PH NG PHÁP GI I BÀI T PƯƠ Ả Ậ
1. Các d ngạ
* Đ xác đnh s tác đng qua l i gi a các gen không alen, ta có th th c hi n theo cácể ị ự ộ ạ ữ ể ự ệ
cách sau:
Cách 1: D a vào các đi u ki n: Phép lai m t c p tính tr ng. 1 tính tr ng đc quy đnhự ề ệ ộ ặ ạ ạ ượ ị
b i 2 hay nhi u c p gen. Các c p gen n m trên các c p NST t ng đng khác nhau, ở ề ặ ặ ằ ặ ươ ồ
tác đng qua l i.ộ ạ
Cách 2: D a vào k t qu phân tích c a đi con qua các phép lai:ự ế ả ủ ờ
- N u 1 tính tr ng đc quy đnh b i 2 hay nhi u c p gen.ế ạ ượ ị ở ề ặ
- B m thu n ch ng khác nhau v 1 c p tính tr ng ho c b m có cùng tính tr ng.ố ẹ ầ ủ ề ặ ạ ặ ố ẹ ạ
- F1 xu t hi n tính tr ng m i, trong các tr ng h p sau:ấ ệ ạ ớ ườ ợ
- T ng tác b sung (t ng tác b tr ), g m các t l : 9 : 3 : 3 : 1 ho c 9 : 6 : 1 ho c ươ ổ ươ ổ ợ ồ ỉ ệ ặ ặ
9 : 7
- T ng tác át ch :ươ ế
+ T ng tác át ch do gen tr i: 12 : 3 : 1 ho c 13 : 3ươ ế ộ ặ
+ T ng tác át ch do gen l n: 9 : 3 : 4ươ ế ặ
- T ng tác c ng g p (ki u không tích lũy các gen tr i): 15 : 1 ( t l : 1: 4: 6: 4: 1).ươ ộ ộ ể ộ ỉ ệ
Picture
* L u ý: - T ng tác b tr kèm theo xu t hi n tính tr ng m iư ươ ổ ợ ấ ệ ạ ớ
- T ng tác át ch ngăn c n tác d ng c a các gen không alen.ươ ế ả ụ ủ
- T ng tác c ng g p m i gen góp ph n nh nhau vào s phát tri n.ươ ộ ộ ỗ ầ ư ự ể
2.2. D ng toán thu n:ạ ậ
* Cho bi t ki u t ng tác tìm t l phân li đi conế ể ươ ỉ ệ ở ờ
Ví d : ng a s có m t c a 2 gen tr i A và B cùng ki u gen quy đnh lông xám, ụ Ở ự ự ặ ủ ộ ể ị
gen A có kh năng đình ch ho t đng c a gen B nên gen B cho lông màu đen khi ả ỉ ạ ộ ủ
không đng cùng v i gen A trong ki u gen. Ng a mang 2 c p gen đng h p l n cho ứ ớ ể ự ặ ồ ợ ặ
ki u hình lông hung. Các gen phân li đc l p trong quá trình di truy n. Tính tr ng màu ể ộ ậ ề ạ
lông ng a là k t qu c a hi n t ng nào?ự ế ả ủ ệ ượ
Gi i: Theo đ gen A có kh năng đình ch ho t đng c a gen B, gen B ch bi u h n ả ề ả ỉ ạ ộ ủ ỉ ể ệ
ki u hình khi không đng cùng v i gen A trong cùng 1 ki u gen. Hay nói cách khác là ể ứ ớ ể
gen A át ch ho t đng c a gen tr i B.ế ạ ộ ủ ộ
Suy ra, Tính tr ng màu lông ng a là k t qu c a hi n t ng t ng tác át ch .ạ ự ế ả ủ ệ ượ ươ ế
* Cho bi t ki u gen (ki u hình) c a b m tìm t l phân li v ki u gen và ki u hình ế ể ể ủ ố ẹ ỉ ệ ề ể ể ở
đi con.ờ
Ví d : Lai hai dòng bí thu n ch ng qu tròn đc F1 toàn qu d t; F2 g m 271 qu ụ ầ ủ ả ượ ả ẹ ồ ả
d t : 179 qu tròn : 28 qu dài. S di truy n hình d ng qu tuân theo quy lu t di ẹ ả ả ự ề ạ ả ậ
truy n nào?ề
Gi i: Xét t l KH đi con là: 271 qu d t : 179 qu tròn : 28 qu dài 9 qu d t : 6 ả ỉ ệ ờ ả ẹ ả ả ả ẹ
qu tròn : 1 qu dàiả ả
=> Quy lu t di truy n chi ph i là: T ng tác b tr ậ ề ố ươ ổ ợ
Chú ý: Đi v i các bài toán d ng này, ta coi s nh nh t nh 1 đn v , r i chia các số ớ ạ ố ỏ ấ ư ơ ị ồ ố
l n h n v i nóớ ơ ớ
2.3. D ng toán ngh ch:ạ ị
Th ng d a vào k t qu phân tính th h lai đ suy ra s ki u t h p giao t và ườ ự ế ả ở ế ệ ể ố ể ổ ợ ử
s lo i b m -> s c p gen t ng tác.ố ạ ố ẹ ố ặ ươ
Sau khi xác đnh s c p gen t ng tác, đng th i xác đnh đc ki u gen c a b m ị ố ặ ươ ồ ờ ị ượ ể ủ ố ẹ
và suy ra s đ lai có th có c a phép lai đó đ th y t l KG thu c d ng nào, đi ơ ồ ể ủ ể ấ ỉ ệ ộ ạ ố
chi u v i ki u hình c a đ bài đ d đoán ki u t ng tác.ế ớ ể ủ ề ể ự ể ươ
Th ng thì t ng t l ch n th h con bao gi cũng là m t s ch n b i nó là tích c aườ ổ ỉ ệ ẩ ở ế ệ ờ ộ ố ẵ ở ủ
m t s ch n v i m t s nguyên d ng khác khi th c hi n phép nhân xác su t trong ộ ố ẵ ớ ộ ố ươ ự ệ ấ
qu n th . T đó, suy ra s lo i giao t c a b m .ầ ể ừ ố ạ ử ủ ố ẹ
- Khi lai F1 x F1 t o ra F2 có 16 ki u t h p nh : 9:3:3:1; 9:6:1; 9:7; 12:3:1; 13:3, ạ ể ổ ợ ư
9:3:4; 15:1.
( 16 = 4 x 4 -> P gi m phân cho 4 lo i giao t )ả ạ ử
- Khi lai F1 v i cá th khác t o ra F2 có 8 ki u t h p nh : 3:3:1:1; 4:3:1; 3:3:2; 5:3; ớ ể ạ ể ổ ợ ư
6:1:1; 7:1.
( 8 = 4 x 2 -> m t bên P cho 4 lo i giao t , m t bên P cho 2 lo i giao t )ộ ạ ử ộ ạ ử
- Khi lai phân tích F1 t o ra F2 có 4 ki u t h p nh : 3:1; 1:2:1; 1:1:1:1.ạ ể ổ ợ ư
(4 = 4 x 1 -> m t bên P cho 4 lo i giao t , m t bên P cho 1 lo i giao t )ộ ạ ử ộ ạ ử
Ví d : Khi lai cây hoa đ thu n ch ng v i cây hoa tr ng thu n ch ng, F1 thu đc ụ ỏ ầ ủ ớ ắ ầ ủ ượ
100% hoa đ. Cho lai F1 v i cây hoa tr ng thu n ch ng trên, F2 thu đc 3 hoa ỏ ớ ắ ầ ủ ở ượ
tr ng : 1 hoa đ. S di truy n tính tr ng trên tuân theo quy lu t nào?ắ ỏ ự ề ạ ậ
Gi i: Pt/c, F1 thu đc 100% hoa đ => tính tr ng hoa đ tr i hoàn toàn so v i hoa ả ượ ỏ ạ ỏ ộ ớ
tr ng (theo ĐL đng tính c a Menden). Mà tính tr ng hoa tr ng là tính tr ng do gen ắ ồ ủ ạ ắ ạ
l n quy đnh nên hoa tr ng ch cho 1 lo i giao t . Trong khi đó F2 = 3 + 1 = 4 ki u t ặ ị ắ ỉ ạ ử ể ổ
h p, v y con lai F1 ph i cho 4 lo i giao t à F1 d h p 2 c p gen (AaBb), lúc đó KG ợ ậ ả ạ ử ị ợ ặ
c a hoa tr ng thu n ch ng là aabb, ki u gen c a cây hoa đ thu n ch ng là AABB.ủ ắ ầ ủ ể ủ ỏ ầ ủ
S đ lai:ơ ồ
Pt/c: AABB x aabb
(hoa đ) (hoa tr ng)ỏ ắ
F1: AaBb
(100% hoa đ)ỏ
F1 x Pt/c(hoa tr ng): AaBb x aabbắ
hoa đ hoa tr ngỏ ắ
F2: 1AaBb 1Aabb 1aaBb 1aabb
Mà k t qu ki u hình c a đ bài là 3 hoa tr ng : 1hoa đ. Ta đã xác đnh đc trênế ả ể ủ ề ắ ỏ ị ượ ở
KG aabb quy đnh tính tr ng hoa tr ng, AaBb quy đnh tính tr ng hoa đ.ị ạ ắ ị ạ ỏ
T đó ta có th k t lu n 2 KG còn l i là Aabb và aaBb quy đnh tính tr ng hoa tr ng.ừ ể ế ậ ạ ị ạ ắ
K t lu n s di truy n tính tr ng trên tuân theo quy lu t t ng tác gen, ki u t ng tácế ậ ự ề ạ ậ ươ ể ươ
b tr gen tr i.ổ ợ ộ