Theo ngöôøi Trung Quoác
Theo ngöôøi Aân Ñoä
Theo ngöôøi Hi Laïp
Khaùi quaùt
Ñieàu kieän kinh teá - xaõ hoäi
Söï gia taêng saûn phaåm thaëng dö;
Söï phaân hoùa giai –taàng, lao ñoäng & söï xung ñoät giöõa
chuùng…ñaõ laøm xuaát hieän taàng lôùp trí thöùc & ñeà cao lao
ñoäng trí oùc;
Cuoäc ñaáu tranh baûo veä lôïi ích cuûa caùc giai - taàng treân lónh
vöïc chính trò –tö töôûng.
Tieàn ñeà lyù luaän
Söï xuaát hieän ngoân ngöõ vieát;
Cuûng coá & phaùt trieån neàn vaên hoùa tinh thaàn, xuaát hieän tö
duy lyù luaän (tröøu töôïng, khaùi quaùt, heä thoáng,…)
Caùc heä thoáng lyù luaän xuaát hieän, TH ra ñôøi.
TH Trung Quoác coå - trung ñaïi:Ñaïo hoïc, Taâm hoïc, Lyù hoïc,…
TH Aán Ñoä coå - trung ñaïi: Veâñanta,…
TH HiLaïp coå ñaïi: Trieát hoïc töï nhieân (“meï”cuûa khoa hoïc).
TH kinh vieän trung ñaïi: Thaàn hoïc (Thöôïng ñeá & loøng tin).
TH Phuïc höng - Caän ñaïi: Sieâu hình hoïc (KH cuûa moïi KH).
TH thöïc chöùng: Ph.nhaän sieâu hình hoïc Trieát lyù khoa hoïc.
TH Maùc: nghieân cöùu theá giôùi trong tính chænh theå, mang laïi
moät heä thoáng quan nieäm chung nhaát veà noù (= tri thöùc & giaù
trò toång quaùt giuùp chæ ñaïo hoaït ñoäng nhaän thöùc & thöïc tieãn).
TH phöông Taây ñöông ñaïi: Tính phaân maûnh & ña daïng veà ñoái
töôïng (duy khoa hoïc, nhaân baûn phi lyù tính, toân giaùo,…)