Bài giảng Quản lý dịch hại tổng hợp: Chương 2 (3)

19-Aug-14

QUẢN LÝ DỊCH HẠI TỔNG HỢP

NGƯỠNG PHÒNG TRỪ TRONG IPM

Chương 2.

Mức quần thể dịch hại phải đạt, trước khi bắt đầu biện pháp xử lý để phòng trừ dịch hại.

Các nguyên lý của Quản lý dịch hại tổng hợp (Tổng số tiết: 4; Lý thuyết: 4; Bài tập: 1; Thực hành: 0)

2.1. Nguyên lý cơ bản liên quan đến sinh thái, kinh tế, xã

hội, quần thể và phòng chống

2.2. Xác định thành phần loài sinh vật hại và thiên địch

2.3. Giám sát quần thể sinh vật hại

2.4. Xác định ngưỡng phòng trừ

2.5. Lựa chọn và áp dụng biện pháp phòng chống

2.6. Kiểm tra, đánh giá hiệu quả quản lý

19-Aug-14 1 19-Aug-14 2

ĐẶC ĐIỂM CỦA NGƯỠNG PHÒNG TRỪ

• Phải xác định lại liên

MỘT SỐ LOẠI NGƯỠNG IPM

• Có thể thay đổi theo giai đoạn phát triển khác nhau của cây trồng • Có thể khác nhau ở các phân loài cây khác nhau

Ngưỡng kinh tế

Ngưỡng

Mô hình

Ngưỡng

Mức hại

(Ngưỡng PT)

thẩm mỹ

Tổng nhiệt

Thiệt hại

kinh tế

tục để sử dụng cho loại dịch hại mới, loài cây trồng mới, thực tiễn quản lý dịch hại mới, hợp với chuẩn marketing mới và sự biến đổi của giá cả thị trường

(Ngưỡng hành động

h. hiệu

• Có thể do người trồng tự xác định để hợp với nhu cầu áp dụng IPM của họ

19-Aug-14 3 19-Aug-14 4

1 19-Aug-14

Ví dụ về Ngưỡng kinh tế hay Ngưỡng phòng trừ

NGƯỠNG KINH TẾ – ECONOMIC THRESHOLD = ET NGƯỠNG HÀNH ĐỘNG = ACTION THRESHOLD = AT NGƯỠNG PHÒNG TRỪ = CONTROL THRESHOLD = CT

• Bọ lá đậu tương: Khi mức hại lá đạt 30% = >=5 bọ lá

trên 30cm luống.

• Sâu xám: Khi >=3% số cây bị cắt cụt+có sâu non 

có thể xử lý

• Sâu đục lá dưa hấu : Xử lý thuốc trừ sâu khi mật độ

sâu non (không bị ký sinh) từ 15-20/lá

The pest density at which some control should be exerted to prevent a pest population from increasing further and causing economic loss Mật độ quần thể tại đó một số biện pháp phòng trừ có thể được áp dụng để ngăn chặn quần thể dịch hại tăng lên đến mức gây ra thiệt hại kinh tế

• Sâu róm thông: 200??? • Ong ăn lá thông: 15?? • Sâu đục nõn lát: • Sâu nâu+sâu vạch xám ăn lá Keo TT: 20 sâu non/cây

19-Aug-14 5 19-Aug-14 6

NGƯỠNG THIỆT HẠI

Ví dụ Ngưỡng thiệt hại

• ĐẾM SỐ LÁ BỊ BỆNH CỦA CÂY ĐẬU

TƯƠNG

The maximum damage a crop can sustain without yield loss. This threshold is generally used for plant diseases, as plant pathogens are too small to be easily counted, an estimate of the amount of damage caused by them.

• XÁC ĐỊNH TỶ LỆ % CÂY BỊ BỆNH

CHÁY/ĐỐM LÁ...

• ĐẾM SỐ QUẢ BỊ BỆNH..

Mức thiệt hại tối đa mà cây có thể chịu được mà không hụt sản lượng. Đây là ngưỡng thường sử dụng cho bệnh cây (do vật gây bệnh quá nhỏ nên khó đếm được) xác định mức độ gây hại của vật gây bệnh.

19-Aug-14 7 19-Aug-14 8

2 19-Aug-14

NGƯỠNG/MỨC HẠI KINH TẾ ECONOMIC INJURY LEVELS

NGƯỠNG HẠI THẨM MỸ AESTHETIC THRESHOLDS

The lowest pest density at which economic damage occurs. This threshold is reached after the economic threshold is passed. Mật độ dịch hại thấp nhất tại đó có thiệt hại kinh tế. Ngưỡng này đạt được khi sinh vật hại đã qua Ngưỡng kinh tê = Ngưỡng phòng trừ = Ngưỡng hành động)

The level at which a pest causes an undesirable change in the appearance of something, typically ornamental plants. This threshold is use by homeowners and in parks and other public places. Mật độ sâu hoặc mức hại tạo ra thay đổi không mong muốn của đối tượng nào đó, đặc biệt là cây cảnh. Ngưỡng này thường áp dụng với khu vực nhà ở, công viên hay công sở.

Ví dụ cho Ngưỡng hại thẩm mỹ

19-Aug-14 9 19-Aug-14 10

MỘT SỐ LOẠI NGƯỠNG IPM Ngưỡng kinh tế = Ngưỡng phòng trừ = Ngưỡng hành động (Economic Threshold = Control Threshold - Action Threshold): là điểm tại đó cần tiến hành phòng trừ sinh vật hại để tránh thiệt hại về kinh tế.

Mật độ/Thiệt hại

Thời điểm phòng trừ

• Kiến cong bụng Kiến vàng/kiến vống: thiên địch

Mức (Ngưỡng) hại kinh tế

nhưng tổ lại làm xấu cây

Ngưỡng phòng trừ

• Nhện: Thường ít hại, nhưng mạng nhện gây mất

thẩm mỹ.

Thời gian

Mức (Ngưỡng) hại kinh tế (Economic Injury Level): Khi mức thiệt hại do sinh vật hại gây ra bằng chi phí cho công tác phòng trừ chúng

19-Aug-14 11 19-Aug-14 12

3 19-Aug-14

MỘT SỐ LOẠI NGƯỠNG IPM

• Mọi mức lây nhiễm sinh vật hại đều gây ra hại vật lý, nhưng không phải tất cả mức hại vật lý đều gây ra thiệt hại kinh tế.

Theo Meyer (2003), trong đa số trường hợp thiệt hại do sâu gây ra tỷ lệ thuận với mật độ của chúng - mật độ cao thiệt hại lớn và nhu cầu phải tiến hành phòng trừ tăng. Tuy nhiên một số người sử dụng lẫn lộn giữa "damage-hại kinh tế" và "injury-hại vật lý". Các nhà côn trùng học phân biệt rõ ràng giữa hai loại thiệt hại này.

Mức hại vật lý (Injury) do sự có mặt hoặc do hoạt

• Thực vật có thể chịu đựng được mức hại vật lý nhẹ, thậm chí đôi khi chúng còn tạo ra sức sống mạnh hơn, sinh nhiều hoa quả hơn khi bị hại nhẹ. Mức hại vật lý nhẹ không gây ra thiệt hại kinh tế tới mức phải phòng trừ.

Mức hại kinh tế nảy sinh khi có thiệt hại tài

động của sinh vật hại gây ra (ví dụ ăn lá, đục thân, hút máu...). chính gây ra bởi cái hại vật lý của sinh vật hại (ví dụ làm giảm sản lượng, giảm chất lượng sản phẩm...)

• Nhưng cho đến một lúc nào đó mật độ sinh vật hại đạt tới ngưỡng gây ra thiệt hại kinh tế khiến ta cần tiến hành công tác phòng trừ.

19-Aug-14 13 19-Aug-14 14

MỘT SỐ LOẠI NGƯỠNG IPM

Điểm tại đó "A" = "B" được gọi là Mức (Ngưỡng) hại kinh tế. Đó chính là mật độ quần thể tại đó chi phí phòng trừ bằng thiệt hại kinh tế. Dưới Mức hại kinh tế tiến hành phòng trừ sẽ không hiệu quả bởi vì chi phí lớn hơn so với thiệt hại mà sâu gây ra.

Dịch hại xảy ra khi giá trị của A > B.

Tuy nhiên làm thế nào để biết được là đã đến điểm đó? Bao nhiêu sâu hại thì phải phun thuốc? Để trả lời cho câu hỏi này cần chú ý đến những vấn đề sau đây: A. Sinh vật hại gây ra bao nhiêu thiệt hại kinh tế? và B. Chi phí cho công tác phòng trừ dịch hại là bao nhiêu? Thiệt hại này có thể dễ dàng xác định được trong ngành nông nghiệp hay công nghiệp. Tuy nhiên thiệt hại do sâu hại sinh sống trong nhà truyền bệnh cho người.. thiệt hại đối với môi trường... rất khó đánh giá. Trong những trường hợp như vậy cần lấy tiềm năng hại kinh tế để tính toán. 19-Aug-14

15 19-Aug-14 16

4 19-Aug-14

MỘT SỐ LOẠI NGƯỠNG IPM

Biến động quần thể Thay đổi mật độ

Công thức tính Mức hại kinh tế (Economic Injury Level - EIL) như sau:

Mức hại kinh tế (EJL)

ể h t n ầ u q ộ đ t ậ M

trong đó

Ngưỡng kinh tế (ET)

Thời gian

"C" đơn giá cho phòng trừ sâu hại (ví dụ, $20/acre) "N" số lượng sâu hại trên đơn vị tính (ví dụ, 800/acre) "V" giá trị đơn giá sản phẩm (ví dụ., $500/acre) "I" mức gây hại - tỷ lệ sản phẩm bị hại (ví dụ,10% )

19-Aug-14 17 19-Aug-14 18

MỘT SỐ LOẠI NGƯỠNG IPM

Phun

Mức hại kinh tế (EJL)

Có thiệt hại kinh tế

Ngưỡng kinh tế (ET) AT hoặc CT

Mức hại kinh tế

ể h t n ầ u q ộ đ t ậ M

Không cần trừ dịch, quần thể không bao giờ đạt mức hại kinh tế

Cần trừ dịch, quần thể vượt mức hại kinh tế

Thời gian

19 19-Aug-14 20 19-Aug-14

5 19-Aug-14

MỘT SỐ LOẠI NGƯỠNG IPM

Hành động quản lý

PHUN

Mức hại kinh tế

i

Ngưỡng kinh tế

Mức hại kinh tế

Không xử lý

Ngưỡng kinh tế

ạ h t ậ v h n i s g n ợ ư

l ố S

Thời gian

Có xử lý

Phun 2

Phun 1

19-Aug-14 21 19-Aug-14 22

MỘT SỐ LOẠI NGƯỠNG IPM

Quan hệ giữa MỨC HẠI KINH TẾ (EJL) với NGƯỠNG KINH TẾ trong sự thay đổi của Điều kiện kinh tế và sinh học

i

Thiệt hại kinh tế

Lợi ích > Chi phí

Mức hại kinh tế

ạ h t ậ v h n i s

KHÔNG Thiệt hại

Ngưỡng kinh tế

g n ợ ư

Mức hại kinh tế

l

ố S

Ngưỡng kinh tế

Quần thể dịch

Chi phí > Lợi ích

ể h t n ầ u q ộ đ t ậ M

Thời gian

19-Aug-14 23 19-Aug-14 24

6 19-Aug-14

Xác định Ngưỡng IPM (tiếp tục)

Một số yếu tố cần chú ý khi xác định Ngưỡng IPM:

• Chi phí tài chính cho biện pháp phòng trừ và Liệu

• Mật độ có thể lớn tới mức nào trước khi gây ra

biện pháp phòng trừ có hiệu quả?

thiệt hại kinh tế?

• Lịch sử dịch hại. Vấn đề dịch hại trước đây và

• Mức hại kinh tế có thể chấp nhận chịu đựng được

phân bố của dịch hại.

là bao nhiêu?.

• Nơi tập kết cuối cùng của sản phẩm. Yêu cầu chất

• Mức hại kinh tế có thể ngăn chặn được bằng biện

lượng của người tiêu dùng ở nơi này?

pháp phòng trừ?.

• Lượng hóa giá trị của các mức hại kinh tế khác

nhau ?.

• Mức xử lý dịch hại làm cho mật độ giảm xuống tới mức chỉ gây ra thiệt hại có thể chấp nhận được?

19-Aug-14 25 19-Aug-14 26

Sự cần thiết của Ngưỡng IPM

Ai xác định Ngưỡng IPM?

Ngưỡng IPM có

• ĐỂ ĐI ĐẾN QUYẾT ĐỊNH THIẾT LẬP VÀ LỰA CHỌN BIỆN PHÁP PHÒNG TRỪ. • ĐỂ XÁC ĐỊNH TỐI ƯU SỐ LƯỢNG BIỆN PHÁP PHÒNG TRỪ NHẰM GIẢM THIỂU NGUY CƠ THIỆT HẠI KINH TẾ VÀ RỦI RO MÔI TRƯỜNG.

thể được xác định bởi chính người sử dụng nó.

19-Aug-14 27 19-Aug-14 28

7 19-Aug-14

Sâu đục lá dưa chuột

ĐIỀU SẼ XẢY RA NẾU KHÔNG SỬ DỤNG NGƯỠNG IPM?

• Biện pháp giám sát: đặt miếng bẫy plastic trắng dưới đất để thu sâu non rơi xuống đất hóa nhộng.

• Mật độ quần thể được tính bằng số nhộng trên

bẫy/ngày .

You will be gambling in your pest control decisions! Bạn sẽ đánh bạc với các quyết định phòng trừ dịch hại của bạn!!!

Sâu đục lá dưa chuột đâu là ngưỡng kinh tế và mức hại kinh tế?

19-Aug-14 29 19-Aug-14 30

Khu vực MỨC HẠI KINH TẾ

g n ợ ư

l

NGƯỠNG KINH TẾ

n ả S

Quần thể sâu hại (nhộng/bẫy/ngày

19-Aug-14 31 19-Aug-14 32

8 19-Aug-14

Sâu hại quả cà chua

Sâu đục quả cà chua đâu là ngưỡng kinh tế và mức hại kinh tế?

Biện pháp giám sát: Giai đoạn giám sát bắt đầu khi cây có hoa đến khi xuất hiện quả non.

g n ợ ư

l

n ả S

đếm trứng trên lá, dưới chùm hoa. Chọn ngẫu nhiên 30 lá rồi đếm trứng. Mật độ được tính = số trứng/lá.

Quần thể sâu hại (trứng/lá)

19-Aug-14 33 19-Aug-14 34

Bọ trĩ hại Dưa chuột

Bọ trĩ hại Dưa chuột đâu là ngưỡng kinh tế và mức hại kinh tế?

g n ợ ư

l

n ả S

Biện pháp giám sát: Bắt đầu từ giai đoạn còn non của Dưa chuột. Chọn ngẫu nhiên 50 lá trong ô tiêu chuẩn 400m2 Mật độ tính: Số bọ trĩ/lá .

Quần thể sâu hại (bọ trĩ/lá)

19-Aug-14 35 19-Aug-14 36

9 19-Aug-14

Sâu hại quả Cà chua

Bọ trĩ hại Dưa chuột Ngưỡng kinh tế và mức hại kinh tế

Khu vực MỨC HẠI K. TẾ

g n ợ ư

l

NGƯỠNG KINH TẾ

n ả S

Biện pháp giám sát: điều tra trên quả xanh và quả chín. Chọn ngẫu nhiên 25 mẫu quả để xem dấu vết hại, ví dụ xuất hiện dịch ở quả chín hay biến dạng của quả non. đơn vị đo số quả bị hại

Quần thể sâu hại (bọ trĩ/lá)

Sâu hại quả Cà chua đâu là ngưỡng kinh tế và mức hại kinh tế?

Sâu hại quả Cà chua Ngưỡng kinh tế và múc hại kinh tế

19-Aug-14 37 19-Aug-14 38

g n ợ ư

NGƯỠNG KINH TẾ

Khu vực MỨC HẠI Kinh TẾ

g n ợ ư

l

n ả S

Quần thể sâu hại (số quả bị hại/mẫu)

19-Aug-14 39 19-Aug-14 40

10 19-Aug-14

NGƯỠNG THIỆT HẠI

Crop Damage Threshold NGƯỠNG THIỆT HẠI

• = Mật độ quần thể dẫn tới năng suất suy giảm

(không đồng nghĩa với sự bắt đầu xuất hiện thiệt hại do sinh vật gây ra)

Không có thiệt hại khi quần thể có mật độ rất thấp

• Suy giảm năng suất hoặc thiệt hại thường có dạng khác nhau tùy theo sinh vật hại hoặc cây trồng • Nhiều cây trồng có thể chịu được thiệt hại (ví dụ

mất lá ở mức thấp không ảnh hưởng đến năng suất)

Một số loại “NGƯỠNG”

Mức hại kinh tế (EJL)

• Ngưỡng thiệt hại (Crop Damage Threshold) • Ngưỡng kinh tế (Ngưỡng kinh tế (ET)) • Mức hại kinh tế (Mức hại kinh tế (EJL)) • Ngưỡng hành động (Ngưỡng hành động (AT)) • Ngưỡng phòng trừ (Control Threshold)

∆Y=Mức chênh lệch năng suất khi sâu bệnh giảm do bị xử lý

P Mật độ giảm từ mức X xuống mức P sau khi xử lý

11 19-Aug-14

Mức hại kinh tế (EJL)

EIL = Mức mật độ khi N $ = C $ Lợi ích KT = Chi phí phòng trừ

Giả định EIL là điểm này: X = EJL

Thay đổi năng suất đem lại lợi ích kinh tế là N $

Phòng trừ khi mật độ trên X? Chi phí cao hơn

Tiến hành phòng trừ ở mức mật độ dưới X? Chi phí thấp hơn

Làm giảm số lượng sâu bệnh cần chi phí C $

Ngưỡng kinh tế (ET)

• Khi quần thể > Mức hại KT (EIL) Xử lý

• Khi quần thể > EIL Xử lý • Khi quần thể < EIL KHÔNG xử lý • Nhưng sẽ như thế nào nếu quần thể biến

• Khi quần thể < EIL KHÔNG PHẢI Xử lý

động rất nhanh?

• Điều gì xảy ra nếu không kịp xử lý? • Mật độ quần thể có thể vượt qua MỨC HẠI

KINH TẾ khi ta chờ xử lý chúng!

12 19-Aug-14

Để áp dụng Ngưỡng hành động và Mức hại kinh tế cần biết:

Ngưỡng hành động (AT) Tiến hành xử lý khi quần thể ở mức AT để ngăn sâu bệnh đạt mức hại kinh tế EIL

• Mối quan hệ giữa Mật độ - Mức độ hại • Thu thập mẫu sinh vật hại • Chi phí và hiệu quả của biện pháp xử lý • Dự báo giá trị sản phẩm

• Chương trình điều tra, giám sát

Ngưỡng hành động thường được sử dụng đối với sâu hại vì quần thể sâu hại thay đổi rất nhanh

Biện pháp đơn lẻ

Lý do IPM chưa được áp dụng rộng rãi

Nhiều biện pháp

Nhiều loại dịch hại

Quản lý cây trồng

Tương lai: IPM QLDH ở cấp cao

Hệ thống cây trồng

• Thiếu thông tin về: • Các loại ngưỡng • Đặc điểm sinh vật học của sinh vật hại • Phương pháp rút mẫu điều tra • Hiệu quả cảu các biện pháp quản lý • vv…

Hệ thống trang trại khỏe mạnh

Cảnh quan vùng