Bnđồ vũtr3 chiu ln nht t
trước ti nay
Mt nhóm các nhà thiên văn M, do nhà thiên văn Nikhil Padmanabhan
David Schlegel dnđu, va công bbnđồ vũtr3 chiu ln nht t
trước ti nay.
Được xây dng tri theo 10 lát ct vũtrhình V tphía bc ca bu tri, bn
đồ mi này bao gm khu vc không gian vũtrrng ln cha hơn 1 triu thiên ,
trong đó 600.000 thiên ánh sáng đỏ và tri dài ti 5,6 tnăm ánh sáng,
tương đương vi 40% khong thi gian nếu tính ngược trli thi vnln Big
Bang.
Được xây dng tri theo 10 lát ct vũtrhình V tphía bc ca bu tri, bnđồ
mi y bao gm khu vc không gian vũtrrng ln cha hơn 1 triu thiên hà,
trong đó 600.000 thiên ánh sáng đỏ và tri dài ti 5,6 tnăm ánh sáng,
tương đương vi 40% khong thi gian nếu tính ngược trli thi vnln Big
Bang.
"Điu mibnđồ này nó bnđồ ln nht chưa tng ttrước ti nay",
nhà thiên văn Nikhil Padmanabhan đến ttrường ĐH Princeton cho biết.
Còn David Schlegel đến tPhòng t nghim quc gia Lawrence Berkeley thì cho
biết, do bnđồ ln nht ttrước ti nay nên " cho phép chúng ta đođạcđược
cu trúc ca nhng vt thvũtrtrong khong 1 tnăm ánh sáng tn này sang
bên kia".
Bnđồ mi này thnghim mt vũtr đầyp nhng ngun năng lượng ti các
ngun năng lượng này đang đẩy các thiên ngày ng xa nhau vi tcđộ ngày
càng nhanh hơn làm cho vũtrcũng đang n rng vi tcđộ nhanh hơn. Năng
lượng ti này chiếm ti 75% ngun năng lượng ca vũtr hin nay vn mt
n ln nht khoa hc chưa gii thích được.
Để hoàn thành bnđồ mi vvũtrnày, các nhà thiên văn M đã phi xác định
khong cách gia các thiên thông qua kthut quang ph
Tìm hit vt lý hinđại.
Liu tn ti mt thuyết ca tt c(TOE - theory of everything)? Đã
mt thếkqua, các nhà vt đi tìm mt thuyết khnăng thng nht cơ
hc lượng t thuyết tương đi, nhm nm btđược bn cht thng
nht ca 4 loi tương tác. thuyết siêu dây dường như đưc xem
thuyết “ti hu”, ng cviên trin vng cho TOE. Song nhng phát trin
gnđây cho thy rng, lý thuyết này trong hin trng cũng lchưa ti
hu
Nếu tìm được thuyết thng nht ti hu t chúng ta tiếnđược mt bước
dài trong vic thu hiu thếgii khách quan. Trong nhng năm gnđây, thuyết
siêu y đã nhng phát trinđáng chú ý trong vic y dng mt thuyết như
vy.
Liu tn ti mt TOE, mt thuyết ca tt c, mt thuyết chda trên mt s
ít tham sni lin nhau bi mt phương trình duy nht khnăng t được
mi hin tượng vt xung quanh ta? Đây mt tham vng ln, nhưng chính tham
vng đó đã thúc đẩy các nhà vt lao động gn mt thếk.
Nếu xét đếnđộ phc tp ca vnđề thì dường nhưcác nhà vt quá ưlc quan.
Cho rng thtìm được mt phương trình ti hu nhưvy, t vn còn mt vn
đề không m phn khó khăn xác định điu kin ban đầu: Vũtr đã btđầu như
thếnào?
Mc tiêu quan trng ca vic xây dng TOE thng nht bn tương tác: Hp dn,
đin t, hai tương tác ht nhân yếu mnh. Hai tương tác đầuđã được biết t
lâu, hai tương tác sau được biết trong thếkXX. Tương tác ht nhân yếu xy ra
trong các tương tác ht nhân cho phép mt tri chiếu sáng được, tương tác ht
nhân mnh xy ra khi các ht cơbnđược kết dính vi nhau trong ht nhân
nguyên t.
Vào năm 1919 (5 năm sau khi Einstein hoàn thành lý thuyết tương đối rng), nhà
toán hcĐức Theodor Kaluza đã đưa ra mt ý tưởng đầy hp dn: y dng mt
không - thi gian 5 chiu (thêm mt chiu không gian, ngoài 3 chiu không gian
thông thường). Trong thuyết ca Kaluza, hai lc (hp dn đin t) xut hin
tsdao động ca mt ht gi “graviton được xem ht truyn tương tác hp
dn. Trong ba chiu không gian thông thường, nhng dao động này to nên hp
dn, còn trong chiu không gian dưthêm vào (extra) chúng to n lcđin t.
Einstein đã sdng ý tưởng ca Kaluza để theo đui vic xây dng mt lý thuyết
thng nht trong 30 năm cui cucđời mình nhưng đã tht bi!
Vic phát hin ra nhng lc ht nhân mt bước ngot trong quá trình thng
nht các tương tác. Các nhà vt hiu rng, hp dn bn cht khác ba tương tác
còn li mt cách cơbn. thế, htp trung trước hết o vic thng nht ba
tương tác sau. Sheldon Glashow, Steven Weinberg và Abdus Salam đã thành công
trong vic thng nht hai lc ht nhân yếu đin t
thuyết siêu dây được xem ng viên quan trng cho thuyết thng nht.
Trong lý thuyết siêu dây, yếu tcơbn dây, chkhông phi đim. Dây mt
thc thmt chiu, nhng ht cơbn s nhng trng thái kích thích ca dây.
Kích thước ca dây vào c độ dài Planck, tc khong 10-33 cm, nhng dây này
trông nhưnhng đim nếu nhìn tnhng kích thước ln hơnđộ i Planck.
Mt trong nhng kết qu đáng kca thuyết siêu dây ng dng hp dn
lượng tvào l đen. Andrew Strominger Cumrun Vafa đã chếto tc màng
mt thc th th đồng nht vi mt l đen, h đã thu được kết qumà Stephen
Hawking Jacob Bekenstein đã thu được vào năm 1970 khi thc hin nhng
phép tính toán nhitđộng đối vi l đen. Nhưvy tht là bt ng, t thuyết
lượng t(siêu dây) li thu được hp dn (l đen), đồng thi thiết lpđược mi
quan hgia entrôpi ca l đen vi mtđộ các trng thái vi mô lượng t!Điu này
chng trng, thuyết siêu dây khnăng mô tnhiu tính cht ca Vũtr.Tuy
nhiên, thuyết siêu dây trong hin trng chưa phi thuyết ti hu, kh
năng gii thích được Vũtr.