Bài giảng Kinh tế vi mô - Bài 5: Thị trường cạnh tranh hoàn hảo

Bài 5: Thị trường cạnh tranh hoàn hảo

ECO101_Bai5_v2.301416226 145

Nội dung

Trong bài này, người học sẽ được nghiên

cứu 4 nội dung chính:

 Nghiên cứu về thị trường cạnh tranh

hoàn hảo (CTHH) các đặc trưng của thị

trường CTHH và của các hãng CTHH.

 Phân tích các điều kiện lựa chọn mức

sản lượng tối ưu của hãng CTHH

trong ngắn hạn và dài hạn.

 Xác định lợi nhuận của hãng CTHH

trong ngắn hạn và dài hạn.

 Phân tích đường cung của hãng và của

ngành CTHH trong ngắn hạn và dài hạn.

Mục tiêu Hướng dẫn học

 Phân biệt được hãng CTHH, thị trường

hãng CTHH, và các đặc trưng của thị

trường CTHH.

 Chứng minh được điều kiện tối đa hóa

lợi nhuận của hãng CTHH.

 Xác định được khả năng sinh lợi của

hãng CTHH, tìm điểm hòa vốn, điểm

đóng cửa sản xuất của hãng CTHH

trong ngắn hạn và dài hạn.

 Xác định được đường cung của hãng

trong ngắn hạn và của ngành CTHH.

Thời lượng học

8 tiết học: 5 tiết lý thuyết và 3 tiết thảo luận.

 Đọc giáo trình và tài liệu liên quan

trước lúc nghe giảng và thực hành.

 Sử dụng tốt các phương pháp và công

cụ trong toán học (bao gồm kiến thức

đại số và hình học lớp 12) để phân

tích và nghiên cứu bài học.

 Thực hành thường xuyên và liên tục

các bài tập vận dụng để hiểu được lý

thuyết và bài tập thực hành.

BÀI 5: THỊ TRƯỜNG CẠNH TRANH HOÀN HẢO

Bài 5: Thị trường cạnh tranh hoàn hảo

146 ECO101_Bai5_v2.3014106226

Các nhà kinh tế cho rằng thị trường cạnh tranh hoàn hảo có khả năng mang lại lợi ích lớn nhất

cho cộng đồng, ngoại trừ các trường hợp đặc biệt (thường nhằm mang lại sự phát triển và công

bằng xã hội, như kéo điện về miền núi chẳng hạn) bởi trong đó có rất nhiều người mua, người

bán và họ không đủ lớn để ảnh hưởng đến giá cả của sản phẩm. Sản phẩm là đồng nhất, nguồn

tài nguyên có khả năng di động hoàn hảo và các tổ chức kinh tế có kiến thức tốt về điều kiện thị

trường. Do đó các nhân tố tham gia thị trường sẽ sản xuất và mua bán dựa trên giá cả cân bằng

giữa tổng nguồn cung ứng và tổng nhu cầu. Thị trường từ đó có thể phục vụ tổng số lượng cao

nhất với chi phí thấp nhất; có thể tự điều chỉnh, mang lại lợi ích công bằng giữa các ngành nghề

và nhân tố tham gia.

Vậy thị trường canh tranh hoàn hảo có thể thấy trong thực tế hay không? Lý thuyết này được áp

dụng thực tiễn qua việc xây dựng thị trường cạnh tranh tự do với sự can thiệp hợp lý của Chính

phủ. Chính phủ hướng tới sự hoàn hảo bằng cách tìm ra các biện pháp can thiệp phù hợp. Họ

cung cấp nguồn thông tin thị trường đầy đủ, đặt ra các chế tài để ngăn chặn sự phá hoại bất công,

hỗ trợ mang lại sự dịch chuyển cân bằng về tài nguyên giữa các khu vực, xác định các kế hoạch

khuyến khích sự sáng tạo và đổi mới,… nhằm liên tục nâng cấp thị trường và tránh những thiếu

sót mà thị trường này mang lại. Trong nội dung bài 5, chúng ta sẽ nghiên cứu về thị trường cạnh

tranh hoàn hảo (CTHH) để thấy được đặc trưng của thị trường này cũng như các quyết định của

các hãng CTHH cả trong ngắn hạn và dài hạn.

5.1. Đặc trưng của thị trường cạnh tranh hoàn hảo

5.1.1. Khái niệm thị trường cạnh tranh hoàn hảo

Khi nghe tới thuật ngữ cạnh tranh đặc biệt là cạnh tranh kinh tế, chúng ta sẽ có sự liên hệ

thực tế và cho rằng: cạnh tranh kinh tế là sự ganh đua giữa các chủ thể kinh tế (nhà sản

xuất, nhà phân phối, bán lẻ, người tiêu dùng, thương nhân) nhằm giành lấy những vị thế

trong sản xuất, tiêu thụ hay tiêu dùng hàng hóa, dịch vụ để thu được nhiều lợi ích nhất

cho mình với các hình thức mà chúng ta có thể thấy như: cạnh tranh về giá, cạnh tranh

phi giá cả như khuyến mại, quảng cáo, dịch vụ sau bán...

Cạnh tranh có thể xảy ra giữa những nhà sản xuất, phân phối với nhau hoặc có thể xảy ra

giữa người sản xuất với người tiêu dùng khi người sản xuất muốn bán hàng hóa, dịch vụ

với giá cao, người tiêu dùng lại muốn mua được với giá thấp.

Nhưng thị trường cạnh tranh hoàn hảo mà chúng ta sẽ nghiên cứu là thị trường trong đó

có nhiều người mua, nhiều người bán và không người mua, người bán nào có thể ảnh

hưởng đến giá cả thị trường.

Ví dụ: Thị trường các mặt hàng nông sản, phế liệu, video cho thuê, đĩa trắng,…

Mặc dù thuật ngữ “cạnh tranh” có xuất hiện nhưng cạnh tranh giữa các hãng trong thị

trường cạnh tranh hoàn hảo khác hẳn với khái niệm về cạnh tranh nói chung mà chúng ta

thường thấy. Vì họ không cạnh tranh thông qua giá và cũng không có ý định đánh bại

những đối thủ của mình thông qua doanh số. Để có thể lý giải rõ về điều này chúng ta sẽ

đi vào nghiên cứu các đặc trưng của thị trường CTHH. Qua đó, chúng ta sẽ phân biệt rõ

được thị trường CTHH và hãng CTHH.

Bài 5: Thị trường cạnh tranh hoàn hảo

ECO101_Bai5_v2.301416226 147

5.1.2. Đặc trưng của thị trường CTHH

Đặc trưng quan trọng nhất của thị trường cạnh tranh

hoàn hảo là mỗi một hãng trong một thị trường cạnh

tranh hoàn hảo đều cư xử như một người chấp nhận

giá. Các hãng cạnh tranh chấp nhận mức giá thị

trường của sản phẩm, mức giá được xác định bởi

điểm giao của đường cung và đường cầu đã cho.

Hành vi nhận giá này là dấu hiệu của một thị trường

cạnh tranh. Trong tất cả các cấu trúc thị trường khác –

độc quyền, cạnh tranh độc quyền và độc quyền nhóm, các hãng có được sức mạnh đặt

giá ở một mức độ nào đó. Ba đặc trưng xác định cạnh tranh hoàn hảo:

 Các hãng cạnh tranh hoàn hảo là những người chấp nhận giá bởi vì mỗi một hãng cá

biệt trên trên thị trường là quá nhỏ so với toàn bộ thị trường nên hãng không thể gây

ảnh hưởng đến giá thị trường của hàng hoá hay dịch vụ hãng sản xuất ra khi thay đổi

sản lượng của hãng. Tất nhiên, nếu tất cả các nhà sản xuất hành động cùng nhau,

những thay đổi về số lượng chắc chắn sẽ tác động đến giá thị trường. Nhưng nếu là

cạnh tranh hoàn hảo thì mỗi nhà sản xuất là quá nhỏ nên sự thay đổi của từng nhà sản

xuất sẽ đều không quan trọng.

 Tất cả các hãng sản xuất một loại hàng hoá đồng nhất hay được tiêu chuẩn hoá hoàn

hảo. Sản phẩm của một hãng này trong một thị trường cạnh tranh hoàn hảo giống với

sản phẩm của mọi hãng khác. Điều kiện này đảm bảo rằng những người mua bàng

quan với hãng sản xuất ra sản phẩm họ mua. Những sự khác biệt sản phẩm, cho dù là

thực hay ảo, là không thể xảy ra trong cạnh tranh hoàn hảo.

 Việc gia nhập và rút lui khỏi thị trường cạnh tranh

hoàn hảo là không hạn chế. Không hề có những

rào cản nào ngăn cản các hãng mới gia nhập thị

trường và không có điều gì ngăn cản các hãng đang

tồn tại trên thị trường rút lui khỏi thị trường.

Mặc dù có tồn tại thuật ngữ “tính cạnh tranh”, nhưng

các hãng cạnh tranh hoàn hảo không nhận thấy bất kỳ

sự cạnh tranh nào giữa họ; điều đó có nghĩa là không tồn tại sự cạnh tranh trực tiếp nào

giữa các hãng. Khái niệm cạnh tranh hoàn hảo về mặt lý thuyết hoàn toàn trái ngược với

khái niệm cạnh tranh nói chung được thừa nhận. Bởi vì các hãng trong thị trường cạnh

tranh hoàn hảo sản xuất các sản phẩm giống nhau và đứng trước một mức giá do thị

trường quyết định, nên các nhà quản lý của các hãng cạnh tranh hoàn hảo không có sự

khích lệ nào để “đánh bại những đối thủ của họ” bằng doanh số vì mỗi một hãng có thể

bán mọi thứ mà hãng muốn. Các hãng chấp nhận giá không thể cạnh tranh bằng bất kỳ

một loại chiến lược định giá nào.

Các thị trường không hoàn toàn đáp ứng đủ cả ba điều kiện đã được nêu ra với cạnh

tranh hoàn hảo lại thường gần giống với thị trường cạnh tranh hoàn hảo nên các hãng cư

xử như thể họ là những nhà cạnh tranh hoàn hảo. Những nhà quản lý trong lớp MBA cho

các viên chức cao cấp đã được tham khảo như đã giới thiệu trong phần mở đầu của bài

này không hoạt động trong những thị trường cạnh tranh hoàn hảo, nhưng họ phải đối

mặt với một số lượng đủ lớn các hãng sản xuất hàng hoá gần như tương tự nhau trên

Cuộc đua chưa thấy điểm dừng

Cạnh tranh hoàn hảo

Một cấu trúc thị trường tồn tại khi

(1) các hãng là người chấp nhận

giá, (2) tất cả các hãng sản xuất

một sản phẩm đồng nhất, và (3)

việc gia nhập và rút lui là không

hạn chế.

Bài 5: Thị trường cạnh tranh hoàn hảo

148 ECO101_Bai5_v2.3014106226

thị trường. Trong đó sự hạn chế gia nhập yếu ớt không lớn, và do vậy họ tự xem bản

thân như là những người chấp nhận giá. Mặc dù chúng tôi sẽ chỉ cho các bạn thấy trong

phần tiếp theo và trong chương tiếp theo, nhưng mức độ cạnh tranh các nhà quản lý phải

đối mặt được phản ánh trong hệ số co dãn của cầu của hãng. Các quyết định tối đa hoá

lợi nhuận được phát triển trong chương này được áp dụng ngay cả với các hãng không

hoàn toàn cạnh tranh hay cạnh tranh hoàn hảo.

5.2. Đường cầu của hãng cạnh tranh hoàn hảo

Hãng CTHH không có sức mạnh thị trường, là người “chấp nhận giá”. Hãng không thể

bán với giá cao hơn mức giá trên thị trường và không có lý do để bán với mức giá thấp

hơn mức giá thị trường. Nếu hãng bán với giá cao hơn sẽ không ai mua sản phẩm của

hãng, vì sản phẩm của các hãng cũng giống hệt và người tiêu dùng sẽ mua của hãng

khác. Khi hãng bán giá thấp hơn vì số lượng cung ứng của hãng là rất nhỏ so với cầu thị

trường. Hãng bán với giá thấp hơn sẽ bị thiệt, lợi nhuận giảm. Hãng phải hoạt động tại

mức giá được ấn định trên thị trường nhưng hãng có thể bán bất cứ mức sản lượng nào

mà hãng muốn ở mức giá thị trường. Do đó như chúng ta đã phân tích từ mối quan hệ

giữa giá và doanh thu biên. Đường cầu của hãng là đường cầu nằm ngang và trùng với

đường doanh thu biên và doanh thu bình quân như đồ thị.

Hình 5.1.

Đường cầu của hãng CTHH và của thị trường CTHH

Mức giá được xác định ở đây là mức giá cân bằng của thị trường. Do hãng CTHH là

hãng chấp nhận giá thị trường.

Ghi nhớ

Đường cầu của một hãng cạnh tranh chấp nhận giá là đường nằm ngang hay hoàn toàn co dãn ở mức

giá được xác định bởi điểm giao của các đường cung và đường cầu thị trường. Vì doanh thu cận biên

bằng với giá của một hãng cạnh tranh, nên đường cầu cũng đồng thời là đường doanh thu cận biên

(nghĩa là D = MR). Các hãng chấp nhận giá có thể bán mọi thứ họ muốn ở mức giá thị trường. Mỗi đơn

vị được bán thêm sẽ làm tăng tổng doanh thu thêm một lượng bằng với giá bán.

5.3. Xác định lợi nhuận của hãng cạnh tranh hoàn hảo trong ngắn hạn

5.3.1. Điều kiện tối đa hóa lợi nhuận

Qua việc phân tích nội dung bài 4, chúng ta có điều kiện chung cho tất cả các loại hình

doanh nghiệp: MR = MC. Đối với hãng cạnh tranh hoàn hảo, như chúng ta đã phân tích

trong thị trường CTHH là hãng chấp nhận giá và sản lượng bán ra không phụ thuộc vào

giá. Nên đối với hãng CTHH giá và doanh thu cận biên trùng nhau. Vì vậy, đối với hãng

cạnh tranh hoàn hảo thì điều kiện tối đa hóa lợi nhuận của hãng sẽ là: P = MC.

Bài 5: Thị trường cạnh tranh hoàn hảo

ECO101_Bai5_v2.301416226 149

C, R

MR =AR=P

Tốiđahóalỗ

Tốiđahóalợinhuận

Hình 5.2.

Xác định điều kiện tối đa hóa lợi nhuận của hãng CTHH

Qua việc phân tích tương tự trường hợp tối đa hóa lợi nhuận của các doanh nghiệp. Đối

với hãng CTHH, không phải mọi mức sản lượng có P = MC, hãng CTHH đều tối đa hóa

lợi nhuận. Mà hãng tối đa hóa lợi nhuận tại điểm mà đường doanh thu biên cắt với chi

phí biên khi MC có độ dốc dương hay đang đi lên. Trên đồ thị chúng ta có thể thấy được

là điểm A. Ngoài cách chứng minh thông qua hình học chúng ta có thể minh chứng

thông qua khảo sát đồ thị hàm lợi nhuận. Chúng ta sẽ công nhận các kết quả nghiên cứu

trước của các nhà kinh tế về đường chi phí TC mà chúng ta vẫn vẽ.

TC = aQ3 – bQ2 + cQ + d

Trong đó chúng ta hoàn toàn giải thích được về dấu của các tham số khi tiến hành khảo

sát hàm lợi nhuận hệ số a > 0 do hàm MC là hàm bậc hai có hình lòng chảo. Ngoài ra,

với hình dạng của đường MC, ta có MC đạt cực trị tại Q = 2b/(3a) do Q > 0, a > 0 nên

b > 0. Ngoài ra đường MC không cắt trục hoành điều này cho thấy phương trình MC = 0

là vô nghiệm và chúng ta xác định được dấu của c > 0 thông qua ∆’ = b2 – 3a.c < 0. Vậy

c > 3a/b. Hệ số d mang dấu dương thể hiện cho chi phí cố định trong doanh nghiệp.

MC= 3aQ2-2bQ+c

Hình 5.3.

Đường chi phí cận biên

Qua việc xem xét dấu của các hệ số chúng ta có thể khảo sát hàm lợi nhuận và tìm ra

được điểm tối đa hóa lợi nhuận qua đồ thị sau:

Bài giảng Kinh tế vi mô - Bài 5: Thị trường cạnh tranh hoàn hảo

Chủ đề:

Tài liệu liên quan

Tài liêu mới

AI tóm tắt

Giới thiệu tài liệu

Đối tượng sử dụng

Từ khoá chính

Nội dung tóm tắt

Hỗ trợ

Phương thức thanh toán

Theo dõi chúng tôi