Bản chất thương mại của "đầu thầu
xây dựng"
. Nó được tiếp cận dưới 3 góc độ: dưới góc độ quản lý nhà nước đó là công
cụ quản lý vĩ mô giúp nhà nước bảo toàn ngân sách và minh bạch trong các
vấn đề về xây dựng. Dưới góc độ nhà đầu tư nó là công cụ giúp các chủ đầu
tư chọn lựa được các công trình xây dựng chất lượng tốt nhất với giá hợp lý
nhất làm sao để sử dụng đồng vốn có hiệu quả. Dưới góc độ là nhà thầu nó
là phương thức tìm kiếm cơ hội kinh doanh và phát triển doanh nghiệp.
Thực chất của hoạt động thương mại là mua sắm (procurement) có bên mua
bên bán, hoạt động dựa trên nguyên lý T- H - T' tức là dùng tiền để mua
hàng sau đó bán hàng đó ra khỏi doanh nghiệp để thu lại tiền với mong
muốn T' >T, có thể nói rằng tạo ra lợi nhuận là động lực chính của thương
mại. Kinh tế ngày càng phát triển với sự tiền bộ nhanh của nền KHCN nó đã
làm cho cầu của con người thay đổi nhanh chóng, nơi nào có cầu nơi đó ắt sẽ
có cung và hoạt động thương mại sẽ tồn tại ở đó như một quy luật khách
quan.
Nhớ lại những năm 86 khi hoạt động thầu của ta chỉ diễn ra dưới các hình
thức như bỏ thầu, giao thầu, hay chỉ định thầu kết quả của chính sách ấy đã
đem về cho quốc gia những công trình kém chất lượng trong khi ngân sách
chi ra thì vượt rất nhiều, thất thoát lớn mà không sao quản lý. Thề giới lúc
đó người ta đã sử dụng thuật ngữ này từ rất lâu và trở thành công cụ quản lý
hữu hiệu, điều đó để thấy được rằng 'đầu thầu xây dựng" của Việt Nam là đi
cùng với xu thế, tồn tại như một quy luật khách quan.
Đầu thầu cũng có bên mua và bên bán. Bên mua (bên B) là các chủ đầu tư:
họ mong muốn giống như những người tiêu dùng trong các hoạt động
thương mại thuần tuý khác là khoản đầu tư mình bỏ ra là có lợi nhất hàng
hoá mua được phải là hàng hoá có chất lượng tốt và giá cả phải chăng. Bên
bán (bên A) đây chính là các nhà thầu họ mong muốn bán được càng nhiều
hàng hoá càng tốt với giá có lợi nhất cho doanh nghiệp (T'>T) và mục tiêu
của các nhà thầu tạo ra nhiều giá trị T' khác nữa hay chính là việc thắng thầu
trong nhiều gói thầu. Câu hỏi đặt ra: họ mua bán hàng hoá gì trong "đầu thầu
xây dựng"? Rõ ràng sẽ không phải là những hàng hoá thông thường mà đó là
"nhiệm vụ kinh doanh xây dựng". Nhiệm vụ này bao gồm: thi công, thiết kế,
khảo sát, mua sắm, tư vấn... Và tất nhiên giống như thị trường thì giá thấp
nhất của nhà thầu sẽ được các nhà đầu tư lựa chọn. Ngày nay trong một quốc
gia có rất nhiều công ty xây dựng, họ phải cạnh tranh với nhau và cuộc cạnh
tranh ấy còn khốc liệt hơn khi có sự tham gia của các công ty nước ngoài -
những công ty đã có quá nhiều kinh nghiệm trong việc "đấu thầu". Vì thế nó
làm cho thị trường "đấu thầu xây dựng" ngày càng mở rộng theo quốc tế
hoá và ngày càng hoàn thiện.
Tại Việt Nam, có một đặc điểm khác biệt so với các quốc gia khác đó là "đất
đai thuộc sở hữu Nhà nước" vì vậy trong "đầu thầu xây dựng" đó là việc
mua bán nàng hoá đặc thù (không có quyền sở hữu). Nó là một dạng kinh
doanh đặc thù còn do việc mua bán được dựa trên thể chế, quy luật nhất nhất
tuân theo quy định của pháp luật, không thể dễ dàng như chuện của các bà
bán tạp hoá hay các người kinh doanh nhỏ lẻ trong chợ Đồng Xuân