i
BỘ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG
VIỆN CHIẾN LƯỢC, CHÍNH SÁCH TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG
Tài liệu
PHÁT TRIỂN KINH TẾ TUẦN HOÀN
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN Ở VIỆT NAM
Tập thể tác giả: TS. Mai Thanh Dung, TS. Lại Văn Mạnh, ThS.
Nguyễn Thị Thanh Huyền, ThS. Phạm Ánh Huyền,
ThS. Nguyễn Thế Thông, Ths. Nguyễn Trọng Hạnh
Viện Chiến lược, Chính sách tài nguyên và môi trường
HÀ NỘI - 2023
i
MỤC LỤC
Danh mục hình ................................................................................................... iii
Danh mục bảng ................................................................................................... iii
Mở đầu .................................................................................................................. 1
1. MỘT SỐ NHẬN THỨC LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ KINH TẾ TUẦN HOÀN
............................................................................................................................... 2
1.1. Một số động lực để thúc đẩy phát triển kinh tế tuần hoàn trên thế giới ..... 2
1.2. Một số khái niệm về kinh tế tuần hoàn ....................................................... 3
1.3. Một số đặc trưng cơ bản của kinh tế tuần hoàn .......................................... 6
2. KINH NGHIỆM VỀ XÂY DỰNG LỘ TRÌNH THỰC HIỆN KINH TẾ
TUẦN HOÀN ..................................................................................................... 14
2.1. Kinh nghiệm của Liên minh Châu Âu và các quốc gia thành viên .......... 15
2.2. Kinh nghiệm của Úc ................................................................................. 17
2.3. Kinh nghiệm của Trung Quốc .................................................................. 19
2.4. Kinh nghiệm của Nhật Bản ....................................................................... 21
2.5. Kinh tế tuần hoàn của Hàn Quốc .............................................................. 24
2.6. Kế hoạch kinh tế tuần hoàn cho cộng đồng kinh tế ASEAN ................... 25
2.7. Kinh nghiệm trong phát huy vai trò của một số công cụ chính sách quan
trọng để thúc đẩy thực hiện KTTH .................................................................. 26
2.8. Kinh nghiệm của Trung Quốc trong việc sử dụng các công cụ chính sách
thúc đẩy thực hiện KTTH ................................................................................ 31
2.9. Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam trong thúc đẩy phát triển kinh tế tuần
hoàn ứng phó với biến đổi khí hậu, sử dụng hiệu quả tài nguyên và bảo vệ môi
trường ............................................................................................................... 35
2.9.1. Bài học về chính sách chung trong thực hiện kinh tế tuần hoàn ................................ 35
2.9.2. Bài học về các ưu tiên xây dựng lộ trình thực hiện kinh tế tuần hoàn ........................ 36
3. KHUNG CHÍNH SÁCH, PHÁP LUẬT VÀ NHIỆM VỤ ĐẶT RA VỀ
KINH TẾ TUẦN HOÀN Ở VIỆT NAM ĐẾN NAY ...................................... 37
3.1. Các định hướng của Đảng và Nhà nước về kinh tế tuần hoàn ................. 37
3.2. Hệ thống pháp luật về kinh tế tuần hoàn ở Việt Nam .............................. 39
3.2.1. Kinh tế tuần hoàn trong Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 ...................................... 39
3.2.2. Quy định chi tiết về tiêu chí, lộ trình và cơ chế khuyến khích phát triển kinh tế tuần
hoàn .............................................................................................................................. 40
3.3. So sánh hệ thống khung khổ pháp luật của Việt Nam với thế giới về kinh
tế tuần hoàn ...................................................................................................... 43
ii
3.4. Thực tiễn áp dụng kinh tế tuần hoàn ở Việt Nam ..................................... 46
3.5. Thuận lợi, khó khăn trong áp dụng kinh tế tuần hoàn ở Việt Nam .......... 51
3.5.1. Thuận lợi .............................................................................................................. 51
3.5.2. Khó khăn .............................................................................................................. 52
4. BỐI CẢNH VÀ ĐỀ XUẤT QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP ĐỂ THỰC HIỆN
KINH TẾ TUẦN HOÀN .................................................................................. 55
4.1. Bối cảnh .................................................................................................... 55
4.1.1. Bối cảnh quốc tế .................................................................................................... 55
4.1.2. Bối cảnh trong nước .............................................................................................. 56
4.2. Đề xuất một số quan điểm, giải pháp để thực hiện kinh tế tuần hoàn ở Việt
Nam .................................................................................................................. 58
Kết luận và kiến nghị ........................................................................................ 63
Tài liệu tham khảo ............................................................................................. 66
Phụ lục 1. Tổng hợp lộ trình, tổ chức thực hiện KTTH trên thế giới ......... 67
Phụ lục 2. Hệ thống hóa các quan điểm, chủ trương về KTTH được đề cập
trong hệ thống các văn kiện, văn bản của Đảng và Nhà nước thời gian qua
............................................................................................................................. 73
iii
Danh mục hình
Hình 1. Vị trí của quản lý chất thải với kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh .............. 7
Hình 2. Các biện pháp ưu tiên để thực hiện kinh tế tuần hoàn ............................. 9
Hình 3. Tính hệ thống trong hình thành hệ sinh thái tuần hoàn.......................... 11
Danh mục bảng
Bảng 1. Các động lực giá trị của kinh tế tuần hoàn và các lợi ích liên quan đến
người tiêu dùng...................................................................................................... 7
Bảng 2. Đặc trưng, động lực và khả năng nhân rộng, phát triển thành các mô hình
kinh doanh tuần hoàn .......................................................................................... 10
Bảng 3. Lộ trình thực hiện KTTH của Úc đối với nhựa, thủy tinh, giấy và lốp xe
............................................................................................................................. 18
Bảng 4. Các lĩnh vực yên tiên trong tầm nhìn KTTH 2020 của Nhật Bản ......... 22
Bảng 5. Ví dụ về tiêu chuẩn thúc đẩy kinh tế tuần hoàn .................................... 29
Bảng 6. Tổng hợp các chính sách thúc đẩy KTTH của Trung Quốc .................. 32
Bảng 7. So sánh quy định, chính sách của Việt Nam với Trung Quốc và các quốc
gia Châu Âu về KTTH ........................................................................................ 43
Bảng 8. Biểu hiện kinh tế tuần hoàn theo một số ngành, lĩnh vực ở Việt Nam . 46
1
Mở đầu
Chuyển đổi sang kinh tế tuần hoàn (KTTH) đang là một xu hướng mạnh
mẽ ở nhiều quốc gia trên thế giới như EU, Trung Quốc và cả các quốc gia ASEAN
bởi chính những lợi ích về cả kinh tế và môi trường. Thực hiện KTTH đang được
xem là một đòn bẩy quan trọng để đạt được các mục tiêu quan trọng của các nhà
hoạch định chính sách như tạo ra tăng trưởng kinh tế, tạo việc làm và giảm tác
động môi trường, thực hiện 17 mục tiêu phát triển bền vững [1], [2]. Phát triển
các mô hình KTTH để sử dụng hiệu quả đầu ra của quá trình sản xuất là một trong
những nhiệm vụ được chỉ ra nhằm thực hiện định hướng quản lý, sử dụng hiệu
quả tài nguyên, bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu của Chiến lược
phát triển kinh tế - xã hội 2021 - 2030 [3]. Thực hiện KTTH có thể xem là một
trong những giải pháp đột phá để giải quyết mối quan hệ giữa kinh tế với môi
trường trong bối cảnh phát triển công nghiệp, đô thị, thay đổi mạnh mẽ về cách
thức tiêu dùng và lối sống. Đặc biệt, trong bối cảnh nguồn cung nguyên liệu, nhiên
liệu đang bị đứt gãy do giãn cách xã hội, thì việc chuyển đổi sang KTTH đang
được bàn luận và xem như là một trong những giải pháp ứng phó hữu ích đối với
tình trạng đứt gãy chuỗi cung ứng, gia tăng giá cả nguyên liệu, nhiên liệu do hệ
quả của giãn cách xã hội do Đại dịch Covid-19 và bất ổn chính trị; qua đó góp
phần nâng cao khả năng chống chịu của nền kinh tế. Ở Việt Nam, thời gian gần
đây, KTTH được quan tâm mạnh mẽ bởi Đảng, Nhà nước, cộng động đồng doanh
nghiệp và cả người dân. Bên cạnh đưa KTTH vào trong các định hướng phát triển,
quy định về kinh tế tuần hoàn cũng đã được luật hoá trong Luật Bảo vệ môi trường
2020 với 01 quy định riêng về KTTH (Điều 142) và nhiều quy định khác có vai
trò thúc đẩy áp dụng KTTH và Nghị định số 08/2022/NĐ-CP quy định chi tiết
một số điều của Luật Bảo vệ môi trường đã hướng dẫn về tiêu chí, lộ trình và cơ
chế khuyến khích áp dụng KTTH. Việc sớm thể chế hoá quy định về KTTH trong
chính sách, pháp luật đã nhận được sự ủng hộ của cộng đồng quốc tế, đồng thuận
của giới khoa học và đã có những tín hiệu ủng hộ của cộng đồng doanh nghiệp
đối với mô hình kinh tế nhiều tiềm năng này. Tuy nhiên, KTTH là vấn đề mới cả
về lý luận, kinh nghiệm quốc tế và thực tiễn trong nước, để chuyển đổi thành công
sang KTTH Việt Nam vẫn còn phải giải quyết nhiều bài toán đặt ra từ hoàn thiện
chính sách, phát triển công nghệ, thị trường… Bài viết “Phát triển kinh tế tuần
hoàn, một số vấn đề lý luận và thực tiễn ở Việt Nam” tập trung hệ thống hóa
lại các chủ trương, chính sách và quy định pháp luật hiện hành về KTTH, vận
dụng các nguyên tắc, giải pháp thúc đẩy KTTH để nhìn nhận các thuận lợi và khó
khăn trong việc hiện thực hóa chủ trương, chính sách và quy định pháp luật về
KTTH ở Việt Nam trong thời gian tới [4].
