Tự quyết •• Tự quyết Không bắt buộc •• Không bắt buộc

Lựa chọn công cộng  Lựa chọn công cộng Tập hợp các lựa chọn cá nhân •• Tập hợp các lựa chọn cá nhân Bắt buộc, cưỡng chế •• Bắt buộc, cưỡng chế

Nhất trí tuyệt đối Nhất trí tuyệt đối

mọi thành viên tất cả mọi thành viên

Một quyết định chỉ được thông qua •• Một quyết định chỉ được thông qua khi và chỉ khi tất cả khi và chỉ khi trong một cộng đồng nhất trí trong một cộng đồng nhất trí Bất khả thi trong thực tiễn Bất khả thi trong thực tiễn

Mô hình Lindahl: là một cặp giá •• Mô hình Lindahl: là một cặp giá Lindahl mà tại cặp giá đó, các cá Lindahl mà tại cặp giá đó, các cá nhân đều nhất trí về một lượng nhân đều nhất trí về một lượng HHCC như nhau. HHCC như nhau.

Mô hình Lindahl Mô hình Lindahl

Giá thuế Lượng dịch vụ giáo dục tiểu học

O’ tB DB

E t*

O Q* Lượng dịch vụ giáo dục tiểu học

Mô hình Lindahl Mô hình Lindahl

Hạn chế: -- Hạn chế:

Mọi người không trung thực khi bỏ phiếu Mọi người không trung thực khi bỏ phiếu

Mất thời gian, chi phí quyết định cao Mất thời gian, chi phí quyết định cao

Không thể thông qua nếu còn người Không thể thông qua nếu còn người phản đối phản đối

Biểu quyết đa số Biểu quyết đa số

Một quyết định thông qua và được Một quyết định thông qua và được thông qua khi và chỉ khi phần lớn thông qua khi và chỉ khi phần lớn thành viên trong cộng đồng cùng thành viên trong cộng đồng cùng nhất trí. nhất trí.

--Hơn 1/2: BQĐS tương đối Hơn 1/2: BQĐS tương đối Hơn 2/3: BQĐS tuyệt đối --Hơn 2/3: BQĐS tuyệt đối

đa số Biểu quyết theo đa số Biểu quyết theo tương đối tương đối

Áp chế của đa số  Áp chế của đa số

Nghịch lý biểu quyết  Nghịch lý biểu quyết Hiện tượng biểu quyết quay vòng  Hiện tượng biểu quyết quay vòng

Cử tri trung gian  Cử tri trung gian

Nghịch lý biểu quyết Nghịch lý biểu quyết

Lựa chọn Cử tri 1 Cử tri 2 Cử tri 3

Ưu tiên 1 A C B

Ưu tiên 2 B B C

Ưu tiên 3 C A A

Lựa chọn Cử tri 1 Cử tri 2 Cử tri 3

Ưu tiên 1 A C B

Ưu tiên 2 B A C

Ưu tiên 3 C B A

Cử tri trung gian Cử tri trung gian

Khi sự lựa chọn của các cử tri là đơn đỉnh thì Khi sự lựa chọn của các cử tri là đơn đỉnh thì kết quả biểu quyết theo đa số phản ánh kết quả biểu quyết theo đa số phản ánh đúng sự lựa chọn của cử tri trung gian đúng sự lựa chọn của cử tri trung gian => Đôi khi không phản ánh đúng mong muốn của => Đôi khi không phản ánh đúng mong muốn của xã hội toàntoàn xã hội

500 600

800

100

200

Biểu quyết theo Biểu quyết theo đa số tuyệt đối đa số tuyệt đối

Dung hoà hạn chế của nguyên tắc nhất trí  Dung hoà hạn chế của nguyên tắc nhất trí tuyệt đối và đa số tương đối tuyệt đối và đa số tương đối

Xu hướng hiện nay: chuyển sang nguyên  Xu hướng hiện nay: chuyển sang nguyên tắc đa số tuyệt đối nhất là các vấn đề tắc đa số tuyệt đối nhất là các vấn đề liên quan đến chi tiêu ngân sách, sửa đối liên quan đến chi tiêu ngân sách, sửa đối hiến pháp, pháp luật hiến pháp, pháp luật

Các phiên bản Các phiên bản

của biểu quyết theo đa số của biểu quyết theo đa số

Biểu quyết cùng lúc  Biểu quyết cùng lúc Biểu quyết cho điểm  Biểu quyết cho điểm

Lựa chọn ĐHNT

ĐHQG

ĐHTM

Cùng lúc

Cho điểm

Cùng lúc

Cho điểm

1

5

3

1

3

1 Áo dài truyền thống

2

3

2

3

1

5 Quần âu áo sơ mi

3

2

1

6

2

4 Váy ngắn áo thun

Hạn chế Hạn chế

Chiến lược biểu quyết  Chiến lược biểu quyết Liên minh biểu quyết  Liên minh biểu quyết

> Cơ chế nào càng hoàn hảo trong giả định --> Cơ chế nào càng hoàn hảo trong giả định không sử dụng chiến lược càng tạo nhiều không sử dụng chiến lược càng tạo nhiều nguy cơ hơn khi người ta sử dụng chiến nguy cơ hơn khi người ta sử dụng chiến lược lược

> Định lý bất khả thi Arrow --> Định lý bất khả thi Arrow

Thực tiễn Thực tiễn

Việt Nam: : Việt Nam Cơ chế gián tiếp (đại diện) phổ biến Cơ chế gián tiếp (đại diện) phổ biến hơn cơ chế trực tiếp (trưng cầu dân ý) hơn cơ chế trực tiếp (trưng cầu dân ý)

Cả 2 cơ chế đều có những hạn chế: Cả 2 cơ chế đều có những hạn chế: Trực tiếp: thời gian, chi phí, kỹ thuật •• Trực tiếp: thời gian, chi phí, kỹ thuật Gián tiếp: tính đại diện, lựa chọn người •• Gián tiếp: tính đại diện, lựa chọn người đại diện đại diện

Hạn chế về một chính phủ Hạn chế về một chính phủ đại diện đại diện

Hành vi tìm kiếm đặc lợi  Hành vi tìm kiếm đặc lợi

Lãng phí nguồn lực -- Lãng phí nguồn lực

Tính chất đại diện theo vùng  Tính chất đại diện theo vùng

Chỉ quan tâm tới lợi ích của cử tri địa phương -- Chỉ quan tâm tới lợi ích của cử tri địa phương

Nhiệm kỳ bầu cử  Nhiệm kỳ bầu cử

Ủng hộ chính sách công thiển cận, ngắn hạn -- Ủng hộ chính sách công thiển cận, ngắn hạn

Hạn chế trong quản lý Hạn chế trong quản lý ành chính cơ quan hành chính cơ quan h

 Vấn đề “thủ trưởng

nhân viên” Vấn đề “thủ trưởng –– nhân viên”

Bòn rút ngân sách -- Bòn rút ngân sách

Khó khăn ước tính giá trị đầu ra  Khó khăn ước tính giá trị đầu ra Thiếu vắng cạnh tranh, hạn chế hiệu quả  Thiếu vắng cạnh tranh, hạn chế hiệu quả

Không có động lực đổi mới, kém hiệu quả -- Không có động lực đổi mới, kém hiệu quả

Biên chế và tiền lương cứng nhắc  Biên chế và tiền lương cứng nhắc

Không có động lực cho nhân viên làm việc -- Không có động lực cho nhân viên làm việc

Trưng cầu dân ý Trưng cầu dân ý

Khái niệm Khái niệm

uộc bỏ phiếu trực tiếp  CCuộc bỏ phiếu trực tiếp

 CCử tri

(cả nước hay một địa phương) ử tri (cả nước hay một địa phương) chấp nhận hay được yêu cầu chấp nhận hay được yêu cầu một đề xuất nnàào đo đóó. . phủ quyết một đề xuất phủ quyết

Các vấn đề thường được Các vấn đề thường được

trưng cầu dân ý trưng cầu dân ý

hông qua hoặc

sửa đổi hiến pháp hoặc sửa đổi hiến pháp

 TThông qua  Thông qua hoặc sửa đổi một bộ luật Thông qua hoặc sửa đổi một bộ luật uyết định chính trị liên quan đến  QQuyết định chính trị liên quan đến vận mệnh của một quốc gia (có gia vận mệnh của một quốc gia (có gia nhập một tổ chức quốc tế không……)) nhập một tổ chức quốc tế không

hính sách của chính phủ  CChính sách của chính phủ

Bầu cử Trưng cầu dân ý -- Bầu cử Trưng cầu dân ý

Trưng cầu dân ý Trưng cầu dân ý

Bầu cử Bầu cử

Mục đích Mục đích thực hiện thực hiện

Thông qua Thông qua hoặc bác bỏ hoặc bác bỏ một đề xuất một đề xuất

Lựa chọn các Lựa chọn các thành viên của thành viên của ban lãnh đạo ban lãnh đạo

Có hoặc không Có hoặc không

CóCó

Tính ràng buộc Tính ràng buộc pháp lí pháp lí

Bầu cử Trưng cầu dân ý -- Bầu cử Trưng cầu dân ý

Cách thức tiến hành Cách thức tiến hành

Sáng kiến

Dự thảo

Tổ chức và đánh giá kết quả

Đề xuất, khuyến nghị Đề xuất, khuyến nghị

Tâm và tài của người ra chính sách  Tâm và tài của người ra chính sách

Nâng cao hiệu quả của trưng cầu dân ý  Nâng cao hiệu quả của trưng cầu dân ý

Nâng cao hiệu quả của cơ chế gián tiếp  Nâng cao hiệu quả của cơ chế gián tiếp

“Tâm” và “Tài” “Tâm” và “Tài”

của người ra chính sách của người ra chính sách

“Tâm”  “Tâm” Người hoạt động xã hội ở nước ngoài (activist) •• Người hoạt động xã hội ở nước ngoài (activist) yêu cầu gắt gao về quá trình (background) yêu cầu gắt gao về quá trình (background)

“Tài”  “Tài” Cân nhắc lợi ích –– chi phí •• Cân nhắc lợi ích chi phí Tầm nhìn xa •• Tầm nhìn xa Khả năng thuyết phục •• Khả năng thuyết phục

Nâng cao hiệu quả của Nâng cao hiệu quả của trưng cầu dân ý trưng cầu dân ý

Số lượng phiếu bầu  Số lượng phiếu bầu •• Tầm quan trọng của lá phiếu Tầm quan trọng của lá phiếu Sự tin tưởng vào lá phiếu •• Sự tin tưởng vào lá phiếu

Chất lượng phiếu bầu  Chất lượng phiếu bầu Báo chí, phương tiện truyền thông •• Báo chí, phương tiện truyền thông Sự độc lập và trình độ cá nhân •• Sự độc lập và trình độ cá nhân