NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
Số 9 (Tháng 5/2024) GẶP GỠ Y KHOA ǀ 60
BÁO CÁO CA LÂM SÀNG HỘI CHỨNG CONN
Đỗ Thị Ngọc Thủy
Bệnh viện Đa khoa Tâm Trí Đà Nẵng
TÓM TẮT
Hội chứng Conn hay hội chứng cường aldosteron nguyên phát, là một tình trạng tăng tiết aldosteron quá mức. Các triệu chứng
điển hình của bệnh là tăng huyết áp, hạ kali máu… Cường aldosteron nguyên phát chiếm khoảng 5% tăng huyết áp nói chung
và có thể lên đến 20% tăng huyết áp kháng trị. Hạ kali máu chiếm khoảng khoảng 9 – 37% ở bệnh nhân cường aldosteron
nguyên phát
Ca lâm sàng của chúng tôi là một bệnh nhân nam, 84 tuổi, vào viện ngày 21/01/2024 vì mệt, chóng mặt, huyết áp cao. Tiền
sử: Bệnh nhân bị tăng huyết áp đã lâu điều trị với nhiều nhóm thuốc huyết áp khác nhau, thường xuyên có những cơn tăng
huyết áp và hạ kali máu phải nhập viện. Bệnh nhân được xét nghiệm sàng lọc định lượng aldosteron và định lượng renin,
chụp MRI tuyến thượng thận phát hiện khối u tuyến thượng thận phải kích thước 20*18*16 mm. Sau khi được chẩn đoán xác
định hội chứng cường aldosteron nguyên phát, bệnh nhân được phẫu thuật cắt bỏ khối u tuyến thượng thận phải bằng phương
pháp nội soi. Case mổ được thực hiện thành công và sau đó tình trạng hạ kali máu của bệnh nhân được cải thiện và chỉ số
huyết áp dần được kiểm soát tốt < 140/90 mmHg.
Từ khóa: cường aldosteron nguyên phát, hạ kali máu, u tuyến thượng thận
CLINICAL CASE REPORT OF CONN'S SYNDROME
SUMMARY
Conn’s syndrome (also called primary hyperaldosteronism) is a condition caused by the excess production of aldosterone
from the adrenal gland. Primary aldosteronism usually manifests with high blood pressure and low potassium levels in the
blood. Primary hyperaldosteronism accounts for around 5% of all hypertensive patients and up to 20% of those with resistant
hypertension. Between 9% and 37% of patients with primary hyperaldosteronism have hypokalemia. We report the case of
an 84-year-old Vietnamese man who was admitted to our hospital for fatigue, dizziness, and high blood pressure since January
21st, 2024. He had been diagnosed and treated for high blood pressure with many types of high blood pressure medications
for a long time. He had been admitted for hospitalization many times due to uncontrolled hypertension and hypokalemia. He
was measured plasma renin and aldosterone concentrations. A transverse MRI of the abdomen showed a nodule in the right
adrenal gland, measuring appropriately 20*18*16 mm. He was diagnosed with hyperaldosteronism and underwent a
laparoscopic adrenalectomy to remove the right adrenal. The surgery was performed successfully, the patient's hypokalemia
condition improved and his blood pressure was gradually controlled to less than 140/90 mmHg postoperatively.
Keywords: Primary hyperaldosteronism, hypokalemia, adrenal adenoma
ĐẶT VẤN ĐỀ
Hội chứng Conn hay hội chứng cường aldosteron
nguyên phát, là một tình trạng tăng tiết aldosteron
quá mức. Các triệu chứng điển hình của bệnh là
tăng huyết áp, hạ kali máu, và trong thực hành lâm
sàng bệnh nhân đến viện chủ yếu vì hai lý do này.
Cường aldosteron nguyên phát chiếm khoảng 5%
tăng huyết áp nói chung và có thể lên đến 20%
tăng huyết áp kháng trị, với các triệu chứng của
tăng huyết áp như: đau đầu, chóng mặt, nhưng có
thể không có triệu chứng. Hạ kali máu chiếm
khoảng khoảng 9 – 37% ở bệnh nhân cường
aldosteron nguyên phát với các triệu chứng như:
tê bì tay chân, yếu liệt chi, chuột rút nhưng các
triệu chứng này thường chỉ xuất hiện khi hạ kali
máu nặng. Một trong các nguyên nhân thường gặp
nhất của cường aldosterone nguyên phát là u tuyến
thượng thận một bên chiếm khoảng 1/3 trường
hợp. Điều trị cắt bỏ khối u tuyến thượng thận là
phương pháp điều trị ưu tiên cho trường hợp này
giúp có thể giải quyết tình trạng hạ kali máu, đồng
thời bình thường hóa huyết áp hoặc ít nhất giúp
kiểm soát huyết áp dễ dàng hơn.
BÁO CÁO CA BỆNH
Bệnh nhân nam 84 tuổi vào viện ngày 21/01/2024
vì mệt, chóng mặt, huyết áp cao.
Bệnh sử: Cách nhập viện 01 ngày, bệnh nhân cảm
giác mệt, chóng mặt, đo huyết áp cao nên nhập
viện.
Tiền sử: Bệnh nhân bị tăng huyết áp đã lâu điều
trị với nhiều nhóm thuốc huyết áp khác nhau, hiện
đang điều trị với thuốc huyết áp
amlodipin/losartan 5/50 mg, thường xuyên có
những cơn tăng huyết áp và hạ kali máu phải nhập
viện.
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
Số 9 (Tháng 5/2024) GẶP GỠ Y KHOA ǀ 61
Tình trạng lúc nhập viện:
Lâm sàng: Bệnh tỉnh. Cảm giác đau đầu, chóng
mặt. Cảm giác yếu 2 chi dưới. Không có dấu thần
kinh khu trú. Mạch 52 l/ph, HA: 160/100 mmHg.
Cận lâm sàng: Công thức máu: Hồng cầu 3,87
T/L; Hb 122 g/l;
Sinh hóa từ 21/01 đến 23/01 nồng độ kali máu
như sau: 1,99 mmol/l; 2,28 mmol/l; 2,35 mmol/l;
2,81 mmol/l.
Nồng độ Magie máu 0.9 mmol/l; ure 5,6 mmol/l;
creatinine 103 mmol/l;
Glucose 5,1 mmol/l; FT4: 1,38 ng/dL; TSH: 2,14
mcIU/mL
Điện giải đồ niệu: Natri: 69 mmol/l, Kali: 23,32
mmol/l, Cl: 78,9 mmol/l
Định lượng Catecholamine niệu 24h: Bình
thường (Adrenaline 3,66 ug/24h, Dopamine
153,28 ug/24h, Noradrenaline 12,48 ug/24h)
Định lượng Renin 1,66 (GTBT: 2,8 - 39,9
mcIU/mL)
Định lượng Aldosteron 26,7 (GTBT: 1,17-23,6
ng/dL)
Kết quả chụp MRI tuyến thượng thận: Khối
choán chỗ tuyến thượng thận phải kích thước
20*18*16 mm.
Kết quả giải phẫu bệnh khối u sau phẫu thuật: U
vỏ tuyến thượng thận.
●
●
Hình 3: Hình ảnh u tuyến thượng thận phải và kết quả giải phẫu bệnh
Chẩn đoán xác định: Cường Aldosteron nguyên
phát do u tuyến thượng thận phải.
Phương pháp điều trị: Bệnh viện đã quyết định
phẫu thuật cắt bỏ khối u tuyến thượng thận phải
bằng phương pháp nội soi.
Kết quả điều trị: Case mổ được thực hiện thành
công và sau đó tình trạng hạ kali máu của bệnh
nhân được cải thiện và chỉ số huyết áp dần được
kiểm soát tốt < 140/90 mmHg.
BÀN LUẬN
Dữ liệu gần đây cho thấy cường aldosteron nguyên
phát là một trong những nguyên nhân phổ biến
nhất gây tăng huyết áp thứ phát và thường xảy ra
ở độ tuổi từ 30 đến 50 tuổi. Nguyên nhân gây
cường aldosteron nguyên phát với u tuyến thượng
thận một bên (30%), tăng sản tuyến thượng thận
hai bên (60%), cường aldosteron có tính chất gia
đình (1%) và ung thư biểu mô tuyến thượng thận
có tăng tiết aldosterone (<1%) [3]. Cường
aldosteron nguyên phát thường liên quan đến hạ
kali máu và tăng huyết áp. Các biến chứng do tăng
huyết áp mạn tính như nhồi máu cơ tim, suy tim,
tổn thương cơ quan đích như bệnh võng mạc do
tăng huyết áp và/hoặc tổn thương thận và đột quỵ.
Ngoài ra hạ kali máu chỉ xuất hiện ở 7 – 38% các
trường hợp. Đo Nồng độ renin huyết tương (hoặc
PRC) và hoạt động renin huyết tương (hoặc PRA)
là các xét nghiệm ban đầu trong chẩn đoán chứng
tăng aldosteron. Tỷ lệ PAC/PRA (nồng độ
aldosteron trong huyết tương/hoạt động renin
trong huyết tương) là xét nghiệm xác nhận chứng
tăng aldosteron nguyên phát. Hầu hết các nghiên
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
Số 9 (Tháng 5/2024) GẶP GỠ Y KHOA ǀ 62
cứu đều ủng hộ mức PAC/PRA (> 30) và PAC (>
20 ng/dL) tăng cao với độ nhạy và độ đặc hiệu trên
90%. Tuy nhiên, tỷ lệ PAC/PRA lớn hơn 20 và
PAC lớn hơn 15 ng/dL đã được báo cáo là đủ [2].
Những bệnh nhân có kết quả dương tính trong xét
nghiệm sàng lọc tỷ lệ aldosterone-renin sẽ thực
hiện xét nghiệm chẩn đoán xác định hội chứng
tăng aldosteron nguyên phát. Hướng dẫn có 4 xét
nghiệm khẳng định: test ức chế bằng natri uống,
test ức chế bằng truyền nước muối sinh lý, ức chế
fludrocortisone và test sử dụng captopril. Tuy
nhiên có một số ngoại lệ, những bệnh nhân bị hạ
kali máu, renin bị ức chế và nồng độ aldosteron
trong huyết tương cao hơn 20 ng / mL khi làm xét
nghiệm sàng lọc có thể xác định chẩn đoán cường
aldosteron nguyên phát mà không cần xét nghiệm
khẳng định [1]. Chụp cắt lớp vi tính có tiêm thuốc
cản quang hay MRI đều giúp phát hiện định khu
tổn thương của u tuyến thượng thận. Tuy nhiên, do
hình ảnh học không thể phân biệt được giữa u
tuyến chức năng và không chức năng nên lấy mẫu
tĩnh mạch thượng thận là kỹ thuật tốt nhất để xác
định nguồn gốc của cường aldosteron nguyên
phát. Điều trị nội khoa là phương pháp điều trị
được khuyến cáo cho bệnh tăng sản thượng thận
hai bên, nhưng cắt bỏ tuyến thượng thận một bên
là phương pháp điều trị ưu tiên đối với u tuyến tiết
aldosteron và tăng sản tuyến thượng thận một bên.
Phẫu thuật nội soi là lựa chọn số 1 khi có tổn
thương 1 bên. Đây là phương pháp ít rủi ro, số
ngày nằm viện ngắn. Nếu chỉ định chính xác,
huyết áp cải thiện trong 100% trường hợp, hạ kali
máu cũng được cải thiện trong 100 % trường hợp.
Nếu không có chỉ định phẫu thuật thì lựa chọn sử
dụng nhóm thuốc spironolactone (thuốc kháng
aldosterone) để kiểm soát huyết áp, tuy nhiên sẽ
có một số tác dụng phụ của thuốc kèm theo.
KẾT LUẬN
Hội chứng Conn là một trong những nguyên nhân
gây tăng huyết áp thứ phát thường gặp trên lâm
sàng nhưng rất dễ bỏ sót. Vì vậy nên tầm soát một
số xét nghiệm như định lượng aldosterone, định
lượng renin, các xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh
như CT hoặc MRI với độ nhạy và độ đặc hiệu cao,
đặc biệt ở nhóm bệnh nhân tăng huyết áp kháng
trị, tăng huyết áp kèm tình trạng hạ kali máu, tăng
huyết áp với hội chứng ngưng thở khi ngủ, tăng
huyết áp khởi phát trước 40 tuổi, tăng huyết áp với
bệnh tim mạch khởi phát sớm (tuổi <40). Việc
phát hiện sớm hội chứng cường aldosteron nguyên
phát sẽ giúp chúng ta có biện pháp điều trị phù hợp
và cải thiện tiên lượng cho bệnh nhân.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Ali Mehdi, Pratibha Rao, George Thomas (2021), "Our evolving understanding of primary aldosteronism", Cleve Clin J
Med, 88(4): pp. 221-227.
2. Funder JW, Carey RM, Mantero F, Murad MH, (2016) , "The Management of Primary Aldosteronism: Case Detection,
Diagnosis, and Treatment: An Endocrine Society Clinical Practice Guideline", J Clin Endocrinol Metab,
101(5):pp.1889-916.
3. Viola A, Tizzani D, Monticone S, Crudo V, Galmozzi M, Burrello J, et al (2013), "Diagnosis and treatment of unilateral
forms of primary aldosteronism", Curr Hypertens Rev, pp 156-165.