intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Bài giảng Sinh lý động vật thủy sinh: Chương 4 - GV. Nguyễn Bá Mùi

Chia sẻ: Nguyễn Thị Ngọc Lựu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST
Báo xấu
188
lượt xem 26
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài giảng Sinh lý động vật thủy sinh - Chương 4: Sinh lý nội tiết trình bày đại cương về nội tiết và hooc môn, sinh lý các tuyến nội tiết, tuyến giáp trạng, tuyến tụy, tuyến thượng thận, tuyến sinh dục, chất ngoại biên và vai trò điều chỉnh sinh học.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Sinh lý động vật thủy sinh: Chương 4 - GV. Nguyễn Bá Mùi

  1. 3/29/2010 Ch­¬ng 4. Sinh lý néi tiÕt § §¹i c­¬ng vÒ néi tiÕt & hocmon 1. §N * TuyÕn néi tiÕt (Endocrine Land): C¸c tuyÕn tiÕt c¸c chÊt h÷u c¬, ®æ trùc tiÕp vµo m¸u, l©m ba, dÞch tæ chøc, dÞch TB, cã t/d KT c¸c qu¸ tr×nh trong c¬ thÓ T’ néi tiÕt T’ ngo¹i tiÕt - Kh«ng èng dÉn (gland less duct) - Cã TB tiÕt, cã èng dÉn - §æ trùc tiÕp vµo m¸u - §æ vµo xoang - §Æc hiÖu * Hormon + Tr­íc ®©y: Hormon lµ nh÷ng chÊt cña c¸c t/néi tiÕt tiÕt ra ®i th¼ng vµo m¸u hay b¹ch huyÕt cã t/d sinh häc cao, ®iÒu hoµ h/® chøc n¨ng c¬ quan thÝch øng + HiÖn nay: chÊt truyÒn tin ho¸ häc tuÇn hoµn theo m¸u, tõ n¬i sinh ®Õn c¸c c¬ quan tiÕp nhËn (®Ých) ph¸t huy t/d sinh häc cao theo ph­¬ng thøc ®iÒu hoµ ng­îc. 2. Nguån gèc -Tõ c¸c tuyÕn néi tiÕt -Tõ hÖ TK (): vïng d­íi ®åi: oxytoxin; Vazopresin … + N·o tiÕt Dopamin +G/c (symphatic): Adrenalin, Noradrenalin +Phã g/c (para symphatic): Axetylcolin - Tõ t/chøc, TB côc bé: t/d tù ®iÒu tiÕt c/n tæ chøc ®ã + H¹ vÞ (d¹ dµy) tiÕt Gastrin àtiÕt dÞch vÞ. + TÕ bµo t¸ trµng tiÕt Secretin Nguyễn Bá Mùi 1
  2. 3/29/2010 3. B¶n chÊt cña hocmon (4 nhãm) 3.1. Nhãm peptid (3à200 a.a) - Tæng hîp ë l­íi néi chÊt nguyªn sinh d­íi d¹ng chuçi peptid dµi h¬n (pro–hormon) VD: pro-Insulin, pro-glucagon… - Kh«ng vµo trong TB ®Ých mµ t/d trªn bÒ mÆt thô thÓ ®Æc hiÖu ë mµng + Peptid: Oxytoxin gåm 9 a. amin + Polypeptid: Insulin (m¹ch 1: 21 a.a; mach 2: 30 a.a. + Protein: STH (t/yªn) gåm 188 a.a. 3.2. DÉn xuÊt cña a.a : Trong l­îng ph©n tö thÊp, dÉn xuÊt cña tyrosin • Tæng hîp nhanh h¬n so víi nhãm H.peptid. H. tuû th­îng thËn H. tuyÕn gi¸p (adrenalin, Noradrenalin) Tyroxin tan trong n­íc - Chñ yÕu d¹ng kÕt hîp, l­îng nhá tù do 3.3. Nhãm Steroid (nh©n Cyclopentan–perhydro phenantren ) - T/h tõ cholesterol, phÇn lín d¹ng h/® trùc tiÕp - D¹ng tiÒn h/® Ýt: testosteronàsp’ h/® dihydro-testosteron 3.4. Nhãm Eicosanoid (hîp chÊt cña a.xÝt bÐo): t¹o thµnh tõ arachidonat (axÝt Ðo 20 C, nhiÒu liªn kÕt ®«i): Prostaglandin • Hormone cña hÖ m« Nguyễn Bá Mùi 6 Nguyễn Bá Mùi 2
  3. 3/29/2010 - Trong m¸u ë d¹ng k/hîp 1 protein ®Æc hiÖu v/c: + Steroid 21C (cortisol, corticosteron, progesteron) CBG (Cortisol - Binding Globulin) + Testosteron, œstradiol: SBG (Sex Hormone Binding Globulin) - Khi t/d k/h Receptor ®Æc hiÖu cña nh©n à t/d lªn ADN nh©n TB ®Ých à nÕu adrenalin t/d ngay (phót), steroid ph¶i sau vµi giê NhiÒu H. l­u th«ng trong m¸u b»ng 1 protein v/c ®Æc hiÖu H-VËt t¶i Mao qu¶n 4. §Æc tÝnh sinh häc cña hormon - Kh«ng ®Æc tr­ng loµi: HTNC, HCG (Human Chorionic Gonadotropin) - Ho¹t tÝnh sinh häc cao (§V g = 10-3g, 10 -6mol, 10-12mol = pico mol): 1g insulin g©y gi¶m ® ­êng huyÕt 125.000 thá - §Æc hiÖu víi c¬ quan à H. sinh dôc ¶/h c¬ quan s.dôc (tÊt nhiªn ¶/h c¸c c¬ quan kh¸c nh­ng kh«ng râ). Ph¶i cã Receptor trªn mµng, trong NSC hoÆc trong nh©n TB ®Ých - T/d qua l¹i, hiÖp ®ång hoÆc ®èi kh¸ng à H/®éng c¸c tuyÕn néi tiÕt ®­îc ®iÒu hoµ nhê TK – TD. - TiÕt theo nhÞp sinh häc: ngµy ®ªm (coctizon); th¸ng (estrogen); Mïa (tyroxin: ®«ng nhiÒu, hÌ Ýt) 5. C¬ chÕ t¸c dông cña hormon 3 c¬ chÕ (H – mµng, H–Enzime vµ H-gen) 5.1. C¬ chÕ H–Mµng: (hÇu hÕt H. cã träng l ­îng ph©n tö lín) • T/d lªn mµng lµm biÕn ®æi tÝnh thÊm vµ xóc t¸c cho vËn chuyÓn tÝch cùc • H. (The first messenger): mang tin TK ®Õn TB • TiÕp theo ho¹t ho¸ Adenylcyclaza: ATP à AMPvßng (The second messenger) Nguyễn Bá Mùi 9 Nguyễn Bá Mùi 3
  4. 3/29/2010 ATP NH2 N N NH2 N N N H N N O CH2 O N Adenylcyclaza C H O HH H H C C C H H H O P O OH C C OH OHO O O OH AMPvßng H C O P O~ P O~ P OH OH OH OH a. T¸c dông cña Adrenalin vµ glucagon H ChÊt T.T1 R Mµng TB ho¹t ho¸ Adenylcyclaza ATP AMPvßng (chÊt T.T 2) ho¹t ho¸ á ®­êng huyÕt KINAZA Vµo m¸u Photphorylazab Photphorylaza a (v« ho¹t) ( ho¹t ®éng) Glycogen Glucose-1 P G.6.photphataza Glucose-6 P Glucose b. T¸c dông H lªn trao ®æi lipit qua AMPc (lipocain, tiroxin liÒu cao ….) H ChÊt T.T1 R Mµng TB ho¹t ho¸ Adenylcyclaza ATP AMPvßng (chÊt T.T 2) ho¹t ho¸ triglyxerit-lipaza Lipit Glyxªrin + AxÝt bÐo Nguyễn Bá Mùi 4
  5. 3/29/2010 5.2. C¬ chÕ H–gen: (H. ph©n tö bЖsteroid) v C¬ chÕ chung: Ø C¸c H. nµy rÊt kþ n­íc, dÔ tan trong m¸u, l­u th«ng d­íi d¹ng H-vËt t¶i tíi TB ®Ých Ø T¹i TB ®Ých, H. t¸ch vËt t¶i, khuyÕch t¸n tù do qua mµng kÕt hîp R trong nh©n (hoÆc trong bµo t­¬ng) t¹o phøc H-R. C¸c R nµy 1 vïng liªn kÕt víi H vµ 1 vïng víi ADN nh©n TB Ø Phøc H-R kÕt hîp ®Æc hiÖu lªn 1 vïng ADN (vïng nh¹y c¶m víi H =HRE:Hormon Responsive Element). ChÝnh kÕt hîp nµy KT, khëi ®éng tæng hîp protein míi ®.hiÖu ë bµo t­¬ng v C¬ chÕ t¸c ®éng lªn ADN T/h protein: ADN ARN-polymeraza më xo¾n kÐp - Gen t/h protein trªn AND chØ h/® khi gen tiÒn khëi ®éng O më (Operator - vËn hµnh) t¸ch xo¾n kÐp à Î sù ®ãng më gen O - Gen O l¹i ®­îc ®/khiÓn bëi R-G (Regular Gene): qua viÖc sinh chÊt øc chÕ R ( 2 ®Çu: R & R’) + NÕu H b¸m vµo R ’à më gen O à tæng hîp P + NÕu b¸m vµo R à ®ãng gen O® kh«ng t/h P ADN R-G P O ADN ARNm R chÊt øc chÕ R’ Ribxom Hormon Protein 5.3. C¬ chÕ H–men - T/d nh­ Co-enzim: t¨ng hoÆc ø/c enzyme VD: men NADF-transhydrogenaza xóc tiÕn sù v/c hydro tõ NADFH2 ®Õn NAD d­íi ¶/h cña Oestrogen ë m« s.dôc: Oestrol + NADFH2 ® Oestradiol + NADF Oestradiol + NAD ® Oestul + NADH2 NADF: Nicotinamit Adenosyl Dinucleotit Fotfat - HiÖu qu¶ nµy rÊt q/träng, xóc t¸c cho q/tr×nh chuyÓn ®iÖn tö vµ hydro trong h« hÊp, t¨ng chuyÓn ho¸ E, t¨ng h« hÊp m« bµo à gi¶i thÝch HF m¹nh khi ®éng dôc Nguyễn Bá Mùi 5
  6. 3/29/2010 5.4. Hormon do Phermon • Hormon tiÕt ra m«i tr­êng qua vÞ gi¸c, khøu gi¸c ¶nh h­ëng ®Õn tËp tÝnh cïng loµi • + §/khiÓn x· héi loµi: ong, kiÕn • + §¸nh dÊu l·nh ®Þa: hæ, b¸o, s­ tö • + QuyÕn rò ®éng vËt kh¸c giíi: c«n trïng, c¸, dª, lîn ®ùc, chuét chï Nguyễn Bá Mùi 16 6. Sù ®iÒu hoµ néi tiÕt vïng d ­íi ®åi - Trung t©m TK, cÇu nèi TK - néi tiÕt, cã c/n néi tiÕt - TiÕt c¸c H. quan träng ®iÒu khiÓn h/® c¸c tuyÕn néi tiÕt ®Æc biÖt tuyÕn yªn - H. vïng d­íi ®åi gåm 2 nhãm: Nhãm gi¶i phãng Nhãm øc chÕ RF: Releasing Factor IF: inhibiting Factor t¨ng c­êng h/® c¸c tuyÕn øc chÕ h/® c¸c tuyÕn C¸c Hocmon vïng d­íi ®åi cã t¸c dông ®iÒu hoµ néi tiÕt §iÒu hoµ bµi tiÕt hocmon - [H] rÊt thÊp, nÕu thay ®æi à bÖnh (­u, nh­îc n¨ng) àc¬ chÕ ®iÒu hoµ (TK-TD, feed-back) - Feed-back: khi [H] tuyÕn yªn trong m¸u -® sÏ ø/c tiÒn yªn tiÕt H. t/ø vµ ø/c tiÕt RF (Feed-back ©m tÝnh) - Feed-back + lµ sù t¨ng H. tuyÕn ®Ých g©y kÝch thÝch tiÒn yªn vµ hypothalamus, kh«ng øc chÕ. VD: tiªm oestrogen cho chuét tøc t¨ng H. sinh dôc tuyÕn yªn àrông trøng: chøng tá ®· g©y t¨ng tiÕt LH tiÒn yªn. Nguyễn Bá Mùi 6
  7. 3/29/2010 Ngo¹i c¶nh KÝch thÝch tõ (to, a/s, ®é Èm …) bªn trong Hypothalamus Feed-back vßng ng¾n RF IF + - c Feed-back vßng dµi ­í a gi ÷ tr uú u ú sa thu th uú th (MiÒn vá TT, SD, Gi¸p tr¹ng, Gan) TuyÕn ®Ých Tham kh¶o Hocmon Nguyễn Bá Mùi 19 C¬ quan ®Ých B. SInh lý c¸c tuyÕn néi tiÕt § 1- TuyÕn yªn (Hypophyse) I. §Æc ®iÓm cÊu t¹o (3 thuú) -“D­íi ®åi-tuyÕn yªn” t¹o 1 ®¬n vÞ c/n quan träng -TuyÕn yªn c¸ chÐp bæ däc II. C¸c kÝch tè tuyÕn yªn 1. Hormon thuú tr­íc, t­¬ng t¸c thÇn kinh néi tiÕt ë c¸ 1.1. H. sinh tr­ëng (STH –Somato Tropin Hormone GH - Growth Hormone) - Protein, 2 LK disulfur. Kh«ng c¬ quan ®Ých (duy nhÊt) Nguyễn Bá Mùi 7
  8. 3/29/2010 v Chøc n¨ng sinh lý “chuyÓn ho¸” KT ph¸t triÓn m« sôn KT c¬ thÓ sinh tr­ëng KT biÖt hãa TB sôn GH KT tæng hîp Protein KT ph©n gi¶i Lipit KT t¹o glucose T¨ng ®­êng huyÕt Gi¶m s/d glucose - KT tæng hîp protein (nhê STH v/chuyÓn a.a dÔ dµng vµo TB) - KT t¹o sôn - KT gan t¹o Somatomedin k/thÝch sulfat ho¸ canxi (cèt ho¸) - G©y -®­êng huyÕt (øc chÕ Hexokinaza) gi¶m t/h glycogen - KT tho¸i ho¸ lipit cung cÊp E à-axÝt bÐo tù do huyÕt t­¬ng v KiÓm so¸t: th«ng qua GRH & GIH (d­íi ®åi) (Tham kh¶o) vRèi lo¹n Ø ThiÕu hôt (nh­îc) Tr­íc dËy th× ® chøng lïn, tÝ hon (bÊt th­êng gen tæng hîp STH) Ø Thõa GH (­u) Tr­íc dËy th× ® chøng khæng lå Sau dËy th×® chøng to cùc 1.2. KÝch gi¸p tè (TSH: Thyroid Stimulating H.) glycoprotein, tuyÕn ®Ých: tuyÕn gi¸p v Chøc n¨ng sinh lý - Qua H. t’ gi¸p - chuyÓn ho¸ c¬ b¶n (nhÞp tim, h« hÊp), -chuyÓn ho¸ gluxit vµ nit¬. - KT trùc tiÕp qu¸ tr×nh tho¸i ho¸ lipit ë m« mì - T¨ng c­êng hÊp thu I 2 m¸u t/h tiroxin vµ thóc ®Èy ho¹t tÝnh men ph©n gi¶i tireoglobulin t¹o tiroxin v KiÓm so¸t - RF-TSH (d­íi ®åi) à tiÕt TSH - øc chÕ b»ng feed-back tõ c¸c H. tuyÕn gi¸p (T3, T4) Nguyễn Bá Mùi 8
  9. 3/29/2010 1.3. KÝch vá th­îng thËn tè (ACTH:Adenocorticotropin H.) - Polypeptid 39 a.a, vÞ trÝ 25à39 thay ®æi Î loµi - TuyÕn ®Ých: vá th­îng thËn v T¸c dông - §iÒu tiÕt trao ®æi ®­êng qua KT tiÕt glucocorticoid - §iÒu tiÕt trao ®æi kho¸ng qua Mineralocorticoid - §iÒu hoµ ho¹t ®éng néi tiÕt cña vá tuyÕn trªn thËn - §iÒu tiÕt nhãm k/tè s/dôc: Androgenic steroid - T¨ng hÊp thu muèi vµ n­íc ë èng thËn - Gióp c¬ thÓ chèng stressà thÝch nghi • KiÓm so¸t: CRH: Corticotropin R.H (d­íi ®åi) vµ c¸c H. vá th­îng thËn qua feed-back • Stress g©y t¨ng tiÕt ACTH ® t¨ng tiÕt H. vá th­îng thËn • ­u n¨ng: héi chøng gi·n s¾c tè Cushing hay Addison • - GÇn ®©y ph¸t hiÖn ACTH ¶/h ®Õn n·o, trÝ nhí, hµnh vi Nguyễn Bá Mùi 26 1.4. KÝch dôc tè (GSH: Gonado Stimulin Hormone) FSH: Folliculo Stimulin H. LH: Luteino Stimulin H. (kÝch no·n tè) (kÝch hoµng thÓ tè) §Òu lµ glycoprotein C¸i: KT bao no·n ph¸t triÓn ® C¸i: KT chÝn & rông trøng à tiÕt oestrogen ® t/dông thÓ vµng à tiÕt lªn ®­êng sinh dôc progesteron §ùc:KT èng dÉn tinh, sinh tinh §ùc: KT s¶n xuÊt testosteron ph¸t triÓn ® KT t¹o tinh cña tÕ bµo kÏ (Leydig) v KiÓm so¸t: do GnRH (Gonadotropin RH.) & H. sinh dôc c¸i Nguyễn Bá Mùi 9
  10. 3/29/2010 * FSH và LH của cá thay đổi rõ rệt theo mùa sinh sản • Ở các loại cá đẻ mùa xuân trong não thuỳ chứa nhiều hormon hướng sinh dục, nhất là trước lúc sinh sản. Sau khi đẻ trứng lượng hormon hướng sinh dục giảm rõ rệt và thường đạt mức thấp nhất • Đối với các loài cá đẻ nhiều đợt trong năm thì sự phát triển và phân tiết cuả các tế bào não thuỳ không đồng đều với nhau về thời gian. • Trong nước tiểu của phụ nữ có thai, chứa hormon nhau thai HCG (Human Chorionicgonadotropin Hormon) thường gọi là prolan A vàđặc biệt trong huyết thanh ngựa chửa hàm lượng prolan A rất cao. • Trong thực tiễn cho cá đẻ nhân tạo người ta thường dùng prolan A làm chất kích thích thay cho não thuỳ. Riêng đối với trắm cỏ thì dùng hormon não thuỳ có kết quả tốt hơn. • Các hormon FSH và LH có ự s khác nhau rõ rệt theo các lớp động vật có xương sống. Tuyến yên của động vật có vú không làm cho cá ụr ng Nguyễn trứng.Bá Mùi 28 2. Hormon thuú gi÷a (thïy sau n·o thïy) - KÝch h¾c tè (MSH: Melanocyte Stimulating H.) - Õch, nh¸i, c¸ thuú gi÷a p.triÓn ®thay ®æi mµu da víi m«i tr­êng 3. Hormon thuú sau (thïy tr­íc n·o thïy) Oxytoxin & Vazopressin - Peptit (9 a.a), tõ TB TK nh©n trªn thÞ & nh©n c¹nh n·o thÊt - Oxytoxin ¹ ADH ë 2 a.a (sè 8: Leu, sè 3: Isoleu) - Tõ 1 peptit dµi c¾t thµnh 2 peptit (Neurophysin). Mçi Neurophysin ®Æc hiÖu cho 1 H. (NeurophysinI cho oxytoxin, NeurophysinII cho ADH). Phøc oxytoxin-neurophysinI & vazopressin-neurophysinII theo sîi trôc vµo hËu yªn. Thùc chÊt Neurophysin lµ tiÒn H. oxytoxin & ADH 2.1. T¸c dông v ADH: chèng lîi niÖu, t¨ng t¸i hÊp thu n­íc ë thËn. §ång thêi co m¹ch®-Pa - C¬ chÕ: ho¹t ho¸ hyaluronidaza ph©n gi¶i hyaluronic (dÝnh kÕt TB th­îng b× èng thËn) ® hÊp thu n­íc èng thËn - Khi thiÕu (tæn th­¬ng d­íi ®åi) ® ®¸i th¸o nh¹t (®¸i nhiÒu, kh¸t n­íc® uèng nhiÒu). Sù t¨ng tiÕt ® ø n­íc, t¨ng Pa nh­ng nhanh chãng nhÊt thêi v Oxytoxin: - tói mËt & nhu ®éng ruét - Co c¬ tr¬n tö cung ® thóc ®Î - KT co bãp c¬ tr¬n tuyÕn vó ® KT tiÕt s÷a - Lóc chöa progesteron thÓ vµng ­/c tiÕt oxytoxin - ø/d: Thô tinh nh©n t¹o® KT nhu ®éng t/c ®­a nhanh tinh trïng gÆp trøng ® t¨ng tû lÖ thô thai. Thóc ®Î Nguyễn Bá Mùi 10
  11. 3/29/2010 § 2. tuyÕn gi¸p tr¹ng (Thyroid gland) Tuyến giáp trạng của cá bao gồm nhiều bọc nhỏ nằm giải rác, ở cá sụn nằm ở phần trước chủ động mạch bụng và hàm dưới, ở cá xương phân bố ở động mạch bụng và cung mang thứ nhất. Ngoài ra, ở hốc mắt của một số loài cá cũng phát hiện được tế bào tuyến giáp. Quá trình tiết kích tố tuyến giáp ở cá sụn và cá xương khác nhau. Ở cá sụn chất tiết được tiết vào các xoang bạch huyết, còn ở cá xương chúng được tiết vào máu. •Hocmon của tuyến giáp là Tiroxin (T3 &T4) •Sự sinh tổng hợp hocmon tuyến giáp Tiroxin (T4) 1. Sinh tæng hîp T 3 & T4 -DÉn xuÊt cña a.a tirozin. - T3, T4 + globulinà Tireoglobulin dù tr÷ ë xoang bao tuyÕn. D­íi t/d cña TSH tiÒn yªn ® thyroxin -Tæng hîp cÇn 2 yÕu tè: Iod (ngo¹i sinh, néi sinh) & protein tuyÕn gi¸p thyroglobulin. Qua 4 b­íc: B1: TB tuyÕn gi¸p thu nhËn, c« ®Æc Iodur Iod (T.¨n, n­íc) hÊp thu ë ruét d­íi d¹ng Iodur (I- ) ®Õn tuyÕn gi¸p ®­îc gi÷ l¹i B2: Oxy ho¸ iod: 2I- peroxydaza 2e- + I2 B3: G¾n Iod lªn a.a tirozin t¹o MIT vµ DIT COOH I COOH I2 + HO CH2 CH HO CH2 CH Iodinaza Tirozin NH2 MIT NH2 I COOH HO CH2 CH I DIT NH2 B4: T¹o T 3 vµ T4 I I COOH * MIT + DIT à T3 HO O CH2 CH I NH2 I I COOH * DIT + DIT à T4 HO O CH2 CH I I NH2 Nguyễn Bá Mùi 11
  12. 3/29/2010 2. T¸c dông cña Thyroxin TB ®Ých: c¸c TB c¬ thÓ, ®/b c¬, TK, gan, phæi, thËn v T¸c dông chuyÓn ho¸ - T¨ng dÞ ho¸ (oxy ho¸) sinh nhiÖt (nh­îc n¨ng® chèng rÐt kÐm, th©n nhiÖt gi¶m) - - ph©n gi¶i gluxit, lipit, protein à n¨ng l­îng (­u n¨ng ® con vËt gÇy, ¯ thÓ träng) + Gluxit: ® - hÊp thu glucoze ë ruét ® - chuyÓn glycogen ® glucoze ë gan + Protein: ® - dÞ ho¸, bµi xuÊt nit¬, c©n b»ng protein + Lipit: ® - huy ®éng axÝt bÐo tù do + N­íc: ø/c t¸i hÊp thu n­íc èng thËn ® n­íc tiÓu nhiÒu v T¸c dông sinh tr­ëng ph¸t dôc - ¶/h dinh d­ìng cña da, l«ng. KT sôn liªn hîp à sinh x­¬ng -G©y biÕn th¸i nßng näc -Tuyến giáp ảnh hưởng đến các tế bào sắc tố của cá. TN nuôi cá vàng và cá diếc bạc trong môi trường có chế phẩm tuyến giáp, sau một thời gian cá bị nhạt màu, sắc tố màu vàng và màuđen biến mất. - KT sinh tr­ëng, ph¸t dôc bµo thai. KT hÖ TK, x ­¬ng bµo thai (thiÕu ë thêi kú bµo thai ® ®Çn ®én, kÐm ph¸t triÓn ) - KT ph¸t triÓn biÓu m« tuyÕn vó, ®ång thêi -tæng hîp protein, mì s÷a à - s¶n l­îng s÷a - ¶/h TKTW & thùc vËt (c¾t tuyÕn gi¸p ® kh«ng lËp ® ­îc PXC§K) § 4. TuyÕn tuþ (pancreas) Ngo¹i tiÕt Néi tiÕt DÞch tuþ Hocmon (3TB tiÓu ®¶o (tiªu ho¸) Langerhans) TB a (A) TB b (B) TB d (D) (Glucagon) (Somatostatin ) (Insulin) -®­êng huyÕt ¯®­êng huyÕt - Ngoµi ra, cßn cã TB F (PP) tiÕt 1 polypeptid cã t/d lªn ®­êng ruét Nguyễn Bá Mùi 12
  13. 3/29/2010 • Ở cá sụn, các tế bào của đảo tuỵ cũng vùi trong tổ chức của tuỵ. • Nhưng ở cá xương chúng lại phân tán ở túi mật, lá lách, manh tràng và ruột • Tính theo tỷ lệ khối lượng cơ thể, thì cá biển có nhiều hormon của đảo tuỵ hơn so với động vật có vú, • Nên người ta thường dùng cá biển làm nguyên liệu tinh chế insulin dùng trong y học. Nguyễn Bá Mùi 37 1. C¸c hormon tuyÕn tôy 1.1. Insulin • Polypeptid M¹ch b 30 a.a M¹ch a 21 a.a • T¸c dông: ¯ ®­êng huyÕt (2 h­íng) - ph©n gi¶i & ¯ t¹o ®­êng sö dông glucose -o.x.h - V/c glucose m« ¯T¹o glucose vµo bµo glucose míi c¬, m« -Ch.ho¸ ¯ qu¸ tr×nh glucoseà mì glycogenà glucose -T/h glycogen + a.bÐo ë gan = Ho¹t ho¸ photpho- diesteraza chuyÓn AMP ® ATP Hexokinaza InsulinHexokinaza* Hexokinaza* Glucose Glycogen Nguyễn Bá Mùi 39 Nguyễn Bá Mùi 13
  14. 3/29/2010 C¸c t¸c dông chÝnh cña Insulin •- hÊp thu glucose ë nhiÒu TB • Gi¶m glucose huyÕt •- tæng hîp glycogen ë gan •- dù tr÷ glycoge ë TB • Gi¶m t¹o glucose •- dù tr÷ triglyceride TB Insulin -tæng hîp triglyceride • ¯ [axÝt bÐo tù do] huyÕt t­¬ng •- hÊp thu a.a ë nhiÒu TB ¯ [a.a] huyÕt t­¬ng •- tæng hîp protein Nguyễn Bá Mùi 40 1.2. Glucagon - Polypeptit (29 a.a) do TB a , l­u th«ng d¹ng tù do - T/d:- [glucose] huyÕt (cïng chiÒu Adrenalin) -glycogen tho¸i ho¸ ® glucose protein KT tuû ø/chÕ t/h lipit ë ChuyÓn gan nh­ng KT th/thËn tiÕt a.a®glucose t¹o cetomic Adrenalin 2. §iÒu hoµ bµi tiÕt • [glucose] huyÕt cao® KT d©y X® tôy® tiÕt insulin • STH tuyÕn yªn, [a.a]- m¸u à tiÕt c¶ hai 3. Rèi lo¹n • ¦u n¨ng: (u) thõa insulin௮­êng huyÕt ¸c tÝnhàmå h«i, ¯ Pa • Nh­îc n¨ng:-®­êng huyÕtஸi ®­êngà ®ãi, kh¸t, sót c©nà mÊt G àc¹n dù tr÷ hydratcarbon à oxh lipit t¹o E à xªton niÖu Lipit oxy ho¸ a.axetic® Axetyl CoAà axªto axÝt® axªton® thÓ xªton - Xªton k/hîp kiÒm dù tr÷® ¯[kiÒm] ® mÊt c©n b»ng acid-baz¬ ® tróng ®éc, h«n mª, chÕt - C¬ thÓ mÊt n­íc ® ph¸ ho¹i tuÇn hoµn n·o, h«n mª, chÕt Nguyễn Bá Mùi 14
  15. 3/29/2010 § 5: TuyÕn th­îng thËn (Adrenal gland) + Ở cá tuyến trên thận là những đám tế bào tương ứng với phấn vỏ và tuỷ của động vật bậc cao, nhưng vị trí của chúng cách nhau khá xa + Ở cá sụn phần tuỷ nằm giữa thân, phần vỏ là những đám tế bào nằm sát với đốt thânTuû kinh giao cảm và mạch máu + Ở cá xương thì tổ chức tuyến trên thận rất phức tạp, gồm có tổ chức kẽ, hậu thận và tiền thận. + Mỗi một rễ của tế bào biểu mô tuyến luồn vào trong mô liên kết, trong đó có nhiều mao mạch, lưới mao mạch này nối với tĩnh mạch. + Các tế bào biểu mô và các rễ của nó thường kéo dài ra, trong nhân có một hoặc vài hạch tiểu nhân I. Vá th­îng thËn ®Òu lµ steroid (3 nhãm) Nhãm glucocoticoid Nhãm minera cocticoid (oxycocticoid) (Deoxycocticoid) • ChuyÓn ho¸ gluxit, protein C©n b»ng ion, ch/ ho¸ kho¸ng vµ sinh ®­êng míi Deoxycocticosteron (DOC) (Cocticosteron, Coctisol) Aldosteron Nhãm H. sinh dôc Androgen, Oestrogen, Progesteron. Chøc n¨ng c¸c nhãm (xem s¬ ®å) CH2 OH 21 CH3 25 O CH3 C C C CH3 C CH3 20 C CH3 CH3 17 Enzyme P-450scc 11 19 c d Ho¹t ho¸ bëi OH 1 CH 3 ACTH a b Pregnenolone OH 3 6 5 Cholesteron Androgen (líp l­íi) Glucocorticoids (líp bã) O Dehydroepiandrosterone CH2 OH C O Tæng hîp OH OH Androgen & OH Glucocorticoid O Cortisol ë miÒn vá Androstenedione O CH2 OH C O O OH OH Testosteron CH3 C17 CH3 O Nguyễn Bá Mùi 45 O Corticosterone Nguyễn Bá Mùi 15
  16. 3/29/2010 T¸c dông • Trao ®æi chÊt (glucococticoit) • + ChuyÓn ho¸ gluxit: - hÊp thu ®­êng -> - ®­êng huyÕt • + ChuyÓn ho¸ lipit: - ph©n gi¶i lipit à a.bÐo tù do & cholesteron trong m¸u • + ChuyÓn ho¸ protein: ph©n gi¶i pr à a.amin à th¶i nit¬ qua n­íc tiÓu • Trao ®æi ion Na, K, n­íc (aldosteron) • + §iÒu tiÕt hÊp thu èng thËn: gi÷ Na, th¶i K • + §iÒu tiÕt t¸i hÊp thu ë n­íc èng th©n Nguyễn Bá Mùi 46 T¸c dông (tiÕp) • Hormone sinh dôc (andresteron) • + H. sinh dôc ®ùc: androgen (Testosteron): duy tr× tÝnh ®ùc, • H. sinh dôc c¸i: estrogen, progesteron: • ­u n¨ng thµnh thôc vÒ tÝnh sím • Nh­îc n¨ng chËm sinh s¶n • ThiÕn gµ vÉn cßn tiÕng g¸y ? Nguyễn Bá Mùi 47 T¸c dông (tiÕp) • Chèng stress (coctiron) • + T¨ng søc ®Ò kh¸ng cña c¬ thÓ • + Chèng dÞ øng • + Chèng viªm • * Nh­îc n¨ng: mÖt mái, sót c©n, Pa gi¶m, • * ­u n¨ng: tiÕt nhiÒu aldosteron à tÝch nhiÒu n­íc vµ muèi; nhiÒu cocticoit à - ®­êng huyÕt • TiÕt nhiÒu androgen ph¸t dôc sím ë con ®ùc, ®ùc ho¸ ë con c¸i Nguyễn Bá Mùi 48 Nguyễn Bá Mùi 16
  17. 3/29/2010 II. Tuû th­îng thËn - B¶n chÊt: Catecholamin tæng hîp tõ a.a tyrosin - Cßn cã ë tËn cïng d©y TK g/c. - CÊu t¹o vµ c¬ chÕ t/d biÕt râà lµm m« h×nh n/c c¸c H. kh¸c OH OH HO CH CH2 HO CH CH2 NH CH3 OH NH2 OH Noradrenalin (Nor –No radical) Adrenalin - Sinh t/h: Phenylalanine ® Tyrosine® Dihydroxy phenylalanine (Dopa) ® Dopamine ® Noradrenalin ® Adrenalin (sgk) a. T¸c dông cña Adrenalin, Noradrenalin • M« ®Ých: gan, c¬ tr¬n, tim, m¹ch • T/d nh­ TKg/c & cã t/d ch/ho¸ (noradrenalin kh«ng râ) • Mµng TB ®Ých cã 2 Receptor a, b (khi k/h H. t/d ng­îc nhau) - Adrenalin + a ë TB da® co m¹ch (sî h·i lµm mÆt t¸i nhît) - Adrenalin + b ® -nhÞp tim, -huyÕt ¸p • Tim m¹ch: -h/®, tim (gi·n m¹ch vµnh) ® can thiÖp truþ tim m¹ch • C¬ tr¬n: gi·n c¬ tr¬n d¹ dµy, ruét, tói mËt, bµng quang, co c¬ vßng p/x¹ ® gi·n ®ång tö • ThËn: - t¹o renin (cÇu thËn)® - Pa ® phï nÒ (viªm thËn® tuÇn hoµn cÇu thËn trë ng¹i, TB §M cÇu thËn tiÕt renin) • -trao ®æi ®­êng: KT ph©n gi¶i glycogen ë gan, ø/c s/d glucose - X­¬ng: t/d ph©n gi¶i glycogen yÕm khÝ, gi¶i phãng lactat - M« mì, c¬ v©n: kh«ng cã G-6 phosphatase ® ph©n huû glucogen kh«ng dõng l¹i ë glucose mµ lµ lactat) • TKTW: - c­êng HF • Vá th­îng thËn: -tiÕt ACTH (Adre & Nor chèng stress th«ng qua sù tiÕt c¸c H. miÒn vá ®- ®Ò kh¸ng) b. §iÒu hoµ bµi tiÕt: ¯®­êng huyÕt, ¯h/¸p, stress lµ nh©n tè KT tiÕt H. miÒn tuû ./. Nguyễn Bá Mùi 17
  18. 3/29/2010 $ 6: TuyÕn sinh dôc A. TuyÕn sinh dôc ®ùc (tinh hoµn-Testiculus) TiÕt H. s/d ®ùc (TB kÏ n»m gi÷a c¸c tinh sµo) 1. H. sinh dôc ®ùc (Androgen - tÝnh ®ùc) TB kÏ tiÕt 95% Vá th/thËn: 5% • C/yÕu Testosteron ngoµi ra CH3 OH C17 Androsteron, dehydroepiandrosteron CH3 • Steroid 19C, cã nhãm OH ë C 17 O Testosteron 2. T¸c dông sinh lý • §Æc tÝnh s/d s¬ cÊp, duy tr× vµ KT -c¬ quan s/d & tuyÕn s/d phô à c¾t tinh sµo à teo • §Æc tÝnh SD thø cÊp: giäng nãi, r©u, c¬ b¾p (mµo, cùa,…) • KT T§C, -®ång ho¸, t¹o m¸u (H/c, Hb ♂>♀), t/h protit c¬, - ph©n gi¶i lipit ® c¬ - • - Melanin dù tr÷ ® da dµy vµ ®en h¬n • KT chøc n¨ng ngo¹i tiÕt c¬ quan s/d ♂ • KT TK g©y ph¶n x¹ s/d • KT tuyÕn nhên, tuyÕn b· -tiÕt® VK dÔ x©m nhËp ® môn • KT sinh c¸c feromon, kÓ c¶ ng­êi ® mïi hÊp dÉn B. TuyÕn sinh dôc c¸i No·n sµo No·n sµo Oestrogen Progesteron 1. Hormon NOAN SAO a. Oestrogen: OH Oestradiol O OH OH Oestrone OH OH Oestriol OH Nguyễn Bá Mùi 18
  19. 3/29/2010 v T¸c dông + §Æc tÝnh s/d s¬ cÊp: KT c¬ quan s/d ♀ ph¸t triÓn: èng dÉn trøng, à-kÝch th­íc) + KT x­¬ng-, ®Æc biÖt x­¬ng chËu (h¶i cÈu) chuÈn bÞ sinh con + - t/h protein nh­ng thÊp h¬n so víi H. s/d ♂, - m¹ch m¸u d­íi da® Êm h¬n, ®øt tay ch¶y m¸u nhiÒu + TÝch n­íc, muèi kho¸ng® da c¨ng, ®Çy ®Æn + Quy ®Þnh ®Æc tÝnh SD thø cÊp (mµo, l«ng, tiÕng kªu…) + - ®é nh¶y c¶m cña c¬ tr¬n tö cung víi oxytoxin khi ®Î + T¨ng h/thu ca, cèt ho¸ x­¬ng. M·n kinh—Lo·ng x­¬ng • + T¨ng tæng hîp lipit, líp mì d ­íi da dµy • + G©y h­ng phÊn vâ n·o, xuÊt hiÖn ®éng dôc • + KT hÖ thèng tuyÕn vó ph¸t triÓn • + KT tuyÕn yªn tiÕt LH vµ prolactin v §iÒu hoµ bµi tiÕt: theo chu kú do t/d cña GSH tiÒn yªn Nguyễn Bá Mùi 56 b. Progesteron: (streroid 21 C) • Trøng rông ® thÓ vµng ® progesteron - Chöa ® tån t¹i gÇn hÕt thêi gian chöa - NÕu kh«ng® 1 thêi gian ® teo (bß:16-18 ngµy) ® chöa gi¶? * T¸c dông • KT c¬ quan s/d ♀ -, ®Æc biÖt mÆt trong èng dÉn - tiÓu mao (t¹o sãng)® chuÈn bÞ ®ãn thai (néi m¹c t¨ng sinh, -tiÕt dinh d­ìng) • KT tuyÕn vó ph¸t triÓn: bao tuyÕn • §Æc tÝnh s/d thø cÊp: b¶n n¨ng lµm mÑ, ®i ®øng cÈn thËn • ¦/c co bãp c¬ tr¬n t/cung, ®­êng s/d ♀ nãi chung® an thai (ø/c oxytoxin). Cã thai nÕu thiÕu® sÈy thai Nguyễn Bá Mùi 19
  20. 3/29/2010 T¸c dông (tiÕp) • + Xóc tݪn sù lµm tæ cña hîp tö • + KT sù h×nh thµnh nhau thai, duy tr× sù PT cña thai • + U/c tiÕt FSH & LH cña t/yªn à cã chöa kh«ng ®éng dôc. • øng dông: chÕ thuèc tr¸nh thai * Ở cá tác dụng của progesteron chưa được nghiên cứu kỹ Nguyễn Bá Mùi 58 2 . Hormon nhau thai • Prolan A, Prolan B: t­¬ng tù FSH, LH Prostagladin: - co T/c, cïng oxytoxxin à g©y ®Î + Progesteron: tiÕt g/® chöa cuèi (c¾t t/vµng kú chöa ®Çu ® sÈy thai) + Oestrogen: kú cuèi tiÕt nhiÒu ®- mÉn c¶m c¬ T/C víi oxytoxin • Relaxin: cuèi kú chöa ® gi·n d©y ch»ng x/chËu, më cæ t/cung, g©y ®Î. Ngoµi ra, lµm t¨ng sinh truëng tuyÕn s÷a Thµnh thôc vÒ tÝnh, H. B.trøng + t/vµng qui ®Þnh ph¸t triÓn s/d c¸i. Chöa® trøng ngõng, t/vµng vÉn tiÕt® an thai. Sù ph¸t triÓn ®­êng s/d c¸i vÉn cÇn® nhau thai tiÕt thay thÕ. Cuèi kú chöa, T/vµng teo® hÕt progesteron® ph¶n x¹ ®Î Ø KÝch dôc tè (c¸c H. tiÕt trong kú chöa) • HTNC (PMS-Pregnant Mare Serum): prolan A, prolan B. Ngµy 40-45 (HT)® ®Ønh 70-75® gi¶m & mÊt h¼n ngµy 150 • HCG (Human Chorionic Gonadotropin) ®prolan A, prolan B. Ngµy thø 8 (n­íc tiÓu)® ®Ønh (50-60) ® gi¶m ®Õn ngµy 80 vµ duy tr× ®Õn khi ®Î • T/d: KT ®éng dôc, rông trøng, siªu bµi no·n (nu«i cÊy ph«i) (khi chöa trøng, ung th­ nhau® [HCG] rÊt cao) Nguyễn Bá Mùi 20
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
13=>1