493
THIẾT KẾ MỘT SỐ BÀI TẬP NHẰM GIÁO DỤC THẨM MỸ CHO TRẺ
4- 5 TUỔI THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG VẼ Ở TRƯỜNG MẦM NON
Dương Thị Thơm1, Võ Trinh Nữ1, Nguyễn Thị Hồng Nhung1
1. Email: 2021402010032@student.tdmu.edu.vn
TÓM TẮT
Thiết kế một số bài tập nhằm giáo dục thẩm mỹ cho trẻ 4- 5 tuổi thông qua hoạt động v
là một trong những nội dung rất quan trọng trong quá trình tổ chức các hoạt động ging dạy
ở trưng mầm non. Bi bo ny đề cập đến thực trạng tổ chức hoạt động v ở trưng mầm non
Hoa Mai, từ đó chúng tôi thiết kế thêm một số bài tập nhằm giáo dục thẩm mỹ cho trẻ.
Từ khóa: Giáo dục thẩm mỹ, trẻ 4-5 tuổi, hoạt động v
1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Chúng ta đã biết ở lứa tuổi mầm non là giai đoạn đặc biệt của trẻ, ở lứa tuổi mầm non
mỗi đứa trẻ đều có một tâm hồn vô cùng nhạy cảm với thế giới xung quanh. Trẻ sẽ hình thành
được những xúc cảm tích cực và có một tinh thần sảng khoái, dễ chịu khi trẻ được tiếp xúc trực
tiếp với “cái đẹp”. Cái đẹp làm cho trẻ thiết tha với con người và cảnh vật xung quanh dẫn đến
việc nảy nở trong lòng trẻ các mong muốn tốt đẹp. Đặc biệt, để trẻ hình thành khả năng thẩm
mỹ của chính bản thân, đây là một việc không dễ dàng, phải trải qua cả một quá trình rèn luyện,
bồi dưỡng trong cuộc sống, gia đình và ở trường mầm non trẻ đang theo học. Giáo dục thẩm
mỹ cho trẻ ở trường mầm non được tiến hành chủ yếu trong hai lĩnh vực là “sáng tạo nghệ
thuật” và “âm nhạc”. Về lĩnh vực giáo dục sáng tạo nghệ thuật: giúp phát triển hoạt động tạo ra
sản phẩm của trẻ như vẽ, nặn, cắt xé dán.
Giáo dục thẩm mỹ còn đem lại hiệu quả kì diệu về mặt nhân cách cho trẻ, nhất là giáo
dục về đạo đức và giáo dục về lòng nhân ái, phát triển về mặt thể chất, trí tuệ cho trẻ. Để phát
triển hoạt động tạo hình cho trẻ ở trường mầm non thì việc thiết kế một số bài tập hay một số
trò chơi để lồng ghép vào hoạt động trên là việc vô cùng cần thiết. Nhưng để làm một bài nghiên
cứu về đề tài thiết kế bài tập, trò chơi để giáo dục thẩm mỹ cho trẻ thông qua hoạt động tạo hình
là một đề tài quá rộng đối với chúng tôi, do đó chúng tôi đã lựa chọn thiết kế bài tập, trong một
hoạt động cụ thể là vẽ để giáo dục thẩm mỹ cho trẻ. Thêm vào đó hoạt động vẽ ở trường mầm
non đóng vai trò vô cùng quan trọng giúp trẻ phát triển toàn diện. Hoạt động vẽ ở mỗi trường
mầm non đều sẽ có các bài tập khác nhau phù hợp để giáo dục thẩm mỹ cho trẻ. Tuy nhiên,
chúng tôi muốn thiết kế thêm một số bài tập để ứng dụng vào thực tiễn ở các trường mầm non.
Vì tình hình thực tế khi đi khảo sát ở trường mầm non, các bài tập dành cho trẻ còn chưa nhiều,
chủ yếu sử dụng quyển “hoạt động tạo hình” cho trẻ 4-5 tuổi. Chính vì vậy, chúng tôi đã lựa
chọn đề tài “THIẾT KẾ MỘT SỐ BÀI TẬP NHẰM GIÁO DỤC THẨM MỸ CHO TRẺ 4- 5
TUỔI THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG VẼ” để nghiên cứu và thiết kế thêm một số bài tập, chúng
tôi sẽ áp dụng trực tiếp vào tiết dạy của bản thân sau khi ra trường. Mặc khác đề tài này dùng
để làm tài liệu cho các bạn sinh viên ngành mầm non tại trường.
494
2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Bài nghiên cứu đã sử dụng một số phương pháp nghiên cứu sau:
Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận;
Phương pháp phân tích – tổng hợp lý thuyết;
Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn;
Phương pháp đàm thoại;
Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia;
Phương pháp thống kê toán học;
Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động.
3 KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
3.1 Cơ sở lý luận
a) Khái niệm thiết kế bài tập nhằm giáo dục thẩm mỹ cho trẻ 4- 5 tuổi thông qua hoạt
đng vẽ ở trường mm non.
Khái niệm thiết kế bài tập cho trẻ nhằm giáo dục thẩm mỹ cho trẻ 4- 5 tuổi thông qua hoạt
động vẽ ở trường mầm non là người giáo viên sẽ dựa vào những bài tập vẽ có sẵn trong sách
và kết hợp với khả năng sáng tạo của bản thân để tạo ra những bài tập mới để nâng cao khả
năng thẩm mỹ của trẻ, giúp trẻ định hướng, nhìn nhận đúng đắn về cái đẹp.
Để thiết kế một bài tập vẽ nhằm giáo dục thẩm mỹ cho trẻ 4- 5 tuổi thì giáo viên cần dựa
vào ba tiêu chí: màu sắc, bố cục, hình dáng để thiết kế; từ đó đặt ra các yêu cầu phù hợp với
khả năng của trẻ. Việc giáo viên tự thiết kế các bài tập vẽ, trẻ sẽ vận dụng được những kiến
thức mình đã học vào bài vẽ và giúp cô đánh giá đúng khả năng thẩm mỹ của từng bé.
b) Hướng dẫn trẻ vẽ theo thể loại.
* Chuẩn bị: Đồ dùng cho cô và cho trẻ. Cung cấp những biểu tượng và làm giàu xúc cảm
cho trẻ quan sát thiên nhiên, tranh vẽ…
* Hướng dẫn dạy vẽ theo mẫu.
- Hướng dẫn quan sát:
Quan sát đồ vật ngoài thiên nhiên và qua tranh vẽ. Bằng ngôn ngữ nghệ thuật hay các thủ
thuật, cô tạo hứng thú cho trẻ quan sát các đồ vật sống động xung quanh. Đặc biệt chú ý đến
những đặc điểm riêng biệt của các bộ phận trên một đồ vật và giữa các đồ vật như ô tô, tàu hỏa,
máy bay hoặc các loại ô tô có hình dáng cấu tạo khác nhau. Hay sự khác nhau về độ lớn nhỏ,
cao thấp như mẹ, con, gà mái, gà con… cho trẻ xem tranh ảnh về các đồ vật, hiện tượng, về
biển, về miền núi…
Quan sát trong giờ học: Tạo hứng thú cho trẻ, hướng dẫn trẻ chú ý đến đặc điểm cấu
trúc của đồ vật, so sánh tỉ lệ giữa các bộ phận, nhận ra hình khái quát của các bộ phận trong
các hình cơ bản.
- Hướng dẫn vẽ: Cô vừa vẽ mẫu vừa phân tích và đặt câu hỏi để trẻ tập trung chú ý nắm
được các thao tác.
495
- Trẻ vẽ: khi trẻ thực hiện, cô hướng dẫn từng cháu cách vẽ và cách sắp xếp hình vẽ trên
giấy, cách tô màu.
Kết thúc: Nhận xét đánh giá, tập cho trẻ tự giới thiệu tranh vẽ của mình và nhận xét tranh
của bạn.
* Hướng dẫn dạy vẽ theo đề tài
- Hướng dẫn trẻ quan sát:
Quan sát đồ vật sống động xung quanh và tranh vẽ. Khi hướng dẫn quan sát cần cho trẻ
thấy được mối quan hệ giữa các đồ vật trong không gian. Ví dụ: Bên cạnh ngôi nhà có cây, có
hoa, cỏ, hoặc ao cá, khóm tre, hàng rào, vườn ruộng. Khi hướng dẫn trẻ quan sát tranh, cần
hướng dẫn trẻ chú ý đến cách sắp xếp các hình tượng trong tranh và cách sử dụng màu sắc.
Quan sát trong tiết học: Cần tạo hứng thú cho trẻ, cho trẻ xem 2 – 3 tranh mẫu, cùng trẻ
nhận xét về các hình tượng trong tranh và cách sắp xếp các hình tượng, cách sử dụng màu sắc.
Ví dụ: Trong tranh vẽ cây xanh, cô có 3 tranh mẫu: 1 tranh vẽ cây bên đường, 1 tranh vẽ vườn
cây bên cạnh nhà, còn 1 tranh vẽ vườn cây cạnh ao cá. Trước khi cho trẻ xem tranh, cô có thể
cho trẻ hát bài hát về cây hoặc cô kể một câu chuyện về một bạn nhỏ nào đó hoặc búp bê về
thăm ngoại. Nội dung câu chuyện có thể là trên đường về quê có rất nhiều cây xanh bên đường
che bóng mát, nhà bà ngoại có cả một vườn cây có nhiều quả chín, có cây mít, cây dừa, cây
ổi…bên cạnh nhà hoặc bên ao cá… Sau đó cô cho trẻ xem tranh cùng trẻ nhận xét về nội dung
từng bức tranh, các hình vẽ, màu sắc trong tranh như thế nào? ... Hướng dẫn trẻ chú ý quan sát
nhận xét hình dáng của cây…
- Hướng dẫn trẻ vẽ: Cô gợi ý cho trẻ lựa chọn hình tượng theo nội dung đề tài. Ví dụ cô
nói: “Bây giờ các con hãy vẽ một bức tranh có nhiều cây, các con có thể vẽ hàng cây bên đường
có người và ô tô qua lại hoặc vẽ vườn cây bên cạnh nhà hay vườn cây bên ao cá… vườn cây có
các loại cây khác nhau có thể là mít, cây dừa, cây hồng xiêm hay cây nhãn…” Cô hỏi một vài
trẻ xem cháu định vẽ gì?
- Trẻ vẽ: Cô đến với từng trẻ hỏi xem cháu vẽ gì và góp ý hoặc gợi ý về cách sắp xếp các
hình tượng, cách sử dụng màu và tô màu, cách chọn nguyên vật liệu…
Kết thúc: Tập cho trẻ tự giới thiệu tranh vẽ của mình và nhận xét tranh của bạn thông qua
hình thức trò chơi, sau đó cô lên nhận xét, tuyên dương những trẻ có nhiều sáng tạo.
* Hướng dẫn dạy vẽ theo ý thích:
- Hướng dẫn trẻ quan sát:
Quan sát đồ vật xung quanh, trong tranh vẽ: Cho trẻ quan sát đồ vật ngoài thiên nhiên qua
tranh vẽ, sau đó cho trẻ vẽ lên sân chơi những gì để thích.
- Hướng dẫn vẽ: Cần tạo hứng thú và gợi ý các hình tượng khác nhau các đề tài khác nhau
để trẻ lựa chọn, sau đó hỏi trẻ xem cháu định vẽ gì?
- Trẻ vẽ: Cô đến với từng trẻ, hỏi xem cháu định vẽ gì và góp ý kiến về cách sắp xếp hình
tượng, cách sử dụng màu và tô màu, cách chọn nguyên vật liệu…
Kết thúc: Cô nhận xét đánh giá, cho trẻ tự giới thiệu tranh vẽ của mình và nhận xét tranh
của bạn.
496
* Hướng dẫn trẻ vẽ trang trí:
Hướng dẫn trẻ quan sát:
Bằng thủ thuật trò chơi hoặc câu đố hay bài hát, bài thơ, để tạo hứng thú cho trẻ. Ví dụ
như vẽ trang trí đĩa ăn cho búp bê hoặc vẽ trang trí khăn tay hoặc tặng gấu thỏ… Cô nói: “Sắp
đến ngày sinh nhật của búp bê, búp bê có rất nhiều bánh kẹo nhưng không có đĩa để bày. Lớp
mình sẽ vẽ tặng búp bê những chiếc đĩa thật đẹp các con có đồng ý không? Bây giờ các con hãy
nhìn lên bảng xem cô có cái gì nhé!” Cô treo hình vẽ mẫu lên bảng và giới thiệu đây là 3 chiếc
đĩa tròn đã được trang trí bằng các hình vẽ và màu sắc khác nhau, cô cùng trẻ nhận xét về hình
và màu của từng chiếc đĩa. Sau đó cô nói: “Bây giờ các con có thích vẽ chiếc đĩa đẹp như thế
này không? Các con hãy xem cô vẽ mẫu nhé…”.
- Hướng dẫn vẽ: Cô hướng dẫn cách sắp xếp họa tiết và sử dụng màu sắc để trang trí, rồi
cô vẽ cho trẻ xem vừa vẽ vừa giải thích để trẻ nắm được cách vẽ. Ví dụ: Cô dính hình chiếc đĩa
bằng tờ giấy tròn lên bảng và nói: “Đây là một chiếc đĩa chưa được trang trí, bây giờ cô sẽ vẽ
trang trí bằng những chấm tròn xen kẽ với những nét gạch ngang, bằng màu vàng và màu đỏ.
Cô dùng bút màu đỏ để vẽ chấm tròn, dùng bút màu vàng để vẽ những nét gạch ngang”. Cô vẽ
cho trẻ xem lần lượt các chấm tròn đỏ xen kẽ gạch ngang màu vàng xung quanh hình tròn. Vừa
vẽ cô vừa giải thích: Cần phải vẽ sao cho các hình tròn bằng nhau, các nét gạch ngang bằng
nhau và xen kẽ nhau tạo thành vòng tròn… vẽ xong cô nói: “Các con có thể vẽ giống như cô
vừa vẽ hoặc các con có thể thay chấm tròn bằng những bông hoa xen kẽ những nét ngang. Bằng
màu xanh với màu đỏ hoặc màu vàng với màu xanh…
- Trẻ vẽ: Cô đến với từng trẻ hỏi xem trẻ định vẽ như thế nào? Và hướng dẫn trẻ cách vẽ
các họa tiết và cách chọn nguyên vật liệu…
Kết thúc: Bằng trò chơi cho trẻ mang sản phẩm lên tặng búp bê hoặc tặng thỏ, gấu… cô
treo sản phẩm lên giá hoặc cho một số trẻ cầm giơ lên. Cho trẻ nhận xét sản phẩm.
Ví dụ cô hỏi: “Các con hãy nhìn xem chiếc đĩa nào đẹp nhất?” cho vài trẻ nhận xét. Sau
đó cô nhận xét, khuyến khích động viên những trẻ có sáng tạo.
3.2. Thực trạng tổ chức cho trẻ thực hiện các bài tập vẽ nhằm giáo dục thẩm mỹ cho
trẻ 4- 5 tuổi ở trường mm non Hoa Mai
Chúng tôi khảo sát 20 giáo viên trường mầm non Hoa Mai, có 15 giáo viên có thâm niên
dưới 5 năm, 5 giáo viên có thâm niên dưới 10 năm. Trong 20 giáo viên: có 15 giáo viên có thâm
niên công tác dưới 5 năm, 5 giáo viên là có thâm niên công tác dưới 10 năm. Chủ yếu đều là
các giáo viên trẻ có năng lực và nhiệt huyết nhưng chưa có nhiều kinh nghiệm. Qua quá trình
khảo sát chúng tôi nhận thấy rằng:
Các giáo viên trường mầm non Hoa Mai đã nhận thấy được sự cần thiết và vai trò vô cùng
quan trọng của việc thiết kế bài tập nhằm giáo dục thẩm mỹ cho trẻ thông qua hoạt động vẽ ở
trường mầm non.
Giáo viên đã nhận thức được các thời điểm thích hợp để tổ chức một số bài tập do cô tự
thiết kế vào các ngày trong tuần để mang lại hiệu quả cao trong giờ học của trẻ. Các cô chủ yếu
tổ chức vào ngày thứ hai và thứ ba vì đây là các ngày đầu tiên của tuần mới nên rất dễ tạo cho
trẻ hứng thú, vui vẻ khi học. Từ đó làm nền tảng cho sự ham học của trẻ ở các ngày giữa và
497
cuối tuần, giúp các cô nắm bắt được sở thích nguyện vọng của trẻ, giúp cô hiểu được tâm lý
của trẻ để lên các tiết dạy một cách hiệu quả nhất. Thêm vào đó nguồn tài liệu giáo viên lựa
chọn để thiết kế bài tập cho trẻ rất đa dạng và phong phú, ngoài các tài liệu tự thiết kế, tài liệu
tham khảo, Internet, giáo viên cần tìm thêm những nguồn tài liệu phù hợp, phong phú hơn đối
với trẻ để giúp trẻ vừa được học, vừa được chơi trong tiết học không cảm thấy nhàm chán, buồn
mà thay vào đó là hứng thú, vui vẻ, giúp đỡ bạn bè trong tiết học.
Đa số giáo viên đều nhận định việc thiết kế các bài tập nhằm giáo dục thẩm mỹ cho trẻ
4-5 tuổi theo thể loại và theo chủ đề đạt ở mức rất cao. Từ đây ta thấy được tầm quan trọng của
việc thiết kế bài tập theo chủ đề và thể loại để tránh những sai sót và thiết kế ra những bài tập
tốt nhất đáp ứng yêu cầu phát triển của trẻ.
Trẻ rất hứng thú và yêu thích việc thực hiện các bài tập do cô tự thiết kế hơn so với bài tập có
sẵn trong sách. Trẻ cng thực hiện các bài tập trong hoạt động vẽ đạt hiệu quả chiếm tỷ lệ rất cao.
Các giáo viên đều cho rằng bài tập do giáo viên tự thiết kế đều nhận được sự phản hồi
tích cực từ trẻ, gây cho trẻ sự hứng thú nhiều hơn. Mặc dù các cô đều nhận thức được như vậy
nhưng vì công việc quá bận rộn, vừa phải đi dạy vừa phải lo cho gia đình nên không có thời
gian để thiết kế nhiều bài tập cho trẻ. Tuy nhiên số lượng bài tập vẽ mà trẻ được thực hành chủ
yếu là bài tập có sẵn trong sách hoạt động tạo hình. Do các giáo viên không bao giờ thiết kế bài
tập và không bao giờ xem các tài liệu tham khảo trong sách và internet.
Bên cạnh đó, giáo viên cng xác định được khả năng, mức độ thể hiện các bài tập trong
hoạt động vẽ của trẻ theo các tiêu chí nhất định. Việc tổ chức hoạt động vẽ và cho trẻ thực hiện
các bài tập trong sách còn rập khuôn, chưa phát huy được các tiêu chí để giáo dục về mặt thẩm
mỹ cho trẻ. Vì thế, mức độ thể hiện các tiêu chí về màu sắc, bố cục, hình dáng đều nằm trong
mức độ thấp và rất thấp. Tiêu chí tạo ra sản phẩm có màu sắc đẹp: Chiếm tỷ lệ cao nhất là nằm
ở mức độ trung bình => Cho thấy, khả năng lựa chọn màu và phối hợp màu còn nhiều hạn chế.
Tiêu chí tạo ra sản phẩm có hình ảnh giống vật thật: Chiếm tỷ lệ cao nhất là đạt ở mức độ trung
bình, khả năng thể hiện hình tượng của trẻ cng chỉ đạt ở mức trung bình nên kéo theo việc tạo
ra sản phẩm giống hình thật vẫn còn nhiều hạn chế. Tiêu chí tạo ra sản phẩm có bố cục phù
hợp: Trẻ thể hiện thường xuyên nhất.
Bài tập trong hoạt động vẽ do giáo viên tự thiết kế không chỉ giúp trẻ phát triển khả năng
thẩm mỹ mà còn giúp giờ hoạt động tạo hình đạt hiệu quả đến 75% -> Bài tập do giáo viên tự
thiết kế có ý nghĩa vô cùng quan trọng và góp phần kích thích sự sáng tạo, phát triển về mặt
thẩm mỹ cho trẻ. Tuy nhiên, hầu hết các giáo viên đều chưa từng nghĩ tới việc thiết kế hệ thống
bài tập giáo dục thẩm mỹ thông qua các hoạt động cho trẻ. Vì vậy các cô cần quan tâm nhiều
hơn đến vấn đề thiết kế hệ thống bài tập giáo dục thẩm mỹ cho trẻ để hướng đến việc giáo dục
một thế hệ trẻ phát triển đầy tiềm năng, sáng tạo cho tương lai sau này, khuyến khích các cô
sáng tạo tích cực để tự thiết kế các bài tập của mình nhiều hơn là các bài tập trong sách tạo hình,
giáo trình, sách có sẵn mà thay vào đó là dựa vào và sáng tạo hơn để thiết kế ra các bài tập, từ
đó giúp các cô nâng cao chuyên môn hơn.
Tóm lại, từ những thực trạng mà chúng tôi đã nêu ra, một lần nữa chúng tôi khẳng định
rằng việc thiết kế một số bài tập nhằm giáo dục thẩm mỹ cho trẻ 4-5 tuổi là cực kỳ quan trọng
và cần thiết. Vì thế các giáo viên phải không ngừng cố gắng, dành nhiều thời gian hơn để tự