Bài giảng Kỹ thuật thâm canh một số cây trồng

CACERP Capacity Building for Central Region Poverty Reduction TA Project 3772 VIE

Asian Development Bank

Ministry of Planning and Investment

Level 4, MPI Project Building, 2 Hoang Van Thu St, Hanoi, Vietnam. Tel./fax (84-4) 7341 311, tel. 7341 310, email tcnlmt@hn.vnn.vn

Bài giảng KỸ THUẬT THÂM CANH MỘT SỐ CÂY TRỒNG

Biên soạn: TS. Bùi Thế Hùng chủ biên Tham gia: Nguyễn Đình Vinh, Nguyễn Thế Côn, Nguyễn Mai Thơm Chỉnh sửa và bổ sung: TS. Vũ Văn Liết

Hà Nội -Tháng 12 năm 2003

Mục Lục Chủ đề 1 .......................................................................................................................6 KỸ THUẬT THÂM CANH LÚA.....................................................................................6 1.1: ĐẶC ĐIỂM HÌNH THÁI VÀ CÁC GIAI ĐOẠN SINH TRƯỞNG .........................6 PHÁT TRIỂN CỦA CÂY LÚA ....................................................................................6 1.1.1 Giai đoạn mạ .............................................................................................6 Đặt vấn đề ..........................................................................................................7 Mục tiêu ..............................................................................................................7 Vật liệu................................................................................................................7 Các bước tiến hành............................................................................................7 Câu hỏi thảo luận ...............................................................................................7 1.1.2: Giai đoạn đẻ nhánh .................................................................................8 1.1.3: Giai đoạn làm đòng .................................................................................9 1.1.4: Giai đoạn trỗ bông - phơi màu ...............................................................10 1.1.5: Giai đoạn chín ........................................................................................10 1.1.6 Phần tổng kết chung ...............................................................................12 1.2: PHƯƠNG PHÁP NGÂM, Ủ HẠT GIỐNG VÀ KỸ THUẬT THÂM CANH MẠ ..12 1.2.1 Đặt vấn đề...................................................................................................12 1.2.2 Mục tiêu.......................................................................................................12 1.2.3. Các bước tiến hành................................................................................13 1.2.3.1: Tìm hiểu và thảo luận.........................................................................13 2.3.2 Thực hành ...............................................................................................13 2.3.3 Câu hỏi thảo luận (bước 4) .....................................................................13 2.3.4. Kết luận ..................................................................................................14 1.3: KỸ THUẬT CẤY LÚA TRONG SẢN XUẤT LÚA ..............................................15 1.3.1. Đặt vấn đề..................................................................................................15 1.3.2. Mục tiêu......................................................................................................15 1.3.2. Các bước tiến hành................................................................................15 1.3.3. Câu hỏi thảo luận ...................................................................................16 1.3.4 Thực hành cấy ........................................................................................16 1.3.4. Kết luận ..................................................................................................16 1.4 Kỹ thuật bón phân..........................................................................................16 1.4.1. Đặt vấn đề ..............................................................................................16 1.4.2. Các bước tiến hành................................................................................17 1.4.3 Câu hỏi thảo luận ....................................................................................17 1.4.4. Kết luận ..................................................................................................17 1.5 Phóng trừ sâu hại lúa.....................................................................................18 1.5.1. Đặt vấn đề ..............................................................................................18 1.5.2. Các bước tiến hành................................................................................18 1.6 Phòng trừ bệnh hại lúa ..................................................................................19 1.6.1. Đặt vấn đề ..............................................................................................19 1.6.2 Các bước tiến hành.................................................................................20 1.7 Quy trình kỹ thuật thâm canh lúa chi tiết ......................................................20 1.7.1 Đặc điểm một số giống lúa......................................................................20 1.7.2 Thời vụ gieo trồng ...................................................................................21 7.1.3. Kỹ thuật thâm canh mạ .........................................................................21 1.7.4 Kỹ thuật thâm canh lúa...........................................................................25 Chủ đề 2 : KỸ THUẬT TRỒNG NGÔ ........................................................................32 2.1: Các giai đoạn sinh trưởng phát triển của cây ngô ...........................................32

2.1.2 Giai đoạn nảy mầm.....................................................................................32 2.1.2. Giai đoạn cây con (Từ 3 lá đến phân lá hoa) ............................................33 2.1.3. Giai đoạn vươn cao và phân hoá cơ quan sinh sản .................................33 2.1.4. Giai đoạn nở hoa (trổ cờ, tung phấn, phun râu, thụ tinh) ..........................34 2.1.5. Giai đoạn chín (bao gồm từ thụ tinh đến chín) ..........................................34 2.2: Kỹ thuật trồng ngô ............................................................................................35 2.3: Kỹ thuật bón phân và chăm sóc ngô ................................................................35 2.4: Bảo quản hạt ngô sau khi thu hoạch................................................................35 2.5 Kỹ thuật gieo trồng giống ngô LVN 10 .............................................................36 2.5.1 Nguồn gốc và đặc điểm giống Ngô LVN 10. ..............................................36 2.5.2 Kỹ thuật trồng chăm sóc Ngô LVN 10. .......................................................37 2.5.2.1Thời vụ gieo trồng. ................................................................................37 2.5.2.2 Chọn ruộng trồng ngô. .........................................................................37 2.5.2.3 Làm đất trồng ngô. ...............................................................................37 2.5.2.4 Kỹ thuật bón phân cho Ngô LVN10 .....................................................38 2.5.2.5 Chăm sóc: ............................................................................................39 2.5.2.6 Các loại sâu bệnh chính hại ngô chính và biện pháp phòng trừ: ........40 Chủ đề 3: KỸ THUẬT TRỒNG SẮN .........................................................................42 3.1 Các giai đoạn sinh trưởng phát triển của cây sắn ............................................42 3.2: Kỹ thuật trồng sắn.............................................................................................43 3.3: Bón phân cho sắn.............................................................................................44 Chủ đề 4: KỸ THUẬT TRỒNG TIÊU .........................................................................44 4.1. Đặc điểm thực vật học của cây tiêu .................................................................45 4.3 Kỹ thuật trồng tiêu..............................................................................................47 4.3.1 Thời vụ trồng. Thay đổi theo các vùng khác nhau .....................................47 4.3.2 Giống tiêu và kỹ thuật nhân giống ..............................................................47 4.3.3 Làm đất trồng tiêu. ......................................................................................48 4.3.4 Mật độ khoảng cách trồng tiêu ...................................................................48 4.3.5 Kỹ thuật trồng..............................................................................................49 4.3.6 Chọn cây nọc ..............................................................................................49 4.3.7 Kỹ thuật chăm sóc tiêu................................................................................49 4.3.8 Phòng trừ sâu bệnh hại tiêu .......................................................................50 4.3.9 Thu hoạch, chế biến và bảo quản tiêu .......................................................51 Chủ đề 5 : KỸ THUẬT TRỒNG CÂY BỜI LỜI..........................................................51 5.1 Giới thiệu chung ................................................................................................51 5.2 Yêu cầu sinh thái ...............................................................................................52 5.3 Kỹ thuật trồng cây Bời Lời.................................................................................52 5.3.1 Thu hái chế biến hạt giống ........................................................................52 5.3.2 Sử lý hạt, gieo hạt.......................................................................................52 5.3.3 Phương pháp trồng.....................................................................................52 5.3.4 Mật độ trồng ................................................................................................52 5.3.5 Đào hố, bón lót...........................................................................................53 5.3.6 Thời vụ trồng...............................................................................................53 5.3.8 Chăm sóc cay Bời Lời ................................................................................53 5.3.9 Thu hoạch ...................................................................................................53 Chủ đề 6: CÂY BỜI LỜI NHỚT.................................................................................53 6.1. Mô tả hình thái ..................................................................................................53 6.2. Đặc điểm sinh thái ............................................................................................54 6.3. Công dụng ........................................................................................................54 6.4. Đánh giá rừng trồng .........................................................................................54

6.5. Khuyến nghị......................................................................................................54 6.6 Tài liệu tham khảo .............................................................................................55 Chủ đề 7: KỸ THUẬT TRỒNG CÂY THỨC ĂN GIA SÚC .......................................55 7.1. Giá trị dinh dưỡng của cây thức ăn xanh.........................................................55 7.2. Kỹ thuật trồng một số loại cỏ ..........................................................................56 7.2.1. Nhóm cỏ Voi...............................................................................................56 7.2.1.1 Qui trình kỹ thuật trồng trọt cỏ voi............................................................56 7.2.1.2. Các phương thức trồng ..........................................................................58 7.2.2. Kỹ thuật trồng cỏ Ghi nê ...........................................................................59 7.2.2.1 Một số giống cỏ ghi nê.............................................................................59 7.2.2.3 . Qui trình kỹ thuật trồng cỏ ghinê............................................................59 7.2.2.4. Các phương thức trồng ..........................................................................60 7.2.3. Cỏ Ruzi (Brachiaria ruziziensis)................................................................60 7.2.3.1. Quy trình kỹ thuật trồng trọt ...................................................................60 7.2.3.2. Các phương thức trồng ..........................................................................61 7.2.4. Cỏ Păngôla (Digitaria decumbens)............................................................61 7.2..4.1. Quy trình kỹ thuật trồng trọt ..................................................................61 7.2.4.2. Các phương thức trồng .........................................................................62 7.2.5. Quy trình chung gieo một số hạt giống cỏ Ghinê, cỏ Ruzi (Panicum maximum cv., Brachiaria ruzinensis) ...................................................................62 7.2.6. Cỏ Stylo (Stylosanthes) ............................................................................63 7.2.6.1. Quy trình kỹ thuật trồng trọt ...............................................................63 7.2.6.2. Các phương thức trồng.......................................................................64 7.2.7. Cây keo dậu (Leucaena leucocephala) ....................................................64 7.2.7.1 Qui trình kỹ thuật trồng trọt cây keo dậu.............................................65 7.2.7.2.Các phương thức trồng cây keo dậu ...................................................68 7.2.8. Trichantera Gigantea (Chè khổng lồ) ........................................................69 7.2.8.1 Kỹ thuật gieo trồng và chăm sóc..........................................................71 7.2.9. Cây đậu Sưn Tây (Flemingia macrophilla) ................................................73 7.2.9.1 Chuẩn bị đất trồng:...............................................................................76 7.2.9.2 Phân bón: .............................................................................................76 7.2.9.3 Xử lý hạt: ..............................................................................................76 7.2.9.4 Gieo ươm: ............................................................................................76 7.2.9.5 Gieo hạt: ...............................................................................................76 7.2.9.6 Trồng cây con:......................................................................................77 7.2.9.7 Trồng cành giâm: .................................................................................77 7.2.9.8 Chăm sóc: ............................................................................................77 7.2.9.9 Thu hoạch: ...........................................................................................77 Chuyên đề 8: KỸ THUẬT TRỒNG MỘT SỐ LOẠI CÂY ĂN QUẢ ...........................78 8.1 Kế hoạch bài giảng ............................................................................................78 8.1.1 Đặc điểm sinh trưởng và yêu cầu điều kiện trồng của cây bưởi, cam, nhãn và xoài ..................................................................................................................78 8.1.2 : Kỹ thuật nhân giống cây ăn quả ...............................................................78 8.2 Kỹ thuật nhân giống cây ăn quả........................................................................79 8.2.1 Kỹ thuật chiết ..............................................................................................79 8.2.1.1 Mục đích ..............................................................................................79 8.2.1.2 Kỹ thuật chọn cành chiết......................................................................79 8.2.1.3 Chọn cành để chiết cần lưu ý: .............................................................79 8.2.1.4 Dụng cụ chiết cành..............................................................................80 8.2.1.5 Thời vụ chiết.........................................................................................80

8.2.2 Kỹ thuật ghép cây ăn quả ...........................................................................81 8.2.2.1 Như thế nào là ghép nhân giông..........................................................81 8.2.2.2 Mục đích ghép......................................................................................82 8.2.2.3 Kỹ thuật ghép .......................................................................................82 8.2.2.4. Thời vụ ghép .......................................................................................82 8.2.2.5 Giới thiệu các phương pháp ghép phổ biến trong sản xuất ................83 8.2.2.6 Giới thiệu 2 phương pháp ghép phổ thông..........................................85 8.3 KỸ THUẬT TRỒNG VÀ CHĂM SÓC CÂY ĂN QUẢ .........................................86 8.3.1 Kế hoạch bài giảng ....................................................................................86 8.3.2 Thời vụ và khoảng cách trồng: ...................................................................87 8.3.3. Hố trồng, phân bón lót: ..............................................................................87 8.3.4. Cách trồng:.................................................................................................87 8.3.5. Chăm sóc tạo tán:......................................................................................87 8.4 Phòng trừ sâu bệnh cho cây ăn quả .................................................................87 Chuyên đề 9 ...............................................................................................................89 KỸ THUẬT THÂM CANH CÂY LẠC .........................................................................89 9.1 Giới thiệu vai trò và vị trí cây lạc trong sản xuất và đời sống ...........................89 9.2 Đặc điểm sinh trưởng của cây lạc.....................................................................89 9.3 Kĩ thuật trồng và chăm sóc lạc: .........................................................................91 9.3.1. Chọn đất và mùa vụ trồng lạc:...................................................................91 9.3. 2. Chuẩn bị giống:.........................................................................................91 9. 3. 3. Kĩ thuật gieo trồng:...................................................................................91 9.3. 4. Chăm sóc ruộng lạc: .................................................................................92 9.3. 5. Phòng trừ sâu hại: ....................................................................................93 9.3. 6. Phòng trừ bệnh hại chính: ........................................................................93 9.3.7. Một số hiện tượng sinh lí ảnh hưởng tới năng suất lạc ............................94 9.3.8 Thu hoạch, bảo quản: .................................................................................95 Chuyên đề 10 .............................................................................................................95 NỘI DUNG KĨ THUẬT THÂM CANH ĐẬU XANH ..................................................95 10.1. Giới thiệu vai trò và vị trí cây đậu xanh trong sản xuất và đời sống ..............95 10.2. Giới thiệu giống đậu xanh .............................................................................95 10.3. Đặc điểm sinh trưởng và phát triển của đậu xanh: ........................................96 10.3. 1. Thời kì mọc: ............................................................................................96 10.3.2. Thời kì cây con: .......................................................................................96 10.3. 3. Thời kì ra hoa – thu lần 1:.......................................................................97 10.3.4. Thời kì thu hoạch: ....................................................................................97 10.4. Kĩ thuật trồng và chăm sóc đậu xanh:............................................................97 10.4. 1. Chọn đất trồng đậu xanh: .......................................................................97 10.4. 2. Thời vụ trồng đậu xanh:..........................................................................98 10.4. 3. Kĩ thuật gieo trồng:..................................................................................98 10.4. 4. Chăm sóc ruộng đậu xanh:.....................................................................99 10.4 . 5. Phòng trừ sâu hại: ...............................................................................100 10.3. 6. Phòng trừ bệnh hại chính: ....................................................................100 10.4.7 Thu hoạch, bảo quản: .............................................................................101

Chủ đề 1

KỸ THUẬT THÂM CANH LÚA

1.1: ĐẶC ĐIỂM HÌNH THÁI VÀ CÁC GIAI ĐOẠN SINH TRƯỞNG

PHÁT TRIỂN CỦA CÂY LÚA

Cây lúa từ khi nẩy mầm đến khi thu hoạch trải qua các giai đoạn sinh trưởng khác nhau. Mỗi giai đoạn có sự biểu hiện về hình thái, đặc điểm sinh lý, yêu cầu dinh dưỡng và ngoại cảnh khác nhau. Sự hiểu biết những đặc điểm trên nhằm tìm ra các biện pháp kỹ thuật hợp lý để giúp cho cây lúa sinh trưởng, phát triển khoẻ mạnh, cho năng suất cao là một yêu cầu rất quan trọng trong sản xuất. Để giúp HDV, học viên học tập, nghiên cứu về cây lúa, chuyên đề dược chia thành 5 tiểu chuyên đề ứng với 5 giai đoạn sinh trưởng, phát triển chủ yếu của cây lúa :

− Giai đoạn mạ − Giai đoạn đẻ nhánh − Giai đoạn làm đòng (phân hoá đòng và ôm đòng) − Giai đoạn trỗ bông, phơi màu − Giai đoạn chín (chín sữa, chín sáp, chín hoàn toàn)

1.1.1 Giai đoạn mạ

(Với lúa gieo/sạ: Tính từ khi gieo/sạ đến bắt đầu đẻ nhánh)

Đặt vấn đề

Tục ngữ Việt Nam có câu "Tốt giống, tốt má, tốt mạ, tốt lúa". Muốn có ruộng lúa năng suất cao và phẩm chất tốt thì khâu đầu tiên là phải có ruộng mạ khoẻ.

Mục tiêu

Bài học giúp cho học viên nắm được các đặc điểm hình thái, sinh lý của cây lúa giai đoạn mạ, tiêu chuẩn mạ khoẻ và các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng mạ. Từ đó đề ra các biện pháp tác động để có mạ khoẻ và đồng đều. Thời gian 90 phút

Vật liệu

Giấy Ao, A4, bút viết các loại, thước đo. Mẫu vật: hạt lúa mới nảy mầm, mạ mũi chông, mạ 2 lá, 3,5-4 lá (để sinh động khi thảo luận nên lấy cây mạ từ nhiều ruộng: tốt, xấu, ... )

Các bước tiến hành

(5phút) Giới thiệu chuyên đề, mục đích, yêu cầu, chia nhóm.

(15 phút) Học viên quan sát, mô tả, vẽ cây mạ, trên giấy Ao. ( 25 phút) Thảo luận nhóm (30 phút) Các nhóm báo cáo và thảo luận chung. (10 phút) HDV tóm tắt, tổng kết. Bước 1: Bước 2: (5 phút) Thu thập mẫu vật - kết hợp với các hoạt động đồng ruộng. Bước 3: Bước 4: Bước 5: Bước 6:

Câu hỏi thảo luận

1. Các đặc điểm khác nhau như thế nào: cây mạ khoẻ và cây mạ xấu? 2. Cây lúa giai đoạn mạ có đặc điểm gì? 3. Cây lúa ở giai đoạn mạ chịu ảnh hưởng của những yếu tố nào? 4. Các biện pháp kỹ thuật nào cần tác động ở giai đoạn mạ?

Trong quá trình hướng dẫn, HDV cần sử dụng các câu hỏi gợi ý để giúp học viên thảo luận được dễ dàng hơn.

1.1.2: Giai đoạn đẻ nhánh

Đặt vấn đề

Sau khi cấy cây lúa hồi xanh và chuyển sang giai đoạn đẻ nhánh. Giai đoạn này cây lúa tập trung ra lá và đẻ nhánh. Nhu cầu dinh dưỡng cho việc ra lá và dảnh lớn. Nắm vững đặc điểm sinh trưởng, phát triển của cây lúa ở giai đoạn này là cơ sở quan trọng để đề ra các biện pháp chăm sóc, tạo tiền đề cho lúa sinh trưởng khoẻ. Đây là giai đoạn quyết định số bông/khóm, góp phần nâng cao năng suất. Mục tiêu

Sau chuyên đề này, học viên sẽ nắm được đặc điểm sinh lý cây lúa giai đoạn đẻ nhánh và các yếu tố ảnh hưởng đến cây lúa giai đoạn này, từ đó đề ra các biện pháp kỹ thuật thích hợp giúp cây lúa đẻ nhánh và sinh trưởng thuận lợi. Vật liệu

90 phút

(5phút) Giới thiệu chuyên đề, mục đích, yêu cầu, chia nhóm.

Mẫu cây lúa ở giai đoạn đẻ nhánh, giấy Ao, A4, bút viết các loại, dao, kéo. (lưu ý thu thập nhiều mẫu cây lúa ở ruộng: tốt, xấu, cây cấy nông, cây cấy sâu tay, mạ gieo sớm, mạ gieo muộn ...) Thời gian V. Các bước tiến hành Bước 1: Bước 2: (5 phút) Thu thập mẫu vật - kết hợp với các hoạt động ngoài đồng ruộng. Bước 3:

(15 phút) Học viên quan sát, mô tả, vẽ cây lúa giai đoạn đẻ nhánh, vẽ sơ đồ đẻ nhánh, trên giấy Ao. ( 25 phút) Thảo luận nhóm theo câu hỏi câu hỏi gợi ý Bước 4:

1. Cây lúa ở giai đoạn đẻ nhánh có những đặc điểm gì? 2. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến đẻ nhánh của cây lúa? 3. Quá trình đẻ nhánh và năng suất lúa có mối quan hệ ra sao? 4. Ciện pháp gì cần tác động để cây lúa đẻ nhánh sớm, tập trung?

Bước 5: Bước 6: (30 phút) Các nhóm báo cáo, thảo luận chung. (10 phút) HDV tóm tắt, tổng kết.

1.1.3: Giai đoạn làm đòng

Đặt vấn đề

Sau giai đoạn đẻ nhánh cây lúa chuyển sang giai đoạn làm đòng (phân hoá đòng và phát triển đòng). Giai đoạn này quyết định số lượng hoa của một bông lúa. Nắm vững đặc điểm sinh trưởng và phát triển của cây lúa ở giai đoạn này là cơ sở quan trọng để đề ra các biện pháp kỹ thuật chăm sóc nhằm tăng số hoa/bông, góp phần nâng cao năng suất lúa. Mục tiêu Giúp học viên nắm được những đặc điểm cơ bản của cây lúa giai đoạn làm đòng,

100 phút

các yếu tố ảnh hưởng và đề ra biện pháp quản lý đồng ruộng hiệu quả nhất. Thời gian Vật liệu

• Cây lúa bắt đầu phân hoá đòng (Cứt gián/ tượng khối sơ khởi) và ôm đòng. • Giấy Ao, A4, bút viết các loại, kính lúp, dao, kéo, kim mũi mác Lưu ý: lấy mẫu cây lúa ở các bước phân hoá khác nhau.

(5phút) Giới thiệu chuyên đề, mục đích, yêu cầu, chia nhóm.

(25 phút) Học viên quan sát, bóc tách cây lúa, mô tả, vẽ đòng lúa ở các cỡ

( 25 phút) Thảo luận nhóm theo câu hỏi gợi ý Các bước tiến hành Bước 1: Bước 2: (5 phút) Thu thập mẫu vật - kết hợp với các hoạt động đồng ruộng. Bước 3: khác nhau, trên giấy Ao. Bước 4:

1. Ở thời kỳ phân hoá đòng, cây lúa có những đặc điểm gì? 2. Giai đoạn làm đòng của cây lúa có liên quan đến quá trình tạo năng suất lúa ra sao?

3. Giai đoạn phân hoá đòng cần chăm sóc như thế nào? 4. Trong quá trình thảo luận, hướng dẫn viên cần sử dụng các câu hỏi gợi ý để giúp học viên thảo luận được dễ dàng hơn.

Bước 5: Bước 6:

(30 phút) Các nhóm báo cáo, thảo luận chung. (10 phút) HDV tóm tắt, tổng kết.

1.1.4: Giai đoạn trỗ bông - phơi màu

Đặt vấn đề

Giai đoạn trỗ bông - phơi màu rất quan trọng, quyết định số hạt chắc/bông, ảnh hưởng lớn đến năng suất. Nắm được những yếu tố ảnh hưởng đến cây lúa giai đoạn này sẽ giúp chúng ta chủ động đề ra được các biện pháp quản lý và tránh những điều kiện bất lợi cho việc hình thành hạt chắc. Mục tiêu Qua bài học này giúp học viên:

1. Nắm được đặc điểm sinh lý cơ bản của cây lúa giai đoạn trỗ bông, phơi màu và ảnh hưởng của việc phát triển cây lúa trong giai đoạn trỗ bông, phơi màu đến năng suất.

2. Nắm vững các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình thụ phấn, thụ tinh và kết hạt từ đó chủ động đề ra các biện pháp nâng cao số hạt được thụ tinh/bông (hữu thụ). 100 phút

(5phút) Giới thiệu chuyên đề, mục đích, yêu cầu, chia nhóm.

Thời gian Vật liệu 5 Khóm lúa đang ở giai đoạn trỗ bông, phơi màu ,Giấy Ao, A4, bút, chì màu, thước, xô nhựa đựng nước, kính lúp. V. Các bước tiến hành: Bước 1: Bước 2: (5 phút) Thu thập mẫu vật - kết hợp với các hoạt động đồng ruộng. Bước 3:

(25 phút) Quan sát cây lúa giai đoạn trỗ, trình tự phơi màu của một bông lúa, đếm số hoa/bông. Quan sát cấu tạo và các bộ phận của hoa lúa. Vẽ cấu tạo của hoa lúa, bông lúa lên tờ giấy Ao. ( 25 phút) Thảo luận nhóm theo câu hỏi gợi ý Bước 4:

1. Mô tả hình thái và vẽ cấu tạo hoa lúa? 2. Nêu trình tự nở hoa trên một bông lúa? 3. Nêu đặc điểm sinh lý và ảnh hưởng của giai đoạn trỗ bông, phơi màu đối với năng suất?

4. Các yếu tố ảnh hưởng tới qúa trình trỗ bông, phơi màu? 5. Biện pháp quản lý và khử lẫn ở ruộng sản xuất giống?

(30 phút) Các nhóm báo cáo, thảo luận chung. (10 phút) HDV tóm tắt, tổng kết. Trong quá trình thảo luận, hướng dẫn viên cần sử dụng các câu hỏi gợi ý để giúp học viên thảo luận được dễ dàng hơn. Bước 5: Bước 6:

1.1.5: Giai đoạn chín

(chín sữa - chín sáp - chín hoàn toàn)

Đặt vấn đề

• Đặc điểm sinh lý cơ bản của cây lúa ở giai đoạn chín. • Nhận ra các yếu tố ảnh hưởng tới năng suất và chất lượng hạt giống, từ đó đề ra

Sau thụ phấn, thụ tinh, kết hạt cây lúa bước vào giai đoạn chín (quá trình tích luỹ tinh bột). Dựa vào sự biến đổi về màu sắc, lượng tinh bột tích luỹ và hàm lượng nước trong hạt người ta chia giai đoạn chín làm 3 thời kỳ: chín sữa, chín sáp và chín hoàn toàn. Hiểu được quá trình chín của hạt sẽ giúp chúng ta có cơ sở để đề ra các biện pháp kỹ thuật nhằm tăng khối lượng hạt và xác định thời điểm thu hoach thích hợp. Mục tiêu Giúp học viên nắm được:

biện pháp quản lý có hiệu quả. 120 phút Thời gian Vật liệu

• Mẫu lúa giai đoạn chín (chín sữa, chín sáp, chín hoàn toàn), • Giấy A4, A4, bút các loại, chì màu, • Kính lúp.

Các bước tiến hành Bước 1: (5phút) Giới thiệu chuyên đề, mục đích, yêu cầu, chia nhóm. Bước 2: (5 phút) Thu thập mẫu vật - kết hợp với các hoạt động đồng ruộng. Bước 3: (25 phút) Quan sát, bóc tách, vẽ hạt gạo ở các thời kỳ chín khác nhau. Bước 4: ( 25 phút) Thảo luận nhóm Bước 5: (30 phút) Các nhóm báo cáo, thảo luận chung. Bước 6: (10 phút) HDV tóm tắt, tổng kết. Câu hỏi thảo luận 1. Sự khác nahu của hạt thóc ở các thời kỳ chín ra sao?

Sử dụng mẫu bảng sau để thảo luận: Chỉ tiêu Chín sữa Chín sáp Chín hoàn toàn

1. Hình thái (kích cỡ, màu sắc) 2. Lượng tinh bột tích lũy 3. Độ cứng (hàm lượng nước trong hạt)

2. Quá trình chín của hạt lúa phụ thuộc vào yếu tố nào? 3. Biện pháp gì cần tác động trong giai đoạn này?

Trong quá trình thảo luận, HDV cần sử dụng các câu hỏi gợi ý để giúp học viên thảo luận được dễ dàng hơn.

1.1.6 Phần tổng kết chung

(20 phút) Kết thúc chuyên đề này, hướng dẫn viên hệ thống các giai đoạn sinh trưởng, phát triển của lúa để học viên nắm chắc, sâu hơn. Lưu ý: Sử dụng các bức tranh vẽ cây lúa ở các giai đoạn để hệ thống các giai đoạn sinh trưởng, phát triển của cây lúa để nông dân tiếp thu dễ dàng và có hệ thống.

1.2: PHƯƠNG PHÁP NGÂM, Ủ HẠT GIỐNG VÀ KỸ THUẬT THÂM CANH MẠ

1.2.1 Đặt vấn đề

Cơ sở kỹ thuật làm lúa cấy cho năng suất cao là phải có mạ tốt. nông dân Việt Nam có kinh nghiệm "tốt giống, tốt má- tốt mạ, tốt lúa" và cũng tương tự người nông dân Trung Quốc cho rằng: ‘mạ tốt quyết định nửa năng suất”. Thời gian sinh trưởng ở ruộng mạ tuy không dài nhưng cây mạ khoẻ, phù hợp với sản xuất lúa giống ở các cấp cũng góp phần quan trọng trong việc nâng cao năng suất và phẩm chất lúa giống.

Hiện nay mỗi địa phương có tập quán làm ruộng mạ khác nhau. Lựa chọn phương pháp thích hợp đảm bảo có cây mạ khoẻ, phù hợp với tập quán canh tác của địa phương và thích hợp với sản xuất lúa giống là việc làm cần thiết.

1.2.2 Mục tiêu Giúp học viên nâng cao hiểu biết về: - Kỹ thuật ngâm, ủ hạt giống lúa. - Các phương thức làm mạ và các biện pháp kỹ thuật thâm canh mạ. - Biết được tiêu chuẩn và cách đánh giá cây mạ khoẻ. Thời gian 240 phút Vật liệu - Giấy A0 ,A4 - Bút các loại - Xô nhựa - Lúa giống - Các dụng cụ ngâm ủ giống phổ biến ở địa phương - Ruộng mạ phục vụ các thí nghiệm đồng ruộng của lớp học.

1.2.3. Các bước tiến hành

1.2.3.1: Tìm hiểu và thảo luận

Trước khi tiến hành chuyên đề này, hướng dẫn viên chuẩn bị tài liệu kỹ thuật về các biện pháp ngâm, ủ giống lúa, kỹ thuật làm mạ, chăm sóc khác nhau cũng như tập quán làm mạ ở địa phương. Xác định địa điểm cho học viên thăm quan và quan sát các biện pháp ngâm, ủ và làm mạ của các hộ nông dân tại địa phương. Bước 1. ( 5 phút) Hướng dẫn viên giới thiệu mục đích, yêu cầu của chuyên đề. Bước 2. ( 2phút) Hướng dẫn viên chia lớp học thành những nhóm nhỏ (tối đa 5 nhóm) và phân công công việc cho các nhóm. Bước 3.( 30 phút)

Mỗi nhóm nhỏ thăm quan và quan sát vài hộ gia đình nông dân đang tiến hành các biện pháp kỹ thuật: ngâm, ủ giống lúa, Các biện pháp kỹ thuật làm mạ đang tiến hành ở địa phương ( mạ dược, mạ sân, mạ nền đất cứng hay mạ khay...) Thăm một số ruộng mạ tốt/xấu.

Ghi chép đầy đủ các thông tin để thảo luận (Biện pháp loại bỏ hạt lép, lửng, thời gian ngâm giống, dụng cụ ủ giống, thời gian ủ giống, sự phát triển của mầm, rễ và các biện pháp khác tác động để điều khiển mầm, rễ....) Bước 4.( 40 phút) Các nhóm thảo luận về những nội dung đã quan sát, tìm hiểu được và các vấn đề có liên quan (theo các câu hỏi gợi ý ở phần VI). Bước 5. ( 13 phút) Tổng hợp kết quả thảo luận của nhóm, trình bày lên giấy A0. Bước 6. (50 phút )

- Các nhóm báo cáo kết quả thảo luận trước lớp. - Phân tích ưu nhược điểm của từng phương thức làm mạ. - Chọn phương thức làm mạ thích hợp nhất và hoàn thiện qui trình để áp dụng cho

ruộng của lớp. Bước 7: (10 phút) Kết luận Hướng dẫn viên tóm tắt chung chuyên đề, bổ sung thêm thông tin và nhắc nhở

những điểm cần lưu ý. Phân công các nhóm ngâm ủ giống cho từng thí nghiệm.

2.3.2 Thực hành

Các nhóm gieo và chăm sóc mạ cho từng thí nghiệm. Trong sản xuất giống cấy một dảnh nên mạ phải gieo thưa và thâm canh cao hơn mạ

cấy ở ruộng sản xuất thóc thịt.

2.3.3 Câu hỏi thảo luận (bước 4)

1. Trước khi ngâm ủ giống bạn có cần phơi lại lúa giống không? Tại sao? Làm thế nào để loại bỏ hạt lép lửng? 2. Thời gian ngâm giống là bao lâu? Thời gian ngâm giống ở các vụ có khác nhau không, tại sao? 3. Tác dụng của biện pháp xử lý 540C (3 sôi : 2 lạnh) của lúa giống? Các bước tiến hành ra sao?

4. Bạn cho biết cách ủ giống, kỹ thuật điều chỉnh mầm và rễ? 5. Phương pháp làm đất với mạ dược, mạ sân, mạ nền đất cứng, mạ khay như thế nào? Cho biết mật độ gieo, kỹ thuật chăm sóc thích hợp với từng phương pháp trên. 6. Tiêu chuẩn mầm mạ (mộng mạ), cây mạ khoẻ là như thế nào? Làm thế nào để có cây mạ khoẻ?

Trong quá trình hướng dẫn giảng viên nên sử dụng các câu hỏi gợi ý để giúp học viên thảo luận dễ dàng hơn.

2.3.4. Kết luận

HDV và học viên rút ra kết luận từ thảo luận, thực hành và đề xuất kỹ thuật thích hợp để áp dụng tại địa phương.

1.3: KỸ THUẬT CẤY LÚA TRONG SẢN XUẤT LÚA

1.3.1. Đặt vấn đề Ruộng lúa cấy thâm canh cần phải được tiến hành chăm sóc nhiều hơn như: làm cỏ, bón phân, phòng trừ sâu bệnh.

Ở các tỉnh phía Bắc hiện nay tồn tại 2 kỹ thuật cấy khác nhau là “cấy ngửa tay” và “cấy úp tay”. Tuỳ thuộc vào tuổi mạ, tính chất của đất mà lựa chọn kỹ thuật cấy và thời gian cấy sau khi làm đất thích hợp. Các loại đất sau khi cầy bừa xong là phải cấy ngay (thông thường với đất cát pha, đất bạc màu) người ta gọi là “đất trâu ra mạ vào”. Cũng có loại đất sau khi bừa xong phải để nửa ngày hoặc một ngày mới cấy vì nếu cấy ngay cây mạ bị đổ, hoặc cây mạ cấy sâu sẽ ảnh hưởng đến quá trình đẻ nhánh và sinh trưởng. Về mật độ cấy cũng tuỳ theo đất tốt hay xấu mà thay đổi cho phù hợp .

Chuyên đề này chúng ta phân tích và lựa chọn kỹ thuật cấy phù hợp với điều kiện đất đai và tập quán canh tác của địa phương nhằm góp phần nâng cao năng suất và phẩm chất hạt lúa giống.

• Chọn thời điểm cấy thích hợp sau khi làm đất. • Cải tiến kỹ thuật cấy, mật độ cấy phù hợp với các loại đất khác nhau ở địa

1.3.2. Mục tiêu Chuyên đề này giúp học viên biết đươc:

• Thực hành kết quả thảo luận vào ruộng thực hành sản xuất của lớp.

phương.

120 phút

Thời gian Có thể kết hợp với thực hiện các thí nghiệm đồng ruộng, hoặc trên dải bảo vệ để thảo luận và thực hành cấy ngửa tay, cấy úp tay. Vật liệu - Giấy Ao, A4, bút viết các loại, thước. - Dây cấy, mạ, ruộng cấy. - Chậu (có thể sử dụng các vỏ chai nước lọc), đất thịt, đất cát pha... dùng để thực nghiệm thời gian cấy thích hợp sau khi làm đất

1.3.2. Các bước tiến hành

Bước 1 ( 5 phút) Hướng dẫn viên giới thiệu nội dung, mục đích, yêu cầu chuyên đề. Bước 2 (15 phút) Thực hành thí nghiệm sa lắng của các loại đất khác nhau. Bước 3 ( 5 phút) Chia học viên trong lớp làm 2 - 4 nhóm.

Bước 4 (45 phút) Nhóm thảo luận về: Kinh nghiệm, kỹ thuật cấy ở nông hộ và của địa phương, thời gian cấy thích hợp cho từng chân ruộng khác nhau (theo những câu hỏi gợi ý ở phần VI): Bước 5 ( 20 phút) Quan sát, nhận xét về thí nghiệm sa lắng của các loại đất, bổ sung vào kết quả thảo luận của nhóm. Trình bày kết quả thảo luận, quan sát của nhóm trên giấy Ao.

1.3.3. Câu hỏi thảo luận

1. Loại đất nào sau khi cày bừa xong phải cấy ngay, loại đất nào phải chờ 1-2 ngày mới cấy? Tại sao?

2. Tại sao trong sản xuất giống phải cấy theo băng và cấy 1 dảnh? 3. Kích thước băng, khoảng cách giữa các băng, mật độ cấy bao nhiêu là phù hợp? 4. Nêu những cách cấy lúa mà địa phương bạn đang áp dung? Cách nào phù hợp? Tại sao? 5. Cấy sâu, cấy nông có ảnh hưởng đến đẻ nhánh và sinh trưởng của cây lúa như thế nào?

Bước 6 ( 30 phút) Cáo nhóm báo cáo và thảo luận chung của lớp. Thống nhất kỹ thuật cấy áp dụng cho ruộng thực hành sản xuất giống của lớp.

1.3.4 Thực hành cấy

Phân công công việc cụ thể cho từng nhóm và thực hành kỹ thuật cấy trên khu thí nghiệm. Bảng phân công cấy thí nghiệm/ Ruộng thực hành

Công việc Thời gian Địa điểm Ai chịu trách nhiệm Nhóm

1.3.4. Kết luận

HDV cùng học viên cùng giảng viên rút ra các biện pháp kỹ thuật cấy phù hợp với điều kiện đất đai và tập quán canh tác của địa phương và khuyến cáo cho sản xuất của địa phương.

1.4 Kỹ thuật bón phân

1.4.1. Đặt vấn đề

Các nhà khoa học nghiên cứu về đất và phân bón trong và ngoài nước cho rằng phân bón đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao năng suất cây trồng. Hiện nay việc bón phân cân đối được coi là giải pháp quan trọng nhất để nâng cao hiệu lực của phân bón và hiệu quả kinh tế của việc bón phân. Việc sử dụng không cân đối các yếu tố dinh dưỡng (N,P,K...) sẽ ảnh hưởng đến sinh trưởng, phát triển của cây và phát sinh dịch hại... Nội dung chuyên đề này giới thiệu về: vai trò phân hữu cơ và phân vô cơ, kỹ thuật

bón phân, cách nhận dạng các loại phân bón thông thường trên thị trường hiện nay. (HDV có thể chọn cách đặt vấn đề thông thường cho phù hợp với thực tế của địa phương và nêu được tính bức thiết của vấn đề). Mục tiêu Chuyên đề này giúp học viên:

− Nâng cao hiểu biết về vai trò của phân hữu cơ và phân vô cơ trong thâm canh lúa. − Gọi tên hay nhận dạng được các loại phân bón phổ biến, cách bảo quản và sử dụng các loại phân ấy.

− Nâng cao hiểu biết về kỹ thuật bón phân cho ruộng sản xuất lúa giống

Thời gian: 240 phút Vật liệu

• Giấy Ao, A4, bút viết các loại • Các loại/dạng phân vô cơ (urê, sunphat đạm, KCL, K2so4, super lân, phân lân Văn

Điển): Phân đơn N,P,K ; Phân tổng hợp NPK ; • Phân hữu cơ: phân chuồng, rơm rạ (phân vi sinh) • Công cụ: Thúng, bao, cuốc, xẻng, thùng tưới, nilon che phủ • Bùn

1.4.2. Các bước tiến hành

PHẦN 1: PHÂN BÓN (90 PHÚT)

Hoạt động Bước 1 Thời gian 5

Giới thiệu chuyên đề Chia nhóm thực hành (4 nhóm) Nhận dạng phân bón Thảo luận (theo câu hỏi) Trình bày kết quả thảo luận nhóm Thực hành ủ phân hữu cơ (qui trình ủ phân hữu cơ từ rơm rạ) HDV tổng kết chuyên đề 10 20 20 30 5 2 3 4 5 6

PHẦN 2: BÓN PHÂN (90 PHÚT) Họat động Bước 1 Thời gian 5

30 20 30 2 3 4

Giới thiệu chuyên đề Chia nhóm thực hành (4 nhóm) Thảo luận nhóm theo câu hỏi Trình bày kết quả thảo luận Thực hành bón phân (vô cơ) cho ruộng thí nghiệm/ Ruộng thực hành HDV tổng kết chuyên đề 5 5

1.4.3 Câu hỏi thảo luận

PHẦN 1

1. Anh/ chị hãy kể tên các loại phân thường dùng để bón cho lúa? 2. Vai trò của đạm, lân, kali và phân hữu cơ đối với cây lúa? Nên dùng phân NPK tổng hợp hơn hay phân đơn? 3. Thực hành: tính lượng phân khi sử dụng các loại phân khác nhau (Urea,Super lân, Clorua kali, DAP, NPK tổng hợp, ...) 4. Trình bày những triệu chứng của cây lúa khi thừa hay thiếu đạm, lân, kali. Tác hại của việc thừa, thiếu dinh dưỡng?

5. Các phương pháp ủ phân hữu cơ? Ưu và nhược điểm của từng phương pháp? 6. Cho biết cách bảo quản các loại phân bón ở nông hộ? 7. Đối với các mùa vụ khác nhau việc sử dụng phân bón có khác nhau không? Tại sao? Cho thí dụ ? 8. Đối với các loại đất khác nhau ở địa phương việc bón phân có khác nhau không? Tại sao? Cho thí dụ?

(Lưu ý: HDV cần mở rộng thảo luận cho thích hợp từng vùng)

1.4.4. Kết luận

HDV cùng học viên rút ra kỹ thuật và sử dụng phân bón phù hợp cho ruộng sản xuất lúa giống ở địa phương.

1.5 Phóng trừ sâu hại lúa

1.5.1. Đặt vấn đề

Sâu hại luôn là những tác nhân làm giảm năng suất và phẩm chất lúa gạo ở nước ta. Chúng ta chưa thể quên được dịch rầy nâu hại lúa ở đồng bằng sông Cửu Long trong những năm 1977-1980 và sau đó từ năm 1980-1984 ở các tỉnh phía Bắc. Các biện pháp phòng trừ riêng rẽ từng loại sâu hại đã được nghiên cứu và ứng dụng trên đồng ruộng. ở đồng bằng Sông Cửu Long hiện tồn tại chương trình nghiên cứu và ứng dụng “Không phun thuốc trừ sâu trước 40 ngày từ khi gieo sạ”.

Năm 1992 chương trình IPM quốc gia đã được thành lập và triển khai ở tất cả 61 tỉnh và thành phố trong cả nước. Trên diện tích triển khai IPM nông dân đã có thể giảm tơí 75% lượng thuốc trừ sâu trên đồng ruộng. Biện pháp quản lý dịch hại tổng hợp (IPM) được dựa trên 4 nguyên tắc:

1. Trồng cây khoẻ (lựa chọn giống, mật độ gieo sạ, sử dụng phân bón). 2. Bảo vệ thiên địch trên đồng ruộng. 3. Thăm đồng thường xuyên. 4. Nông dân trở thành chuyên gia. Lớp học này có mục tiêu hướng tới “nông dân trở thành chuyên gia trong sản xuất lúa”. Khi thực hiện chuyên đề này hướng dẫn viên cần liên hệ với công việc điều tra, phân tích ruộng thí nghiệm của lớp hàng tuần. Hướng dẫn viên cần tập trung vào những sâu hại chính như: Sâu cuốn lá, sâu đục thân,

rầy các loại, nhện gié ... Mục tiêu • Xác định sâu hại chính gây ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng lúa giống ở địa phương. • Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến phát sinh, gây hại và biện pháp phòng trừ tổng hợp sâu hại chính ở đại phương.

Thời gian 120 phút (gồm cả điều tra phân tích ruộng thực hành) Vật liệu - Tranh ảnh các sâu hại chính, mẫu sâu hại thu được từ đồng ruộng, số liệu điều tra hàng

tuần về sâu hại trên ruộng thí nghiệm... - Giấy Ao, A4, bút vẽ, viết các loại; kính lúp. - Túi nilon, ống nghiệm hoặc các chai nhựa có sẵn ở địa phương.

1.5.2. Các bước tiến hành

Bước 1. ( 5 phút) Hướng dẫn viên giới thiệu nội dung chuyên đề, phân công công việc cho từng nhóm. Bước 2. ( 45 phút) Các nhóm điều tra đồng ruộng và thu thập mẫu. Bước 3: (20 phút) Thảo luận nhóm - Theo câu hỏi gợi ý: Những gợi ý khi đặt câu hỏi phân tích kết quả điều tra đồng ruộng:

1.1. Sinh trưởng, phát triển của lúa ở các ruộng thí nghiệm. 1.2. Diễn biến thời tiết ảnh hưởng tới sinh trưởng của lúa và sâu bệnh hại. 1.3. Các đối tượng sâu, bệnh chủ yếu xuất hiện trong tuần. Những gợi ý khi đặt câu hỏi thảo luận về sâu hại chính hiện có trên đồng ruộng.

1. Đặc điểm chính để nhận biết đối tượng sâu hại đó. 2. Triệu chứng và tác hại. 3. Những yếu tố ảnh hưởng đến sự phát sinh, gây hại. Biện pháp xử lý cho từng thí nghiệm của lớp học.

- Theo kết quả điều tra đồng ruộng. Bước 4: (15 phút) Trình bày kết quả thảo luận trên giấy Ao Bước 5: (30 phút) Các nhóm trình bày và thảo luận chung Bước 6: (5 phút) HDV tổng kết Dựa vào kết quả thảo luận, kinh nghiệm bản thân, kinh nghiệm của nông dân, của địa phương... Hướng dẫn viên tổng kết. VI. Kết luận HDV và học viên thống nhất các bước tiến hành chuyên đề này.

1.6 Phòng trừ bệnh hại lúa

1.6.1. Đặt vấn đề

Bệnh hại lúa là đối tượng dịch hại quan trọng. Tác nhân gây bệnh bao gồm: virut, vi khuẩn, nấm, tuyến trùng, bệnh sinh lý…., bởi vậy nông dân thường gặp nhiều khó khăn khi xác định bệnh vì họ không thể nhìn thấy tác nhân gây bệnh như sâu hại. Một số bệnh hại lúa phát sinh là kết quả của những tác động qua lại giữa ba yếu tố:

Tác nhân gây bệnh, cây ký chủ và môi trường. Tác động qua lại của ba yếu tố này thể hiện theo sơ đồ dưới đây:

Tác nhân gây bệnh

Cây lúa

Môi truờng

Mối quan hệ này cho thấy: bệnh hại lúa chỉ phát sinh thành dịch khi có đủ ba yếu tố sau:

- Trên đồng ruộng có nguồn bệnh, có khả năng lây nhiễm. - Giống lúa là giống nhiễm bệnh, giai đoạn sinh trưởng của cây lúa mẫn cảm với bệnh - Điều kiện môi trường thích hợp cho bệnh phát triển. Quản lý bệnh hại cần tìm hiểu kỹ và tác động các biện pháp nhằm hạn chế sự chồng lấp của ba yếu tố trên.

Việc nâng cao hiểu biết của nông dân sản xuất lúa giống về các loại bệnh hại chủ yếu trên cây lúa và biện pháp phòng trừ có hiệu quả góp phần làm tăng năng suất và phẩm chất hạt lúa giống. (HDV có thể đặt vấn đề cho phù hợp của địa phương và nêu được sự cần thiết của chuyên đề). Khi thực hiện chuyên đề này hướng dẫn viên cần kết hợp với công việc điều

tra, phân tích ruộng thí nghiệm của lớp hàng tuần. Hướng dẫn viên cần tập trung vào những bệnh hại chính như: Đạo ôn/cháy lá; Bạc lá/cháy bìa lá; khô vằn/đốm vằn; vàng lá chín sớm... Các bệnh hại trên hạt có chuyên đề riêng. Mục tiêu • Xác định những bệnh hại chính gây ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng lúa giống ở địa phương. • Phân tích được các yếu tố ảnh hưởng đến phát sinh, gây hại và biện pháp phòng trừ bệnh hại chính ở địa phơng.

• Phân tích được mối quan hệ giữa tác nhân gây bệnh, cây lúa và môi trường đối với từng loại bệnh cụ thể.

Thời gian 65 phút (gồm cả điều tra phân tích ruộng thực hành) Vật liệu - Tranh ảnh các sâu bệnh hại chính, mẫu bệnh hại thu được từ đồng ruộng, số liệu điều tra hàng tuần về bệnh hại trên ruộng thí nghiệm...

- Giấy A 0 , A4, bút vẽ, viết các loại; kính lúp. - Túi nilon, ống nghiệm hoặc các chai nhựa có sẵn ở địa phương.

1.6.2 Các bước tiến hành

Những gợi ý khi đặt câu hỏi phân tích kết quả điều tra đồng ruộng: 1. Sinh trưởng, phát triển của lúa ở các ruộng thí nghiệm. 2. Diễn biến thời tiết ảnh hưởng tới sinh trưởng của lúa và sâu bệnh hại. 3. Các đối tượng sâu, bệnh chủ yếu xuất hiện trong tuần.

- Theo kết quả điều tra đồng ruộng. Bước 4: (10 phút) Trình bày kết quả thảo luận trên giấy Ao Bước 5: (40 phút) Các nhóm trình bày và thảo luận chung Bước 6: (10 phút) HDV tổng kết Dựa vào kết quả thảo luận, kinh nghiệm bản thân, kinh nghiệm của nông dân, của địa phư- ơng... Hướng dẫn viên tổng kết. VI. Kết luận HDV và học viên thống nhất các bước thực hiện chuyên đề.

1.7 Quy trình kỹ thuật thâm canh lúa chi tiết

Một người trồng lúa giỏi phải hiểu vì sao phải cải tiến giống lúa và kỹ thuật gieo cấy như thế nào để tăng sản lượng.

1.7.1 Đặc điểm một số giống lúa

Đặc điểm của giống lúa cải tiến ( giống mới)

(cid:31) Thấp cây, cứng cây chống đổ (cid:31) Chịu thâm canh cao, cần bón nhiều phân (cid:31) Năng suất cao (cid:31) Thích hợp trong một điều kiện đất đai, khí hậu nhất định (cid:31) Yêu cầu kỹ thuật tham canh đúng mới cho năng suất cao Đặc điểm của lúa lai

(cid:31) Như giống lúa cải tiến nhưng thâm canh cao hơn (cid:31) Không để giống cho vụ sau được

Lựa chọn giống để sản xuất Dựa vào đâu để đi mua giống lúa về sản xuất ? (cid:31) Dựa vào điều kiến đất ruộng của nhà mình:

Đất cao giống thấp cây, ngắn ngày, đất trũng giống dài ngày và cao cây Đất chua chọn giống chịu chua, đất xấu chọn giống thâm canh vừa phải Gần nước đủ nước chọn giống thâm canh

Nhà nhiều trâu , bò, lợn có nhiều phân chọn giống thâm canh Có tiến mua phân chọn giống thâm canh Có nhiều lao động chăm sóc chọn giống thâm canh (cid:31) Dựa vào kinh tế nhà mình

Cơ sở nào để xác định thời vụ gieo cấy?

(cid:31) Thời gian sinh trưởng của giống lúa (cid:31) Thời tiết khí hậu (cid:31) Cây trồng vụ sau

1.7.2 Thời vụ gieo trồng

Thực hành xác định thời vụ

(cid:31) Giống lúa xuân DT10, C70, Q5 (cid:31) Lúa mùa Bao thai, Khang dân

Thời vụ chủ yếu của các tỉnh miền bắc

Ngày gieo mạ Ngày cấy Giống lúa Thời vụ

Vụ chiêm Vụ xuân sớm Xuân chính vụ Xuân muộn 20/9 - 10/10 1/11 -15/11 10/11 - 10/12 25/1 -10/2 15/11- 15/12 10/1 - 30/1 5/2 -30/2 20/2 -10/3

Mùa sớm 25/5 - 30/6 1/7 -20/7

Mùa chính vụ 25/5 - 20/6 25/6 -20/7 Giống địa phương DT10, VN10 C70, C71,TK90 IR352, CR203, Q5, Khang dân, DH60.. IR352, CR203, Q5, Khang dân, DH60.. Bao thai, mộc tuyền, Hồngkong

7.1.3. Kỹ thuật thâm canh mạ

Cấu tạo hạt giống lúa Các cấp hạt giống lúa

Hạt giống tốt

Siêu nguyên chủng: Do các nhà kỹ thuật phục tráng, chọn lọc tạo ra hạt siêu nguyên chủng. Hạt siêu nguyên chung số lượng rất ít, gia đắt nên không bán ra sản xuất được Do các cơ quan khoa học cơ quan nhân và sản xuất giống từ tỉnh trở lên sản xuất ra . nó có độ thuần cao, chất lượng tốt nhưng giá còn đắt Giống xác nhận

Do cơ quan nhân giống từ huyện trở lên nhân ra

Thế nào là hạt giống tốt?

(cid:31) Hạt giống phải có phẩm cấp ( Nguyên chủng hay xác nhận ) (cid:31) Hạt giống phải chắc, không lép hay lửng (cid:31) Màu sáng, không ẩm mốc (cid:31) Không sâu bệnh mối mọt (cid:31) Tỷ lệ nảy mầm cao > 95%

Vì sao phải có hạt giống tốt ?

(cid:31) Hạt giống tốt nảy mầm và phát triển đồng đều (cid:31) Hạt giống tốt, chắc chứa lượng lớn thức ăn cho cây mạ phát triển tốt (cid:31) Hạt giống tốt làm cho cây mạ khoẻ hơn, mập hơn và nhiều rễ hơn (cid:31) Khi cấy ra ruộng cây mạ khoẻ sẽ mọc nhanh hơn

Xử lý hạt giống trước khi ngâm ủ

(cid:31) Phơi lại trong nắng nhẹ (cid:31) Quạt rê để loại bỏ lép (cid:31) Đai lửng lép bằng nước muôi hoặc nước bùn

Ngâm ủ giống

Những điều kiện để hạt giống nảy mầm tốt

(cid:31) No nước (cid:31) Nhiệt độ (30 oC) (cid:31) Không khí ( Ô xy) Vì sao phải ngâm giống? - Hạt no nước - Phân huỷ gạo ( tinh bột, protein và chất béo) thành những chất đơn gian nuôi phôi thành mạ

Ngâm như thế nảo là tốt ? - Thời gian ngâm: Sau 24 giờ mới ngấm đồng đều vao hạt, ngâm lúa thuân 48 đến 60 giờ, lúa lai 24 - 36 giờ

- Trong thời gian ngâm cứ 6 giờ thay nước đãi chua một lần - Ngâm trong nước sạch, nhiệt độ nước 30oC ( hai sôi, 3 lạnh ) Vì sao phải ủ hạt giống ?

(cid:31) Ủ ấm tăng sự phát triển của phôi và nảy mầm đồng đều (cid:31) Nhiệt độ quá cao nảy mầm kém thậm chí chết (cid:31) Nhiệt độ quá thấp khó nảy mầm có khi không nảy mầm

Kỹ thuật ủ giống

(cid:31) Ủ trong bao tải gai (cid:31) Ủ đống (cid:31) Ủ trong các dụng cụ khác như thúng, rổ, rá (cid:31) Mùa đông để nơi ấm như trong bếp, trong đống rơm rạ, mùa hè nơi ấm trong nhà (cid:31) Thời gian ủ 24 giờ mùa hè, mùa đông dài hơn

đến khi mầm nảy đều Các giai đoạn của sự nảy mầm Gieo mạ

Các phương pháp gieo mạ (cid:31) Gieo mạ ruộng (cid:31) Gieo mạ sân (cid:31) Gieo mạ tunnel

Gieo mạ ruộng Chọn đất gieo mạ như thế nào?

(cid:31) Đất mạ ruộng chọn chân đất chuyên mạ (cid:31) Đất chua pH = 4,5 đến 5 là tốt nhất (cid:31) Chân ruộng chủ động nước (cid:31) Đất có thành phần cơ giới nhẹ

Làm đất gieo mạ như thế nào? (cid:31) Cày ải hay cày vỡ trước ít nhất 15 ngày để diệt sâu bệnh, cỏ dại

(cid:31) Cày lại (cid:31) bón lót phân chuồng và phân lân ( 50 đến 80 kg

lên luống phẳng để dễ bón phân, tưới nước phân chuồng và 1 đến 1,3 kg lân supe cho 100 m2 đất mạ) (cid:31) bừa ống (cid:31) (cid:31) Bón lót phân vô cơ ( nếu có ) lượng 0,5 kg đạm u rê cho 100 m2 đất mạ

Gieo mạ như thế nào để cho mạ tốt nhất?

(cid:31) Gieo đêù trên mặt luống (cid:31) Gieo thưa lượng hạt giống = 4,5 - 5,5 kg đủ cấy cho 1000m2 gieo trên diện tích 80 m2 đến 100m2 đất mạ (cid:31) như vây cứ 1kg giống gieo trên 15 m2 đất mạ (nếu gieo thưa hơn càng tốt)

Bón phân cho mạ (cid:31) Bón lót phân chuồng và phân lân ( 50 đến 80 kg phân chuồng và 1 đến 1,3 kg lân supe cho 100 m2 đất mạ)

(cid:31) Bón thúc khi mạ 3 lá 0,3 kg cho 100m2 mạ (cid:31) Bón tiễn chân trước khi cấy 1 tuần như trên

Làm cỏ cho mạ

(cid:31) Sau gieo từ 1-3 ngày ruộng mạ cần tháo cạn nước cho mạ nhanh ngồi nhưng phải giữ ẩm, liền bùn không để ruộng khô mất nấm.

(cid:31) Sau gieo 3 ngày phải phun thuốc trừ cỏ nên dùng loại thuốc Sofit với lượng 35ml thuốc pha vào một bình 10 -12 lít phun vừa đủ cho 1 sào Bắc Bộ (chú ý phun cả rãnh trong ruộng).

0,5 kg 0,2 m3 0,03 kg ( 1/3 lạng)

Tưới nước cho mạ Luôn luôn giữ nước trong ruộng mạ, mức nước 1 đên 2 cm là tốt nhất Phòng trừ sâu bệnh (cid:31) Bọ trĩ (cid:31) Đục thân (cid:31) Bạc lá (cid:31) Khô vằn Làm mạ Tunnel nền khô Chuẩn bị vật liệu ( Đủ mạ cấy cho 100 m2) Thóc giống Đất bột Đạm Lân Kali

0,3 kg ( 3 lạng) 0,03 kg ( 1/3 lạng)

3 kg 9 thanh,dài 1,4 m

3 thanh, dài 5 m

Phân chuồng Tre làm vòm Tre làm thanh dọc Chuẩn bị thóc giống và ngâm ủ - Lọc giống - Ủ giống Chuẩn bị đất gieo - Đập nhỏ đất - Phối trộn đất với phân bón - Trải đất làm luống gieo 4/5 lượng đất đã trộn phân Tưới ẩm dàn phẳng 5-7cm Gieo hat. Gieo đều trên mặt luống

Gieo xong phủ số đất bột còn lại kín hạt Tưới ẩm bổ xung Làm vòm tre Đậy ni lông Đậy ni lông khi nào ? - Khi trời lạnh, sương muối Mở ni lông khi nào ? - Khi ban ngày trời nắng mở ngày tối lại đậy - Khi nhiệt độ cao - Chuẩn bị cấy - Luyện mạ trước khi cấy 2 ngày : mở toàn bộ ni lông

Thế nào là cây mạ tốt? - Cây mạ tốt là cây mạ có chiều cao đồng đều trong toàn bộ ruộng mạ - Cây mạ tốt có bẹ lá ngắn. Muốn có bẹ lá ngắn cần có độ sâu nước thích hợp và đủ ánh sáng

- Cây mạ tốt là ruộng mạ không bị sâu bệnh - Cây mạ tốt là cây mạ có nhiều rễ và khối lượng lớn

1.7.4 Kỹ thuật thâm canh lúa

1.7.4.1 Chuẩn bi ruộng cấy

(cid:31) Chọn ruộng cây thích hợp cho mỗi một giống (cid:31) Làm đất kỹ để phòng trừ cỏ dại và tăng cường độ màu mỡ. (cid:31) Bón phân lót đầy đủ trước khi cấy

Bón phân lót - Cây lúa cần những phân gì?

Cây lúa cần rất nhiều loại nhưng chủ yếu là Đạm, lân và kali cần lượng lớn Những loại phân bón chủ yếu cho lúa và vai trò của các loại phân bón Phân chuồng: Tác dụng của phân chuồng là gì ?

(cid:31) Cung cấp dinh dưỡng gồm đạm, lân, ka li và các chất vi lượng khác cho lúa (cid:31) Làm xốp đất (cid:31) Tăng lượng vi sinh vật có ích vào đất lúa

Lượng phân chuồng bón lót (cid:31) Tuỳ theo giống và mùa vụ (cid:31) Thông thường giống lúa thâm canh bón 8 đến 10 tấn phân chuồng cho 1 ha (800 kg đến 1000kg/1000m2)

(cid:31) Lúa lai bón cao hơn lúa thường từ 1,5 đến 2 lần (cid:31) Giống lúa địa phương bón ít hơn (cid:31) Bón trước khi bừa cấy Phân đạm Tác dụng của phân đạm (cid:31) Tăng cường sinh trưởng của cây, làm cho cây lúa lớn lên (cid:31) Tăng cường để nhánh (cid:31) Tạo ra các chất hữu cơ tinh bột, chất béo và Protein Lượng phân đạm bón lót cho lúa (cid:31) Bón lót từ 30 đến 40% tổng lượng đạm dự trù (cid:31) Ví dụ lúa lai tạp giao 1 phải bón 27 kg/1000m2 thì bón lót 9 - 10 kg (cid:31) Bón trước khi cấy Phân lân

Tác dụng của phân lân (cid:31) Tăng cường quang hợp tạo ra chất dinh dưỡng (cid:31) Tăng cường sinh trưởng của cây (cid:31) Tăng cường để nhánh (cid:31) Tạo ra các chất hữu cơ tinh bột, chất béo và Protein Lượng phân lân bón lót (cid:31) Tuỳ theo giống và đất, đất chua bón nhiều, đất tốt bón ít hơn bình quân 200 - 300 kg/ha, 20 - 30 kg/1000m2

(cid:31) Bón lót toàn bộ trước khi bừa cấy Phân kali Tác dụng của phân ka li (cid:31) Vận chuyển các chất trong cây (cid:31) Tăng tỷ lệ hạt chắc và độ chắc của hạt (cid:31) Làm cứng cây chống đổ (cid:31) Chống chịu rét (cid:31) Chống chịu sâu bệnh Lượng phân bón cho lúa (cid:31) Tuỳ giống và tuỳ đất trung bình 160 - 180 kg/ha, 16 - 18 kg/1000m2 (cid:31) Kali bón lót 50% trước khi cấy

1.7.4.2 Kỹ thuật cấy Tại sao phải cấy? (cid:31) Cấy để chăm sóc dễ hơn (cid:31) Làm mạ tập trung có điều kiên chăm sóc cây con (cid:31) Cấy để đảm bảo mật độ, để có số bông trên m2 cao nhất để có năng suất cao nhất (cid:31) Cấy tạo điều kiện cho rễ mới phát triển

Tuổi mạ như thế nào cấy là tốt nhất? (cid:31) Tuổi mạ tuỳ thuộc vào phương pháp gieo mạ (cid:31) Mạ dược tuổi mạ cấy 5 - 6 lá, mạ tunnel là 3 - 4 lá, mạ sân 2,5 đên 3 lá (cid:31) Tuổi mạ tuỳ thuộc vào giống, giống ngắn ngày cấy mạ non hơn giống dài ngày (cid:31) Ví dụ vụ mùa giống CR203 cấy mạ 20 - 25 ngày tuổi, giống bao thai tuôit mạ là 35 ngày (cid:31) Vụ mùa cấy mạ non hơn vụ xuân (cid:31) Tính tuổi mạ bằng số lá tốt hơn bằng ngày Nhổ mạ (cid:31) Nhổ ngày nào cấy luôn ngày đó không để mạ ôi (cid:31) Nhổ không đập, không bó chặt bằng dây cứng Mật độ cấy như thế nào? (cid:31) Mật độ cấy tuỳ thuộc vào chiều cao cây của giống: Giống cao cây cấy thưa hơn giống

thấp cây như lúa Tám cây 30 - 40 khóm/m2, giống CR203 cấy 50 -55khóm/m2, DH60 cấy 60 - 65 khóm/m2. (cid:31) Giống đẻ khoẻ cấy thưa hơn giống đẻ yếu. Ví dụ lúa lai tạp giao 1 cấy 40 - 45 khóm/m2, giống IR352 cấy 50 -55 khóm/m2

(cid:31) Đất tốt cấy thưa hơn đất sấu (cid:31) Cấy ít dảnh cấy dày hơn cấy nhiều dảnh Số dảnh cấy trên khóm như thế nào?

(cid:31) Cấy nhiều dảnh và cấy ít dảnh năng suất không khác nhau (cid:31) Cấy nhiều dảnh lãng phí giống (cid:31) Cấy nhiều dảnh cấy đẻ nhánh chậm (cid:31) Chỉ nên cấy 2 - 3 dảnh/ khóm Vì sao phải cấy nông tay? (cid:31) Những nhánh đầu tiên có bông to , nhiều hạt (cid:31) Đẻ sớm nên nhánh tốt (cid:31) Bộ rễ phát triển đều (cid:31) Cấy nông táy lúa nhanh bén rễ hồi xanh Bón phân cho lúa Bón phân cho lúa vào lúc nào? (cid:31) Trước khi cấy (cid:31) Lúc bắt đầu đẻ nhánh (cid:31) Trước khi lúa trỗ ( bón đón đòng)

Lượng phân bón cho mỗi lần là bao nhiêu? (cid:31) Bón lót : Toàn bộ phân chuồng, lân + 30% đạm + 50% kali (cid:31) Bón thúc lần 1: Khi lúa bắt đầu đẻ nhánh , thường sau cấy 10 - 15 ngày trong vụ xuân và

7 - 10 ngày trong vụ mùa, với lượng 50% lượng đạm (cid:31) Bón thúc lần 2: Trước khi lúa trỗ số đạm và ka li còn lại

Ví dụ : Lúa IR352 tổng lượng phân bón cho 01 ha là: 8 tấn phân chuồng, 160 - 180 kg đam U rê, 300 kg lân supe, 100 - 120 kg kali

(cid:31) Bón lót : 8 tấn phân chuồng + 50 - 60 kg đạm + 50 - 60 kg kali (cid:31) Bón thúc 1: 80 -90 kg đạm (cid:31) Bón thúc 2 : 30 kg đam + 50 - 60 kg kali Vì sao phải bón phân cân đối NPK? (cid:31) Tạo ra năng suất cao (cid:31) Chống chịu tốt (cid:31) Không bị lốp đổ (cid:31) Không hỏng đất (cid:31) Chất lượng gạo ngon

Tác hại của bón phân quá nhiều lần (cid:31) Lúa không đồng đề (cid:31) Kéo dài thời gian sinh trưởng (cid:31) Tạo điều kiện cho sâu bệnh, chim chuột phá hoại (cid:31) Đẻ nhánh lai nhai, không tâp trung nên năng suất giảm Phương pháp tính lượng phân bón Khi nói đạm N, P2O5 và K2O thì quy đổi như thế nào? Khi nói như trên là nói lượng phân nguyên chất do vậy phải quy ra lượng phân thương phẩm có bán trên thị trường để bón Thông thường hiện nay các loại phân co hàm lượng như sau: Đạm u rê có 46% N. Lân supe có 17% P2O5, kali clorua có 50% K2O Ví dụ : Quy trình ghi giống lúa OMCS 90 bón 100 kg N, 40kg P2O5 và 30 K2O Thì tính như sau: 100

217

x 100 46

Đạm = đạm U rê

3,235

100 x 17

100

Lân = lân supe

166

x 30

Ka li = kali

(cid:31) Phân NPK là hỗn hợp của 3 loại phân đạm+ lân+kali khi bón phải xem tỷ lệ phối trộn để

tính lương phân bón Khi bao bì ghi NPK tỷ lệ 24 - 12 - 12 nghĩa là 24% N, 12% P2O5 và 12% K2O

Làm thế nào đẻ tăng hiệu quả của bón phân đạm? (cid:31) Dùng giống năng suất cao (cid:31) Bón lượng thích hợp (cid:31) Bón đúng giai đoạn sinh trưởng của lúa (cid:31) Không đẻ ruộng khô cạn (cid:31) Bón sâu trong đất (cid:31) Không bón khi lá lúa còn ướt (cid:31) Không bón khi ruộng chư làm sạch cỏ 1.7.4.3 Tác hại của cỏ dại và biện pháp phòng trừ Tác hại của cỏ dại (cid:31) Làm giảm hiệu quả phân đạm (cid:31) Cạnh tranh dinh dưỡng, ánh sáng với lúa (cid:31) Cỏ dại làm giảm năng suất

Biện pháp phòng trừ (cid:31) Bằng tay (cid:31) Bằng thuốc hoá học Phòng trừ cỏ dại vào khi nào? (cid:31) Vào thời điểm bón thúc lần 1 và bón thúc lần 2 (cid:31) Kết hợp làm cỏ sục bùn để tăng hiệu quả của phân bón

Tưới nước Vai trò của nước (cid:31) Nước là thành phần chủ yếu của cây (cid:31) Vật liệu để chế tạo thức ăn (cid:31) Vận chuyển thức ăn trong cây (cid:31) Làm mát cây (cid:31) Làm cứng cây (cid:31) Hạn chế cỏ dại, sâubệnh Phương pháp tưới (cid:31) Luôn luôn giữ nước trong ruộng (cid:31) Mức nước vừa phải để lúa đẻ nhánh tốt (cid:31) Nếu tưới tiêu thuận lợi có thể rút cxạn nước vài ngày khi lúa đẻ nhánh tối đa 3.2.7 Phòng trừ sâu bệnh Biện pháp phòng bệnh là quan trọng nhất Chỉ trừ sâu bệnh khi năng suất có thể bị đe doạ

Những kỹ thuật phòng sâu bênh cho lúa (cid:31) Làm đất sớm vùi lấp cỏ dại, thân cây để phòng sâu bệnh (cid:31) Cắt cỏ bờ (cid:31) Bón phân cân dối (cid:31) Xử lý hạt giống trước khi ngâm ủ (cid:31) Tưới nước đầy đủ (cid:31) Làm cỏ đúng kỳ (cid:31) Dùng giống chống bệnh (cid:31) Thăm đồng thường xuyên (cid:31) Phát hiện sâu bệnh sớm, ngắt bỏ ổ trứng, bắt sâu bằng tay..

Trừ sâu bệnh (cid:31) Phát hiện sớm và đúng loại sâu bệnh (cid:31) Dùng đúng thuốc (cid:31) Đúng liều lượng Một số loại sâu bệnh hại lúa chính Sâu : Rầy nâu Bọ xít

Cuốn lá Bọ trĩ Đục thân Bệnh Đạo ôn Bạc lá Khô vằn Ngẹt rễ

1.7.4.4 Ruộng lúa năng suất cao Nhánh để đảm bảo số bông trên m2 > 350 bông Phân hoá đòng để đảm bảo số hạt trên bông cao nhất Trỗ chín để đảm bảo số hạt chắc và khối lượng 1000 hat

Chủ đề 2 : KỸ THUẬT TRỒNG NGÔ

2.1: Các giai đoạn sinh trưởng phát triển của cây ngô

Cây ngô trong cả đời sống qua các giai đoạn sinh trưởng khác nhau. Mỗi gian đoạn có những đặc điểm và yêu cầu ngoại cảnh khác nhau. Hiểu về những điều trên sẽ giúp người nông dân tìm ra các biện pháp kỹ thuật thích hợp ở mỗi giai đoạn sinh trưởng của cây ngô để điều khiển cây sinh trưởng, phát triển tốt và cho năng suất cao.

Chuyên đề này chia thành 5 bài học nhỏ ứng với 5 giai đoạn sinh trưởng phát triển

của cây ngô.

- Giai đoạn nảy mầm

- Giai đoạn cây con

- Giai đoạn vươn cao

- Giai đoạn nở hoa

- Giai đoạn chín

Mục tiêu chung: Sau chuyên đề này, học viên có thể:

• Nâng cao hiểu biết về các giai đoạn sinh trưởng, phát triển của cây ngô.

• Cải tiến kỹ thuật và thực hành trồng ngô kỹ thuật mới nhằm đạt năng suất cao

2.1.2 Giai đoạn nảy mầm

1. Đặt vấn đề: Nảy mầm là giai đoạn đầu

tiên trong đời sống cây ngô. Muốn cây

ngô khoẻ, ruộng ngô năng suất cao phải

quan tâm ngay từ đầu.

2. Mục tiêu: sau chuyên đề này

Giúp học viên hiểu được sinh lý và những yêu

cầu ngoại cảnh của cây ngô thời kỳ nảy mầm.

1. Cải tiến kỹ thuật/ gieo trồng và thực hành chăm sóc ngô ở giai đoạn nảy mầm

Hạt ngô nảy mầm cần có những điều kiện gì?

2. Trong điều kiện nào cây ngô mọc khoẻ

3. Cây ngô ở thời kỳ nảy mầm có những đặc điểm gì?

4. Tại sao ngô không gieo mạ như lúa?

5 Biện pháp kỹ thuật cần ở thời kỳ này là gì?

2.1.2. Giai đoạn cây con (Từ 3 lá đến phân lá hoa) 1. Đặt vấn đề

Giai đoạn cây con của ngô: từ sau 3 lá đến phân hoá hoa là giai đoạn chuyển tiếp từ

sống nhờ hạt sang sống nhờ đất quang hợp của bộ lá.

“Giai đoạn cai sữa”: giai đoạn này thâm canh trên mặt đất phát triển chậm, lóng thân bắt

đầu được phân hoá, các lớp rễ đốt bắt đầu được hình thành và phát triển mạnh hơn thân lá.

Bông cờ bắt đầu phân hoá, đây là giai đoạn làm đốt, hình thành các lớp rễ đốt và bắt đầu

hình thành cơ quan sinh sản đực

2. Mục tiêu: Sau chuyên đề này, học viên có thể

• Hiểu về đặc điểm của cây ngô “thời kỳ cai sữa” - cây con và yêu cầu điều kiện ngoại

cảnh

• Cải tiến kỹ thuật cũ và thực hành kỹ thuật mới

1. Thời kỳ cây con cây ngô phát triển rễ, thân lá như thế nào?

2. Khả năng chống chịu của cây ngô ra sao?

3. Cây ngô có đòi hỏi gì ở giai đoạn này?

4. Kỹ thuật cần xúc tiến ở thời kỳ này như thế nào?

2.1.3. Giai đoạn vươn cao và phân hoá cơ quan sinh sản 1. Đặt vấn đề

Giai đoạn này bắt đầu khi cây ngô đạt 7 - 9 lá, cây ngô phát triển thân lá mạnh đồng thời

hoa đực, hoa cái phân hoá và quyết định số lượng hoa và có mối liên hệ chặt chẽ đến năng

suất.

2. Mục tiêu: sau chuyên đề này, học viên có thể:

- Nâng cao hiểu biết về giai đoạn vươn cao và phân hoá có quan sinh sản của cây ngô cũng

như yêu cầu của cây ngô ở giai đoạn này.

- Cải tiến kỹ năng và áp dụng kỹ thuật mới để tăng năng suất ngô

+ Đặc điểm cây ngô ở giai đoạn này có gì khác so với giai đoạn trước?

+ Cây ngô có đòi hỏi gì về điều kiện ngoại cảnh ở giai đoạn này? khác giai đoạn trước ra

sao?

+ Kỹ thuật cần xúc tiến ở giai đoạn này như thế nào?

2.1.4. Giai đoạn nở hoa (trổ cờ, tung phấn, phun râu, thụ tinh)

1. Đặt vấn đề

Giai đoạn nở hoa xảy ra trong thời gian ngắn (khoảng 1 tuần), tuy nhiên là giai đoạn

quyết định năng suất vì đây là giai đoạn rất nhạy cảm với điều kiện ngoại cảnh.

2. Mục tiêu: sau chuyên đề này, học viên có thể:

• Nâng cao hiểu biết về giai đoạn nở hoa và yêu cầu điều kiện ngoại cảnh và

• áp dụng biện pháp kỹ thuật phù hợp để cho năng suất cao

- Cây ngô ở giai đoạn nở hoa yêu cầu điều kiện ngoại cảnh ra sao?

- Những điều kiện bất lợi nào cần tránh?

- Biện pháp kỹ thuật nào cần xúc tiến ở thời kỳ này?

2.1.5. Giai đoạn chín (bao gồm từ thụ tinh đến chín) 1. Đặt vấn đề

Trong giai đoạn chín, trọng lượng hạt tăng nhanh, phôi phát triển hoàn toàn. Giai

đoạn này kéo dài 35 - 40 ngày sau thụ tinh. Các chất dinh dưỡng từ thân lá dẫn dần về hạt.

2. Mục tiêu: sau chuyên đề này, học viên có thể:

• Nâng cao hiểu biết về giai đoạn chín của cây ngô và

• Đề ra các biện pháp kỹ thuật phù hợp

1. Các thời kỳ chín hạt ngô khác nhau ra sao? mẫu hình thái, lương bột tích luỹ,

độ cứng?

2. Hãy nêu các yếu tố ảnh hưởng tới quá trình chín?

Những biện pháp kỹ thuật nào cần tác động ở giai đoạn này?

Phần tổng kết chung

HDV hệ thống các giai đoạn sinh trưởng, phát triển của cây ngô để học viên nắm

chắc và sâu hơn.

2.2: Kỹ thuật trồng ngô

1. Đặt vấn đề

Cây ngô khác với cây lúa vì không có khả năng đẻ nhánh, do vậy kỹ thuật gieo ngô

sao cho đều, đảm bảo mật độ là hết sức quan trọng, nó quyết định đến số bắp trên đơn vị

diện tích và quyết định năng suất

2. Mục tiêu: sau chuyên đề này, học viên có thể:

• Nâng cao hiểu biết về về kỹ thuật trồng ngô và

• Nâng cao kỹ năng và thực hành theo kỹ thuật gieo trồng ngô

3. Thời gian: 140 phút

4. Vật liệu:

- Giấy A4, A0, bút các loại, dao, kéo, băng dính

1. Mẫu vật: Đất trồng màu đã cày bừa, hạt giống ngô, phân bón, cuooc, vồ, trâu, cày.

Kỹ thuật trồng ngô mới so với kỹ thuật truyền thống có gì khác?

2. Tại sao gieo ngô phải gieo đều và đảm bảo mật độ?

3. Trình bày các bước gieo ngô và giải thích tại sao phải làm như vậy?

- Tỉa ngô phải tiến hành khi nào và cách làm ra sao?

2.3: Kỹ thuật bón phân và chăm sóc ngô

1. Đặt vấn đề

Cây ngô là cây phàm ăn nên bonsp hân và chăm sóc ngô là một biện pháp kỹ thuật

quan trọng góp phần tăng năng suất ngô.

2. Mục tiêu: sau chuyên đề này, học viên có thể:

• Nâng cao hiểu biết về kỹ thuật bón phân và chăm sóc cho ngô

• Thực hành thành công kỹ thuật bón phân và chăm sóc ngô tại ruộng nhà mình.

1. Tại sao phải bón thúc cho ngô?

2. Bón thúc cho ngô nên bón vào mấy thời kỳ? Lý do tại sao bón vào lúc các thời

kỳ đó?

Kỹ thuật bón phân và xới cáo cho ngô như thế nào là tốt nhất?

2.4: Bảo quản hạt ngô sau khi thu hoạch

1. Đặt vấn đề

Ngô là cây hạt trần, hạt không có vỏ hạt, do vậy nhiều nông dân đã mất mùa tại nhà

do không biết cách bảo quản. Do vậy vấn đề bảo quản hạt ngô là một vấn đề cần được quan

tâm.

2. Mục tiêu: sau chuyên đề này, học viên có thể:

• Nâng cao hiểu biết về công việc bảo quản hạt ngô

• Vận dụng thực hành thành công kỹ thuật bảo quản ngô hạt

1. Thời điểm thu hoạch ngô tốt nhất khi nào?

2. Làm thế nào để tránh ngô bị thối ở ngoài đồng?

3. Hãy trình bày cách bảo quản ngô bắp ở địa phương?

Làm thế nào để bảo quản ngô hạt?

2.5 Kỹ thuật gieo trồng giống ngô LVN 10

2.5.1 Nguồn gốc và đặc điểm giống Ngô LVN 10. Là giống ngô do viện nghiên cứu ngô TW chọn tạo. Thâm canh tốt đạt 80-85tạ/ha, có khả

năng chịu hạn khá, ít nhiễm các loại sâu bệnh.

Đặc điểm chính

Là giống dài ngày có thời gian sinh trưởng

(cid:57) Vụ xuân 125 – 135 ngày

(cid:57) Hè thu 100 – 105 ngày

(cid:57) Vụ thu đông 110 – 120 ngày

(cid:57) Điều kiện Miền Nam 115 – 120 ngày

Chiều cao cây 200 – 240 cm

Chiều cao đóng bắp 100 – 140 cm

Chiều dài bắp 16-18 cm

Đường kính bắp 4 – 4,5 cm

Số hàng hạt/bứp = 10 -14 hàng

Số hạt trên hàng = 35-45 hạt

Khối lượng 1000 hạt = 290 -319 g

Tỷ lệ hai bắp trên cây cao 40 – 60%

Dạng hạt bán răng ngựa

2.5.2 Kỹ thuật trồng chăm sóc Ngô LVN 10.

2.5.2.1Thời vụ gieo trồng.

Tuy theo vùng sinh thái nhưng thời vụ chính như sau:

Vùng núi Tây Bắc vụ chính giưa tháng 4 đến đầu tháng 5

Đồng bằng trung du Bắc bộ vụ chính vụ xuân tháng 2, vụ hè thu gieo vào tháng 6

, 7 vụ thu và Thu đông cuối tháng 7 đầu tháng 8 và vụ động gieo trong tháng 9

Bắc trung bộ vụ xuân gieo trong tháng 2, tháng 3 vụ đông gieo tháng 9, 10

Tây nguyên vụ chính ( hè thu) gieo trong tháng 4,5. Thu đôg gieo vào cuối tháng

7 đầu tháng 8

Duyên hai Miền trung vụ đông xuân gieo tháng 12, hè thu gieo vào đầu tháng 4

Đông Nam Bộ vụ chính hè Thu gieo vào cuối tháng 4 tháng 5 ( Vụ 1) Thu đông

tháng 7 và tháng 8, đông xuân tháng 11 và 12

Đồng bằng sông cửu long vụ chính gieo thánh 11 và 12, hè thu tháng 4 tháng 5,

thu đông tháng 7 -8

2.5.2.2 Chọn ruộng trồng ngô.

Ngô có khả năng thích nghi rộng với nhiều loại đấtt như trên nương và nhờ

nước trời, ruộng hai lúa, bãi ven sông.. Nhưng ngô trồng tốt nhất trên chân đất

thịt nhẹ, thoát nước và thuận lợi tưới tiêu

2.5.2.3 Làm đất trồng ngô.

- Ngô có bộ rễ chùm rất phát triển ăn sâu 1 – 2m, rộng 0,5 m do vậy nguyên tắc

làm đất ngô là cày sâu, bừa kỹ, sạch cỏ dại

-Cày vỡ trước 10 ngày ngày để diệt cỏ dại, sâu bệnh.

- Cày bừa nhỏ san phẳng, bổ hốc, bón lót phân chuồng, lân, đạm và kali.

-Lên luống : Trồng 1 hàng rộng mặt luống 40-45 cm, nếu trồng hai hàng luống 80

-90 cm, rành 20 – 30 cm, cao luống 35 – 40 cm thoát nước

-Bổ hốc, bón lót phân chuồng, lân, đạm và kali. Khoảng cách hốc 30 – 35 cm

Kỹ thuật gieo ngô.

- Lượng giống gieo cho 1000m2: 3,5 đến 4kg

- Gieo theo hốc, mỗi hốc 1-2 hạt.

Mật độ trồng ngô phụ thuộc váo đất, giônngs ngô và mùa vụ. Mật độ trồng ngô thích hợp ở

các vùng theo GS Ngô Hữu Tình như sau:

Mật độ

Khoảng

Mật độ

Khoảng

Mật độ

Khoảng

(vạn

cách (cm)

(vạn

cách (cm)

(vạn

cách (cm)

cây/ha)

Vùng Giống ngăn ngày Giống Trung ngày Giốg dài ngày

Miền Bắc 5,7-6,5 70x22-25 5,1-5,7 70x25-28 4,7-5,1 70x28-30

Miền Trung 7,1 70x20 5,7 70x25 5,1 70x28

Tây Nguyên 6,5 70x22 5,7 70x25 5,1 70x28

2.5.2.4 Kỹ thuật bón phân cho Ngô LVN10

- Bón lót: trước khi gieo

Ngô cần nhiều loại phân bón gômg 3 nhóm

Phân đa lượng : Đạm , Lân, Kali, Lưu huỳnh, vôi..

Phân vi luợng : Sắt, Mang gan, kẽm đồng, Bo...

Siêu vi lượng: Si lic, nhôm, bạc natri...

Lượng phân bón Vùng Loại đất

Hoạt chất Thương phâm

N P2O5 K2O Supe lân Kali Đạm

Urea clorua

Vùng núi Dốc tụ 150 60 300 80 320 50

phía Bắc

250 60 450 100 Đồng bằng Phù sa 120 90

320 90 600 150 sông Hồng Bạc màu 150 120

250 60 450 100 Miền Trung Phù sa 120 90

320 60 450 100 Bạc màu 150 90

250 60 450 100 Đông Nam Đất đỏ 120 90

Bộ bazan

380 100 400 160 Tây Nguyên Đất xám 180 80

430 100 500 160 Đồng bằng Phù sa 200 100

sông

C.Long

Cách bón:

- Bón lót: bón lót toàn bộ phân chuống, phân lân + 1/3 đạm

- Bón thúc: lần 1 khi ngô 3-4 lá thật với ½ lượng đạm ; ½ lượng kali. Rễ đốt ở

giai đoạn này chưa phát triển mạnh và không có tính hướng phân do đó để rễ

tiếp xúc được với phân cần rạch một rãnh nông 5cm cách gốc hàng ngô 5cm

rắc phân rồi lấp gốc lại.

- Bón thúc lần 2 khi ngô 9-10 lá bón ½ lượng đạm và ½ kali còn lại rắc phân

cách gốc 5cm rồi phun lấp phân

Phân đa lượng cho ngô trung bình như sau :

Đạm: 10 - 15kg/1000m2 Phân Lân: 25 - 30kg/1000m2 Kali: 7 - 10kg/1000m2

- Cách bón phân lót:

+ Bón phân theo hàng: Thực hiện khi làm

đất xong, rạch hàng sâu, rải phân xuống

đáy hàng, lấp 1 lớp đất nhỏ rồi mới tra

hạt.

- Bón thúc:

- Bón thúc đợt 1: Lúc cây ngô có 3 - 4 lá

thật

+ Đạm: 3-5kg/1000m2

+ Kali: 2-3kg/1000m2

- Bón thúc đợt 2: Cây ngô có 7 - 9 lá thật

+ Đạm: 3-5kg/1000m2

+ Kali: 2-3kg/1000m2

- Bón thúc thúc đợt 3: Cây ngô xoắn (10 - 15 ngày trước trỗ)

toàn bộ lượng phân còn lại

2.5.2.5 Chăm sóc:

Tỉa dặm.

- Sau khi gieo ngô xong 1 tuần cần kiểm tra dặm lại các cây chết bằng hạt ngâm

ủ cho nảy mầm để dặm những hốc mất cây

- Lúc ngô có 3-4 lá tỉa bớt những cây yếu, chỉ để lại mỗi hốc 1-2 cây, ngô có 5 lá

tỉa lần 2 chỉ để lại 1 cây/1hốc , thời gian nay định cây đảm bảo cho năng suất

Làm cỏ và vun xới: Tiến hành 3 lần

- Làm cỏ lần 1: Khi cây có 2-3 lá gọi là xới phá váng

xới nhẹ trên mặt làm cỏ và bón phân đợt 1.

- Làm cỏ lần 2: Khi cây có 7 - 9 lá,

Tiến hành cuốc xới trên hàng, bón phân lần 2

rồi vun thấp.

- Làm cỏ lần 3: Khi cây ngô có 13 - 14 lá,

xới nhẹ, bón phân lần 3, rồi dùng cuốc

vun cao.

Tưới nước:

Độ ẩm thích hợp cho ngô là 70 – 80%

Khi đất khô không mưa cần tưới nước, tốt nhất tưới theo rãnh để qua đêm rồi rút

cạn. Giai đoạn ngô cần nước là 3 – 4 lá; 6-9 lá và trước và sau trỗ 7 ngày.

2.5.2.6 Các loại sâu bệnh chính hại ngô chính và biện pháp phòng trừ:

Sâu đục thân Sâu Xám Sâu cắn lá Ngô

Thuốc trừ sâu ViBAM 5H

Khô vằn lá ngô Đốm nâu lá ngô

Thuốc Anvil

Một số biện pháp phòng trừ:

Phun thuốc hoá học Bắt sâu xám bằng tay

Chủ đề 3: KỸ THUẬT TRỒNG SẮN

3.1 Các giai đoạn sinh trưởng phát triển của cây sắn

1. Đặt vấn đề

Cây sắn là loại cây lương thực quan trọng ở miền núi. Một vụ trồng sắn có thể chia

làm 4 thời kỳ sinh trưởng phát triển của câ sắn:

- Thời kỳ mọc

- Thời kỳ bén rễ và phát triển rễ

- Thời kỳ phát triển thân lá

- Thời kỳ phát triển của củ

Hiểu đặc điểm và yêu cầu của từng thời kỳ sinh trưởng của cây sắn, người ta có thể tìm

ra biện pháp kỹ thuật tác động phù hợp nhằm điều khiển cây sắn sinh trưởng phát triển hợp

lý và cho năng suất cao.

2. Mục tiêu: sau chuyên đề này, học viên có thể:

• Nâng cao hiểu biết về đặc điểm sinh trưởng và phát triển của cây sắn ở mọi thời kỳ

• Cải tiến kỹ thuật trồng sắn của hộ nông dân để mang lại năng suất cao.

3. Thời gian: 165 phút

4. Vật liệu:

- Giấy A4, A0, bút các loại, dao, kéo, băng dính

- Mẫu vật: Cây sắn, củ sắn, lá sắn

5. Các bước tiến hành

Bước 1 (5 phút): HDV giới thiệu chuyên đề và chia nhóm

Bước 2 (20 phút): Cả lớp ra thăm đồi sắn, quan sát và thu thập mẫu cây

Bước 3 (20 phút): Vẽ cây sắn trên giấy A0

Bước 4 (60 phút): Thảo luận nhóm theo câu hỏi gợi ý:

1. Trồng sắn khi nào là tốt nhất? Tại sao?

2. Theo anh chị, có thể chia thời kỳ sinh trưởng của cây sắn làm mấy giai đoạn?

3. Mỗi giai đoạn sinh trưởng của cây sắn có những đặc điểm khác nhau như thế nào?

4. Củ sắn được hình thành lúc nào? khi nào củ phát triển mạnh?

5. Thu hoạch củ lúc nào là tốt nhất?

6. Liên hệ cách trồng, chăm sóc và bón phân?

Bước 5 (30 phút): Các nhóm trình bày trước lớp và thảo luận chung

Bước 6 (10 phút): HDV cùng học viên tóm tắt và rút ra kết luận chung. HDV có thẻ mở

rộng và cung cấp thông tin mới cho học viên

3.2: Kỹ thuật trồng sắn

1. Đặt vấn đề

Cây sắn trồng ở miền núi thường trồng quảng canh, ít được chăm sóc bón phân dẫn

đến năng suất thấp. Do vậy, ngay từ đầu từ khâu chuẩn bị đất trồng, chuẩn bị hom sắn, xác

định mật độ hợp lý, cách đặt hom và định mầm có thể góp phần tăng năng suất đáng kể.

2. Mục tiêu: sau chuyên đề này, học viên có thể:

• Hiểu được ý nghĩa của các kỹ thuật trồng sắn

• Cải tiến và áp dụng kỹ thuật mới thành công

3. Thời gian: 130 phút

4. Vật liệu:

- Giấy A4, A0, bút các loại, dao, kéo, băng dính

- Mẫu vật: Hom sắn, đất trồng được chuẩn bị, cuốc, phân chuồng, phân lân.

5. Các bước tiến hành

Bước 1 (15 phút): HDV giới thiệu chuyên đề kỹ thuật trồng và chia nhóm

Bước 2 (45 phút): Học viên thực hành tại đồi trồng sắn

Bước 3 (30 phút): Thảo luận nhóm theo câu hỏi và viết lên giấy A0

1. Cách trồng mới có gì giống với cách cũ ở địa phương ?

2. Mật độ trồng bao nhiêu là thích hợp?

3. Làm đất trồng sắn như thế nào để giảm xói mòn?

4. Mỗi hốc sắn nên để bao nhiêu mầm là vừa?

5. Nên bón lót, bón thúc phân gì khi trồng sắn?

Bước 4 (30 phút): Các nhóm báo cáo và thảo luận chung

Bước 5 (10 phút): HDV cùng học viên tóm tắt và rút ra kết luận chung

3.3: Bón phân cho sắn

1. Đặt vấn đề

Đất trồng sắn do ít hoặc không được bón phân nên năng suất sắn giảm nhanh, mặt

khác trồng sắn quảng canh không đầu tư phân bón năng suất thấp và hiệu quả kinh tế cũng

thấp.

2. Mục tiêu: sau chuyên đề này, học viên có thể:

• Nâng cao hiểu biết về kỹ thuật bón phân cho cây sắn

• Thực hành bón phân cho sắn thành công

3. Thời gian: 185 phút

4. Vật liệu:

- Giấy A4, A0, bút các loại, dao, kéo, băng dính

- Mẫu vật: Đất đồi trồng sắn đã được chuẩn bị đất hoặc được chưa được chuẩn bị,

cuốc, hom sắn, dao to, phân hữu cơ, phân super lân.

5. Các bước tiến hành

Bước 1 (5 phút): HDV giới thiệu chuyên đề kỹ thuật bón phân và chia nhóm

Bước 2 (45 phút): Học viên ra đồi sắn thực hành bón phân

Bước 3 (55 phút): Thảo luận nhóm theo câu hỏi và viết lên giấy A0

1. Loại phân nào thường dùng để bón phân cho sắn?

2. Có mấy cách bón phân?

3. Bón lót loại phân gì? lượng bao nhiêu?

4. Bón thúc loại phân gì? vào thời điểm nào? lương bao nhiêu?

5. Kỹ thuật bón như thế nào hiệu quả? Tại sao?

Bước 4 (30 phút): Các nhóm trình bày và thảo luận chung

Bước 5 (30 phút): Cả lớp xây dựng quy trình bón phân cho cây sắn

Bước 6 (10 phút): HDV cùng học viên tóm tắt và rút ra kết luận chung

Chủ đề 4: KỸ THUẬT TRỒNG TIÊU Piper Nigrum L.

4.1. Đặc điểm thực vật học của cây tiêu

a. Bộ rễ của cây tiêu: có 4 loại rễ chính + Rễ cọc chỉ có ở cây trồng bằng hạt, có thể ăn sâu từ 2-2,5m + Rễ cái phát triển từ cây tiêu trồng bằng hom, mỗi hom có từ 3-6 rễ cái, có thể ăn sâu tới 2m + Rễ phụ phát sinh từ rễ cái, mọc thành trùm, ở đầu rễ phụ có nhiều lông hút, phân bố chủ yếu ở tầng đất sâu 15-40cm. + Rễ bám ( Rễ khí sinh, rễ thằn lằn). Mọc từ các đốt trên thân, bám vào các cây trụ, vách đá. Làm nhiệm vụ giữ cây và hấp thu yếu Với sản xuất tiêu cần làm đất sâu 0-40cm, tạo độ tơi xốp cho các rễ phụ phát triển để hút nhiều nước và dinh dưỡng cung cấp cho cây.

b. Thân tiêu. Thân tiêu thuộc loại thân bò, có khả năng sinh trưởng nhanh. Thân có màu đỏ nhạt, nâu xám, nâu xanh, xanh lá cây đậm tuỳ thuộc vào giống và vị trí thân. Nếu không bấm ngon thân tiêu có thể dài tới 10m. Thân cây tiêu có chứa nhiều nước nên phản ứng rất mẫn cảm với nước, phân bón, khi thiếu hay thừa nước làm cho thân tiêu bị chết rất nhanh và phục hồi nhanh khi đủ nước.

c. Cành tiêu có 3 loại: + Cành vượt ( cành tược) mọc từ các mầm nách của lá khi cây tiêu nhỏ hơn 1 tuổi, tạo với thân một góc nhỏ dưới 45 độ. Cành vượt phát triển mạnh, không cho hoa quả, nếu dùng làm hom giâm tạo ra cây tiêu chậm ra hoa hơn song tuổi thọ của cây kéo dài hơn.

Trong sản xuất cần chú ý: Bấm ngọn cành vượt khi cây tiêu còn nhỏ, cắt bỏ cành vượt khi cây tiêu lớn

+ Cành ác ( cành mang quả). Là những cành mọc ra ở các nách lá phía trên của thân, tạo với thân một góc lớn hơn 45 độ, cành ngắn, lóng ngắn. Nếu sử dụng để nhân giống cây sẽ chóng ra hoa quả, song tuổi thọ của cây thấp. Trong sản xuất có thể trồng 10% diện tích bằng loại cành này để sớm cho thu hoạch. Cành cho thu hoạch quả trên cây, cần được bảo vệ.

+ Dây lươn mọc từ các nách lá gần gốc cây, bò trên mặt đất, lóng dài, không cho thu hoạch quả. Nếu dùng làm hom giâm sẽ cho các cây tiêu chậm cho thu hái quả ( 4-5 năm), tuổi thọ của cây dài, cho năng suất cao. Trong sản xuất cần tỉa bỏ dây lươn để tập trung dinh dưỡng nuôi quả.

d. Lá tiêu Lá tiêu thuộc loại lá đơn, hình trái tim, mọc cách. Cuống lá dài 2-3cm, phiến lá dài 10- 25cm, rộng 5-10cm phụ thuộc vào giống

e. Hoa, quả và hạt tiêu - Hoa tiêu hoa mọc thành gié trên cành ác, mỗi gié dài 7-12cm có từ 20-60 hoa/1 gié, xắp xếp theo hình xoắn ốc. Hoa lưỡng tính hay đơn tính. Hoa đơn có màu vàng hay xanh nhạt, 2-4 nhị đực, 1 nhị cái. Thời gian từ khi xuất hiện gié đến khi hoa nở là 30 ngày. Sự thụ phấn của hoa không phụ thuộc vào gió, mưa hay côn trùng mà các hoa trên sẽ thu phấn cho hoa dưới, thụ phấn khác hoa trên cùng một gié. Sự thụ phấn của hoa phụ thuộc rất chặt vào độ ẩm đất và không khí. - Quả tiêu có dạng hình cầu bên trong chứa 1 hạt. Thời gian từ lúc hoa nở đến trái chín kéo dài 7-10 tháng chia ra các thời kì như sau:

- Hoa xuất hiện - thụ phấn 1-1,5 tháng - Thụ phấn - đạt kích thước tối đa 3- 4,5 tháng - Kích thước tối đa - chín 2-3 tháng.

Yêu cầu điều kiện của cây tiêu

Trong thời gian phát triển quả cây tiêu cần nhiều nước nhất - Hạt tiêu (Hột tiêu). Cấu tạo bởi hai lớp bên ngoài là vỏ hạt , bên trong có chứa phôi nhũ và các phôi. Hạt tiêu là cơ quan cho thu hoạch sản phẩm trên cây tiêu

a. Nhiệt độ: Nhiệt độ thích hợp cho cây tiêu sinh trưởng tốt nhất là 25-27 OC, nhiệt độ trên 40 OC và dưới 10 OC có ảnh hưởng xấu đến sinh trưởng và phát triển của cây tiêu. b. Lượng mưa và độ ẩm

Lượng mưa thích hợp trong một năm là từ 2000-3000mm, tối thiểu là 1800mm. Cây tiêu có khả năng chịu hạn trong một thời gian ngắn dưới 3 tháng khi hạt tiêu chín. Cay tiêu cần có một mùa khô ngắn trước khi phân hoá hoa để ra nhiều hoa và hoa nở tập trung. ẩm độ không khí thích hợp 75-90%, ẩm độ đất tốt nhất là 75-80%. Sương muối có ảnh hưởng xấu đến cây tiêu làm rụng lá và chết cây hàng loạt.

c. ánh sáng Cây tiêu yêu cầu được che bóng ở một mức độ nhất định, khi nhỏ cây chịu bóng tốt hơn khi cây lớn. Cường độ chiếu sáng mạnh kích thích cho cây tiêu ra hoa nhiều, tuổi thọ bị rút ngắn.

d. Gió Cây tiêu sợ gió to làm đổ cây nọc và bong rễ bám, đổ dây, thụ phấn kém, tiêu hao nhiều nước, tốc độ gió dưới 3m/s là thích hợp.

e. Độ cao so với mặt biển Cây tiêu cho năng suất cao ở những nơi có độ cao so với mặt biển dưới 500m, nhưng bắt buộc nhiệt độ phải trên 15 OC

f. Đất trồng tiêu Lí tưởng nhất là đất đỏ, đất Basal, phù sa mới bồi, tầng đất dày trên 1m, đất tơi xốp, có thành phần cơ giới nhẹ, tiêu thoát nước tốt. Hàm lượng mùn trên 2%, giàu đạm, lân, ka li, pH = 5,5- 6,0.

4.3 Kỹ thuật trồng tiêu

4.3.1 Thời vụ trồng. Thay đổi theo các vùng khác nhau

- Miền trung ( Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế trồng vào tháng 8-9 khi hết gió Lào, thu hoạch tháng 2-3

- Tây Nguyên trồng vào tháng 5-7, thu hoạch tháng 12-1 - Miền đông nam bộ trồng tháng 4-8 thu hoạch tháng 1-4 - Miền tây nam bộ trồng tháng 6-9 thu hoạch tháng 2-3

4.3.2 Giống tiêu và kỹ thuật nhân giống

• Giống tiêu: Hiện nay trên thế giới có khoảng 80 giống tiêu chia làm hai nhóm là nhóm lá to và nhóm lá nhỏ. Việt Nam hiện có các giống tiêu địa phương như tiêu Quảng Trị, tiêu sẻ, Tiêu Di Linh, tiêu Bà Rịa, tiêu phú Quốc, tiêu Trầu. Các giống nhập nội như Campot, Nam vang, Lada Belangtoeng Các giống tiêu có ở Việt Nam là:

+ Tiêu Lada Belangtoeng (tiêu Trâu) là giống tiêu lá lớn nhập nội từ Madagascar. Ưu điểm dễ trồng, sinh trưởng khoẻ chống được bênh thối rễ, cho năng suất cao hơn các giống khác. Nhược điểm trong điều kiện không thâm canh những năm đầu thường cho năng suất thấp, không ổn định, cây chậm ra hoa. + Tiêu sẻ đất đỏ. Giống địa phương tại miền Đông nam bộ. Kích thước lá rất nhỏ (dài 10-12cm, rộng 4,5-5cm) lá dạng hơi thuôn và xanh đậm, chùm quả ngắn, quả to và đóng quả dày. Ưu điểm; khả năng thích nghi rộng, mau ra quả, năng suất trong những năm đầu khá ổn định, chịu hạn khá, năng suất khá có thể đạt 2-3kg tiêu đen/nọc/năm. Nhược điểm không kháng được bệnh chết héo và thối rễ + Các giống tiêu Campuchia, còn gọi là Campot, Nam Vang, Phú Quốc là hỗn hợp nhiều giống mang dặc tính trung gian giữa giống lá nhỏ và lá lớn. Kích thước lá trung bình dài 18-20cm, rộng 10cm, trùm quả dài, trái to, đóng trái dày, ra hoa hơi muộn, tuổi thọ cao (trên 30 năm). Năng suất cao, phẩm chất thuộc loại tốt. Ưu điểm: Khả năng chống chịu khá, chịu được thời tiết khắc nghiệt, năng suất cao hơn giống tiêu sẻ. Nhược điểm: Ra hoa muộn, năng suất qua các năm không ổn định, bị nhiễm bệnh chết héo.

• Nhân giống tiêu: Cây tiêu có thể trồng bằng hạt hay nhân giống vô tính như chiết cành, ghép cành và giâm cành, trong đó phương pháp ghép cành được áp dụng nhiều nhất Ưu nhược điểm của các phương pháp nhân giống tiêu:

Phương pháp Ưu điểm Trồng hạt Giá thành cây con thấp Khả năng chống hạn tốt

Nhược điểm Chọn hạt tốn công, tỷ lệ nảy mầm thấp, khả năng sống của cây con kém, tốn công chăm sóc. Cây con không mang các đặc điểm tốt của cây mẹ. Lâu ra hoa, phân cành cao. Khả năng chống hạn kém bằng Trồng cành giâm

Dễ thực hiện, tỷ lệ sống cao, nhân giống nhanh và nhiều, đảm bảo độ đồng đều của vườn tiêu, cây con giữ được những đặc điểm tốt của cây mẹ. Cây đâm nhánh thấp Kỹ thuật giâm cành tiêu:

- Chọn hom giâm: Hom giâm có thể lấy từ các cành vượt, cành ác hay cành lươn: Ưu nhược điểm của các cành như sau: Nhược điểm Loại cành Cành vượt

Cành ác

Cành lươn Ưu điểm Mau ra hoa, năng suất cao, tuổi thọ cao. Tỷ lệ cây sống cao, hệ số nhân giống cao Mau ra hoa, cây thấp dễ thu hoạch Năng suất cao, ổn định, tuổi thọ cao ( 30 năm). Năng suất thấp, tuổi thọ rất ngắn ( 7-8 năm) Lâu ra hoa, tỷ lệ cây sống thấp, hệ số nhân giống thấp

Tiêu chuẩn hom giống tốt: Hom lấy từ vườn khoẻ, cành khoẻ, không sâu bệnh. Tuổi cành lấy hom 12 đến 18 tháng tuổi, đường kính cành 5-10mm. Chọn hom bánh tẻ, đốt dày, thân màu xanh tươi, mỗi hom có từ 3-4 mắt, khi cắt hom cắt vát dưới mắt hom 2cm, có thể cắt bỏ 2/3 lá để hạn chế thoát hơi nước. Giâm hom trên luống đất hay trong các túi nilon Luống cắm hom dài 5-6m, rộng 1-1,2m, mỗi luống bón 20 kg phân chuồng hoai, 2kg super lân, trộn đều phân với đất mặt. Cắm hom nghiêng 1 góc 45 độ ngập sâu vào đất 1 đốt hom. Tưới nước vào buổi sáng và buổi chiều. Thời gian giâm 1,5 đến 2 tháng có thể đem trồng được. Túi ni lon giâm hom có kích thước 10x15cm, nguyên liệu dùng để đóng bầu là hỗn hợp 2 phần đất bột và 1 phần phân chuồng hoai mục + 1 ít lân, giâm hom 45 ngày có thể đem trồng được.

4.3.3 Làm đất trồng tiêu.

Đất trồng tiêu sau khi khai hoang được làm tơi xốp ở độ sâu 40-50cm. Đất trồng tiêu có độ dốc 4-5 độ cần làm rãnh thoát nước giữa các hàng tiêu, đất có độ dốc trên 8 độ phải trồng tiêu theo đường đồng mức.

4.3.4 Mật độ khoảng cách trồng tiêu

Thay đổi phụ thuộc vào giống, loại nọc và số lượng dây/nọc.

+ Nọc chết: - Tiêu sẻ trồng khoảng cách 1,8 x 2m/1nọc/2 dây. Mật độ trồng 2770 nọc/ha - Tiêu lá lớn trồng 2 x 2m/nọc/2-3 dây, mật độ 2500c nọc/ha + Nọc sống - Tiêu sẻ: 2 x 2,5m/1nọc/3 dây, 2000nọc/ha - Tiêu lá lớn 2,5 x 2,5 m/nọc 3-4dây, 1600 nọc/ha + Nọc xây 3x 3,5m hay 3,5 x 3,5m/nọc 8-12 dây, 810-950 nọc/ha

4.3.5 Kỹ thuật trồng

+ Nọc sống hay nọc chết: Đào 1 hay 2 hố ở hai bên nọc. Hố hình vuông hay hình thang, kích thước hố 40x40x40cm hay 50x50x50cm. Nọc chết miệng hố cách chân nọc 10-15cm, nọc sống miệng hố cách chân nọc 30-40cm. + Nọc xây đào 6-8 hố xung quanh, hay đào rãnh xung quanh nọc, miệng hố cách chân nọc 15-20cm. Các hố đào xong để phơi đất 10-15 ngày. + Bón lót, mỗi hố bón lót 10-15 kg phân chuồng hoai +50g vôi + 50g super lân, lấp hố hơi cao so với mặt đất. Sau khi lấp hố 15 ngày có thể trồng tiêu.

+ Trồng tiêu, bới các hốc nhỏ giữa hố, trồng tiêu nghiêng đầu dây quay về phía nọc. Lấp đất sâu kín mặt bầu hay 1/3 hom tiêu, nén chặt đất và tưới đẫm nước. Nên trồng hom vào buổi chiều sẽ đạt tỷ lệ sống cao.

4.3.6 Chọn cây nọc

Có 3 loại nọc tiêu là: - Nọc sống là những cây còn sống và lớn lên cùng cây tiêu - Nọc chết là những cây gỗ chết, thân chắc làm chỗ dựa cho tiêu. - Nọc xây bằng gạch hay bằng bê tông làm chỗ dựa cho tiêu. Ưu nhược điểm của các loại nọc tiêu Loại nọc Nọc sống

Ưu điểm Tuổi thọ dài, dễ tìm, dễ nhân giống, che bóng một phần cho cây tiêu, rễ cây tiêu bám chắc hơn, giữ ẩm cho đất, bảo vệ rừng và môi trường

Nọc chết

Nọc xây

Không cạnh tranh dinh dưỡng, ánh sáng và nước với cây tiêu, thời gian lập vườn tiêu sớm, cho năng suất tiêu cao Diện tích bám của tiêu lớn, trồng được nhiều dây/1nọc, tuổi thọ dài, chủ động được Nhược điểm Cạnh tranh nước, dinh dưỡng và ánh sáng với cây tiêu, lập vườn muộn, năng suất tiêu thấp, tốn công cắt tỉa, là kí chủ của các loại sâu bệnh hại tiêu, có thể làm giảm phẩm chất tiêu Chi phí cao, khó tìm, dễ bị đổ cây, năng suất quả không ổn định, dễ lây bệnh cho cây tiêu, phá huỷ môi trường, phá rừng, tuổi thọ ngắn Chi phí rất cao, tốn giống, dễ làm tổn thương bộ rễ cây tiêu, phải sử lý rêu hàng năm, phải che tủ cho cây tiêu • Tiêu chuẩn cây nọc sống - Rễ cọc phải ăn sâu Tán thưa, chịu đốn tỉa Mọc nhanh Chịu hạn tốt Vỏ nhám và không tróc vỏ hàng nămít sâu bệnh • Tiêu chuẩn cây nọc chếtDài 4-4,5mThân gỗ chắc, chịu mối mọt và ẩm độ cao, ít mục nát

4.3.7 Kỹ thuật chăm sóc tiêu

• Trồng dặm 15 ngày sau khi trồng phải kiểm tra để trồng dặm những cây chết kịp thời. Sử dụng những cây ươm trong bầu để trồng. Nếu sau trồng 2-3 năm phát hiện các cây chết có thể kéo các cây bên cạnh vùi xuống gốc để thay thế cây chết.

• Che mát Thời gian đầu sau khi trồng cần che mát cho cây con, khi cây lớn dỡ bỏ vật liệu che. • Tưới nước, thoát nước - Tưới nước tốt nhất là tưới gốc và tưới phun mưa hay làm bồn để giữ nước khi tưới. Tiêu kinh doanh 7-10 ngày tưới một lần. - Thoát nước cần thoát nước kịp thời cho cây tiêu sau mỗi trận mưa, không để nước đọng trong gốc cây.

• Bón phân Lượng phân bón mỗi năm phụ thuộc vào giống, mật độ trồng và khoản cách trồng.

- Phân hữu cơ : 10kg/nọc - Có thể dùng phân Dynamic Lifter (DL) thay thế cho phân chuồng, 1kg DL thay thế cho 10kg phân hữu cơ hoai mục. - Phân urea 300-400g/nọcPhân Super lân 450-600g/nọcKa li clorua 200-250 g/nọcVôi 200-300g/nọc Kỹ thuật bón:

+ Năm thứ nhất: Bón lót toàn bộ phân hữu cơ, lân,vôi. Sau trồng 1,5 tháng bón 1/3 lượng đạm+1/3 lượng ka li. Sau trồng 3,5- 4tháng bón 1/3 lượng đạm +1/3lượng ka li. Sau trồng 5,5- 6 tháng bón hết lượng đạm và ka li còn lại + Năm thứ 2: Đầu mùa mưa bón toàn bộ phân hữu cơ + 1/3 đạm + 2/3 lân+ 1/3 kali; giữa mùa mưa bón 1/3 đạm+ 1/3 ka li; Cuối màu mưa bón 1/3 đạm + 1/3 lân + 1/3 ka li

+Từ năm thứ 3 trở đi: Sau khi hái quả bón toàn bộ phân hữu cơ +1/3 đạm + 1/4 lân + 1/4 ka li; Khi có mầm hoa bón 1/3 đạm + 1/4 lân + 1/4 ka li; Khi có trái non bón 1/4 đạm + 1/4 lân +1/4 ka li; Nuôi trái lớn và chín bón 1/4 lân+ 1/4 kali

Cách bón: Phân hữu cơ đào rãnh rộng 20cm, sâu 20cm theo hình chiếu của tán cây,cách gốc cây 40-50cm. Phân hoá học đào rãnh sâu 5-10cm rộng 10-15cm. Trộn đều phân với đất lấp vào rãnh. Khi đào rãnh không làm tổn thương rễ cây. Sau khi bón không có mưa phải tưới ngay cho cây • Tủ gốc và đôn dây + Trong mùa khô ở miền đông nam bộ và Tây nguyên khi cây tiêu còn nhỏ cần được tủ gốc bằng rơm rạ, cỏ tranh, bã mía để giữ ẩm cho cây.

+ Kỹ thuật đôn tiêu chỉ áp dụng khi trồng tiêu bằng dây lươn, do dây mọc dài mà chưa cho trái. Đôn tiêu làm cho cây ra trái ở các vị trí thấp hơn và cây có nhiều rễ nhiều mầm hơn Cách đôn: Cây tiêu sau trồng 1 năm tiến hành đào rãnh xung quanh gốc, gỡ dây khỏi cây nọc nhẹ nhàng, đặt dây vào rãnh lấp đất nhẹ, để ngọn dây cao hơn mặt đất 20-30cm.

• Buộc dây, xén tỉa và tạo hình Khi dây tiêu mọc dài 20-30cm dùng dây mềm buộc dây tiêu vào nọc, buộc cho tới khi cây tiêu bò hết nọc. Mùa mưa 5-7 ngày, mùa nắng 10 ngày buộc 1 lần.

+ Cắt tỉa cành và tạo hình: Khi dây tiêu cao 1 m cắt chừa 3-4 đốt để cây tiêu mọc ra 2 cành tược mới. Nuôi 2 cành mới cho tới khi mọc 10 mắt tiến hành cắt lần 2 trên mỗi cành chừa lại 4-5 mắt để ra các cành tược mới, tiếp tục nuôi và cắt tỉa lần 3 như lần 2. Cây tiêu cần được cắt tỉa tạo hình 4-5 lần để cho tán cây to khoẻ có nhiều cành quả. Khi cây đã ra trái phải cắt bỏ cành tược và cành lươn để nuôi cành ác.

4.3.8 Phòng trừ sâu bệnh hại tiêu a. Các loại sâu hại

+ Rệp sáp, rệp dính xuất hiện nhiều trong màu nắng gây hại trên các đốt và gié bông. Phòng trị bằng các loại thuốc như Oncol, Supracid, Suprathion pha thêm 1% dầu lửa. Tưới nhiều nước có thể hạn chế sự sinh sản của rệp. + Rày gây hại lá và gié bông, xuất hiện nhiều vào đầu và cuối mùa mưa, là tác nhân lây truyền bệnh virus trên cây tiêu. Phòng trị bằng thuốc hoá học như: Bassa, Applaudmic, Mipcin phun kỹ trên tán cây và mặt dưới của lá

b. Tuyến trùng hại tiêu. Có 20 loài gây hại trên cây tiêu. Tuyến trùng xâm nhập vào rễ phá vỡ cấu tạo các mạch dẫn ở rễ tạo nên các nốt sưng cản trở quá trình hút và vận chuyển các chất dinh dưỡng, nước. Cây bị hại lá vàng, sinh trưởng kém, hút phân kém, năng suất thấp. Phòng tuyến trùng bằng các biện pháp canh tác cho cây sinh trưởng khoẻ, giữ vệ sinh đồng ruộng. Trị tuyến trùng bằng các loại thuốc Dicoma, Sevidol, Sincosin c. Các loại bênh hại tiêu

- Bênh tiêu điên do Virus gây hại - Bệnh thối rễ, rụng đốt do nấm gây hại

áp dụng các biện pháp phòng bệnh là chính như làm đất kỹ trước khi trồng, vệ sinh đồng ruộng, nhổ bỏ cây bệnh, chọn giống sạch bệnh, hạn chế làm đứt rễ tiêu, tưới nước đầy đủ, sử dụng phân hoại mục, trừ rày, phun thuốc phòng định kỳ.

4.3.9 Thu hoạch, chế biến và bảo quản tiêu

Sau khi trổ bông 8-10 tháng thì trái chín, ở miền nam thu hoạch từ tháng 12-3. Khi tiêu chín thu hoạch cả gié về ủ 2-3 ngày, sau đó tách quả đem phơi khô. Để tiêu đen có mẫu mã đẹp trước khi phơi đem nhúng quả vào nước sôi có pha thêm ít muối trong vòng 1-2 phút, khi nhúng lắc đều để diệt men. Đem phơi quả 3-4 nắng khi độ ẩm hạt đạt dưới 15% có thể đem bảo quản trong các túi ni lon kín. Năng suất tiêu cao nhất ở các loại nọc là:

- Nọc chết 5-6kg/ 1nọc. - Nọc xây 15-16kg/ 1 nọc - Nọc sống 2,5- 3kg/ 1 nọc Năng suất trung bình là: - Nọc chết 2-3kg/ 1nọc. Nọc xây 5 kg/ 1 nọc Nọc sống 1,5- 2kg/ 1 nọc

Chủ đề 5 : KỸ THUẬT TRỒNG CÂY BỜI LỜI Litsea glutinosa

5.1 Giới thiệu chung

Cây bời lời là loại cây lâm nghiệp có giá trị kinh tế cao được nhân dân ở các huyện Mang Giang, Chư Pả, Chư Pông trồng phổ biến hiện nay. Cây Bời lời là loại cây gỗ nhỡ, cây có thể cao tới 40m, đường kính thân đạt 60-70cm, tán thưa, ít cành. Lá thường xanh, lá mọc cách hay gần đối xứng, có hệ thống gân lá lông chim. Cụm hoa dạng tán hay dạng chuỳ, có 9-12 nhị đực, 1 nhị cái. Mỗi năm có 2 vụ ra hoa quả, vụ hoa tháng 12 cho quả chín vào tháng 6, vụ hoa tháng 6 cho quả chín vào tháng 11-12. 1 kg hạt có 2500-2700 hạt màu đen thẫm hay nâu đen.

Cây Bời Lời đang được quan tâm nghiên cứu và sản xuất ở các tỉnh miền Trung và Trong vỏ và gỗ của cây bời lời có chứa nhựa dính, lá có mùi hắc. Cây Bời lời là cây đa tác dụng: Vỏ thân có thể được sử dụng để làm thuốc hay hương nhang, gỗ làm keo dán, hạt đem ép dầu để sản xuất xà phòng hay nến, hoa có mật để nuôi ong. Tây Nguyên.

5.2 Yêu cầu sinh thái

Cây Bời lời mọc hoang dại ở các tỉnh Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Tuyên Quang, Quảng Ninh, Thanh Hoá, Nghệ An và các tỉnh Tây Nguyên. Cây Bời lời có thể sống được trên nhiều loại đất và nhiều vùng sinh thái khác nhau, phân bố chủ yếu ở độ cao 100- 1200m so với mặt biển, lượng mưa trung bình 1500-2500 mm/năm. Cây sống được trong các vùng mưa ẩm. Thời kì đầu cây Bời lời yêu cầu ánh sáng yếu, sau một năm tuổi có thể sống trong điều kiện ánh sáng trực xạ. Có thể trồng Bời lời trên đất rừng nghèo dinh dưỡng, đất sau nương rãy phát triển trên nền phù sa cổ, đá phiến thạch, sa thạch và đất Bazan v.v. Các loại đất trồng bời lời yêu cầu không được ngập nước về mùa mưa

Bời lời sống cùng với các loại cây rừng khác như De, Kháo, Dẻ, Giổi trong các rừng thứ sinh. Giai đoạn 1-2 tuổi cây Bời lời sinh trưởng chậm, từ tuổi 3 trở đi cây sinh trưởng nhanh cả về đường kính thân và chiều cao. Sau khi trồng 5-6 tuổi cây có thể khép tán, 6-7 năm có thể cho thu hoạch vỏ, nhưng để đến tuổi 10-12 cây sẽ cho lượng vỏ nhiều hơn

5.3 Kỹ thuật trồng cây Bời Lời

5.3.1 Thu hái chế biến hạt giống Tháng 11-12 khi quả Bời lời chín đem thu hoạch quả để gieo. Quả Bời lời thường chín rải rác nên phải thu nhặt những quả chín rơi rụng. Quả thu về ủ 2-3 ngày, sau đó đem chà xát, rửa sạch vỏ quả, hong cho khô se, không phơi ngoài nắng. Bảo quản hạt trong cát ẩm, nếu để quá 2-3 tháng tỷ lệ nảy mầm sẽ thấp.

5.3.2 Sử lý hạt, gieo hạt

Ngâm hạt trong nước ấm 30-40 oC trong 2-3 giờ sau vớt ra rửa sạch, ủ ấm, hàng ngày đem rửa chua. Sau 17-25 ngày hạt nảy mầm mang cấy vào bầu hay trên các luống đất. Có thể sau khi sử lý đem gieo trực tiếp lên luống đất với lượng hạt 1kg có thể gieo trên 25m2 mặt luống. Sau khi gieo tiến hành tủ luống và tưới ẩm, khi hạt nảy mầm phải dỡ bỏ vật liệu che tủ và làm giàn che hoặc cắm tế, guột để che bớt 1/2 ánh sáng cho cây con.

Cấy cây và chăm sóc cây con: Khi cây trên luống có 2 lá thật, khoảng 70-80 ngày tuổi, mới đem cấy ra bầu hay ra luống đất. Bầu cấy cây có kích thước đường kính 6-7cm, cao 10-12cm, trong bầu chứa hỗn hợp gồm có 2/3 đất, 1/3 phân chuồng hoai mục và một ít phân NPK tổng hợp. Có thể dùng hạt nứt nanh để cấy vào bầu. Trong giai đoạn cấy cây cần luôn đảm bảo đủ ẩm cho cây con và chú ý phòng trừ sâu bệnh hại cây con.

Tiêu chuẩn cây con đem trồng: - Cây đạt 7-8 tháng tuổi - Chiều cao cây đạt 20-25cm - Đường kính cổ rễ đạt 35-40mm - Trên cây có 10-15 lá thật - Cây không bị sâu bệnh hay tổn thương cơ giới

5.3.3 Phương pháp trồng. Có thể trồng cây phân tán hay tập trung theo đám hay trồng hỗn hợp với các loài cây khác theo phương thức nông lâm kết hợp. Trên các đất nương rãy trồng lúa khi chuẩn bị thu hoạch lúa trồng cây Bời lời vụ sau trồng sắn 1-2 năm để che bóng cho cây con, khi cây Bời lời cao 2-3m để cây sinh trưởng tự do không cần che bóng. Nếu trồng trên các nương rãy đã có cây bụi phải tiến hành phát quang và đào hố trồng cây.

Tuỳ theo phương thức kinh doanh, độ phì đất và vốn mà mật độ trồng có thể thay đổi

5.3.4 Mật độ trồng như sau:

Đất tốt có thâm canh trồng mật độ 2500c/ha, khoảng cách 2x2m Đất xấu hay trung bình trồng mật độ 1111c/ha, khoảng cách 3x3m

hay 2x4m 1250c/ha. Trồng xen cây rừng khác với mật độ 500c/ha khoảng cách 3x6m

5.3.5 Đào hố, bón lót Tiến hành đào hố trước khi trồng ít nhất là 1 tháng, kích thước hố trồng 40x40x40cm. Bón lót mỗi hố 5kg phân chuồng + 0,2 kg lân + vôi bột + thuốc trừ sâu ( Basudin, Kayazinon). Trộn đều phân với đất và lấp hố trước khi trồng 15-20 ngày.

5.3.6 Thời vụ trồng Tuỳ thuộc thời tiết mỗi vùng để lựa chọn thời vụ trồng hợp lí. Thông thường trồng cây bời lời vào đầu vụ mưa. ở Miền bắc trồng vào vụ xuân hay vụ thu. Tây nguyên trồng chủ yếu trong vụ hè thu (15/6-15/7) dương lịch

5.3.8 Chăm sóc cay Bời Lời + Che bóng cho cây Bời lời con trong giai đoạn 1-2 năm tuổi. + Làm cỏ thường xuyên mỗi năm từ 2-3 lần bằng cách phát cỏ và làm cỏ gốc, trong mùa mưa không làm cỏ trắng. + Tỉa cành hành năm cần chặt tỉa các cành ngang để thân cây thẳng và cao, ít cành ngang tạo ra sản lượng vỏ lớn. Khi cắt tỉa phải cắt sát thân tránh làm thối lõi thân. Thời gian tỉa vào tháng 5-6 hay tháng 11-12 hàng năm, không chặt tỉa vào vụ mưa dầm. + Tỉa thưa sau khi trồng 6-7 năm có thể tỉa thưa cây bời lời ở những nơi trồng với mật độ dày, để cây cách cây 3-4m. + Bón phân. Sau trồng 1 tháng sử dụng phân NPK với lượng 0,1kg/cây bón xung quanh gốc cây. Bón lần 2 vào cuối mùa thu với lượng bón 0,15kg/gốc kết hợp che tủ gốc. Hàng năm có thể bón thúc cho cây một lần vào vụ mưa tuỳ thuộc vào tuổi cây mà xác định lượng bón thích hợp.

5.3.9 Thu hoạch Sau khi trồng 6-7 năm có thể thu hoạch vỏ cây khi thu hoạch chặt toàn bộ cây, dùng dao khoanh vỏ với chiều dài 0,5m một khoanh, bóc vỏ và đem phơi khô. Khi bóc và phơi không làm dập nát vỏ cây. Cây Bời lời có tuổi càng cao sản lượng vỏ càng lớn và chất lượng vỏ càng tốt

Chủ đề 6: CÂY BỜI LỜI NHỚT

Tên khác: Bời lời đỏ. Tên khoa học: Litsea glutinosa ( Lour) C. B. Rox. Họ: Long não - Lauraceae.

6.1. Mô tả hình thái Là loài cây gỗ nhỡ, cao 25 -30 m, đường kính đạt 40 -60 cm. Thân thẳng, cành nhỏ. Vỏ màu xám, nhiều bì khổng nổi rõ. Cành nhỏ màu nâu nhạt. Lá đơn mọc cách. Lá thuôn dài 12- 13cm, rộng 3-4 cm, mũi nhọn, gốc hình nêm, hai mặt nhẵn, 7-10 đôi gân bên, cuống lá mảnh dài 7 -10 mm. Cụm hoa hình chùy, cành hoa có lông mịn. Hoa màu vàng nhạt. Quả hình cầu, đường kính 10-15 mm. Khi chín quả có màu tím đen, có phủ lớp phấn trắng. Một kg hạt có 2500 -3000 hạt.

6.2. Đặc điểm sinh thái Thường gặp bời lời nhớt trong rừng thứ sinh hoặc rừng phục hồi sau nương rẫy ở những nơi có độ cao từ 1000m trở xuống. Bời lời nhớt thường gặp ở các tỉnh Gia Lai, Kon Tum, Đắc Lắk, Bình Định. Bời lời nhớt thích nghi những vùng có nhiệt độ trung bình hàng năm 19 - 21oC và tổng nhiệt độ năm 7000 - 8000oC. Thời kỳ có nhiệt độ trung bình trên 20oC trong khoảng 7-8 tháng. - Lượng mưa: trung bình 2000mm/năm. - Độ cao so với mặt biển: dưới 1000 m trở xuống. - Đất đai: yêu cầu đất từ trung bình trở lên. Là loại cây ưa ẩm vừa phải và yêu cầu ánh sáng mức trung bình. Bời lời nhớt thích hợp các dạng địa hình cao nguyên dạng đồi và vùng bằng phẳng. Bời lời sống trong rừng thứ sinh hoặc rừng phục hồi sau nương rẫy. Bời lời thường sống hỗn loài với các loài: vạng, re, trám, trâm, ràng ràng... Giai đoạn nhỏ sinh trưởng trung bình. Cây thường xanh quanh năm. Mùa hoa tháng 5-6, mùa quả chín tháng 10-11.

6.3. Công dụng Bời lời nhớt là một loài cây rừng được nhân dân Tây Nguyên lựa chọn gây trồng từ năm 1991 lại đây. Bời lời nhớt là loài cây gỗ sinh trưởng tương đối nhanh, có giá trị nhiều mặt, là một loài cây đa mục đích. Gỗ bời lời có màu vàng, ít bị mối mọt, có thể dùng để đóng đồ. Vỏ bời lời dùng để làm nhang đốt, nguyên liệu keo dán, làm thuốc (Lê Văn Minh, 1996). Bời lời dùng để trồng cây phân tán, trồng rừng phòng hộ.

6.4. Đánh giá rừng trồng Bời lời nhớt được nhân dân tỉnh Gia Lai và Kon Tum trồng từ năm 1991. Trồng xung quanh vườn nhà, trên đất nương rẫy cũ... Gia Lai trồng được 52 ha, Kon Tum trồng 6 ha. Không thống kê được cây trồng phân tán. Hiện nay bời lời nhớt được trồng phân tán khá phổ biến ở các huyện: Mang Giang, Chư Pả, Chư Pông (Gia Lai). Tỉnh Gia Lai và tỉnh Kon Tum đều chọn bời lời để trồng rừng sản xuất. Năm 1993, Xí nghiệp trồng rừng Hòa Bình trồng 50 ha bời lời ở ngoại vi thị xã Pleiku. Nơi trồng là đất feralit nâu đỏ trên bazan, có tầng đất sâu dày, hàm lượng mùn 1-2%, đất trống và trảng cỏ, pH 4,5 - 5,5. Đất được cầy toàn diện, trồng bằng cây con có bầu, 7 tháng tuổi, chiều cao bình quân 27-32 cm. Mật độ trồng 2500 cây/ha. Hai năm đầu trồng kết hợp đậu và lạc. Năm 2000, sinh trưởng bình quân chiều cao 7,5 m; đường kính bình quân 9,5 cm. Cây phân hóa vừa. Hiện tại mật độ còn 1200 -1500 cây/ha. Bời lời trồng phân tán, sinh trưởng nhanh hơn. Có cùng điều kiện khí hậu đất đai 9 tuổi đường kính bình quân đạt 14,5 cm, chiều cao đạt 13,7 m. Bời lời nhớt là một loại cây trồng được nhân dân Gia Lai, Kon Tum trồng nhiều từ những năm 1991-1993, nhưng chưa có những đánh giá đầy đủ và chỉ có những sơ kết kỹ thuật ban đầu tương đối đơn giản.

6.5. Khuyến nghị Với thực tiễn gây trồng bời lời, các kinh nghiệm kỹ thuật được đúc kết với những điểm chủ yếu để áp dụng cho việc trồng rừng bời lời hoặc trồng phân tán. ã Giống: Tháng 10 -11 khi quả chín, thu hái và làm sạch vỏ. Phơi se hạt. Xong ủ vào cát ẩm. Sau 10 -15 ngày hạt nứt nanh cây vào bầu, cần che nhẹ cho cây con, che 40% ánh sáng. ã Tiêu chuẩn cây con có bầu: + Tuổi cây: 6 -7 tháng tuổi. + Cao 25-30 cm. + Đường kính gốc 2-4 mm. Có 6 -8 đôi lá.

Đất trồng bời lời: Trồng trên các dạng lập địa chính: đất đỏ nâu dưới trảng cây bụi, bằng phẳng, tương đối ẩm (có ký hiệu AR4 ĐBa2d1) và đất đỏ nâu dưới trảng cây bụi, cao nguyên bằng phẳng khô nóng (ký hiệu AR4ĐCa3d1) (Trần Văn Con, 2001). Trần Văn Con (2001) đề xuất trồng rừng bời lời theo phương thức hỗn giao, nông lâm kết hợp. Tỷ lệ hỗn giao 60% bời lời và 40% cây ăn quả, cà phê. Hỗn giao theo hàng. Luân kỳ kinh doanh 10 -15 năm. Có thể trồng theo đám, theo hàng. Nhưng cự ly thích hợp giữa cây với cây là 3 m, nếu cự ly hàng cũng 3 m. Để đảm bảo một cây trồng rừng của vùng cần có những tổng kết kỹ thuật đầy đủ và tìm hiểu thị trường cũng như các giá trị sử dụng của chúng, cần thiết những nghiên cứu bổ sung về các mặt một cách đầy đủ hơn. Đây là loài cây dễ trồng, sẵn giống đã có tập quán gây trồng và có kỹ thuật sơ bộ. Cần nghiên cứu các mặt để phát triển gây trồng bời lời, bổ sung vào tập đoàn cây trồng lâm nghiệp, góp phần tăng thu nhập cho bà con nhân dân Tây Nguyên.

6.6 Tài liệu tham khảo 1. Nguyễn Bá Chất, 1994: Trồng bời lời nhớt. Tạp chí Lâm nghiệp, số 7/1994. 2. Lê Văn Minh, 1996: Trồng cây bời lời đỏ. Tạp chí lâm nghiệp, số 4 -5 /1996. 3. Trần Văn Con, 200: Xác định một số cây trồng chính phục vụ trồng rừng sản xuất bắc Tây Nguyên. Báo cáo khoa học. Viện KHLN VN -2001. 4. Tên cây rừng Việt Nam. NXB Nông nghiệp, 2001.

Chủ đề 7: KỸ THUẬT TRỒNG CÂY THỨC ĂN GIA SÚC

7.1. Giá trị dinh dưỡng của cây thức ăn xanh

Các loại cây thức ăn chứa đầy đủ các chất dinh dưỡng như: chất đạm, đường, bột, chất béo. Trong thức ăn thô xanh còn có rất nhiều chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể như các loại a xít amin không thay thế, các loại vitamin, các enzim, các chất khoáng. Clorophin của thức ăn xanh có tác dụng thúc đẩy các quá trình tạo máu của cơ thể. Thức ăn xanh phù hợp với đặc tính tiêu hoá của gia súc ăn cỏ qua việc phân giải trong dạ cỏ.

Thức ăn thô xanh phong phú về thành phần các chất dinh dưỡng và có chứa nhiều nước (60-80%). Cây non thì lượng nước còn cao hơn. Vật chất khô của một số loại cỏ trồng có giá trị dinh dưỡng nói chung tương tự với thức ăn tinh nhưng giá trị sinh học của chúng cao hơn. Các loại lá cây Keo dậu, Gigantea, Flemingia, chất đạm trong vật chất khô khá cao 15-25%. Thông thường thì nhóm cây họ đậu chứa hàm lượng chất đạm và chất khoáng cao hơn một số giống cây hoà thảo. Thuy nhiên nhóm cây hoà thảo luôn cho năng suất cao hơn nhóm cây họ đậu và chiếm ưu thế lớn trong khẩu phần của gia súc ăn cỏ, đóng góp nguồn năng lượng khá cao cung cấp cho gia súc sinh trưởng và sinh sản

7.2. Kỹ thuật trồng một số loại cỏ

7.2.1. Nhóm cỏ Voi (Penniseyum purpureum sp.): P.P. Kingrass, P.P. Selection, P.P. Malagasca Ngoài ra cũn gọi theo một số tờn khỏc như cỏ Napier, Gigante (Costa Rica) hay Mfufu (Châu Phi)

7.2.1.1 Qui trình kỹ thuật trồng trọt cỏ voi Bước 1: chuẩn bị đất, phân bón, thời vụ trồng và yêu cầu giống (cid:31) Tốt nhất ở loại đất thấp cú độ ẩm cao hơn một số cây cỏ trồng khác, có tầng canh tác dày, tơi xốp và hàm lượng mùn cao, pH=6-7 là tốt nhất. (cid:31) Cỏ voi cú thể duy trỡ tuổi thọ của thảm cỏ từ 5-8 năm cho nờn việc chuẩn bị đất trồng cỏ cần được quan tâm.

(cid:31) Cày bừa kỹ, đảo lại 2 lần với độ sõu từ 20-25 cm, làm tơi và san phẳng mặt ruộng (cid:31) Rạch hàng sâu 20-25 cm, rộng khoảng 20 cm theo hướng đông-tõy và hàng cỏch hàng là 50-60 cm là tốt nhất

(cid:31) Phõn bún cho cỏ voi trồng

Loại phân bón cơ Không thâm canh 15-20 Trồng thâm canh 25-30 hoai mục

250-300 150-200 400-500 400-500 300-400 600-800

Phân hữu (tấn/ha/năm) Supe lõn (kg/ha/năm) Sulfat kali (kg/ha/năm) Phõn đạm Urờ (kg/ha/năm) Toàn bộ phân hữu cơ và phân Supe lân + 2/3 phân Sulfat kali được bón lót trong lũng rónh hàng trước khi trồng. 1/3 số lượng Sulfat kali cũn lại được bón kết hợp với phân đạm vào sau lứa cắt mùa mưa. Số lượng phân đạm được chia đều bón thúc sau mỗi lứa cắt (thông thường cỏ voi cho thu hoạch từ 6-8 lứa trong năm) (cid:31) Trồng vào các tháng mùa mưa: từ tháng 4-tháng 9 trong năm tốt nhất là vào thỏng 4,5,6 đầu mùa mưa. (cid:31) Giống cỏ voi trồng bằng hom (thõn cắt). Hom giống yờu cầu là hom bỏnh tẻ với độ dài hom khoảng 50-60 cm bao gồm 3-5 mắt mầm. (cid:31) Lượng giống trồng cho một ha khoảng 3500-4000 kg hom giống

Bước 2: trồng cỏ

(cid:31) Đất sau khi rạch hàng theo qui cỏch và bún lút cỏc loại phõn theo qui định, hom giống được đặt theo lũng rónh tại độ sõu ớt nhất là 15 cm so với bề mặt đất và đầu hom sau đặt kế tiếp vào đuôi của hom trước. (cid:31) Sau đó lấp kớn hom giống bằng một lớp đất dày khoảng 5-6 cm, san phẳng bề mặt rónh trồng và dần lấp đầy rónh khi cõy sinh trưởng.

Kỹ thuật trồng

Độ dài hom : 40-50 cm (3-5 mắt mầm) và cách đặt hom

20-25 cm Chiều sâu rãnh trồng

25 cm Độ rộng rãnh

50-60 cm Hàng cách hàng

Lấp đất dày 5-6 cm

Bước 3: chăm sóc cỏ

Kiểm tra chỗ chết để dặm lại sau trồng 15-20 ngày

40 cm

70 cm

50 cm

(cid:31) Là cây ngày ngắn, sinh trưởng rất khoẻ cỏ voi có khả năng cho năng suất cao hơn vẫn là trồng ngoài ánh sáng trực xạ. (cid:31) Sau khi trồng 10-15 ngày cần kiểm tra tỷ lệ nảy mầm (số mầm nhụ lờn khỏi mặt đất) để kịp thời trồng rặm lại những diện tớch cỏ khụng mọc hoặc bị chết.

(cid:31) Dựng cuốc làm cỏ, phỏ vỏng (trỏnh khụng va chạm vào thõn hom giống đó trồng). (cid:31) Bún thỳc cho cỏ khoảng 50 kg phõn Urờ/ha khi cỏ trồng được 25-30 ngày tuổi.

(cid:31) Trong mựa khụ cỏ voi cần được tưới nước đều đặn như tươi phun 1 tuần/2lần, tưới thấm (rónh) 2 tuần một lần

Bước 4: thu hoạch và sử dụng (cid:31) Thu hoạch lứa đầu thảm cỏ voi tốt nhất là ở giai đoạn 70-80 ngày tuổi (cõy cú thõn cứng, khụng thu cắt non lứa đầu). (cid:31) Cỏc lứa cắt tỏi sinh cần thu hoạch khi thảm cỏ cú độ cao 80-120 cm tuỳ theo mùa khô hoặc mùa mưa.

(cid:31) Thu hoạch lần đầu nờn cắt sỏt mặt đất cho cây sinh trưởng và đẻ nhiều nhỏnh (cid:31) Cỏc lứa cắt tiếp theo ở độ cao cắt so với mặt đất tốt nhất là 5 cm. Dựng mỏy, liềm hoặc dao sắc thu hoạch toàn bộ mầm cỏ trong thảm để đảm bảo sự sinh trưởng đồng đều cho lứa cỏ tỏi sinh. (cid:31) Sau mối lần thu hoạch cần xới xỏo làm sạch cỏ dại và bún thỳc phõn đạm khi cỏ tỏi sinh lỏ mới (sau khi thu hoach 10-15 ngày).

(cid:31) Cỏ được dùng làm thức ăn tươi hay ủ chua cho bũ sữa thịt, trõu, dờ, lợn, cỏ. (cid:31) Cho bò sữa thu cắt sau khi trồng 2-3 thỏng và sau đó khoảng 40-45 ngày thu định kỳ trong các tháng mùa mưa và 50-55 ngày trong các tháng mùa khô. (cid:31) Đối với dờ, cừu, lợn cầ thu cắt sớm hơn và nên băm thành đoạn ngắn 5-7 cm nuụi cỏc loại gia sỳc trờn sẽ nõng cao được tỷ lệ sử dụng.

Không nên thu

(cid:200) Thu hoạch: 70-80 ngày tuổi (cid:200) Lứa tỏi sinh cao 80-120 cm (35-40 ngày) (cid:200) Cắt sạch cả cõy to nhỏ (cid:200) Cắt để gốc 5 cm cắt như trên

7.2.1.2. Các phương thức trồng

(cid:31) Cỏ voi trồng tốt nhất là với phương thức trồng để thu cắt về nuụi gia sỳc tại chuồng. (cid:31) Cỏ voi cú thể trồng xen canh với cỏc giống cỏ họ đậu theo hỡnh thức xen theo băng với keo dậu

(cid:31) Trong điều kiện vựng đồi nỳi cao cú thể trồng cỏ voi theo đường đồng mức. (cid:31) Trồng trong vườn tạp hoặc trồng theo hàng rào, dọc đường đi lại. (cid:31) Trồng xen theo băng trong thảm cỏ với khoảng cỏch 5-7 m một băng, 2-3 m cây họ đậu

7.2.2. Kỹ thuật trồng cỏ Ghi nê

7.2.2.1 Một số giống cỏ ghi nê Nhóm giống cỏ ghinê (P.M. Likoni; P.M. Rivesdable; P.M. TD 58; P.M. Hamill; P.M. Common) cũn gọi là cỏ sả, cỏ tõy Nghệ an

7.2.2.3 . Qui trình kỹ thuật trồng cỏ ghinê Bước 1: chuẩn bị đất, phân bón, thời vụ trồng và yêu cầu giống

(cid:31) Đất trồng cỏ ghinờ tốt nhất ở loại đất mầu mỡ và đất phù sa, ưa đất giầu canxi, oxyt sắt, pH=5.5-6.

(cid:31) Cỏ ghinờ cú thể duy trỡ tuổi thọ của thảm cỏ từ 4-6 năm cho nờn đất trồng cỏ cần được cày sâu bừa kỹ, đảo lại 2 lần với độ sâu từ 20-25 cm, rạch hàng sâu 15-20 cm theo hướng đụng-tõy và hàng cỏch hàng từ 40-60cm.

(cid:31) Nếu gieo trồng bằng hạt cần phải chuẩn bị đất kỹ hơn, cày bừa nhiều lần đảm bảo đất tơi nhỏ và thời gian chuẩn bị đất dài hơn để giảm bớt cỏ dại mọc và rạch hàng gieo hạt với độ sõu 7-10 cm

(cid:31) Phõn bún cho cỏ ghinờ tương tự như trồng cỏ voi. Số lượng phân đạm được chia đều bón thúc sau mỗi lứa cắt (thông thường cỏ ghinê cho thu hoạch từ 5-7 lứa trong năm) Loại phân bón Không thâm canh Trồng thâm canh

15-20 250-300 200-250 350-400 25 350-400 250-300 450-500

Cho trồng cỏ thu chất xanh Phân hữu cơ hoai mục (tấn/ha/năm) Supe lõn (kg/ha/năm) Sulfat kali hoặc Cloruakali (kg/ha/năm) Phõn đạm Urờ (kg/ha/năm) Cho trồng cỏ thu hạt Phân hữu cơ hoai mục (tấn/ha/năm) Supe lõn (kg/ha/năm) Sulfat kali hoặc Cloruakali (kg/ha/năm) Phõn đạm Urờ (kg/ha/năm) 10-15 200-250 100-150 200-250 - - - - (cid:31) Thời vụ gieo trồng có thể trồng vào các tháng mùa mưa: từ tháng 4-tháng 9 trong năm nhưng tốt nhất là vào tháng 4, 5, 6 đầu mùa mưa.

(cid:31) Giống cỏ ghinê có thể sử dụng trồng bằng thân rễ hoặc bằng hạt. Thân rễ yêu cầu là thân nhánh tươi, cỏ bánh tẻ tuổi 75-80 ngày, đánh gốc rũ sạch đất, phần lá, phần thân gốc dài khoảng 30-35cm. Lượng giống trồng cho một ha khoảng 3500-4000 kg hom giống. Nhõn giống bằng hạt yờu cầu hạt cú thời gian ngủ khoảng 3-4 thỏng sau thu hoạch, tốt nhất nờn thu hoạch năm nay dựng cho năm sau. Số lượng hạt yêu cầu 6-8kg/ha.

15 cm

40-50

Bước 2: kỹ thuật trồng Trồng bằng hạt: đất làm sạch, tơi xốp và phẳng mặt, rạch hàng bón phân lót, lấp đất nhẹ, rải hạt đều theo hàng, lấp đất 1-2cm. Hạt gieo xong 2-3 ngày có mưa nhẹ là tốt nhất. o Gieo xạ: Số lượng hạt giống nhiều có thể rải xạ, rồi cào đất nhẹ, cỏch này tốn giống tỷ lệ nảy mầm thấp, cõy con lờn khụng đều nhưng tiết kiệm công lao động.

o Gieo cấy: Làm đất kỹ trờn diện tớch nhỏ, gieo xạ dày, khi cõy con lờn khoảng 25- 30cm thỡ nhổ cấy. Cỏch này tiết kiệm giống đảm bảo mật độ trồng, dễ chăm sóc thu hoạch nhưng tốn công lao động.

Trồng bằng thõn rễ: Mỗi khóm cỏ trồng có từ 3-5 dảnh (trồng bằng thân rễ) hoặc 2-3 cây (trồng bằng cây con ươm từ hạt, khi cây có độ cao 20-30cm), lấp đất phủ trờn cỏ rễ 2-3 cm và nộn chặt gốc. Chỳ ý tuỳ theo loại đất: đất tốt trồng cho thu cắt chất xanh nờn trồng hàng cỏch hàng 50*50 cm, đất xấu trồng khoảng cỏch hàng 40*40 cm. Trồng để thu hạt nờn ỏp dụng trồng theo mật độ thưa (50x60cm). Bước 3: chăm sóc và thu hoạch

(cid:31) Kiểm tra mật độ sống và trồng dặm sau 7-10 ngày, và bún thỳc phõn đạm ở giai đoạn sinh trưởng (15-20 ngày sau khi trồng) sau 30-35 ngày xới phỏ vỏng, dọn cỏ dại.

(cid:31) Thu hoạch: cắt chất xanh lần đầu khi cỏ đẫ có thời gian sinh trưởng 55-60 ngày tuổi, đạt độ cao thảm 60-80cm. Thu cắt tái sinh với chu kỳ 25-35ngày (cao thảm 50-70cm) trong mùa mưa và 50-70ngày (cao thảm35-45ngày) trong mựa khụ. (cid:31) Cắt cỏch gốc 6-8cm. Cỏ trồng một năm thu được 6 lưa/năm, nếu chăm súc tốt cú thể đạt 7 lứa/năm.

(cid:31) Thu hạt: khi đa số bụng trờn ruộng đó cú hạt rụng thỡ bắt đầu thu hoạch cầm nhúm cuống bụng đập nhẹ vào miệng thỳng để hạt chớn rụng (2-3ngày thu một lần). (cid:31) Để thu hạt, cỏ được cắt chất xanh lần cuối khoảng trung tuần tháng 7 và bón thúc 80-100kg phân urê và 40-50kg kali/ha.

7.2.2.4. Các phương thức trồng

(cid:31) Cỏ ghinê trồng với phương thức trồng để thu cắt và chăn thả. Khụng nờn chăn thả gia súc khi thảm cỏ cao dưới 35 cm. Đối với thảm cỏ ghinờ dựng cho chăn thả cần được bón thúc phân đạm và cắt bỏ, làm sạch những thõn lỏ thụ cứng cũn lại sau mỗi lần chăn thả.

(cid:31) Cỏ ghinờ cú thể trồng xen canh với cỏc giống cỏ họ đậu theo hỡnh thức xen theo băng với keo dậu, cỏ Stylo. Vựng đồi nỳi cao cú thể trồng cỏ ghinờ voi theo đường đồng mức để giảm sự xúi mũn đất.

7.2.3. Cỏ Ruzi (Brachiaria ruziziensis) Tên đồng bộ: Brachiaria eminii Tên thông thường: Ruzi grass (Australia), Congo signal grass (Africa), Prostrate (Kenya)

7.2.3.1. Quy trình kỹ thuật trồng trọt Bước 1: Chuẩn bị đất, phân bón, thời vụ trồng và yêu cầu giống

o Đất trồng cỏ Ruzi tốt nhất là đất có độ pH=5.3-6.6 tốt nhất ở loại đất trung bỡnh cú độ ẩm như đất trồng cỏ Ghinê o Chuẩn bị đất trồng nhơ cỏ ghinê, rạch hàng hoặc cuốc hốc sâu 15 cm, rộng khoảng 15-20 cm theo hướng đụng-tõy và hàng cỏch hàng là 50-60cm.

o Gieo trồng bằng hạt như cỏ ghi nê o Cách bún phân cho cỏ Ruzi như cỏ ghi nê

Loại phân bón Phân hữu cơ hoai mục (tấn/ha/năm) Supe lân (kg/ha/năm) Không thâm canh 10-15 200-250 Trồng thâm canh 20-25 250-300

Sulfat kali (kg/ha/năm) Phân đạm Urea(kg/ha/năm) 100-150 300-350 150-200 400-500

o Trồng vào các tháng mùa mưa: từ tháng 4 đến tháng 7 trong năm nhưng tốt nhất là vào tháng 4,5, đầu mùa mưa đẻ đảm bảo tỷ lệ sống cao

o Giống cỏ Ruzi có thể sử dụng trồng bằng thân rễ hoặc bằng hạt. Thân rễ yêu cầu là thân nhánh tươi với độ dài khúm khoảng 30-35 cm bao gồm 3-5 nhỏnh (rảnh)/khúm. o Lượng giống trồng cho một ha khoảng 3500-4000 kg thân bụi giống. Nếu gieo trồng bằng hạt lượng giống yêu cầu là 6-7kg/ha Bước 2: Trồng cỏ

(cid:31) Gieo hạt: (Quy trỡnh chung cho gieo trồng một số giống cỏ) (cid:31) Gieo cấy: Làm đất kỹ trên diện tích nhỏ, gieo xạ dày, khi cây con lên khoảng 25-30cm thì nhổ cấy. Cách này tiết kiệm giống đảm bảo mật độ trồng, dễ chăm sóc thu hoạch nhưng tốn công lao động.

(cid:31) Trồng bằng thân rễ: Mỗi khóm cỏ trồng có từ 3-5 dảnh (trồng bằng thân rễ) hoặc 2-3 cây (trồng bằng cây con ươm từ hạt, khi cây có độ cao 20-30cm), lấp đất phủ trên cỏ rễ 2-3 cm và nén chặt gốc. Chú ý tuỳ theo loại đất: đất tốt trồng cho thu cắt chất xanh nên trồng hàng cách hàng 50*50 cm, đất xấu trồng khoảng cách hàng 40*40 cm. Trồng để thu hạt nên áp dụng trồng theo mật độ thưa (50x60cm). Bước 3: Chăm sóc cỏ (cid:31) Sau khi trồng15-20 ngày cần phải kiểm tra tỷ lệ cây sống để tiến hành trồng, gieo dặm những diện tích cây bị chết. (cid:31) Nếu gieo hạt cần phải chờ đến khi phân biệt rừ cõy cỏ mới nhổ cỏ dại trong hàng và tỉa cõy trồng bổ sung. (cid:31) Thảm cỏ cần được chăm sóc và nhổ cỏ dại 2 lần trước khi cỏ bũ phủ đất. Bón thúc phân đam khi cỏ náy mầm xanh và sau khi làm cỏ dại. Bước 4: Thu hoạch và sử dụng

(cid:31) Lứa đầu thu hoạch khi thảm cỏ trồng được 60 ngày tuổi, nên thu hoạch các lứa cắt tái sinh khi thảm cỏ cao 45-60cm (tuỳ theo trạng thái và khả năng phát dục của cỏ). Khi thu hoạch phần gốc để lại khoảng 10 cm.

(cid:31) Trồng cỏ Ruzi cho chăn thả thỡ 2 lứa đầu tiên phải được thu cắt để đảm bảo độ vững chắc của bộ rễ trong đất, đến lứa thứ 3 mới đưa gia súc vào chăn thả khi thảm cỏ chăn thả có độ cao khoảng 35-40cm là tốt nhất. Thời gian để cho cỏ tái sinh (chu kỳ chăn thả) khoảng 25-35 ngày và thời gian chăn thả liên tục không quá 4 ngày trong thảm cỏ.

7.2.3.2. Các phương thức trồng

(cid:31) Cỏ Ruzi có thể trồng ở vùng đồng bằng, bờ đê, bờ vùng hay đất trung du và miền núi với độ dốc không quá cao (đồng cỏ thu cắt <8o, đồng cỏ chăn thả <15o) cho thu cắt chất xanh ăn tại chuồng.

(cid:31) Cỏ Ruzi sinh trưởng mạnh trong mùa mưa, có khả năng chịu được bóng râm nên có khả năng trồng xen dưới tán cây ăn quả hoạch cây lâm nghiệp, trồng phủ đất chống xói mũn hoặc giữ độ ẩm cho đất.

(cid:31) Cỏ có khả năng chịu dẫm đạp cho nên có thể trồng làm bói chăn thả cho gia súc. (cid:31) Cỏ Ruzi có thể trồng xen thích hợp với cỏ họ đậu

7.2.4. Cỏ Păngôla (Digitaria decumbens)

7.2..4.1. Quy trình kỹ thuật trồng trọt Bước 1: Chuẩn bị đất, phân bón, thời vụ trồng và yêu cầu giống

o Chuẩn bị đất trồng cỏ Păngôla tương tự như các khâu làm đất trồng cỏ Ruzi o Phân bón cho cỏ voi trồng

Toàn bộ phân hữu cơ và phân Supe lân + phân Sulfat kali được bón lótt trong luống rãnh hàng trước khi trồng. Số lượng phân đạm được chia đều bón thúc sau mỗi lứa cắt (thông thường cỏ Păngôla cho thu hoạch 4 lứa trong năm)

Loại phân bón

Phân hữu cơ hoai mục (tấn/ha/năm) Supe lân (kg/ha/năm) Sulfat kali (kg/ha/năm) Phân đạm Urea (kg/ha/năm) Số lượng 10-15 300-400 150-200 250-300

o Thời vụ gieo trồng: Như giống cỏ ghinê o

Chuẩn bị giống: cỏ được trồng bằng thân hom, cỏ giống ở độ tuổi 75-90 ngày được cắt thành hom dài 35-40cm (xén bỏ phần lá ngọn). Lượng giống trồng cho 1 ha khoảng 1,2-1,5 tấn/ha Bước 2: Trồng cỏ

Đất sau khi đó rạch hàng, bún phõn theo quy định, cỏ giống được đặt thành từng khóm áp về phía thành rạch đất tạo góc xiên 35-45o so với lũng rạch. Trồng với mật độ khóm cách khóm 15-20cm (phía gốc dưới và phần ngọn phía trên). Mối khóm có từ 4-6 thân cọng. Dùng cuốc lấp kín đất phủ 2/3 thân hom phía dưới, để hở 1/3 thân hom phía trên mặt đất. Dẫm nhẹ phần đất lấp để tránh cho hom giống bị khô nhưng tránh dẫm quá mạnh dễ làm dập thân giống Bước 3: Chăm sóc cỏ

Sau khi trồng 15-20 ngày cần kiểm tra độ nảy mầm của thân giống và trồng dặm những diện tích bị chết và tiến hành xới phá váng, làm cỏ dại. Thảm cỏ cần được chăm sóc và nhổ cỏ dại 2 lần trước khi cỏ bũ phủ đất. Bón thúc phân đam khi cỏ náy mầm xanh ra lá mới và sau khi làm cỏ dại. Bước 4: Thu hoạch và sử dụng

Thu hoạch lứa đầu khi cỏ trồng được 70-75 ngày cỏ đó phủ kớn đất và mật đọ dày đặc. Các lứa tái sinh cần được thu cắt khi thảm có có độ cao 45-55cm (nếu thu cắt chất xanh) và độ cao 25-30cm cho chăn thả gia súc. Chỉ nên chăn thả gia súc sau khi thảm cỏ đó thu cắt chất xanh được 2 lứa. Khi thu cắt (70-90 ngày) làm cỏ khô cần chú ý đến điều kiện thời tiết thuận lợi để phơi khô cỏ). Độ cao gốc cỏ cũn lại sau khi thu hoạch khoảng 10 cm là thớch hợp cho khả năng mọc tái sinh lại của cỏ.

7.2.4.2. Các phương thức trồng Tương tự như cỏ Ruzi

7.2.5. Quy trình chung gieo một số hạt giống cỏ Ghinê, cỏ Ruzi (Panicum maximum cv., Brachiaria ruzinensis)

Nhõn giống cỏ bằng hạt là biện phỏp kinh tế và thuận lợi nhất để phỏt triển rộng các loại cỏ trồng phục vụ chăn nuôi đại gia súc. Hạt cỏ thường có kích thước nhỏ, nhẹ nên khi gieo cần phải chú ý. Thời vụ gieo tốt nhất là đầu mùa mưa, những nơi có mưa và nước tưới có thể gieo quanh năm. Bước 1. Làm đất

(cid:31) Đất cần làm sạch cỏ dại, cày bừa kỹ, tơi xốp, đủ độ ẩm, độ sõu khoảng 25-30cm. (cid:31) Đất cần làm ngay sau trận mưa đầu tiờn. Rạch hàng rộng 45-50cm, sõu 10-15cm Bước 2. Bón phân (cid:31) Phõn chuồng:15-20 tấn, phõn hoỏ học, phõn urea 300kg, lõn 350kg, kali 200kg, nếu đất chua nờn bún một lượng vôi bột 500kg/ha/năm. (cid:31) Cỏch bún: toàn bộ phõn chuồng, lõn, kali, vụi bún lút theo hàng hoặc rải xạ. Urea bún lút 30kg/ha lỳc cõy con 25-30 ngaỳ, cũn lại chia đều sau mỗi lứa cắt. Bước 3. Xử lý và bảo quản hạt giống

(cid:31) Hạt cỏ thường có thời gian ngủ từ 3-18 thỏng nờn khi gieo cần phải xử lý và bảo quản cẩn thận để hạt cú tỉ lệ nảy mầm cao, ớt sõu bệnh.

(cid:31) Hạt cỏ thu năm nay để gieo năm sau thỡ khụng cần xử lý. Hạt cỏ thu cần gieo ngay thỡ cần phải xử lý: đơn giản nhất là ngâm hạt trong nước nóng 60-70 độ 3-5 phỳt, vớt ra để ráo nước rồi gieo. Bước 4. Cách gieo hạt (cid:31) Thời vụ gieo trồng tốt nhất là đầu mùa mưa, những nơi có mưa quanh năm hay có tưới có thể gieo bất kể thời gian (trừ lúc mưa lớn). (cid:31) Số lượng hạt gieo: Ruzi 6-7kg/ha, cỏ Ghinê 8-10kg/ha, cỏ Andropogon 10-12kg/ha, cỏ stylo 12-15kg/ha. Cỏch gieo hạt:

(cid:31) Gieo theo hàng: đất san phẳng mặt, rạch hàng, bún phõn lút, lấp một lớp đất mỏng mịn, hạt cỏ rải đều theo hàng, lấp một lớp đất mỏng 1-2cm. Hạt gieo xong 2-3 ngày mưa nhẹ là tốt nhất. Có thể trộn thờm tro bếp gieo cho dễ vừa trỏnh kiến, mối tha hạt. (cid:31) Gieo xạ: Nếu số lượng giống nhiều có thể rải xạ hạt giống. Tuy nhiên cách này tốn giống, tỷ lệ mọc mầm thấp, cây con lên không đều nhưng tốn ít công.

(cid:31) Gieo cấy: Làm kỹ đất trờn diện tớch nhỏ, gieo xạ hạt dày khi cõy con mọc được khoảng 20-25cm thỡ nhổ cấy, mật độ 0,5x0,25m. Cách này tốn công nhưng tiết kiệm giống, đảm bảo mật độ trồng, dễ chăm súc. Bước 5. Chăm súc và thu hoạch

(cid:31) Cõy con được 25-30 ngày xới nhẹ quanh gốc dọn cỏ dại, bón thúc urea lần 1 với lượng 30 kg/ha. Dặm chỗ dày sang chỗ thưa. Cây được khoảng 50-60 ngày cắt lứa đầu, cắt cỏch gốc 8-10cm, cỏc lứa sau cắt khoảng 40 ngày. Dọn cỏ dại sau mỗi lứa cắt. Nếu cú sõu bệnh phun thuốc kịp thời (rất ớt khi).

(cid:31) Thu hoạch: Nếu gieo sớm cú thể thu được 4-5 lứa/năm tuỳ theo giống và mựa vụ. Năng suất bỡnh quõn cho cỏc giống gieo hạt đạt 60-70 tấn/ha. Nếu có tưới trong mùa khô năng suất cú thể đạt được 100-150 tấn/ha.

7.2.6. Cỏ Stylo (Stylosanthes)

7.2.6.1. Quy trình kỹ thuật trồng trọt

Bước 1: Chuẩn bị đất, pân bón, thời vụ trồng và yêu cầu giống

o Chuẩn bị đất trồng cỏ Stylo cần chọn đất có độ dốc <30o và tầng canh tác đất sâu trên 20 cm. Đất tơi xốp, dọn sạch cỏ dại. Cày bừa 2 lượt. Nếu gieo hạt rạch hàng sâu 10 cm, rộng khoảng 15 cm theo hướng Đông - Tây và hàng cách hàng là 50-60cm. Nếu gieo trồng bằng cành rạch hàng sâu 15-18 cm trồng theo khóm như trồng cỏ Păngôla

o Phân bóna cho cỏ voi trồng Vôi được bón rải tràn lan khi bừa lần cuối. Toàn bộ phân hữu cơ và phân Supe lân + phân Sulfat kali được bón lót trong lũng rónh hàng trước khi trồng. Số lượng phân đạm được bón thúc khi cây con có độ cao 5-10cm Loại phân bón

Số lượng 10-15 300-350 100-150 50 1.5 1.0 Phân hữu cơ hoai mục (tấn/ha/năm) Supe lân (kg/ha/năm) Sulfat kali (kg/ha/năm) Phân đạm Urờ (kg/ha/năm) pH<5: bón vôi, tấn/ha pH=5-5.5: bón vôi, tấn/ha o Thời vụ gieo trồng: có thể trồng vào các tháng mùa mưa: từ tháng 4-tháng 7 trong năm nhưng tốt nhất là vào tháng 3- 5 đầu mùa mưa

o Lượng giống Stylo gieo 4-6 kg/ha. Hom thân giống 2.5-3 tấn/ha Bước 2: trồng cỏ

Gieo hat: (Quy trỡnh chung cho gieo trồng một số giống cỏ). Khi gieo hạt cần lưu ý khõu sử lý hạt giống: Hạt Stylo cú thể sử lý bằng nước nóng 70-80oC ngâm trong thời gian là 3 phút, vớt hạt rồi ủ hạt đến khi hạt nứt nanh rồi đem ra trồng khi thời tiết thuân lợi (đủ độ ẩm và trời râm mát)

Gieo cấy: (Quy trỡnh chung cho gieo trồng một số giống cỏ) Trồng bằng thõn hom: vào tháng 7-8 ở những ruộng cỏ tốt, sạch cỏ dại và không bị sâu bệnh, cắt cành bánh tẻ dài 25-30 cm đem trồng vào những nơi đất đủ ẩm và có điều kiện tưới nước. Ký thuật như trồng cỏ Păngola Bước 3: Chăm sóc cỏ (cid:31) Sau khi trồng 15-20 ngày cần kiểm tra độ nảy mầm của thân giống và trồng dặm những diện tích bị chết và tiến hành xới phá váng, làm cỏ dại. (cid:31) Thảm cỏ cần được chăm sóc và nhổ cỏ dại 2-3 lần từ sau khi gieo trồng đến khi cây sinh trưởng khép tán. (cid:31) Bón thúc phân đạm khi cây con mọc cao 5-10 cm là thời gian cây chưa có khả năng cố định đạm thông qua hệ vi khuẩn nốt sần cộng sinh Bước 4: Thu hoạch và sử dụng (cid:31) Thu hoạch lứa đầu khi cỏ trồng được 3-4 tháng khi thảm cỏ đó phủ kớn đất và cao thảm 50-70cm. (cid:31) Các lứa tái sinh cần được thu cắt khi thảm cỏ được 60-80 ngày tuổi và có độ cao 45-

55cm (nếu thu cắt chất xanh) và độ cao 35-40cm cho chăn thả gia súc. (cid:31) Chỉ nên chăn thả gia súc sau khi thảm cỏ đó thu cắt chất xanh được 2 lứa. (cid:31) Độ cao gốc cỏ cũn lại sau khi thu hoạch khoảng 20-25 cm là thớch hợp cho khả năng mọc tái sinh lại của cỏ.

(cid:31) Cỏ Stylo có thể cho ăn tươi hoặc phơi, sấy khô nghiền làm bột cỏ. Nên sử dụng cỏ Stylo làm thức ăn bổ sung cho gia súc và tỷ lệ sử dụng tốt nhất là 25-30% trong tổng số vật chất khô trong khối lượng thức ăn thô xanh gia súc ăn trong một ngày.

(cid:31) Cỏ Stylo có thể chăn thả luân phiên trâu, bũ, dờ, cừu, nhưng khả năng chịu dẫm đạp kém hơn cỏ Păngola và cỏ Ghinê nên chu kỳ chăn thả tiếp theo cần kéo dài thời gian hơn so với các giống cỏ hoà thảo

7.2.6.2. Các phương thức trồng

(cid:31) Khả năng xen canh: cỏ Stylo co thể xen canh với rất nhiều loại cỏ hoà thảo như xen với Păngola, Ghinê để làm đồng cỏ chăn thả. (cid:31) Xen với cỏ Voi và cỏc cỏ khác theo băng để thu cắt chất xanh tăng chất lượng thức ăn. (cid:31) Cỏ Stylo trồng dưới tàn cây công nghiệp dài ngày như chè, cà phê, cao su làm thức ăn gia súc, phủ đất giữ ẩm và chống xói mũn

7.2.7. Cây keo dậu (Leucaena leucocephala) Đây là một trong những cõy đậu thõn gỗ dựng ngọn lỏ làm thức ăn gia sỳc, gia cầm rất cú giỏ trị.

Năng suất: 48-55 tấn/ha, chịu đất chua pH>4,5 VCK: 23-25%, Pr: 21-25%; Không bị rệp phá hại

7.2.7.1 Qui trình kỹ thuật trồng trọt cây keo dậu

Bước 1: chuẩn bị đất, phân bón, thời vụ trồng và yêu cầu giống

(cid:31) Chọn đất thoát nước, ít chua (pH=5,5-7) Làm đất: cày bừa và làm đất bỡnh thường như các loại cỏ hoà thảo và cỏ họ đậu. Cuốc hốc, rạch hàng, cỏch nhau 70-80cm và cõy cỏch cõy 15-20 cm. (cid:31) Trường hợp trồng theo đồng mức thỡ nờn trồng 2-3 hàng so le nhau theo đường đồng mức đó thiết kế trước và hàng cỏch hàng 50-60cm.

(cid:31) Phân bón cho 1 ha keo dậu là: phân hữu cơ bón theo hàng 10 tấn/ha, phân lân 300kg/ha, kali clorua 150kg/ha. Toàn bộ phân hữu cơ, phân lân và kali bón trước khi bừa lần cuối và hàng năm xả đất xung quanh gốc bún 1 lần vào vụ xuõn. (cid:31) Thời vụ tốt nhất là thỏng 4 hàng năm. Cú thể gieo vào thỏng 3

25-30 cm

Gieo trong vườn ươm khi cây con 25-30 cm đánh ra trồng là tốt nhất

(cid:31) Hạt giống tiờu chuẩn cho 1 ha là 20kg. Hạt cần được xử lý trước khi gieo theo các bước sau:

o Làm ướt hạt bằng nước ló. o Đổ nước sôi 90-1000C với lượng nước gấp 2 lần hạt. Giữ cho nhiệt độ ổn định ở 70-750C (núng rỏt tay) trong 4 đến 5 phỳt.

o Gạn hết nước, đổ thêm nước ló ngập hạt, ngõm tiếp 6-10 giờ. Sau đó gạn nước, để hạt thật rỏo, đem gieo, nếu hạt cũn ướt quá trộn thêm đất bột hoặc

tro để gieo cho dễ. Nếu đất khụ thời tiết khụng thuận, sau khi xử lý hạt bằng nước nóng 4-5 phút đổ ra phơi khô ngay và đem bảo quản nơi khô ráo. Khi thời tiết thuận lợi đem gieo khụng cần xử lý lại nữa.

o Hạt đó xử lý khụng được để qua một thỏng. o Trường hợp trồng hàng rào có thể giâm hạt (2 hạt) vào bầu. Cõy con cao đến 30-40cm đem đi trồng như các loại cây gỗ. Mật độ cây tuỳ yêu cầu, thường cách nhau 50cm. Bước 2: trồng cỏ (cid:31) Gieo hạt: hạt đó xử lý đem gieo theo hàng đó rạch sõu 7-10cm, lấp sõu 4-5cm (khụng quỏ sõu). (cid:31) Với lượng hạt 20kg hạt khô/ha, tỷ lệ nảy mầm 75%, trung bỡnh 1m dài theo hàng

gieo 20 hạt để khi cõy 4 thỏng tuổi cú 10 cõy/m. (cid:31) Nếu trồng bằng cõy con thỡ cõy cỏch cõy là 10cm. Bước 3: chăm súc cỏ

(cid:31) Sau khi gieo hạt 7-10 ngày cõy mọc đều. Nếu cõy bị chết cần gieo dặm. (cid:31) Sau khi cõy mọc 15 ngày cần làm cỏ đợt đầu. (cid:31) Xới đất giữa hàng, nhổ cỏ trong hàng 20-30 ngày sau lần làm cỏ đợt đầu, lần làm cỏ thứ 2 (chủ yếu xới cỏ giữa 2 hàng) khụng cần thật hết cỏ, chỉ cần ức chế cỏ dại, xới đất tạo điều kiện cho keo dậu sinh trưởng. (cid:31) Nếu ruộng bị ỳng cần tháo kiệt nước. Cây con không sống được ở đất bóo hoà nước. (cid:31) Sau 2 thỏng cõy con mọc khoẻ, nếu cũn cỏ dại nhiều cần xới cỏ tiếp tạo điều kiện cho keo dậu lấn ỏt cỏ dại.

Chỳ ý: Keo dậu mọc chậm ở thời kỳ đầu, nên tốt nhất là gieo ở vườn ươm hoặc trong bầu, khi cõy lờn cao 25-30cm đánh ra trồng. Giai đoạn đầu cần chỳ ý làm cỏ và thỏo kiệt nước để cây sinh trưởng nhanh lấn át được cỏ dại. Bước 4: thu hoạch cỏ (cid:31) Khi cây cao 1,5-1,6m cú thể thu hoạch lứa đầu. Thông thường để đạt độ cao này

thường mất 4-5 thỏng tuỳ đất. (cid:31) Khi thu hoạch để chừa gốc 70cm. (cid:31) Cỏc lứa tiếp sau 40-45 ngày (nhành tỏi sinh 60-70cm). Lứa sau cắt chừa lại cành mới tỏi sinh 5cm.

(cid:31) Một năm keo dậu cắt được 4-5 lứa từ tháng 5 đến tháng 12. Keo dậu thường bị rệp gây hại nặng kéo dài từ tháng 3 đến tháng 5, thường thỡ khụng cần phun thuốc vỡ rệp phỏ liờn tục, phun thuốc khụng đạt hiệu quả kinh tế. Tuy nhiên khi mưa rào rệp chết, cây tiếp tục sinh trưởng rất mạnh.

(cid:31) Thường chu kỳ thu hoạch là 5-6 năm mới phải trồng lại. (cid:31) Từ năm thứ 2 trở đi chỉ cần làm cỏ bún phõn 1 lần vào vụ xuõn. (cid:31) Cho trõu, bũ, dờ, thỏ ăn tươi bằng cắt về hay thả trên những bói chăn trồng cõy keo dậu. Cú thể cho trõu, bũ, dờ ăn 35-40% trong khẩu phần

L2=5 cm

Ngọn lá keo dậu được cắt 50 cm từ mặt đất trở lên, lần cắt sau cao hơn lần trước 5-10cm.

L1=50 cm

1.5-1.6 m

Phơi khô, dự trữ làm thức ăn mùa khô

7.2.7.2.Các phương thức trồng cây keo dậu

60 cm

Gieo thành băng với cỏ Voi

Trồng thuần, thành băng để thu cắt

Trồng xen với cỏ

7.2.8. Trichantera Gigantea (Chè khổng lồ)

(cid:31) Chè khổng lồ là cây ưa ẩm, chịu được bóng dâm vừa. Cây có tốc độ sinh trưởng vừa

trong năm, tuy nhiên gặp sương muối cây bị táp và lá sinh trưởng kém. (cid:31) Chè khổng lồ rất nhạy cảm với phân đạm. Khi thiếu đạm, lá ngả màu vàng (cid:31) Chè khổng lồ chịu được cắt liên tục nhiều lần trong năm. Khả năng hình thành nhánh non tốt. Một năm thu cắt được 4-5 lần với lượng chất xanh 70-80 tấn

Chè khổng lồ có thể trồng xen dưới tán cây chuối, cây mía, cây mít, cây thưa bóng khác

• Tại các đốt có thể tự ra rễ rủ

xuống để hút nước và tạo ra cây mới

(cid:202) Độ dài thân hom : 25-30 cm it nhất có 2-3 đốt (cid:202) Vùi 1-2 đốt xuống dýới mặt đất để tạo rễ (cid:202) Một đốt trên sát mặt đất để nảy mầm

7.2.8.1 Kỹ thuật gieo trồng và chăm sóc

(cid:31) Chè khổng lồ được nhiều nơi sử dụng như là cây thức ăn cho lợn, dê, thỏ.... trồng trên đất vườn quanh nhà. Cũng có thể trồng tập trung 4-5 cây/ 1m2. Cây con được tạo ra từ đoạn ngọn, thân non hay thân già dài 20cm và ít nhất có 2 cặp là thật hay 2 đốt để khi trồng 1 đốt sẽ được vùi xuống dưới mặt đất, đốt này sẽ là nơi ra rễ. Còn 1 đốt sẽ nằm trên mặt đất, đốt này sẽ là nơi ra lá mới

(cid:31) Đất ươm cây giống cần ẩm, râm mát. Sau khi râm cành hay ngọn 15-20 ngày, mầm non xuất hiện và khi mầm mới có 2 cặp lá thật có thể đem trồng trên ruộng. Tuy nhiên có thể trồng sớm hay muộn tuỳ thuộc vào thời tiết lúc trồng. Tốt nhất nên ươm cây con vào cuối tháng riêng và trồng ra ruộng vào tháng 3, cũng có thể ươm cây con vào tháng 8 và trồng vào tháng 9 để có thể thu hoạch lứa đầu vào tháng 12 hay tháng 1, là lúc thường thiếu thức ăn xanh

Sau 6 tháng

(cid:31) Bình thường sau 120 ngày có thể thu hoạch lứa đầu ở độ cao cách mặt đất 60cm và 90-100 ngày cho các lứa tái sinh. Khi cắt nên chừa lại 3-4 cm trên đoạn tái sinh (cid:31) Sau mỗi lần cắt nên làm sạch cỏ và bón 80-100kg urê/ 1ha và nên bón cho cây một lượng phân hữu cơ vào đầu mùa xuân hàng năm.

7.2.9. Cây đậu Sưn Tây (Flemingia macrophilla) Còn có tên là cây đậu Công, là cây có nguồn gốc châu á, được nhập vào nước ta từ Phillipines năm 1997.

12 tháng sau khi trồng

Cao thảm 1.4- 1 8 m

Là loại cây bụi thân gỗ, họ đậu có rễ ăn sâu, cây có thể mọc cao 3-3,5m. Cây Flemingia là cây lâu năm, có khả năng tái sinh chồi rất tốt, có khả năng chịu được hạn, nhưng kém chịu với úng ngập lâu dài. Cây tái sinh nhanh, cho năng suất chất xanh cao: 45-60tấn/ha/năm, đặc biệt cây có thể sinh trưởng tốt vào mùa khô. Tỷ lệ vật chất khô của ngọn lá là 25-28%, protein thô từ 16-17% trong vật chất khô, cho nên cây này có tác dụng làm nguồn thức ăn thô xanh cho gia súc nhai lại có giá trị. Ngoài ra cây còn có tác dụng cải tạo, nâng độ phì cho đất, thân cây còn làm nguồn chất đốt.

Là cây họ đậu, rễ có nhiều nốt sần có khả năng cố định đạm

Là cây tái sinh khoẻ, chịu được lửa đốt, hàng năm để lại một lượng lá rất lớn phủ trên mặt đất

Cuối năm đốn sát mặt đất, thân cây làm củi đun

7.2.9.1 Chuẩn bị đất trồng:

Đất trồng cây đậu cần được cày bừa kỹ như trồng ngô hay lạc, rạch hàng cách hàng 50 cm, hố cách hố 15-20 cm.

7.2.9.2 Phân bón:

Để giúp cho cây có sứa sinh trưởng tốt, nên bón lót phân chuồng với mức 6-10 tấn/ha, phân lân 200 kg/ha và phân Kali 100 kg/ha.

7.2.9.3 Xử lý hạt:

Hạt đậu Flemingia nhỏ được bọc trong lớp vỏ cứng, dày nên khó nảy mầm tự nhiên, để thúc đẩy sự nảy mầm hạt nên được xử lý trước khi gieo trồng. Có các cách sử lý hạt như sau:

(cid:31) Sử lý bằng nước nóng: Ngâm hạt trong nước nong 80-85oC trong vong 15 phút sau đó đổ ra rửa sạch bằng nước lã. Trà hạt nhẹ bằng lá tre trong và phút rồi đem ủ hạt vào túi vải hoặc rổ giá. Trong thời gian ủ hạt hàng ngày cần rửa hạt bằng nước lã 1-2 lần/ngày. Sau 5-7 ngày hạt nảy mầm được khoảng 30% thì mang gieo

7.2.9.4 Gieo ươm:

Nếu đất gieo trồng trong điều kiện khô hạn kéo dài thi nên gieo hạt đã sử lý ở trong vườn ươm để tưới hàng ngày. Khi cây con mọc 15-20 cm, gặp thời tiết thuận lợi (trời mưa, đất ẩm, mát) thì mới đánh đi trồng. Những nơi có điều kiện thì ươm hạt trong bầu rồi mang đi trồng thì tỷ lệ sống rất cao. Nên ươm hạt vào đầu vụ xuân để khi có mưa xuân thì đem trồng.

7.2.9.5 Gieo hạt:

Hạt được xử lý xong đem gieo trực tiếp vào hố đã bón phân và làm đất nhỏ, dùng tay hoặc cuốc phủ một lớp đất nhỏ, mỏng, giống như gieo đậu. Mật độ gieo đối với trồng xen canh là 5-6kg/ha (4-5 hạt/hố). Trồng làm hàng cây chống xói mòn đất thì gieo dầy hơn (6-8 hạt/hố)

7.2.9.6 Trồng cây con:

Cây con từ luông ươm được đánh đi trồng với khoảng cách các hố là 15-20cm., mỗi hố trồng 2 cây. Sau khi gieo trồng xong nếu đất quá khô, có điều kiện nên tưới cho cây để đảm bảo tỷ lệ sống cao

7.2.9.7 Trồng cành giâm:

Hàng năm cây cần được đốn đau vào cuối mùa đông đầu mùa xuân (khi có mưa xuân là tốt nhất). Khi đốn cây chọn những cành cây mập, bánh tẻ, chứa nhiều mắt ngủ, chặt thành những đoạn hom dài 20-25 cm đem trồng thẳng vào hốc đất hoặc hàng đất đã chuẩn bị sẵn. Nếu thời tiết không thích hợp thì nên giâm cành vào các luống đất gần nguồn nước cho cành giâm ra rễ, mọc chồi và khi thời tiết thuận lợi thì đánh ra trồng. Mật độ giống như trồng cây ươm.

7.2.9.8 Chăm sóc:

Giai đoạn đầu khi cây con còn rất nhỏ bé, yếu, cỏ dại có thể lấn át làm cho cây không lên được cho nên cần phân biệt cây con và nhổ cỏ dại xung quanh cho kịp thời. Khi cây con cao 10-15 cm thì nên vun gốc và sới xáo xung quanh gốc cây.

7.2.9.9 Thu hoạch:

(cid:31) Thu cắt chất xanh: Khi thân cây cao 0.8-1m thì cắt nọn lá làm thức ăn cho trâu bò, dê, cá. Cắt chừa gốc 30-40 cm để cây tạo tán. Khi tán mọc cao lên 50 cm (sau lần cắt trước 10-12 tuần) cắt tiếp lứa sau nhưng điểm cắt sau cao hơn điểm cắt trước 3- 5 cm. Thân lá là thức ăn cho gia súc, làm phân xanh hoặc tủ gốc cây lâu năm để tạo mùn.

(cid:31) Thu hạt: Nếu muốn lấy hạt để nhân giống thì chỉ cắt lứa đầu rồi để cây ra hoa kết hạt. Quả thường chín vào tháng 10-12. Khi chùm quả chín vỏ quả chuyển thành mầu nâu nhạt thì hái về phơi kỹ, đập vỏ cho hạt tung ra khỏi vỏ. Hạt giống cần được làm sạch sẽ, phơi khô, bảo quản trong túi nilon, trong thùng có lắp đậy cẩn thận.

(cid:31) Đốn cây: Hàng năm sau khi thu hạt giống hoặc chất xanh vào cuối vụ tháng 12, tháng 1, cần chặt cây cách mặt đất 5-10 cm để cây tái sinh chồi mạnh. Cây chặt xong được phơi khô ngay trên ruộng để tận dụng lượng lá rụng làm mùn cho đất và sử dụng cành cây khô làm củi đun. Cây sau khi chặt 20-25 ngày, mầm cây mọc tua tủa, rất khoẻ và tiếp tục cho chu kỳ sản xuất năm sau. Tuỳ mục đích sản xuất mà có thể duy trì cây lưu niên hoặc luân canh, xen canh trên đất trồng. Cây có thể tồn tại trong vòng 7-12 năm mà không cần phải trồng lại.

Chuyên đề 8: KỸ THUẬT TRỒNG MỘT SỐ LOẠI CÂY ĂN QUẢ

8.1 Kế hoạch bài giảng

8.1.1 Đặc điểm sinh trưởng và yêu cầu điều kiện trồng của cây bưởi, cam, nhãn và xoài Mục đích 1. Học viên hiểu rõ đặc điểm thực vật và các giai đoạn sinh trưởng, phát triển của các loại cây ăn quả cần trồng 2. Hiểu rõ một số đặc điểm sinh trưởng phát triển của cây ăn quả và có thể nhận biết một số giống cây ăn quả chất lượng cao dựa vào đặc điểm hình thái của giống Thời gian: 90 phút Vật liệu: Các loại mẫu cây ăn quả chất lượng cao đang trồng phổ biến ở ViệtNam KẾ HOẠCH BÀI GIẢNG

Nội dung

Phương pháp

Thời gian (Phút)

Trình bày

15 – 20 30 40 20 10

Chia nhóm thảo luận: Tổng hợp, trình bày Trình bày và đặt câu hỏi mở Thực hành trong lớp Kỹ năng tóm tắt

HDV giới thiệu nội dung, mục đích của bài tập huấn Phần 1: Giới thiệu các thời kỳ sinh trưởng & phát triển của cây ăn quả. Các nhóm trình bày kết quả thảo luận và HDV tổng kết các ý kiến thảo luận Phần 2: Đặc điểm sinh trưởng, phát triển của cây ăn quả: Thời kỳ kiến thiết cơ bản Thời kỳ cây ăn quả cho thu hoạch Phần 3: Quan sát các mẫu giống cây ăn quả + Quan sát, phân biệt giống Phần 4: Tổng kết bài học HDV tổng kết bài, đặt các câu hỏi mở cho HV NỘI DUNG BÀI GIẢNG 1. Thời gian sinh trưởng của cây ăn quả Mục đích: Cung cấp cho HV khái niệm về thời gian sinh trưởng (các giai đoạn sinh trưởng của cây ăn quả) để HV nắm được các chu kỳ sinh trưởng của cây ăn quả. a) Thời kỳ xây dựng cơ bản: 3 năm đầu. b) Thời kỳ thu hoạch quả: Giai đoạn trưởng thành c) Thời kỳ thu hái bảo quản: Phương pháp bảo quản và thị trường

8.1.2 : Kỹ thuật nhân giống cây ăn quả Mục đích: - Học viên nắm vững và thành thạo kỹ thuật nhân giống vô tính bằng phương pháp chiết và ghép. - Hiểu rõ các yêu cầu kỹ thuật cơ bản về các kỹ năng thực hành nhân giống - Hiểu mục đích và yêu cầu kỹ thuật chăm sóc từng giai đoạn của cây ăn quả khi nhân giống. Thời gian: 180 phút Vật liệu: Dụng cụ trồng cây ăn quả, một số mẫu cây giống trồng thực hành KẾ HOẠCH BÀI GIẢNG

Nội dung

Phương pháp

Thời gian

(Phút)

Trình bày

Chia nhóm thảo luận: Tổng hợp, trình bày Chia nhóm thảo luận Trình bày và đặt câu hỏi mở Tổng hợp, trình bày Chia nhóm thảo luận Trình bày, tóm tắt Trình diễn kỹ thuật Chia nhóm thực hành. Trình bày, tóm tắt

40 – 50 30 - 40 80 40 30 50 – 60 20 - 30 120 30 - 40

HDV giới thiệu nội dung, mục đích của bài thực hành nhân giống cây ăn quả Phần 1: Dụng cụ nhân giống - Bao gồm các chủng loại dụng cụ chuyên dụng: Dao, dây ghép, ni lông, đá mài dao... Phần 2: Vật liệu thực hành phục vụ nhân giống: Cây chiết, gốc ghép, mắt ghép các chủng loại cây cần nhân giống và áp dụng HDV tập hợp ý kiến và thảo luận Phần 3: Xem băng hình kỹ năng cơ bản nhân giống cây ăn quả HDV tập hợp ý kiến và thảo luận Phần 4: Thực hành kỹ thuật chiết ghép. - Hướng dẫn cụ thể các phương pháp nhân giống: Chiết, ghép... Phần 5: Tổng kết bài học HDV tổng kết bài và đặt các câu hỏi mở cho HV

8.2 Kỹ thuật nhân giống cây ăn quả

8.2.1 Kỹ thuật chiết

- Chiết cành là một phương pháp nhân giống vô tính, sử dụng các biện pháp kỹ thuật để tăng nhanh số lượng cây giống và đảm bảo duy trì những đặc tính quý của giống nhằm cung cấp cho sản xuất nhiều giống có chất lượng cao.

- Hay nói đơn giản hơn: Chiết cành là cách nhân giống tách một cành từ cây mẹ để tạo ra một cây con có đặc tính hoàn toàn giống cây mẹ.

8.2.1.1 Mục đích

- Thực hành chiết Cây ăn quả, Hoa-cây cảnh hay một số cây trồng khác nhằm giúp cho Học viên nắm vững và thành thạo kỹ thuật nhân giống bằng phương pháp chiết.

8.2.1.2 Kỹ thuật chọn cành chiết

- Cần phải nắm được đặc tính cây mẹ năng suất cao và ổn định nhiều năm đồng thời có chất lượng tốt và không sâu bệnh. - Cành của cây mẹ dùng để chiết ra cây con phải là cành khoẻ, sung sức, không sâu bệnh. - Cành tốt nhất là cành ở lưng chừng tán của cây mẹ, có chạc cành và có đường kính gốc cành từ 1 - 1,5 cm.

8.2.1.3 Chọn cành để chiết cần lưu ý:

+ Vị trí trên cây:

VẬT LIỆU DÙNG ĐỂ THỰC HÀNH: * Cây ăn quả: Ví dụ các loại: Xoài, nhãn, vải, ổi, bưởi, doi, hồng xiêm...đều có thể nhân giống theo phương pháp chiết * Hoa cây cảnh: Cô tòng, ngọc lan, hoa hồng, quất cảnh, sanh, si, đa, lộc vừng.... 8.2.1.4 Dụng cụ chiết cành: Dao, kéo, kìm, cưa.... - Kéo để cắt tỉa cành, cắt cành - Kìm tiện vỏ khi khó bóc - Cưa cắt cành khi hạ cành chiết, và dùng cắt cây khi ghép cải tạo. - Đá để mài dao: Đá giáp (đá phá khi bị sứt dao) Đá màu (mài lấy độ sắc)

- Sọt, rổ để đựng vật liệu chiết cành.

- Vật liệu làm bầu: Hình 2: Dụng cụ chiết cành + Đất tơi xốp, phân hoai mục, bùn ao, rơm + Sau khi có nguyên liệu thích hợp trộn nước với độ ẩm 75 - 80% (dùng tay nắm bầu đất nước ngấm ra kẽ tay vừa phải là được) - Túi Polyetylen màu trắng, kích thước 20 x 25 cm; 25 x 30 cm - Dây buộc bằng lạt giang, dây đay, dây nilông...cắt dài 20 - 25 cm - Chuẩn bị nhà giâm, nền giâm: (tuỳ theo điều kiện và quy mô nhân giống mà chuẩn bị nền giâm, nhà giâm cho phù hợp).

8.2.1.5 Thời vụ chiết

Tuy nhiên trường hợp đặc biệt có thể chiết vào mùa đông. Ví dụ: Cây hoa ngọc lan chiết đúng vào tiết đông chí hoặc

- Thông thường chiết vào 2 thời vụ chính: (Một số tỉnh miền Trung và miền nam có thay đổi theo mùa): Mùa xuân từ tháng 2 – 4 ; Mùa thu từ tháng 8 - 10 - - Cây hoa sứ chiết vào mùa hè nắng nóng. 8.2.1.6 Cách làm bầu đất - Đất bó bầu là một giá thể kích thích sự ra dễ của cành chiết, do đó cần phải chuẩn bị nguyên liệu để chủ động (có nhiều giá thể có thể làm nguyên liệu tuỳ từng loại cây). + Đất trộn với phân chuồng hoai mục theo tỷ lệ 1 : 1 hoặc (1,5 - 2) + Đất trộn với tóc, lông lợn + Đất trộn với bèo mục (rơm, rạ, mục) + Bùn ao phơi khô đập nhỏ + rơm... + Bìa cát tông xé vụn (ví dụ chiết cây bàng các chiến sĩ hải đảo dùng) 8.2.1.7. Khoanh vỏ + Vị trí khoanh vỏ cách chạc cành 10 - 15cm. Độ dài phần khoanh vỏ từ 1,5 - 2,0 lần đường kính của cành (2-3cm)

Hình 4: Vị trí khoanh vỏ để bó bầu - Bóc vỏ bỏ hết lớp vỏ khoanh, cạo sạch nhớt của phần gỗ của cành chiết (cạo lớp tượng tầng). Nguyên tắc khoanh vỏ phải cắt đứt các mạch dẫn (tượng tầng) * Thao tác khoanh và tách vỏ Tay trái cầm cành tay phải cầm dao (dao sắc ngọt) khoanh tròn 2 vòng theo chiều dài đã xác định cho cành đó. Lưu ý không cắt sâu vào phần gỗ cành chiết. - Khi tách vỏ có các khả năng xảy ra: + Vỏ cành chiết dễ bóc thì có thể lau hoặc cạo tượng tầng dễ ràng + Vỏ của cành chiết khó bóc thì dùng kìm (hoặc dao) để tách lớp vỏ đi và cạo lớp tượng tầng. + Cấu trúc lõi hình then (bánh răng) phải dùng mũi dao để cạo. - Tóm lại: Thao tác khoanh vỏ rất quan trọng, nếu thực hiện không đúng sẽ làm cho cành chiết bị chết (nếu khoanh quá dài hoặc sâu vào phần gỗ sẽ làm đứt các mạch dẫn ảnh hưởng đến việc dẫn nước và dinh dưỡng từ rễ lên cành). 8.2.1.8. Bó bầu Sau khi khoanh vỏ tiến hành bó bầu hoặc có thể phơi nắng 5-7 ngày tuỳ từng loại cây trồng Ví dụ: Hồng xiêm, nhãn... + Dùng vật liệu bó bầu đã chuẩn bị có độ ẩm 75 - 80% (độ ẩm vừa phải, không khô cũng không ướt) để bó vào phần gốc cành đã khoanh vỏ. Phía ngoài bầu bó bọc bằng giấy PE, buộc chặt hai đầu túi bầu.

Hình 5: Kỹ thuật bó bầu 8.2.1.9. Kiểm tra cành chiết ở các thời gian sau - Trong 20 - 30 ngày đầu thường xuyên kiểm tra xem bầu có bị xoay, côn trùng (kiến) phá hoại cắn rách giấy nilon, cần phải bó bầu lại. - Sau chiết từ 30 - 60 ngày kiểm tra rễ đã mọc và chất lượng rễ tốt hay xấu qua màu sắc rể. 8.2.1.10. Cắt hạ cành chiết - Khi rể đã có màu vàng ngà hoặc hơi xanh thì cắt cành chiết khỏi cây. Bóc lớp giấy bó bầu và đem giâm ở vườn ươm (vườn ươm phải đạt tiêu chuẩn kín gió và thoáng mát) cho cành chiết phục hồi, sinh trưởng tốt để đến vụ trồng có bộ rể khoẻ, tán lá xanh tốt. 8.2.1.11. Chăm sóc sau khi giâm Sau khi giâm song cần phải tưới đủ ẩm bằng bình hoa sen, giữ ẩm thường xuyên cho đất và có điều kiện phải phun mù giữ ẩm cho bộ lá của cành chiết.

8.2.2 Kỹ thuật ghép cây ăn quả

8.2.2.1 Như thế nào là ghép nhân giông

- Ghép là một hình thức nhân giống vô tính, đem bộ phận của cây này, giống này gắn lên một cây khác hay một giống khác. - Cây ghép gồm hai bộ phận gốc ghép và cành ghép.

Hình 1: Cành ghép và gốc ghép

8.2.2.2 Mục đích ghép

Hình 2 Dụng cụ ghép

- Giúp cho Học viên nắm vững được một số phương pháp ghép chủ yếu được ứng dụng rộng rãi, các quy trình kỹ thuật ghép cơ bản. Từ đó, làm tốt công tác nhân giống các loại cây ăn quả. - Học viên thành thạo các thao tác ghép nhân giống các Cây ăn quả: Xoài, nhãn, vải, hồng, cam, quýt, bời lời, trám,... VẬT LIỆU THỰC HÀNH Cây gốc ghép và mắt ghép * Cây ăn quả: Xoài, nhãn, vải, hồng, cam, quýt... Dụng cụ ghép - Dao ghép chuyên dụng: Việt nam, Trung Quốc, Thái, Nhật... - Kéo cắt cành, cưa,... - Đá mài: + Đá giáp (đá mài phá khi sứt dao) + Đá màu (mài lấy độ sắc) + Tấm kính: dùng lấy cữ mài dao - Rổ, khăn bảo quản mắt ghép. - Ô che nắng, ghế ngồi ghép. - Dây nilon ghép: (hai loại) - Dây Việt Nam - Dây chuyên dụng của Trung quốc

8.2.2.3 Kỹ thuật ghép

- Dựa trên sự tiếp hợp của hai lớp tượng tầng của gốc ghép và mắt ghép. Khi ghép mắt ghép vào gốc ghép hai phần - tượng tầng của gốc ghép và mắt ghép liên kết với nhau và chính phần này sẽ phân chia tế bào và tạo thành mô liên kết. 1)Chọn gốc ghép, mắt ghép và bảo quản mắt ghép: + Chọn gốc ghép - Gốc ghép to khoẻ, sinh trưởng tốt, không sâu bệnh, có chiều cao trung bình từ 60-100cm, đường kính gốc 0,6-1,2cm; lá chân của gốc ghép không bị rụng. Khi trồng gốc ghép đúng khoảng cách hàng cách hàng 20cm, cây cách cây 20cm. Khoảng cách rãnh luống từ 60-80 cm để thuận tiện cho quá trình ngồi ghép. 2) Chọn mắt ghép - Chọn cây mẹ có chất lượng tốt, năng suất cao và ổn định không sâu bệnh có tuổi sinh trưởng từ 5-10 năm. - Chọn cành cắt ở ngoài tán cây, không cắt những cành phía dưới và cành vượt. - Cành khoẻ khoảng cách cuống lá cách xa nhau, mầm thức ở nách lá phát triển có chiều dài từ 0,5-1,5 cm (phải cắt mắt có mầm thức ở cuống lá chưa rụng) 3) Bảo quản mắt ghép - Cành ghép sau khi cắt xuống ghép ngay là tốt nhất, tỷ lệ sống cao. - Nếu vận chuyển mắt đi xa phải bảo quản mắt: lấy luôn lá cây vừa cắt xong, rửa sạch vẩy khô ráo nước bọc mắt ghép, đóng thùng cattông sau đó vận chuyển.

8.2.2.4. Thời vụ ghép

Vụ xuân: Tháng 3 - 5 đối với cam, quýt, xoài, nhãn, vải, na. Vụ thu: Tháng 8-10 đối với hồng, cam, quýt, xoài, nhãn, vải.

Ngoài thời vụ trên còn có thể ghép ở thời vụ khác nếu có điều kiện thích hợp, nhiệt độ, ánh sáng, độ ẩm...hoặc làm giàn che khi ghép

8.2.2.5 Giới thiệu các phương pháp ghép phổ biến trong sản xuất

Hình 3: Các hình ảnh ghép của sổ

1) Ghép mắt + Ghép cửa sổ: Thường dùng ghép táo, hồng...

+ Ghép kiểu chữ T: Dùng ghép cho mận, đào...

Hình 4: Các hình ảnh ghép chữ T

+ Ghép Mắt nhỏ có gỗ: Dùng để ghép cây có múi, cam, quýt, bưởi..

Hình 5 Các hình ảnh ghép mắt nhỏ có gỗ

Ghép đoạn cành: + Ghép nêm chéo (Tiến bộ kỹ thuật mới) dùng để ghép xoài, nhãn, vải.

Hình 6 Các hình ảnh ghép nêm chéo

+ Ghép chẻ bên: Hình 7 Các hình ảnh ghép chẻ bên

+ Ghép nêm:

Hình 8: Các hình ảnh ghép nêm

+ Ghép nối tiếp: Áp dụng cho xoài, quất hồng bì.....

Hình 9: Các hình ảnh ghép nối tiếp

Ghép áp Ghép ổi kim cương, Đào nhật tân.

Hình 10: Các hình ảnh ghép áp

Ghép cải tạo:

Hình 10: Các hình ảnh ghép cải tạo

8.2.2.6 Giới thiệu 2 phương pháp ghép phổ thông

1. Ghép đoạn cành (nêm chéo) + Thao tác cắt cành mắt ghép:

Tay trái cầm cành mắt ghép, gốc quay ra ngoài, ngón tay cái và ngón tay trỏ cầm sát vào mắt định lấy, mắt quay lên trên. Tay phải cầm dao ghép (dao một má) tất cả ngón tay cầm chuôi dao không để ngón cái lên sống phần lưỡi dao. Đặt lưỡi dao dưới cuống lá 0,1 - 0,2 cm cắt từ 1 - 2 nhát chéo một góc từ 30 - 35 độ, có chiều dài vết cắt bằng hai lần đường kính cành mắt ghép. Vết cắt yêu cầu phải thật phẳng, sau đó cắt rời đoạn mắt có từ 1 - 2 cuống lá (mắt cua). + Thao tác mở gốc ghép Dùng kéo cắt ngang ngọn cây để lại 2 - 3 lá gốc. Sau đó dùng dao cắt vát ngược lại, chẻ gốc ghép ở vị trí vừa cắt. Vị trí bổ vào phần gỗ cách biểu bì 1/3 bán kính đến 1/ 3 đường kính gốc ghép. Vết chẻ bên phải thật phẳng. +Đưa cành ghép vào gốc ghép và buộc dây nilon Cành ghép đưa vào gốc ghép phải có tượng tầng trùng khít nhau, dùng dây nilon chuyên dùng để buộc. Cần phải buộc chặt và phủ kín hết phần mắt ghép, vị trí mầm thức của mắt ghép chỉ được phủ một lớp nilon. * Chăm sóc cây sau giai đoạn ghép Sau khi ghép từ 12 - 30 ngày mầm nhãn sẽ chui ra khỏi nilon. Trường hợp ghép vào cuối tháng 11 gặp rét thời gian bật mầm kéo dài có thể tới 2 tháng. Cần phải phòng trừ sâu bệnh, tránh các côn trùng cắn và đục thủng nilon làm thoát nước ở mắt ghép, đồng thời giai đoạn này cần tỉa các mầm dại và bổ sung NPK cho cây phát triển tốt. 2. Ghép mắt (Mắt nhỏ có gỗ) + Thao tác cắt cành mắt ghép: Tay trái cầm cành mắt ghép (gốc quay vào lòng bàn tay). Tay phải cầm dao ghép, đầu tiên cầm dao cắt vát ngang ở vị trí cách cuống lá 1-2 mm với góc cắt 200 (cắt sâu vào gỗ của cành lấy mắt). Dùng dao cắt vát cả gỗ từ trên xuống chỗ cắt ngang (độ dài của mắt 2- 3cm) Thao tác cắt phải chính xác để cho mắt ghép có một lớp gỗ dày hợp lý và vết cắt phải phẳng. + Thao tác mở gốc ghép Chọn vị trí để ghép cách mặt đất 10 - 15cm, dùng dao ghép cắt ngang vào gỗ một góc 20 độ so với thân (cắt nhẹ không được cắt quá sâu vào gỗ). Dùng dao cắt vát từ trên xuống tới chỗ cắt ngang, độ dài vết cắt 2 -3 cm. Chú ý chỉ vát phần vỏ khi gần đến chỗ cắt ngang mới cắt 1 lớp gỗ mỏng tới sát vết cắt ngang trước. + Đưa cành ghép vào gốc ghép và buộc dây nilon Đưa mắt ghép vào gốc ghép và chỉnh cho tượng tầng của mắt ghép và gốc ghép trùng khít nhau, dùng dây nilon trắng, mỏng (dây rộng 1cm, dài 30cm) buộc từ dưới lên, buộc chặt và kín mắt để khi trời mưa hoặc tưới nước không ngấm vào trong mắt ghép được. d. Chăm sóc cây sau giai đoạn ghép Kiểm tra sau khi ghép từ 10 - 15 ngày có thể mở dây ni lông, sau đó cắt ngọn gốc ghép. Mầm ghép bật lên cần phá bỏ các mầm dại nảy mầm cùng thời điểm.

8.3 KỸ THUẬT TRỒNG VÀ CHĂM SÓC CÂY ĂN QUẢ Mục đích: 1) Hiểu rõ các yêu cầu kỹ thuật trồng cây ăn quả 2) Hiểu mục đích và yêu cầu kỹ thuật chăm sóc từng giai đoạn cây ăn quả. Thời gian: 90 phút Vật liệu: Dụng cụ trồng cây ăn quả, một số mẫu cây giống trồng thực hành

8.3.1 Kế hoạch bài giảng Nội dung

Phương pháp

Thời gian (Phút) 05

Trình bày Chia nhóm thảo luận:

20 – 25

HDV giới thiệu nội dung, mục đích. Phần 1: Kỹ thuật đào hố trồng

Phần 2: Các kỹ thuật chăm sóc chính: HDV tập hợp ý kiến và thảo luận Phần 3: Bón phân cho cây ăn quả. HDV tập hợp ý kiến và thảo luận Phần 4: Thực hành kỹ thuật Phần 5: Tổng kết bài học HDV tổng kết bài và đặt các câu hỏi mở cho HV

15 - 20 40 20 15 25 – 30 60 15 - 20

Tổng hợp, trình bày Chia nhóm thảo luận Trình bày và đặt câu hỏi mở Tổng hợp, trình bày Chia nhóm thảo luận Trình bày, tóm tắt

8.3.2 Thời vụ và khoảng cách trồng: Thích hợp nhất là Vụ xuân: Khoảng từ tháng 2 – tháng 4 tuỳ vùng sinh thái Vụ thu: Khoảng từ tháng 8 - tháng 10. Dao động tuỳ vùng sinh thái khác nhau. - Khoảng cách trồng tuỳ thuộc vùng sinh thái hay mục đích sử dụng: + Vùng trung du đồi núi 6m x 7m. + Vùng đồng bằng 5m x 6m. + Nếu trồng vườn cây mẹ (cây đầu dòng) để thu hái mắt ghép có thể trồng dày 2m x 3m. Để tăng hiệu quả sử dụng đất nên trồng thêm một cây ngắn ngày vào giữa khoảng cách cây, sau 5 - 6 năm khi cây giao tán sẽ tỉa bỏ dần.

8.3.3. Hố trồng, phân bón lót: Hố trồng được đào với kích thước rộng 0,6m, sâu 0,6m. Bón lót mỗi hố 15-20kg phân chuồng hoai mục + 0,5kg Supe lân + 0,3kg Kali + 0,1kg vôi bột. Phân bón được trộn đều với đất cho xuống hố, vun ụ nổi so với mặt đất cao 20cm đối với vùng thấp, vùng cao có thể trồng sâu hơn. Nếu không có phân chuồng có thể sử dụng phân lân vi sinh với lượng 5 -7 kg/hố.

8.3.4. Cách trồng: Vét 1 hố nhỏ ở giữa ụ, đặt bầu cây ngang với mặt ụ, dùng dao sắc rạch và bỏ túi bầu ni lông, vun đất nén chặt xung quanh bầu. Tủ rơm rác khô xung quanh gốc 1 lớp dày 2-3 cm. Tưới ngay sau trồng mỗi cây một thùng nước. Những cây có lộc non thì cắt bỏ, vừa để tạo tán vừa chống mất nước cho cây. Sau trồng 20 ngày cây ổn định lấy dao rạch lớp ni lông chỗ vết ghép để cây phát triển.

8.3.5. Chăm sóc tạo tán: Trong tuần đầu tiên mỗi ngày tưới cho cây một lần vào sáng hoặc chiều. Sau đó cách 2, 3 ngày tưới 1 lần cho tới hết tháng. Khi cây đã hồi phục sẽ tưới thưa hơn, đảm bảo đất luôn ẩm. Trong giai đoạn cây chưa mang quả có thể bón thúc cho cây 0,5kg đạm + 0,5kg Kali + 1kg lân mỗi năm. Phân bón phải được chia làm nhiều lần. Có thể giải phân quanh tán và lấp đất hoặc hoà với nước tưới. Khi cành ghép cao 30-40 cm bấm ngọn để tạo thành cành cấp I, cành này dài 30-40cm bấm ngọn tiếp để tạo thành cành cấp II, từ đây sẽ tạo ra cành cấp III. Nên để 3-4 cành cấp I, 6-8 cành cấp II, 12-16 cành cấp III. Cây sẽ có bộ tán thấp hình mâm xôi.

8.4 Phòng trừ sâu bệnh cho cây ăn quả Mục đích: 1. HV nhận biết các loại sâu, bệnh hại chính trên vườn trồng cây ăn quả. 3) Nắm được phương pháp phòng trừ sâu bệnh tổng hợp đối với một số cây ăn quả. Thời gian: 90 phút Vật liệu: Mẫu vật sâu và bệnh trên cây ăn quả

a. kế hoạch bài giảng Nội dung Phương pháp

Trình bày

Chia nhóm thảo luận: HV cần thảo luận kỹ về các loại sâu, bệnh hại chủ yếu Kỹ năng tóm tắt HDV hướng dẫn HV quan sát mẫu vật Lớp học hiện trường Chia nhóm học tập

Thời gian (Phút) 05 20 – 25 10 - 15 40 40 60

HDV giới thiệu nội dung, mục đích của bài tập huấn Phần 1: Các loại sâu, bệnh hại chính + Các loại sâu chính, bộ phận bị hại + Bệnh chính trên vườn cây ăn quả + Phương pháp phòng và trừ sâu bệnh hại đang được áp dụng tại địa phương Các nhóm trình bày kết quả thảo luận và HDV tổng kết các ý kiến thảo luận Phần 2: Nhận biết các loại sâu hại chính và bệnh trên cây ăn quả Phần 3: Nhận biết sâu bệnh hại. Căn cứ điều kiện cụ thể trên vườn để bố trí lớp học hiện trường cho thích hợp Đối với vườn mới trồng sâu bệnh chính thường hại trên lá non, lộc non và gốc rễ: - Nhóm sâu chích hút: Bọ xít, rày, rệp, nhện đỏ, bọ trĩ ... - Nhóm sâu ăn lá: Sâu đo, sâu cuốn lá, châu chấu, vòi voi - Bệnh hại lá: Xén mép lá, khô đầu lá, đốm lá ... - Hại gốc rễ: Mối, kiến, bọ cánh cứng .... Đối với sâu, bệnh trên lá phun 2 lần cho mỗi đợt lộc, lần 1 khi cây bắt đầu phát lộc, lần 2 khi lộc rộ có thể phun riêng hoặc phun phối hợp cả thuốc sâu và bệnh. + Trừ nhóm sâu chích hút: Dùng một trong các thuốc: Sherpa (0,1%), Trebon (0,1-0,2%), Depterex (0,2-0,3%), Pegasus (0,1%), Danitol (0,1-0,2%),. + Trừ nhóm sâu ăn lá: Dùng 1 trong các thuốc sau: Decis (0,1-0,2%), Sumicidin (0,1-0,2%), Padan (0,1-0,2%). + Trừ nhóm bệnh: Ridomil - MZ (0,2%), Anvil (0,2%), Bayfidan (0,2%), Score (0,1%), Aliette (0,3%).

Đối với kiến, mối, bọ cánh cứng hại rễ, gốc: Sử dụng Basudin, Lidanfor, Sevidol để trị. Dùng một trong các loại thuốc trên, trộn 1 thuốc với 10 cát rắc xung quanh gốc và hố.

Đối với vườn cây trưởng thành bệnh thối hoa hay xuất hiện vào tháng 12 gây hại trong tháng 1 và trong tháng 2 làm cho các chùm hoa thối khô, có mầu nâu. Thiệt hại do bệnh gây ra có khi làm giảm năng suất 80-100%. Phòng trừ phun Boóc đô (1%), Ridomil-MZ (0,2%), Anvil (0,2%).

Chuyên đề 9

KỸ THUẬT THÂM CANH CÂY LẠC

9.1 Giới thiệu vai trò và vị trí cây lạc trong sản xuất và đời sống (cid:31) Hạt lạc là hạt có dầu và đạm cao. Có giá trị dinh dưỡng cao. Lạc có thể rang, làm muối vừng - lạc, nấu canh...dùng làm thực phẩm hàng ngày có giá trị dinh dưỡng cao và dễ chế biến. (HV nêu các phương pháp sử dụng và chế biến lạc làm thực phẩm hàng ngày)

(cid:31) Nếu biết trồng, với năng suất 15 tạ/ha, lạc là cây trồng có giá trị kinh tế cao. Vốn đầu tư cho trồng lạc chủ yếu là giống (nhiều nơi đã tự để giống lấy), công chăm sóc. Đầu tư phân bón và thuốc BVTV thường không nhiều lắm (cid:31) Lạc là cây có tác dụng cải tạo đất trong hệ thống luân canh: cũng như các cây họ Đậu khác (đậu tương, đậu xanh...), bộ rễ lạc có nhiều nốt sần do đó có thể cố định Đạm từ không khí, nhờ đó trồng lạc không cần bón nhiều đạm mà sau khi thu hoạch lạc, đất được cải thiện dinh dưỡng tốt hơn, đất tơi xốp hơn, rất có lợi cho cây trồng sau (HV phát biểu về các lợi ích trong việc trồng lạc: lợi ích kinh tế, sử dụng thân lá sau thu hoạch, tác dụng của lạc đối với cây trồng sau)

9.2 Đặc điểm sinh trưởng của cây lạc

Các giống lạc trồng phổ biến hiện nay có thời gian này khoảng 125 - 130 ngày trong vụ xuân, vụ thu thì thời gian này chỉ có 105 - 110 ngày. Thời gian sinh trưởng của lạc có thể chia làm 4 thời kì chính sau: (cid:31) Thời kì nảy mầm Từ khi gieo đến khi mọc. Quyết định mật độ cây

Đặc điểm của thời kì: Các quá trình biến đổi của hạt trong thời gian nảy

mầm:

+ Hạt hút nước: Khi gieo, hạt trước hết hút nước, hạt trương to + Sau khi hút đủ nước, mầm phát triển: rễ mầm xuất hiện, thân dưới trụ dài ra. khi lạc mọc, lá mầm lộ khỏi mặt đất

Ảnh hưởng của các điều kiện ngoại cảnh:

+ Ẩm độ đất: - Tác hại của thiếu nước:hạt không hút đủ nước sẽ không nảy mầm được. Đất quá ẩm, hạt thiếu không khí để hô hấp sẽ thối hạt + Nhiệt độ đất: Nhiệt độ thấp, kéo dài thời gian mọc, giảm tỉ lệ

mọc.

Mật độ cây phụ thuộc vào:

+ Gieo đúng mật độ: Phải gieo mật độ 35 cây/m2,lượng giống 9 - 10 kg lạc vỏ/sào TB (500m2) + Giống tốt, tỷ lệ mọc > 95% + Đất làm kĩ, đủ ẩm, nhiệt độ khi gieo > 200C

(cid:31) Thời kì cây con: Từ khi mọc đến khi cây có hoa đầu tiên (ảnh hưởng gián

tiếp đến tất cả các chỉ tiêu năng suất) + Sự phát triển của thân, lá, rễ

+ Sự hình thành nốt sần: Nốt sần là nơi cố định đạm, nhờ có nốt sần, lạc

không cần bón nhiều phân đạm (cid:31) Thời kì ra hoa – đâm tia - làm hạt: Quyết định số quả/cây

+ Sự phát triển của cơ quan dinh dưỡng: Chiều cao thân tăng nhanh trong thời kì này. + Quá trình nở hoa: Thời gian ra hoa rộ: 10 - 30 ngày. (Hầu hết quả chỉ được hình thành từ những hoa nở trong 20 ngày đầu)

+ Sự hình thành tia quả và sự đâm tia: Điều kiện tia quả phát triển thành quả: tia chỉ phát triển thành quả sau khi đâm sâu vào đất khoảng 3 - 5 cm. + Khả năng lốp đổ của lạc: Nguyên nhân gây lốp đổ là thân lá phát triển mạnh trong thời kì này đã làm giảm nguồn dinh dưỡng tập trung cho quả.

(cid:31) Thời kì chín: Tích luỹ chất vào hạt, là thời kì quyết định đến trọng lượng

quả và hạt Thời gian phát dục quả (hoa nở - chín): 55 - 60 ngày

+ Sự giảm tốc độ tăng trưởng thân, cành + Diện tích lá giảm dần do số lá vàng rụng nhanh. + Chấm dứt hoạt động cố định Đạm của nốt sần

9.3 Kĩ thuật trồng và chăm sóc lạc:

9.3.1. Chọn đất và mùa vụ trồng lạc: Đất trồng lạc phải là đất nhẹ, tơi xốp, lớp đất mặt dày (tốt nhất trên 50 cm), thoát nước tốt. Nếu đất có thể tưới được thì sẽ là một đảm bảo cho năng suất lạc cao. Lạc trồng chủ yếu ở vụ xuân. Khó khăn về mùa vụ ở các tỉnh miền Trung là hạn và rét ở đầu vụ (nhất là hạn thường làm chậm thời vụ gieo) và gió Lào khô, nóng ở giữa vụ. Gió Lào làm tăng mức nguy hại của bệnh khô xanh, nhất là nếu đất bị hạn trong thời gian có gió Lào sẽ làm bệnh khô xanh nghiêm trọng hơn

9.3. 2. Chuẩn bị giống: Hạt giống lạc rất dễ bị lẫn giống và dễ mất sức nảy mầm nên

hạt giống phải được đảm bảo:

(cid:31) Độ thuần giống: Giống không bị lẫn, độ thuần phải đạt 98%. Các giống lạc phổ biến hiện nay là: Sen lai, MD7, MD9, L14, L18.... Đây là những giống có tiềm năng năng suất cao; Các giống MD7 và MD9 ít nhiễm bệnh khô xanh hơn

(cid:31) Tỷ lệ nảy mầm trong phòng phải đạt 95 - 98%. (Phải thử tỷ lệ nảy mầm)

Cách kiểm tra tỷ lệ nảy mầm: Lấy 100 hạt, ngâm nước ấm (400C) trong 2 giờ. Vớt để ráo nước, ủ trong khăn vải, để nơi ấm. sau 1 ngày có thể kiểm tra tỷ lệ nảy mầm.

(cid:31) Phương pháp tăng tỷ lệ nảy mầm: Ngâm ủ hạt (Ngâm hạt trong nước “2 sôi + 3 lạnh” trong 2giờ, lượng nước ngâm là 12 lit/10 kg hạt giống Vớt ủ như ủ thóc, sau 1 ngày chọn hạt nhú rễ trắng đem gieo. Các hạt còn lại đem rửa chua bằng nước ấm và tiếp tục ủ.)

9. 3. 3. Kĩ thuật gieo trồng:

Yêu cầu kĩ thuật gieo: Đảm bảo mật độ gieo thích hợp, điều kiện hạt nảy mầm tốt (thời gian mọc ngắn, tỷ lệ mọc cao)

(cid:31) Thời vụ: Gieo trong thời vụ cho phép. Các tỉnh bắc Trung bộ nên gieo vào

nửa đầu tháng 2 (khi có mưa xuân)

(cid:31) Làm đất: Đất làm nhỏ, đủ ẩm: Đất khô hoặc ướt quá đều không đạt yêu

cầu

(cid:31) Lên luống: + Mặt luống rộng 0,5 - 0,6 m; Kể cả rãnh: 0.7 - 0,8 m.

+ Trồng 2 hàng dọc luống, khoảng cách giữa 2 hàng 20 - 25 cm

Lợi ích của luống nhỏ, gieo 2 hàng dọc luống: Các cây đều được hưởng hiệu ứng hàng mép và khi tưới các cây đều được tiếp cận rãnh tưới. + Trên hàng, gieo theo khóm, mỗi khóm 2 hạt gần sát nhau (3 - 5 cm) Khoảng cách các khóm 15 cm

(cid:31) Bón phân lót: Lượng phân và loại phân tuỳ thuộc ở khả năng và tập quán canh tác ở địa phương. Lượng phân nên chuẩn bị như sau: (cho 1 sào/500 m2)

15 – 20 kg 10 kg

(có thể thay bằng 200 kg tro bếp – tro rơm rạ)

15 - 20 kg

+ Phân ủ (phân chuồng, phân rác, phân xanh ủ hoai mục): 3 - 5 tạ + Supe lân + Kali + Vôi bột: Bón phân lót theo hàng, bón trước khi gieo. Phân ủ phải được chuẩn bị trước ít nhất 1 tháng rưỡi.

(cid:31) Tưới khi gieo: Nếu đất quá khô mà có thể tưới được thì nên tưới trước khi gieo. Tưới sau gieo khó khăn hơn vị dễ làm dí đất, hạt không mọc được

9.3. 4. Chăm sóc ruộng lạc: Các kĩ thuật chăm sóc gồm: (cid:31) Trồng dặm: Nếu tỷ lệ mọc thấp, mất khoảng nhiều, phải trồng dặm. Dùng

hạt đã ủ nảy mầm để dặm

(cid:31) Xới thoáng gốc: It nhất xới 1 lần trong thời kì cây con, xới sớm (khi có 2 - 3

lá), nếu có điều kiện có thể xới lần 2 khi có 5 lá trên thân chính. Yêu cầu kĩ thuật: Xới cho vùng gốc cây được thoáng, phá váng sau mưa. Chú ý là xới thoáng gốc nhưng không được vun (không vun lạc trước khi ra hoa)

(cid:31) Vun cao: chỉ cần vun cao 1 lần khi lạc ra hoa rộ, chuẩn bị đâm tia. Có thể vun cao (ngập đốt thứ 2 thân chính), không được vun bó cây. Không vun muộc vì dễ làm đứt tia quả.

(cid:31) Bón phân thúc: Chỉ nên thúc lân, kali nếu lượng bón lót không đủ. Thúc Lân, kali khi cây có 2 - 3 lá (trước khi xới lần 1), lượng bón 10 – 15 kg/sào mỗi loại. Chỉ thúc phân đạm khi cây phát triển kém và lượng phân bón lót quá ít, lượng bón khoảng 3 - 5 kg urê/sào

(cid:31) Tưới nước: Muốn lạc cho năng suất cao, phải tưới đủ nước, nhất là khi gặp

gió Lào, lớp đất mặt bị nóng và khô, gây thiếu nước nghiêm trọng. Những lần tưới quan trọng đối với lạc xuân là: tưới khi gieo (tưới trước gieo) và tưới khi ra hoa rộ.

Kĩ thuật tưới: Tốt nhất là cho nước vào rãnh. Phải điều chỉnh sao cho rãnh nào cũng có nước, nhưng không nên để nước ngập rãnh, tràn vào mặt luống sẽ gây dí đất

9.3. 5. Phòng trừ sâu hại: Lạc bị nhiều loại sâu phá hại, có thể chia làm 3 nhóm sau: (cid:31) Sâu hại cây con: Sâu xám, phá hại khi cây mới mọc đến 2 - 3 lá, sâu cắn ngang thân cây. Sâu làm giảm mật độ cây trên đồng ruộng. Phòng trị: Bắt bằng tay kết hợp phun thuốc trừ sâu vào sáng sớm (Trebon, Padan...) (cid:31) Sâu hại lá: Có rất nhiều (sâu xanh, sâu khoang, sâu cuốn lá, sâu đo, sâu

róm, rệp...). Cần phun thuốc theo chỉ dẫn của cán bộ IPM

(cid:31) Sâu đục quả: Quả lạc ở dưới đất, nên sâu đục quả ít, thường gặp là “sùng trắng” (sâu non của bọ cánh cứng - bọ hung, xén tóc, cánh cam). Cần diêt bọ cánh cứng bằng bả

(cid:31)

9.3. 6. Phòng trừ bệnh hại chính: Các bệnh thường phá hại lạc nghiêm trọng là: (cid:31) Bệnh lở cổ rễ: Bệnh do nấm phá hại cây non (từ mọc đến 3 lá). Nấm bệnh (nấm trắng và nấm đen) phá huỷ mạch dẫn vùng cổ rễ khiến cho cây lạc bị chết do không hút được nước và dinh dưỡng. Phòng bệnh: Xử lí hạt giống bằng Falidan hoặc các loại thuốc xử lí hạt khác. Bệnh hại nặng khi đất bị quá ẩm, dí đất. Vì vậy cần tạo điều kiện cho đất thông thoáng, độ ầm đất 70 - 75% là thích hợp

(cid:31) Bệnh khô xanh (Bệnh chết ẻo lạc), đây là bệnh phổ biến và gây hại nghiêm trọng cho lạc xuân ở các tỉnh miền Trung. Bệnh thường xuất hiện từ khi cây có 5 lá đến thời kì quả phát triển. Bệnh gây chết cây, có khi chết từng vạt, ảnh hưởng xâu đến năng suất do làm giảm số cây thu hoạch, bệnh nặng có thể làm giảm tới 80% năng suất. Bệnh đặc biệt phát triển nhanh trong mùa gió Lào. Hiện chưa có thuốc đặc trị bệnh này Phòng bệnh: Phòng bệnh là chính. Phải tuân thủ các biện pháp sau:

+ Dùng giống chống bệnh. Các giống MD7, MD9 ít nhiễm bệnh + Luân canh triệt để. Không trồng lạc trên đất năm trước bệnh phát triển nặng. Tốt nhất nên luân canh lạc xuân - lúa mùa + Tăng cường chăm sóc, bón phân đầy đủ, cân đối NPK và vôi. Tưới nước khi lạc ra hoa, nhất là khi có gió Lào

(cid:31) Bệnh đốm lá Gồm 2 loại nấm gây bệnh đốm đen và đốm nâu. Bệnh thường xuất hiện sau khi lạc ra hoa và phá hại vào thời kì sinh trưởng cuối (từ ra hoa đến chín). Bệnh thường không làm chết cây, nhưng làm giảm năng suất do làm giảm số quả và trọng lượng quả. Phòng bệnh Thực hiện luân canh tốt, xử lí hạt bằng Falidan trước khi gieo. Khi bệnh chớm xuất hiện, phun thuốc Booc-đô (!%) hoặc Zineb (0,4%)

Một số loại sâu bệnhhại lạc

9.3.7. Một số hiện tượng sinh lí ảnh hưởng tới năng suất lạc 4. 1 Hiện tượng lốp đổ của lạc: lạc dễ bị vóng lốp, vóng lốp làm cây yếu nên bị đổ, làm giảm năng suất. Nguyên nhân của hiện tượng lốp đổ là do mất cân đối dinh dưỡng. Các biện pháp khắc phục:

+ Xới thoáng gốc (nếu lạc chưa ra hoa) + Bón vôi (10 – 15 kg/sào 500 m2, tung lên lá) và bón lân (10 kg supe lân/sào 500m2, bón gần gốc trước khi vun cao) + Phun chất kìm hãm sinh trưởng

Chú ý: Không được ngắt bỏ bớt lá - biện pháp này không hạn chế được vóng lốp mà còn làm giảm năng suất 4. 2 Hiện tượng lạc ốp: Lạc ốp là quả lạc chỉ có vỏ quả, hạt lép, hạt không có đủ chất dinh dưỡng để phát triển bình thường. Nguyên nhân lạc ốp - lép chủ

yếu là do thời kì chín, hạt không đủ chất dinh dưỡng để phát triển bình thường. Đây chỉ là hiện tượng sinh lí, không phải bệnh.

Biện pháp khắc phục: Bón phân đầy đủ, nhất là phải bón phân lân, kali và vôi bột. Nhiều vùng lạc có câu “Không lân, lhông vôi, thôi trồng lạc” là vì vậy. Có thể bổ xung phân bón cho lạc vào thời kì chín bằng biện pháp phun chất điều hoà sinh trưởng và phân vi lượng lên lá (biện pháp bón phân ngoài rễ)

9.3.8 Thu hoạch, bảo quản: Thu hoạch đúng thời gian, khi có 85 - 90% số quả chắc.Thu sớm quả còn non, sẽ làm giảm năng suất và phẩm chất quả. Thu muộn, lạc dễ mọc mầm ngoài ruộng và dễ thối, nhất là thu trong mùa mưa. Thu hoạch về phải phơi ngay 3 - 5 nắng liên tục để độ ẩm hạt giảm xuống còn 8 - 10% mới bảo quản được (lắc quả thấy có tiếng kêu lọc xọc của hạt va vào vỏ quả). Với lạc giống không nên phơi trên sân gạch hoặc sân xi-măng dưới trời nắng (nên phơi giống trên nong, nia). Giống phải được chọn kĩ, phơi khô trên nong nia và cất giữ cả quả, khi gieo mới bóc vỏ. Bảo quản kín (Trong chum, vại, bịch hoặc túi nilon)

Chuyên đề 10

NỘI DUNG KĨ THUẬT THÂM CANH ĐẬU XANH

10.1. Giới thiệu vai trò và vị trí cây đậu xanh trong sản xuất và đời sống (cid:31) Đậu xanh là hạt có hàm lương đạm cao tương đối cao (18 - 22% trọng lượng hạt). Có giá trị dinh dưỡng cao. Đậu xanh được dân ta sử dụng rộng rãi làm giá đỗ, nấu canh, nhân bánh, nấu cháo, đồ xôi, nấu chè.... Canh đậu xanh, cháo đậu xanh là những món ăn mát, lành đồng thời là thực phẩm hàng ngày có giá trị dinh dưỡng cao.

(cid:31) Nếu biết trồng, với năng suất 10 - 12 tạ/ha, đậu xanh là cây trồng có giá trị kinh tế cao, thời gian chiếm đất rất ngắn (70 - 85 ngày).Đậu xanh là cây trồng không đòi hỏi vốn đầu tư cao (lượng giống và phân bón thấp). Trồng đậu xanh chủ yếu phải làm tốt công tác BVTV.

(cid:31) Trồng đậu xanh cũng có tác dụng cải tạo đất như lạc, bộ rễ đậu xanh có nhiều nốt sần do đó có thể cố định Đạm từ không khí như ở lạc và cáccây họ Đậu khác. Thân lá đậu xanh làm phân xanh rất tốt, rất dễ hoai mục

10.2. Giới thiệu giống đậu xanh

Có thể coi đậu xanh có 2 nhóm giống: Nhóm giống địa phương và nhóm giống cải tiến

(cid:31) Nhóm giống địa phương: Là những giống đã được trồng từ lâu đời ở nước ta. Tên giống thường căn cứ vào màu sắc và dạng hạt. Ví dụ: đậu

mốc (vỏ hạt mốc), đậu da tre (hạt màu da tre), đậu tiêu (hạt nhỏ như hạt tiêu), đậu mỡ (hạt bóng mỡ). Những giống hạt mốc thường nhỏ nhưng phẩm chất ngon. Hạt đậu mỡ to hơn, năng suất cao hơn đậu mốc nhưng phẩm chất kém, giá trị thương phẩm thấp. Điểm nổi bật là các giống địa phương đều thuộc nhóm năng suất thấp, không chịu phân, dễ lốp đổ.

(cid:31) Nhóm giống cải tiến: Là những giống nhập nội trong thời gian gần đây hoặc những giống lai tạo trong nước từ các giống bố mẹ có đặc điểm nông học tốt.

Đặc điểm chung của nhóm giống cải tiến là sinh trưởng khoẻ, chịu phân bón và có tiềm năng năng suất cao (15 - 20 tạ/ha), phẩm chất tốt (các giống có hạt bóng mỡ cũng có chất lượng hạt cao - chất lượng hạt không phụ thuộc vào màu sắc vỏ hạt), hạt to (khối lượng 1.000 hạt đạt trên 50 g). Đặc điểm sinh trưởng quan trọng là tầng quả thường vượt trên tầng lá vì vậy dễ chăm sóc quả và dễ thu hái. Trong sản xuất hiện nay, nhóm giống cải tiến đang được phổ biến nhanh với các giống như ĐX.044, No.9, VN.93.1, T135.... Thực tế sản xuất đậu xanh cho thấy rằng: Muốn đậu xanh trở thành cây kinh tế nhất thiết phải sử dụng các giống cải tiến trên. Chọn giống đậu xanh cũng còn cần phải căn cứ vào mục đích sử dụng. Đậu để làm giá đỗ yêu cầu giống có hạt nhỏ, kích thước hạt đồng đều, sức sống của hạt khoẻ. Đậu làm hàng xáo và các chế biển khác chỉ cần có năng suất cao, chất lượng hạt ngon, bở để dễ chế biến

10.3. Đặc điểm sinh trưởng và phát triển của đậu xanh: Đậu xanh là cây trồng rất ngắn ngày. Thời gian sinh trưởng chỉ khoảng 80 - 85 ngày trong vụ xuân và 65 - 70 ngày trong vụ hè. Có thể chia sinh trưởng của đậu xanh làm 4 thời kì sau:

10.3. 1. Thời kì mọc: Nếu gặp điều kiện thuận lợi, đậu xanh có thể mọc đều khoảng 3 - 4 ngày sau gieo. Hạt đậu xanh nhỏ (Trọng lượng 1.000 hạt chỉ đạt 50 - 65 g) nên hạt nảy mầm nhanh và thời gian này phụ thuộc chủ yếu vào điều kiện hút nước của hạt. Hạt mọc khi xuất hiện 2 lá đơn mọc đối (lá đầu tiên là 2 lá đơn mọc đối, các lá sau là lá kép có 3 lá chét)

Đậu xanh là cây ưa ấm, nhiệt độ thích hợp cho đậu nảy mầm phải trên 200C, độ ẩm đất khoảng 75 - 80%. Vì vậy chỉ có thể gieo đậu xanh xuân sau khi đã hết rét.

10.3.2. Thời kì cây con: Từ khi mọc đến khi cây bắt đầu có hoa. Thời kì này khoảng 30 - 35 ngày trong vụ xuân, vụ hè thời gian này dưới 30 ngày. Đặc điểm của thời kì (cid:31) Sự phát triển của thân, lá, rễ (cid:31) Sự hình thành nốt sần: Nốt sần là nơi cố định đạm, nhờ có nốt sần, đậu xanh không cần bón nhiều phân đạm. Cần tạo điều kiện cho nốt sần hình thành sớm và nhiều Thời kì cây con đậu xanh sinh trưởng chậm. Các biện pháp kĩ thuật cần tạo điều kiện cho cây sinh trưởng thuận lợi, và nhất là cần phải tránh sâu bệnh

làm chết cây sẽ làm giảm mất độ cây thu hoạch do đó làm giảm năng suất nghiêm trọng.

10.3. 3. Thời kì ra hoa – thu lần 1: Thời gian khoảng 20 ngày (cid:31) Quá trình nở hoa: Đậu xanh có thời gian ra hoa kéo dài và không có đợt hoa rộ rõ rệt như ở lạc và đậu tương. Thời gian ra hoa kéo dài và quả phát dục nhanh (từ khi hoa nở đến quả chín chỉ khoảng 15 - 17 ngày) nên đậu xanh phải thu nhiều lần - đây là nhược điểm của đậu xanh vì công thu hoạch cao

(cid:31) Vị trí hoa và quả đậu xanh: Hoa đậu xanh mọc thành chùm hoa tự, mỗi hoa tự có thể có 10 - 15 hoa, nhưng chỉ đậu khoảng 2 - 5 quả chín cho thu hoạch. Hoa tự mọc ở nách lá. Những giống cải tiến hiện nay có đặc điểm quan trọng là: cuống hoa tự ở vị trí thấp dài hơn cuống hoa tự ở vị trí cao nên các hoa và quả đậu xanh tạo thành tầng quả vượt lên trên tầng lá. Đặc điểm này rất có lợi cho chăm sóc và thu hoạch

(cid:31) Sinh trưởng thân lá: Thời kì này, cùng với quá trình ra hoa, kết quả là sự sinh trưởng mạnh của các bộ phận sinh dưỡng (cây tăng nhanh chiều cao thân và cành do đó số lá, diện tích lá cũng tăng nhanh). Lượng chất khô tích luỹ trong thời kì này là lớn nhất, cho nên thời kì này cũng đòi hỏi nhiều dinh dưỡng nhất cho cây phát triển

10.3.4. Thời kì thu hoạch: Từ thu lần 1 đến thu hết. Thời gian khoảng 10 - 20 ngày. Thời gian của thời kì này phụ thuộc vào số lần thu hái và khoảng cách giữa 2 lần thu. Các giống địa phương thường phải hái ngay khi chín, nếu thu hái không kịp quả dễ bị tách vỏ, văng hạt nên thường phải thu hái hàng ngày hoặc cách 1 ngày (cách nhật). Giống cải tiến thường có vỏ quả dầy, khi chín khó tách vỏ hơn nên khoảng cách giữa 2 làn thu khoảng 3 - 5 ngày. Đặc điểm này đã giảm nhiều công thu hái. Kéo dài thời gian thu hoạch và tăng số lần thu hái là một khâu kĩ thuật cơ bản tăng năng suất đậu xanh. Muốn tăng số lần thu hái, cần phải duy trì bộ lá xanh. Nếu bộ lá tàn sớm thì sẽ giảm số lần hái, thời gian này bị rút ngắn và sản lượng các lần hái sau cũng kém

10.4. Kĩ thuật trồng và chăm sóc đậu xanh:

10.4. 1. Chọn đất trồng đậu xanh: Đất trồng đậu xanh phải là đất nhẹ, tơi xốp. Vụ xuân nên chọn đất phẳng, có thể tưới được. Vụ hè nên chọn đất thoát nước tốt. Hiện nay nhiều vùng coi đậu xanh là cây trồng phụ, không coi trọng thâm canh và chọn đất trồng, coi đậu xanh như một cây trồng xen, cho thu nhập phụ nên đã dẫn đến năng suất thấp. Chọn đất thích hợp, trồng đậu xanh thuần và có đầu tư thích đánglà điều kiện quan trọng để đạt năng suất đậu xanh cao.

10.4. 2. Thời vụ trồng đậu xanh: Đậu xanh có thể trồng 2 - 3 vụ/năm, chủ yếu là vụ xuân và vụ hè. Cũng có nơi trồng vụ thu, nhưng thường vụ này có nhiều khó khăn do mưa lớn (ở các tỉnh phía Bắc, mưa lớn nhất thường ở các tháng 8, 9, 10 hàng năm) (cid:31) Đậu xanh xuân: Là vụ chính và cũng là thời vụ truyền thống đối với đậu

xanh. Do đậu xanh là cây ưa ấm nên chỉ được gieo khi nhiệt độ đất đạt 23 - 250C. Trong suốt thời gian sinh trưởng đậu xanh đòi hỏi nhiệt độ cao, khả năng chịu rét của đậu xanh rất kém vì vậy đậu xanh chỉ được gieo vào vụ xuân muộn (cuối tháng 2 đến nửa đầu tháng 3 dương lịch). Các tỉnh miền trung chịu ảnh hưởng của gió Lào nên cần gieo sớm hơn (cuối tháng 2). Có thể gieo đậu xanh ở cùng thời điểm với gieo vừng hoặc sớm hơn một chút tuỳ điều kiện và tập quán địa phương. Đậu xanh xuân có thời gian sinh trưởng dài hơn trong vụ hè và cũng thường có nhiều sâu bệnh hơn. Đối với một số giống sinh trưởng khoẻ, tiềm năng năng suất ở vụ hè thường cao hơn vụ xuân.

(cid:31) Đậu xanh hè: Đậu xanh hè gieo trong tháng 5, đầu tháng 6. Tổng thời gian sinh trưởng 65 - 70 ngày (Thời gian từ gieo đến bắt đầu thu hái ở vụ hè chit khoảng 50 ngày) Đậu xanh hè sinh trưởng trong điều kiện nhiệt độ cao của vụ hè, số giờ nắng và lượng mưa nhiều nên thời gian sinh trưởng ngắn và tiềm năng năng suất cao. Khó khăn lớn nhất của vụ này là mưa lớn làm đổ cây, dẫn đến giảm năng suất. Vì vậy yêu cầu cơ bản đối với vụ đậu xanh hè là:

+ Dùng giống đậu xanh sinh trưởng khoẻ, cứng cây, chống đổ tốt. Chỉ những giống cải tiến như ĐX.044, VN93.1, T135... mới có thể đáp ứng được điều kiện này + Đất phải thoát nước nhanh, không bị ngập úng sau mưa.

10.4. 3. Kĩ thuật gieo trồng: Yêu cầu kĩ thuật gieo: Hạt đậu xanh mọc rất nhanh và trên đồng ruộng, yếu tố chủ yếu chi phối điều kiện nảy mầm là độ ẩm đất. Vì vậy đất phải được làm nhỏ, độ ẩm đồng ruộng đều để tránh hiện tượng đậu mọc không đều và kéo dài Làm đất: Đất làm nhỏ, đủ ẩm: Đất khô hoặc ướt quá đều không đạt yêu cầu (cid:31) Lên luống: Tốt nhất nên trồng luống hẹp

Lợi ích của luống nhỏ, gieo 2 hàng dọc luống: Các cây đều được hưởng hiệu ứng hàng mép và khi tưới các cây đều được tiếp cận rãnh tưới. Vụ hè nước cũng thoát nhanh hơn Trên hàng, gieo theo khóm, mỗi khóm gieo 3 - 4 hạt gần sát nhau (3 - 5 cm), sau khi mọc đều, tỉa bớt, chỉ để 2 cây/khóm Khoảng cách các khóm 15 - 20 cm. (vụ hè gieo khoảng cách khóm lớn hơn vụ xuân). Cũng có thể dùng phương pháp gieo hàng, gieo dầy, tỉa định cây với khoảng cách 10 - 15 cm/cây (vụ hè gieo thưa hơn)

(cid:31) Bón phân lót: Nhiều nơi còn có tập quán không bón phân cho đậu xanh, hoặc bón rất ít, như vây không thể có năng suất đậu xanh cao. Bón phân là biện pháp thâm canh quan trọng. Lượng phân và loại phân tuỳ thuộc ở khả

năng và tập quán canh tác ở địa phương. Lượng phân nên chuẩn bị như sau: (cho 1 sào/500 m2)

10 – 15 kg+ Kali 10 kg (có thể thay bằng 200 kg tro bếp – tro

+ Phân ủ (phân chuồng, phân rác, phân xanh ủ hoai mục): 3 tạ+ Supe lân rơm rạ)

+ Vôi bột:

10 - 15 kg

Bón phân lót theo hàng, bón trước khi gieo. Phân ủ phải được chuẩn bị trước ít nhất 1 tháng rưỡi. Chú ý là chỉ được bón phân hoai mục. Bón phân tươi cho đậu xanh, cây không sử dụng được phân bón mà lại là nguồn bệnh nguy hiểm.

(cid:31) Nếu đất quá khô mà có thể tưới được thì nên tưới trước khi gieo. Tưới sau

gieo khó khăn hơn vị dễ làm dí đất, hạt không mọc được

(cid:31) Lấp hạt: Hạt đậu xanh nhỏ nên phải gieo nông, độ sâu lấp hạt khoảng 1 - 2

cm. Lấp sâu hạt khó mọc, câu con yếu.

10.4. 4. Chăm sóc ruộng đậu xanh: Thời gian sinh trưởng, phát triển của đậu xanh rất ngắn, vì vậy các biện pháp chăm sóc phải khẩn trương. Các kĩ thuật chăm sóc gồm: (cid:31) Tỉa cây: Đậu xanh hạt nhỏ, vì vậy khi gieo có thể gieo với lượng hạt nhiều, sau khi mọc phải tỉa bớt, chỉ để lại số cây thích hợp. Có thẻ tỉa 2 - 3 lần để đảm bảo độ đồng đều về mật độ cây trên đồng ruộng.

(cid:31) Xới vun: It nhất xới vun 1 lần trong thời kì cây con và 1 lần khi đậu bắt đầu

ra hoa. Yêu cầu kĩ thuật: Xới cho vùng gốc cây được thoáng, phá váng sau mưa. Xới kết hợp vun. Lần xới cuối cùng (khi đậu có hoa) kết hợp vun cao chống đổ. Biện pháp này rất quan trọng đối với đậu xanh hè

(cid:31) Bón phân thúc: Chỉ nên thúc nếu lượng phân bón lót quá ít. Bón thúc phải dùng các loại phân có hiệu quả nhanh. Có thể thúc phân đạm khi cây phát triển kém và lượng phân bón lót quá ít, lượng bón khoảng 3 - 5 kg urê/sào. Tốt nhất nên thúc bằng các loại phân NPK hỗn hợp Trong thời kì thu hoạch (từ thu lần1 đến tận thu), cần phải tiếp tục chăm sóc, bón phân cho những lứa quả sau. Nhưng ở thời kì này bộ rễ đã già, không có khả năng hấp thu đủ dinh dưỡng cho cây, vì vậy phải áp dụng biện pháp bón phân qua lá (phun phân lên lá). Có thể phun phân urê nồng độ 1% (1 lạng urê hoà tan trong 10 lit nước) hoặc phun các loại phân bón lá. Có thể phun sau mỗi lần hái, như vậy sản lượng các dợt thu sau vẫn tương đối tốt, đảm bảo năng suất cả vụ cao.

(cid:31) Tưới nước: Muốn đậu xanh cho năng suất cao, phải tưới đủ nước, nhất là khi gặp gió Lào, lớp đất mặt bị nóng và khô, gây thiếu nước nghiêm trọng. Những lần tưới quan trọng đối với đậu xanh xuân là: tưới khi ra hoa. Tưới lúc này vừa có tác dụng tăng số hoa, tỷ lệ hoa có ích vừa giúp cây tăng cường khả năng tạo chất khô, tạo điều kiện kéo dài thời gian thu hoạch. Kĩ thuật tưới: Tốt nhất là cho nước vào rãnh. Phải điều chỉnh sao cho rãnh nào cũng có nước, nhưng không nên để nước ngập rãnh, tràn vào mặt luống sẽ gây dí đất

10.4 . 5. Phòng trừ sâu hại: Trồng đậu xanh có thể bị thất thu nếu không có biện pháp phòng trừ sâu bệnh kịp thời. Đối với đậu xanh, sâu gây tác hại lớn hơn bệnh. Các loại sâu hại chính là: (cid:31) Dòi đục thân: Dòi (ruồi) đục thân phá hại đậu xanh ở thời kì đầu sinh trưởng (từ khi mọc đến khi cây có 1 - 2 lá kép). Con trưởng thành màu đen, nhỏ như muỗi, có 2 cánh màng. Con cái đẻ trứng ở phần non của cây (nách lá non, phần ngọn). Sâu non đục vào thân qua phần non ở ngọn hoặc cuống lá. Sâu sinh trưởng và hoá nhộng ở thân chính, đoạn gần gốc. Cây con bị sâu hại sẽ bị chết khô do hệ mạch dẫn bị phá hại. Dòi đục thân đậu lây lan rất nhanh và có thể gây thành dịch hại nghiêm trọng, làm giảm số cây thu hoạch. Kí chủ của dòi đục thân đậu xanh là các cây họ Đậu như đậu đũa, đậu cô-ve và cả như đậu tương, đậu đen....

(cid:31) Sâu hại quả non: Quả non thường bị 2 loại sâu hại nguy hiểm là bọ xít (bọ xit xanh và bọ xít muỗi - nhóm chích hút) và sâu đục quả (nhóm miệng nhai). Quả thường bị hại trong khoảng 7 - 10 ngày đầu phát dục quả, do từ khi cây đậu ra hoa đến cuối thời gian sinh trưởng trên cây luôn có quả non nên việc phòng và trừ các loại sâu hại quả diễn ra trong suốt thời gian này. Việc phun thuốc BVTV phải tuân thủ theo quy trình của IPM. Các loại thuốc như Dipterex, Trebon, Padan.... đều có thể sử dụng để phòng và trừ các loại sâu này.

Sâu hại lá: Cũng như các loại cây đậu đỗ khác, có rất nhiều loại sâu hại lá (sâu xanh, sâu khoang, sâu cuốn lá, sâu đo, sâu róm, rệp...). Cần phun thuốc theo chỉ dẫn của cán bộ IPM.

10.3. 6. Phòng trừ bệnh hại chính: Các bệnh thường phá hại lạc nghiêm trọng là: (cid:31) Bệnh lở cổ rễ: Bệnh do nấm phá hại cây non (từ mọc đến có lá kép). Nấm bệnh phá huỷ mạch dẫn vùng cổ rễ khiến cho cây lạc bị chết do không hút được nước và dinh dưỡng. Phòng bệnh: Xử lí hạt giống bằng Falidan hoặc các loại thuốc xử lí hạt khác. Bệnh hại nặng khi đất bị quá ẩm, dí đất. Vì vậy cần tạo điều kiện cho đất thông thoáng, độ ầm đất 70 - 75% là thích hợp. Thuốc phòng bệnh có hiệu quả là Validacine. Bệnh lở cổ rễ và dòi đục thân là 2 tác nhân chính gây chết cây con đậu xanh ở giai đoạn đầu sinh trưởng. Vì vậy, giai đoạn ngay sau khi cây mọc đến 2 lá kép cần phải phun thuốc phòng chống cả 2 loại trên là lời khuyên an toàn nhất. (Phun hỗn hợp validacine - phòng bệnh lở côrễ và dipterex hoặc padan - phòng dòi đục thân). Phun ngay sau khi đậu mọc, có thể phun 2 lần cách nhau 5 - 7 ngày. Các biện pháp canh tác như tạo điều kiện cho đất thông thoáng, độ ẩm đất thích hợp, cây sinh trưởng tốt cũng có tác dụng hạn chế bệnh lở cổ rễ

(cid:31) Bệnh phấn trắng Đây là bệnh phổ biến đối với vụ đậu xuân. Bệnh do nấm và thường xuất hiện từ khi cây có 3 lá trở đi đến cuối thời gian sinh trưởng. Bệnh hại bộ lá, làm giảm diện tích lá dẫn đến làm giảm năng suất.

100

Phòng bệnh: Phòng bệnh chủ yếu dùng giống chống bệnh. Các giống mới như ĐX.044, T.135 ít nhiễm bệnh. Giống địa phương đều là những giống dễ nhiễm bệnh nặng. Khi bệnh xuất hiện, phải phun phòng bằng Zineb (0,4%) hoặc các loại thuốc trừ nấm khác.

(cid:31) Bệnh đốm lá Chủ yếu bệnh đốm đen. Bệnh thường xuất hiện sau đậu ra hoa và phá hại từ sau khi đậu ra hoa đến thu hoạch. Bệnh không làm chết cây, nhưng làm giảm thời gian thu hoạch và giảm số lần hái. Phòng bệnh: phun thuốc Booc-đô (!%) hoặc Zineb (0,4%)

Tổng hợp phòng trừ sâu bệnh cho đậu xanh: Sâu bệnh hại thường là nguyên nhân chủ yếu hạn chế năng suất đậu xanh, có thể dẫn đến thất thu do sâu, bệnh hại. Vì vậy, phòng trừ sâu bệnh kịp thời là khâu kĩ thuật quan trọng nhất đảm bảo cho sản xuất đậu xanh. Trong các loại sâu bệnh hại trên, nguy hại nhất là các loại sâu bệnh hại cây con (dòi đục thân và bệnh lở cổ rễ) và các loại sâu hại quả non (bọ xít, sâu đục quả).

10.4.7 Thu hoạch, bảo quản: Khi chín, vỏ quả đậu xanh thường có màu đen, một số có màu tro xám. Quả đậu chín, cần thu hái kịp thời, phơi khô. đập để tách hạt khỏi vỏ quả. Hạt đậu xanh là loại hạt không dầu (hàm lượng dầu trong hạt chỉ khoảng 2%) nên sau khi phơi khô, đóng bao, chất lượng hạt ít bị thay đổi trong thời gian bảo quản. Nhưng khó khăn lớn nhất trong quá trình bảo quản hạt là bị mọt đỗ phá hại. Mọt đỗ xâm nhập vào hạt ở ngay ngoài đồng ruộng. Trước khi thu hoạch, mọt trưởng thành đã kịp đẻ trứng vào hạt. Trong kho bảo quản, trứng nở thành mọt và đục ngay hạt đậu. Khi mọt trưởng thành, chúng lại tiếp tục sinh sản và chuyển sang phá hạt khác, cứ thế chúng tăng nhanh số lượng và có thể huỷ hoại hết lượng hạt trong kho. Biện pháp chống mọt đậu: (cid:31) Phơi khô hạt ngay sau khi thu hoạch. Cần phơi vài nắng đến khi hạt thật

khô (hạt khô giòn, độ ẩm khoảng 8%).

(cid:31) Ở quy mô gia đình, có thể cất giữ bằng chum, vại. Có thể trộn tro bếp (tro đun bằng rơm rạ) hoặc lá xoan khô (lá cây sầu đông) hạn chế rất nhiều sự phát triển của mọt.

(cid:31) Đối với đậu giống, với số lượng để ít ở quy mô hộ gia đình, nên cất giữ trong những vò nhỏ, đậy nắp kín và có thể trộn với lá sầu đông khô, tro bếp như nêu trên. Nếu để giống với lượng lớn (khoảng 10 kg trở lên) thì nên trộn với thuốc bảo quản hạt (cần lưu ý là chỉ dùng thốc bảo quản đối với đậu giống, không nên dùng đối với đậu thương phẩm)

101