bản sắc văn hoá dân tộc Việt Nam

Chia sẻ: Phạm Hồng Quân Quân | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

814
lượt xem 249
download

bản sắc văn hoá dân tộc Việt Nam

Mô tả tài liệu

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'bản sắc văn hoá dân tộc việt nam', khoa học xã hội, lịch sử văn hoá phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: bản sắc văn hoá dân tộc Việt Nam

A / §Æt vÊn ®Ò Cïng víi qu¸ tr×nh dùng níc vµ gi÷ níc , nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam ®· h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn . B»ng lao ®éng s¸ng t¹o vµ ý chÝ ®Êu tranh bÒn bØ , kiªn cêng , nh©n d©n ta ®· x©y ®¾p nªn mét nÒn v¨n ho¸ kÕt tinh søc m¹nh vµ in ®Ëm dÊu Ên v¶n s¾c cña d©n téc , chøng minh søc sèng m·nh liÖt vµ sù trêng tån cña d©n téc ViÖt Nam . V¨n hãa ViÖt Nam lµ tæng thÓ nh÷ng gi¸ trÞ vËt chÊt vµ tinh thÇn do céng ®ång c¸c d©n téc ViÖt Nam s¸ng t¹o ra trong qu¸ tr×nh dùng níc vµ gi÷ níc . Nhê nÒn t¶ng vµ søc m¹nh v¨n ho¸ Êy mµ dï cã nhiÒu thêi kú bÞ ®« hé , d©n téc ta vÉn gi÷ v÷ng vµ ph¸t huy b¶n s¾c cña m×nh , ch¼ng nh÷ng kh«ng bÞ ®ång ho¸ , mµ cßn quËt cêng ®øng dËy giµnh l¹i ®éc lËp cho d©n téc , lÊy søc ta mµ gi¶i phãng cho ta . Ph¸t huy truyÒn thèng v¨n ho¸ d©n téc , díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng , lµ nh©n lªn søc m¹nh cña nh©n d©n ta ®Ó vît qua khã kh¨n , thö th¸ch , x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi , gi÷ v÷ng quèc phßng , an ninh , më réng quan hÖ ®èi ngo¹i , t¹o ra thÕ vµ lùc míi cho ®Êt níc ta ®I vµo thÕ kû XXI . C«ng cuéc ®æi míi toµn diÖn , ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc , x©y dùng chñ nghÜa x· héi , thùc hiÖn th¾ng lîi môc tiªu “ d©n giµu , níc m¹nh , x· héi c«ng b»ng v¨n minh” , ®ßi hái chóng ta ph¶I x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam tiªn tiÕn , ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc , x©y dùng nÒn t¶ng tinh thÇn cña d©n téc ta , coi ®ã võa lµ môc tiªu võa lµ ®éng lùc thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi .
§¶ng vµ Nhµ níc ta ®ang tiÕn tíi x©y dùng mét nÒn kinh tÕ më ,héi nhËp víi ThÕ giíi . Chóng ta ®ang sèng trong mét thÕ giíi hiÖn ®¹i biÕn chuyÓn nhanh chãng , ®ang diÔn ra qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ , sù héi nhËp khu vùc vµ thÕ giíi víi mét tèc ®é rÊt nhanh , tõ ®ã n¶y sinh nhu cÇu më réng giao lu gi÷a c¸c nÒn v¨n ho¸ . Trong khi chó träng gi÷ g×n , ph¸t huy c¸c truyÒn thèng v¨n ho¸ tinh thÇn tèt ®Ñp cña d©n téc , v¨n hãa ViÖt Nam cÇn tõng bíc më réng giao lu quèc tÕ , tiÕp thô nh÷ng tinh hoa v¨n ho¸ thÕ giíi vµ thêi ®¹i . NÒn v¨n cña chóng ta sÏ ®a d¹ng h¬n , phong phó h¬n , tiªn tiÕn h¬n nhê hÊp thô ®îc nh÷ng yÕu tè lµnh m¹nh cña v¨n ho¸ thÕ giíi . Trong nÒn kinh tÕ më nh níc ta hiÖn nay lu«n lu«n cã sù trao ®æi giao lu víi thÕ giíi trªn mäi lÜnh vùc , trong ®ã cã lÜnh vùc v¨n ho¸ . Chóng ta kh«ng thÓ tr¸nh khái viÖc du nhËp nh÷ng phong tôc tËp qu¸n cña c¸c níc , c¸c d©n téc trªn thÕ giíi . Tuy nhiªn , kh«ng v× thÕ mµ chóng ta quªn ®i truyÒn thèng cña ®©n téc m×nh , c¸i gèc cña m×nh . ViÖc gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c d©n téc trong thêi kú nÒn kinh tÕ më lµ hÕt søc cÇn thiÕt . §IÒu ®ã gióp chóng ta hoµ nhËp chø kh«ng hoµ tan , kh«ng bÞ mÊt ®i c¸i gèc cña m×nh. Chóng ta mét mÆt tiÕp thu nh÷ng nÐt tinh hoa trong v¨n ho¸ cña c¸c níc , mét mÆt gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c d©n téc ®Ó lµm cho ®êi sèng tinh thÇn cña chóng ta ngµy cµng phong phó h¬n. * TÝnh tÊt yÕu cña viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi : §Êt níc ta ®ang trong thêi kú tiÕn lªn x©y dùng nÒn kinh tÕ më , héi nhËp víi quèc tÕ . Tuy nhiªn , viÖc héi nhËp còng cã nh÷ng mÆt tÝch cùc vµ tiªu cùc .NÕu chóng ta tiÕp thu mét c¸ch kh«ng cã chän läc , kh«ng cã tÝnh to¸n , chóng ta dÔ bÞ tiÕp thu nh÷ng c¸i kh«ng tèt , ¶nh hëng ®Õn ®êi sèng v¨n ho¸ cña níc ta . MÆt kh¸c , chóng ta cßn lo ng¹i bÞ ®¸nh mÊt truyÒn thèng d©n téc , ch¹y theo c¸c níc 2
trªn thÕ giíi , bÞ ¶nh hëng hoµn toµn bëi nÒn v¨n ho¸ cña c¸c níc kh¸c. ChÝnh v× thÕ , viÖc ®Æt ra nh÷ng ®Þnh híng trong viÖc héi nhËp , tiÕp thu nh÷ng tinh hoa trong v¨n ho¸ cña c¸c níc mét c¸ch cã chän läc lµ ®iÒu hÕt søc cÇn thiÕt . Trong ®ã , b¶n s¾c d©n téc gi÷ mét vai trß kh«ng nhá trong viÖc héi nhËp víi thÕ giíi . Mçi mét quèc gia ®Òu cã nh÷ng truyÒn thèng , nh÷ng b¶n s¾c riªng cña m×nh . Chóng ta cÇn gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c d©n téc , mét mÆt ®Ó ®em nh÷ng tinh hoa cña m×nh ®Ó giao lu víi c¸c níc , mét mÆt gióp chóng ta “ hoµ nhËp chø kh«ng hoµ tan” . Mçi quèc gia ®Òu cã nh÷ng b¶n s¾c riªng cña m×nh . §iÒu ®ã gióp chóng ta ph©n biÖt râ mçi mét quèc gia . Gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c d©n téc lµ mét viÖc tÊt yÕu trong nÒn kinh tÕ më hiÖn nay . Chóng ta cã b¶n s¾c d©n téc th× míi cã thÓ héi nhËp , giao lu víi thÕ giíi , míi cã c¸i ®Ó giao lu .NÕu kh«ng gi÷ g×n ®îc b¶n s¾c d©n téc , chóng ta sÏ lÊy g× ®Ó héi nhËp víi thÕ giíi , khi ®ã chóng ta sÏ bÞ nÒn v¨n ho¸ c¸c níc kh¸c chi phèi , kh«ng cßn b¶n s¾c riªng cña m×nh . Víi nh÷ng lý do trªn , chóng ta cã thÓ thÊy râ tÇm quan träng cña viÖc gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c d©n téc . Còng v× thÕ mµ viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi “B¶n s¾c d©n téc trong nÒn kinh tÕ më” lµ ®iÒu tÊt yÕu vµ cÇn thiÕt trong giai ®o¹n hiÖn nay . B / gi¶I quyÕt vÊn ®Ò . Ch¬ng I. Quan niÖm vÒ b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc trong thêi kú nÒn kinh tÕ më . I /. B¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc lµ g× ? 3
1 . Kh¸i niÖm : B¶n s¾c d©n téc bao gåm nh÷ng gi¸ trÞ bÒn v÷ng , nh÷ng tinh hoa cña céng ®ång c¸c d©n téc ViÖt Nam ®îc vun ®¾p nªn qua lÞch sö hµng n¨m ®Êu tranh dùng níc vµ gi÷ níc . §ã lµ lßng yªu níc nång nµn , ý chÝ tù cêng d©n téc , tinh thÇn ®oµn kÕt c¸ nh©n - gia ®×nh -lµng x· - Tæ quèc ; lßng nh©n ¸i , khoan dung , träng nghÜa t×nh, ®¹o lý , ®øc tÝnh cÇn cï , s¸ng t¹o trong lao ®éng ; sù tinh tÕ trong øng xö , tÝnh gi¶n dÞ trong lèi sèng ... B¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc cßn ®Ëm ®µ trong c¸c h×nh thøc biÓu hiÖn mang tÝnh d©n téc ®éc ®¸o . 2 . VÞ trÝ cña b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc : B¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc gi÷ vÞ trÝ rÊt quan träng : a/. ChÝnh b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc ®¶m b¶o cho d©n téc tån t¹i , ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn qua c¸c biÕn ®éng cña lÞch sö . b/. Nhê b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc , chóng ta biÓu lé ®îc trän vÑn sù hiÖn diÖn cña mét b¶n s¾c trong giao lu víi quèc tÕ . Môc tiªu cña giao lu lµ th«ng qua giao lu víi nÒn v¨n ho¸ míi , ta héi nhËp víi v¨n ho¸ thÕ giíi . ChØ gi÷ ®îc b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc th× ta míi cã ®iÒu kiÖn giao lu b×nh ®¼ng víi c¸c nÒn v¨n ho¸ thÕ giíi . Cßn sao chÐp , trë thµnh “ c¸i bãng” , “ c¸i ®u«i” cña ngêi ta th× kh«ng cßn cã g× mµ héi nhËp b×nh ®¼ng . Tríc yªu cÇu cña thêi kú ph¸t triÓn míi , tríc nguy c¬ “ ®ång nh©t” vÒ v¨n ho¸ thùc chÊt lµ sù thèng trÞ cña v¨n ho¸ níc lín , níc giµu th× b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc cã ý nghÜa cùc kú lín . 3. B¶n s¾c d©n téc - hÖ gi¸ trÞ . 4
V¨n ho¸ , theo UNESCO , lµ tæng thÓ nh÷ng nÐt ®Æc trng tiªu biÓu nhÊt cña mét x· héi thÓ hiÖn trªn mÆt vËt chÊt vµ tinh thÇn , tri thøc vµ t×nh c¶m . V¨n ho¸ mang b¶n s¾c d©n téc . - B¶n s¾c d©n téc biÓu hiÖn ë mét d©n téc trong lÞch sö tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña nã , gióp cho d©n téc ®ã gi÷ ®îc tÝnh duy nhÊt ( tÝnh ®éc ®¸o ) , tÝnh thèng nhÊt , tÝnh nhÊt qu¸n so víi b¶n th©n m×nh . - B¶n s¾c d©n téc thÓ hiÖn trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng - ý thøc thuéc vÒ mét d©n téc ( céi nguån ) , c¸ch t duy , c¸ch sèng , c¸ch dùng níc , gi÷ níc , c¸ch s¸ng t¹o v¨n ho¸ , khoa häc , v¨n nghÖ . - B¶n s¾c d©n téc thÓ hiÖn trong gi¸ trÞ cña d©n téc , nã lµ cèt lâi cña mét v¨n ho¸ . HÖ gi¸ trÞ lµ nh÷ng g× nh©n d©n quan t©m , tin tëng thuéc ph¹m vi tèt vµ xÊu , mong muèn hoÆc kh«ng ®¸ng tin tëng thuéc ph¹m vi tèt vµ xÊu , mong muèn hoÆc kh«ng ®¸ng mong muèn . Nã lµ nh÷ng gi¸ trÞ vµ nh÷ng niÒm tin , mµ nh©n d©n cho lµ thiªng liªng , bÊt kh¶ x©m ph¹m . - HÖ gi¸ trÞ biÓu hiÖn trong t tëng triÕt häc ( thÕ giíi quan ) chÝnh trÞ , v¨n häc , nghÖ thuËt , ®¹o ®øc , lèi sèng ( phong tôc , tËp qu¸n ) . - HÖ gi¸ trÞ chuyÓn thµnh c¸c chuÈn mùc x· héi , nã ®Þnh híng cho sù lùa chän trong hµnh ®éng cña con ngêi , c¸ nh©n vµ céng ®ång . HÖ gi¸ trÞ cã tÝnh æn ®Þnh rÊt lín vµ cã tÝnh bÒn v÷ng t¬ng ®èi , cã søc m¹nh to lín ®èi víi céng ®ång . Trong sù tiÕn bé vµ ph¸t triÓn cña x· 5
héi , c¸c gi¸ trÞ nµy thêng kh«ng biÕn mÊt mµ ho¸ th©n vµo c¸c gi¸ trÞ cña thêi sau , theo quy luËt kÕ thõa vµ t¸i t¹o . Di s¶n v¨n ho¸ lµ c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa do lÞch sö ®Ó l¹i . C¸c gi¸ trÞ nµy sÏ trë thµnh truyÒn thèng khi ®îc thÕ hÖ sau lùa chän , tiÕp nhËn , m« pháng , lµm sèng l¹i . §ã lµ quan hÖ gi÷a truyÒn thèng vµ hiÖn ®¹i . Sù thÝch nghi cña c¸c gi¸ trÞ cò ®èi víi sù thay ®æi cña thêi ®¹i , lµ biÓu hiÖn cña tÝnh liªn tôc v¨n ho¸ . II /. B¶n s¾c v¨n hãa d©n téc trong thêi kú nÒn kinh tÕ më . 1 . Chñ tr¬ng cña §¶ng vÒ vÊn ®Ò gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc trong nÒn kinh tÕ më . Nãi d©n téc vµ b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc kh«ng thÓ t¸ch khái quan hÖ víi thÕ giíi . Chóng ta ®ang chøng kiÕn xu thÕ toµn cÇu ho¸ ®êi sèng loµi ngêi . §ã lµ xu thÕ kh¸ch quan , tÊt yÕu mang tÝnh thêi ®¹i , tríc hÕt trong lÜnh vùc kinh tÕ . Xu thÕ toµn cÇu ho¸ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c quèc gia , d©n téc xÝch l¹i gÇn nhau , hiÓu biÕt nhau , bæ sung cho nhau , lµm phong phó vµ hç trî lÉn nhau . §Êt níc ta nhÊt ®Þnh n¾m lÊy xu thÕ nµy coi nh lµ mét thêi c¬ lín , ra søc tËn dông mäi ®iÒu kiÖn cã lîi do xu thÕ Êy t¹o ra , ®Æc biÖt ®Ó tranh thñ nh÷ng kh¶ n¨ng vËt chÊt , kü thuËt , c«ng nghÖ , nh÷ng kinh nghiÖm vµ tri thøc hiÖn ®¹i rÊt cÇn thiÕt cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸ . Trong xu thÕ toµn cÇu ho¸ hiÖn nay , kh«ng mét quèc gia nµo cã thÓ ®øng biÖt lËp mµ cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn . MÆt kh¸c , ph¶i thÊy toµn cÇu ho¸ lµ mét qu¸ tr×nh ®Çy m©u thuÉn phøc t¹p . MÆt tÊt yÕu kü thuËt - kinh tÕ lµ mÆt tÝch cùc , cã lîi , ta ph¶i tËn dông . Song , mÆt kh¸c kh«ng thÓ bá qua lµ mÆt 6
x· héi - kinh tÕ , mÆt b¶n chÊt giai cÊp cña qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa . XÐt vÒ mÆt nµy , trªn thÕ giíi hiÖn nay ®ang cã nh÷ng lùc lîng nu«i tham väng lín toµn cÇu ho¸ chñ nghÜa t b¶n , hä muèn ¸p ®Æt hÖ gi¸ trÞ cña riªng hä lªn c¶ toµn cÇu . Quªn ®iÒu ®ã lµ ng©y th¬ vÒ chÝnh trÞ vµ trong thùc tiÔn kh«ng tr¸nh khái ph¶i tr¶ gi¸ ®¾t . Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nªu trªn vÒ xu thÕ toµn cÇu ho¸ hiÖn nay , chóng ta cµng thÊy ®êng lèi më réng quan hÖ quèc tÕ trªn c¬ së ®éc lËp tù chñ cña §¶ng ta nãi chung vµ nãi riªng trong x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn v¨n hãa ViÖt Nam võa tiªn tiÕn võa ®Ëm ®µ b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc lµ hÕt søc ®óng ®¾n vµ s¸ng suèt . NghÞ quyÕt Héi NghÞ Trung ¬ng 5 chØ râ : “ ph¬ng híng chung , ®ång thêi lµ nhiÖm vô bao qu¸t cña sù nghiÖp v¨n hãa níc ta lµ ph¸t huy chñ nghÜa yªu níc vµ truyÒn thèng ®¹i ®oµn kÕt d©n téc , ý thøc ®éc lËp tù chñ , tù cêng x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc x· héi chñ nghÜa , x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam tiªn tiÕn ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc , tiÕp thô nh÷ng tinh hoa v¨n ho¸ nh©n lo¹i , lµm cho v¨n ho¸ thÊm s©u vµo toµn bé ®êi sèng vµ ho¹t ®éng x· héi , vµo tõng ngêi , tõng gia ®×nh , tõng tËp thÓ vµ céng ®ång , tõng ®Þa bµn d©n c , vµo mäi lÜnh vùc sinh ho¹t vµ quan hÖ con ngêi , t¹o nªn trªn ®Êt níc ta ®êi sèng tinh thÇn cao ®Ñp , tr×nh ®é d©n trÝ cao , khoa häc ph¸t triÓn phôc vô ®¾c lùc sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸ v× môc tiªu d©n giµu , níc m¹nh , x· héi c«ng b»ng v¨n minh , tiÕn bíc v÷ng ch¾c lªn chñ nghÜa x· héi . NghÞ quyÕt Trung ¬ng 5 “ X©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam tiªn tiÕn , ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc” võa ®¸p øng ®óng nh÷ng ®ßi hái bøc xóc cña cuéc sèng võa lµ ®Þnh híng chiÕn lîc c¬ b¶n cho sù nghiÖp x©y dùng , cñng cè vµ kh«ng ngõng t¨ng cêng nÒn t¶ng tinh thÇn x· héi ta trªn con ®êng phÊn ®Êu 7
v× d©n giµu níc m¹nh , x· héi c«ng b»ng , v¨n minh , tiÕn bíc v÷ng ch¾c lªn chñ nghÜa x· héi . 2 . Quan ®iÓm vÒ b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc B¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc lu«n cã sù biÕn ®éng , bæ sung qua c¸c thêi kú lÞch sö . Cã gi¸ trÞ ®îc h×nh thµnh tõ xa xa vµ lu«n lu«n bÒn v÷ng . Cã gi¸ trÞ ®óng lóc tríc , nhng nay kh«ng thÝch hîp . L¹i cã gi¸ trÞ míi nhng phï hîp víi nguyÖn väng d©n téc th× nhanh chãng cã søc sèng bÒn v÷ng . Ch¼ng h¹n , cã nh÷ng gi¸ trÞ míi tõ 1976 , còng lµ míi h¬n 30 n¨m nay , víi lêi kªu gäi cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh , gi¸ trÞ “ Kh«ng cã g× quý h¬n ®éc lËp , tù do” ®· nghiÔm nhiªn trë thµnh gi¸ trÞ v¨n ho¸ rÊt quan träng cña d©n téc ta . B¶n s¾c d©n téc n»m trong c¸c lÜnh vùc nh kiÕn tróc , héi ho¹ , v¨n ch¬ng , ©m nh¹c ... nhng ®ã lµ nh÷ng vÊn ®Ò phøc t¹p , cÇn ®Ó c¸c nhµ chuyªn m«n nghiªn cøu , th¶o luËn . Song ®¹o lý d©n téc lµ lo¹i v¨n ho¸ v« h×nh , nhng lµ tinh tuý cña b¶n s¾c d©n téc , ®îc vun ®¾p qua lÞch sö l©u ®êi cña d©n téc ®îc x¸c ®Þnh lµ : Lßng yªu níc nång nµn ; ý thøc tù lËp tù c- êng , tinh thÇn ®oµn kÕt , ý thøc céng ®ång , g¾n c¸ nh©n - gia ®×nh - lµng x· - Tæ quèc ; Lßng nh©n ¸i , tÝnh khoan dung , träng t×nh nghÜa , ®¹o lý ; §øc tÝnh cÇn cï , s¸ng t¹o trong lao ®éng ; Sù tinh tÕ trong c sö , gi¶n dÞ trong lèi sèng ... Còng cã ý kiÕn cho r»ng , nhiÒu d©n téc trªn thÕ giíi còng cã nh÷ng gi¸ trÞ t¬ng tù nh trªn , v× sao ta l¹i coi ®ã lµ b¶n s¾c cña d©n téc m×nh ? Chóng ta cho r»ng , vÊn ®Ò quan träng lµ nh÷ng gi¸ trÞ ®ã cã ®Ých thùc lµ truyÒn thèng cña chóng ta kh«ng ? Chø kh«ng ph¶i lµ ta ®i t×m nh÷ng g× chØ cã 8
ta cã mµ d©n téc kh¸c kh«ng cã . Quan träng lµ ta x¸c ®Þnh nh÷ng chuÈn gi¸ trÞ b¶n s¾c d©n téc ViÖt Nam . B¶n s¾c d©n téc ®îc thÓ hiÖn c¶ trong néi dung vµ h×nh thøc . Khi nãi tíi b¶n s¾c d©n téc lu«n lu«n g¾n bã víi nhau nh trªn ®· tr×nh bµy . Khi nãi tíi b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc cÇn tr¸nh nh÷ng khuynh híng kh«ng ®óng . §ã lµ : “ ®ãng cöa , thu m×nh” , chØ “ kh kh” gi÷ b¶n s¾c truyÒn thèng , kh«ng s¸ng t¹o míi , kh«ng më cöa giao lu , tiÕp thô nh÷ng tinh hoa v¨n ho¸ thÕ giíi trë thµnh d©n téc hÑp hßi , cùc ®oan , kiªu ng¹o . HoÆc lµ “ më toang cöa” kh«ng chän läc , b¶n s¾c d©n téc bÞ chÌn Ðp , lu mê , trë thµnh nÒn v¨n ho¸ thiÕu b¶n s¾c . HoÆc phôc håi tÊt c¶ kÓ c¶ nh÷ng c¸I l¹c hËu , lçi thêi trong qu¸ khø , kh«ng cßn thÝch hîp trong x· héi míi ... Ch¬ng II: T¹i sao ph¶i ®a ra vÊn ®Ò gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc trong thêi kú nÒn kinh tÕ më . I /. TÝnh tÊt yÕu cña viÖc x©y dùng nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam tiªn tiÕn , ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc . 1.§iÒu kiÖn x· héi : Thùc tr¹ng ®êi sèng v¨n ho¸ níc ta hiÖn nay kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò dÔ ®¸nh gi¸ . Cã ngêi qu¸ bi quan víi t×nh h×nh cho lµ trong khi ®êi sèng kinh tÕ cã kh¸ lªn tõ ®æi míi ®Õn nay th× ®êi sèng tinh thÇn l¹i sa sót nh cha bao giê cã . Ngîc l¹i , cã ngêi qu¸ l¹c quan cho mäi sù ®Òu tèt ®Ñp , nh÷ng hiÖn t- îng tiªu cùc lµ tù nhiªn vµ kh«ng ®¸ng kÓ . ThËt ra , bøc tranh kh«ng chØ cã mét mµu , hoÆc toµn tèi hoÆc toµn s¸ng . Tríc hÕt , cÇn kh¼ng ®Þnh ®êi sèng v¨n ho¸ x· héi ta so víi thêi kú tríc cã bíc tiÕn bé râ rÖt . §iÒu dÔ thÊy lµ tÝnh n¨ng ®éng x· héi - kinh tÕ vµ tÝnh tÝch cùc c«ng d©n ®îc kh¬i dËy vµ ph¸t huy 9
thay cho t©m lý thô ®éng , û l¹i trong c¬ chÕ cò . BÇu kh«ng khÝ d©n chñ , cëi më trong x· héi t¨ng lªn . MÆt b»ng d©n trÝ ®îc n©ng cao , së trêng , n¨ng lùc c¸ nh©n con ngêi ®îc khuyÕn khÝch , t«n träng . Nh÷ng nÐt míi næi bËt Êy trong ®êi sèng ®îc ph¶n ¸nh qua ho¹t ®éng khëi s¾c , phong phó , ®a d¹ng trªn c¸c lÜnh vùc b¸o chÝ , xuÊt b¶n , ph¸t thanh , truyÒn h×nh , gi¸o dôc , v¨n häc , nghÖ thuËt , v.v... Trong sù phong phó , ®a d¹ng vµ bén bÒ cña ®êi sèng vµ ho¹t ®éng v¨n ho¸ , chñ nghÜa M¸c - Lªnin , t tëng Hå ChÝ Minh ®îc §¶ng ta vËn dông vµ ph¸t triÓn s¸ng t¹o vÉn lµ nÒn t¶ng t tëng vµ kim chØ nam b¶o ®¶m cho x· héi ph¸t triÓn ®óng híng . Kinh tÕ thÞ trêng vµ më cöa víi bªn ngoµi lµm sèng ®éng nÒn kinh tÕ vµ c¸c ho¹t ®éng x· héi , ph¸t triÓn giao lu hµng ho¸ , du lÞch vµ c¸c s¶n phÈm v¨n ho¸ , gióp nh©n d©n ta më réng ch©n trêi hiÓu biÕt vµ kÕn thøc tiÕp nhËn tõ bèn ph¬ng . C¸c mÆt tr¸i cña kinh tÕ thÞ trêng vµ më cöa , dï t¸c ®éng d÷ déi , ®· kh«ng thÓ ng¨n næi nh©n d©n ta duy tr× vµ ph¸t triÓn truyÒn thèng tèt ®Ñp , nh thÊy tâ nhÊt vaß nh÷ng dÞp kû niÖm lín , híng vÒ céi nguån , vÒ c¸ch m¹ng vµ kh¸ng chiÕn , tëng nhí c¸c anh hïng d©n téc , ®Òn ¬n ®¸p nghÜa nh÷ng ngêi cã c«ng , gióp ®ì nh÷ng ngêi ho¹n n¹n ... §¬ng nhiªn , bøc tranh kh«ng chØ toµn mµu s¸ng . NghÞ quyÕt Trung ¬ng 5 ®· nghiªm kh¾c chØ ra nh÷ng m¶ng tèi cïng nguyªn nh©n chñ quan . §ã lµ tr¹ng th¸i dao ®éng , hoµi nghi , gi¶m sót niÒm tin lý t- ëng ë mét sè ngêi , kÓ c¶ mét bé phËn ®¶ng viªn , c¸n bé . §ã lµ nh÷ng hiÖn tîng suy tho¸i ®¹o ®øc , ®Æc biÖt lµ n¹n tham nhòng , hèi lé , bu«n lËu , gian lËn th¬ng m¹i tríc sù tÊn c«ng cña thãi Ých lû , chñ nghÜa c¸ nh©n , lèi sèng tiªu dïng , søc m¹nh ®éng tiÒn vµ chñ nghÜa thùc dông . §ã lµ mét sè hiÖn tîng nhøc nhèi tríc ®©y kh«ng hÒ cã trong quan hÖ gia ®×nh , ®¹o lý thÇy trß , quan hÖ b¹n bÌ , sù ®¶o lén mét sè chuÈn gi¸ trÞ vµ nÕp sèng vèn tèt ®Ñp . §ã lµ trong mét bé phËn d©n c , kÓ c¶ mét sè 10
thanh niªn , häc sinh , sinh viªn sù hiÓu biÕt cßn qu¸ Ýt vÒ lÞch sö d©n téc , vÒ c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng mµ lÞch sö vµ c¸ch m¹ng ®· x©y nªn trong khi ®ã l¹i phôc håi kh«ng ph©n biÖt tèt xÊu c¸c vèn cæ d©n téc ®ång thêi ®i liÒn víi t©m lý sïng ngo¹i ®«i khi ®Õn møc mï qu¸ng , phi lý , kÖch cìm . §ã lµ c¸c tÖ n¹n x· héi cã chiÒu gia t¨ng , sù ®am mÖ nhu cÇu vËt chÊt cïng nh÷ng dôc väng thÊp hÌn , lèi sèng bÊt chÊp ®¹o lý , d luËn x· héi vµ ph¸p luËt ®ang x« ®Èy mét sè ngêi ®i vµo con ®êng ph¹m téi . TÊt c¶ nh÷ng hiÖn tîng trªn ®ang lµm vÈn ®ôc m«i trêng x· héi - v¨n ho¸ , g©y bÊt b×nh trong nh©n d©n , lµm xãi mßn nÒn t¶ng tinh thÇn x· héi , t¹o miÕng ®Êt mµu mì cho sù x©m nhËp nh÷ng s¶n phÈm v¨n hãa ®éc h¹i ngo¹i lai . 2.X©y dùng nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam tiªn tiÕn , ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc . Tríc t×nh h×nh x· héi ®· ph©n tÝch ë trªn , viÖc tËp trung x©u dùng vµ ph¸t triÓn nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam tiªn tiÕn , ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc , cã tÇm quan träng ®Æc biÖt kh«ng chØ cho hiÖn t¹i mµ c¶ t- ¬ng lai Tæ quèc ta . Nhng nªn v¨n hãa thÕ nµo lµ “ tiªn tiÕn” ? ThÕ nµo lµ “ ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc” ? a>. NÒn v¨n ho¸ tiªn tiÕn §äc NghÞ quyÕt Trung ¬ng 5 , ta cã thÓ hiÓu nÒn v¨n ho¸ tiªn tiÕn cã mÊy ®Æc trng : Mét lµ , yªu níc . Hai lµ , tiÕn bé . Ba lµ , cã néi dung cèt lâi lµ lý tëng ®éc lËp d©n téc vµ chñ nghÜa x· héi díi ¸nh s¸ng cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin , t tëng Hå ChÝ Minh . Bèn lµ , nh©n v¨n : tÊt c¶ v× con ngêi ... N¨m lµ , tiªn tiÕn kh«ng chØ trong néi dung t tëng mµ c¶ trong h×nh thøc biÓu hiÖn , trong c¸c ph¬ng tiÖn chuyÓn t¶i néi dung . 11
§Êt níc ta ®ang ë thêi kú qu¸ ®é víi nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa . Sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸ nh»m x©y dùng c¬ së vËt chÊt - kü thuËt cho chñ nghÜa x· héi ®ßi hái huy ®éng tèi ®a tiÒm n¨ng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña c¶ d©n téc , cña tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ . Chñ nghÜa yªu níc ë ®©y lµ mét ®éng lùc cùc kú to lín . NÒn v¨n hãa tiªn tiÕn do ®ã tríc hÕt ph¶i lµ mét nÒn v¨n ho¸ yªu níc . Cã thÓ coi yªu níc lµ tiÐn bé ®Æc trng bao qu¸t nhÊt cñav¨n ho¸ tiªn tiÕn .Yªu níc lµ ý chÝ ®a ®Êt níc tho¸t khái c¶nh nghÌo nµn , l¹c hËu , phÊn ®Êu v× d©n giµu , níc m¹nh , x· héi c«ng b»ng v¨n minh - ®ã lµ mét néi dung t tëng lín cña nÒn v¨n ho¸ tiªn tiÕn . G¾n liÒn víi yªu níc lµ tiÕn bé . NÒn v¨n ho¸ tiªn tiÕn ph¶i lµ nÒn v¨n ho¸ kÕt tinh tÊt c¶ nh÷ng g× lµ tiÕn bé , lµ ch©n , lµ thiÖn , lµ mü cña d©n téc , cña thêi ®¹i , cña loµi ngêi . NÕu ®Æc trng bao qu¸t nhÊt cña nÒn v¨n ho¸ tiªn tiÕn lµ yªu níc, th× h¹t nh©n cèt lâi cña nÒn v¨n ho¸ tiªn tiÕn lµ lý tëng ®éc lËp d©n téc vµ chñ nghÜa x· héi díi ¸nh s¸ng chñ nghÜa M¸c - Lªnin , t tëng Hå ChÝ Minh . Nãi v¨n hãa kh«ng thÓ kh«ng nãi hÖ t tëng . V× hÖ t tëng chi phèi quan niÖm vÒ gi¸ trÞ , chi phèi ®¹o ®øc , lèi sèng vµ hµnh vi con ngêi . §µnh r»ng hÖ t tëng kh«ng ®ång nhÊt víi v¨n ho¸ , kh«ng thÓ quy toµn bé c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ vµo hÖ t tëng ; nhng xÐt chung vµ xÐt cho cïng , trong x· héi cã giai cÊp , v¨n hãa bao giê còng cã cèt tuû lµ hÖ t tëng giai cÊp . V× vËy , thËt sai lÇm nÕu ®ång nhÊt hÖ t tëng víi v¨n ho¸ , bëi c¨n ho¸ cã néi hµm réng h¬n nhiÒu so víi hÖ t tëng . Song , còng ph¹m sai lÇm nghiªm träng nÕu phñ nhËn vai trß hÖ t tëng ®èi víi v¨n ho¸ , nhÊt lµ khi nãi ®Õn c¶ mét nÒn v¨n ho¸ , c¶ mét dßng v¨n ho¸ . C. M¸c vµ Ph. ¡ngghen chØ râ : “ LÞch sö t tëng chøng minh c¸i g× , nÕu kh«ng ph¶i lµ chøng minh r»ng s¶n xuÊt tinh thÇn còng biÕn ®æi theo s¶n xuÊt vËt chÊt ? Nh÷ng t tëng thèng trÞ cua tmét thêi ®¹i bao giê còng chØ lµ nh÷ng t tëng cña giai cÊp thèng trÞ”. 12
Lµ hÖ t tëng mang b¶n chÊt giai cÊp ( c«ng nh©n ) nh mäi hÖ t tëng , nhng kh¸c víi bÊt cø hÖ t tëng nµo kh¸c , chñ nghÜa M¸c - Lªnin lµ häc thuyÕt c¸ch m¹ng vµ khoa häc kÕt tinh nh÷ng tinh hoa v¨n ho¸ nh©n lo¹i , híng vµo gi¶i phãng toµn x· héi , gi¶i phãng d©n téc , gi¶i phãng con ngêi , kh¾c phôc triÖt ®Ó t×nh tr¹ng con ngêi bÞ tha ho¸ , t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn vµ kh«ng ngõng hoµn thiÖn con ngêi . Chñ nghÜa céng s¶n trong b¶n chÊt cña nã nh C. M¸c nãi , lµ “ chñ nghÜa nh©n ®¹o hiÖn thùc” . NguyÔn ¸i Quèc ®i tõ chñ nghÜa yªu níc truyÒn thèng cña d©n téc vµ nh÷ng hiÓu biÕt s©u s¾c nhiÒu nÒn v¨n ho¸ lín §«ng T©y , ®Õn víi chñ nghÜa M¸c - Lªnin nh mét bíc ngoÆt quyÕt ®Þnh h×nh thµnh t tëng Hå ChÝ Minh . Sù gÆp gì thÇn kú nµy ®· s¶n sinh ta mét nh©n c¸ch , h¬n thÕ , mét mÉu h×nh v¨n ho¸ míi , mÉu h×nh “ v¨n ho¸ cña t¬ng lai” nh nhµ th¬ X« ViÕt Mandenxtam víi mét t×nh c¶m ®Æc biÖt ®· sím kh¸m ph¸ tõ n¨m 1923 khi tiÕp xóc víi B¸c . Nh vËy , thËt lµ chÝnh x¸c vµ tù nhiªn khi NghÞ quyÕt Trung ¬ng 5 nªu lªn môc tiªu nÒn v¨n hãa tiªn tiÕn lµ tÊt c¶ v× con ngêi , v× h¹nh phóc vµ sù ph¸t triÓn phong phó , tù do , toµn diÖn con ngêi trong mèi quan hÖ hµi hoµ gi÷a c¸ nh©n vµ céng ®ång , gi÷a x· héi vµ tù nhiªn . ë ®©ylµ tÝnh nh©n v¨n cao c¶ , trong ®ã giai cÊp , d©n téc vµ nh©n lo¹i , c¸ nh©n vµ x· héi , x· héi vµ tù nhiªn lµ thèng nhÊt trªn lËp trêng chñ nghÜa M¸c - Lªnin , t tëng Hå ChÝ Minh - hÖ t tëng thÊu suèt nÒn v¨n ho¸ mµ chóng ta x©y dùng . TÝnh chÊt tiªn tiÕn cña nÒn v¨n ho¸ cßn ph¶I thÓ hiÖn c¶ trong h×nh thøc biÓu hiÖn , trong nh÷ng c¬ së vËt chÊt kü thuËt , ph¬ng tiÖn ®Ó chuyÓn t¶I néi dung . VÝ dô : trong phong c¸ch v¨n ch¬ng , trong c«ng nghÖ truyÒn h×nh , ®iÑn ¶nh , trong kiÓu d¸ng kiÕn tróc , trong thiÕt kÕ nh÷ng c«ng tr×nh tîng ®µI , nh÷ng khu vui ch¬i gi¶i trÝ , v.v... ë ®©y , tiªn tiÕn thêng cã nghÜa lµ hiÖn ®¹i , song kh«ng 13
ph¶i ®· lµ hiÖn ®¹i th× lo¹i trõ b¶n s¾c d©n téc vµ cµng kh«ng ®îc nhÇm lÉn hiÖn ®¹i víi “ chñ nghÜa hiÖn ®¹i” t¾c tÞ, bÖnh ho¹n , nhÊt lµ trong nghÖ thuËt , v¨n th¬ . b>. NÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc . TÝnh chÊt tiªn tiÕn cña nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam kh«ng t¸ch rêi b¶n s¾c d©n téc.Nãi ®Õn v¨n ho¸ lµ nãi ®Õn d©n téc . V¨n ho¸ b¾t rÔ s©u trong ®êi sèng d©n téc qua trêng kú lÞch sö . V¨n ho¸ lµ bé mÆt tinh thÇn cña d©n téc . B¶n s¾c d©n téc cña v¨n ho¸ , nh ngêi ta thêng nãi , lµ c¸i c¨n cíc , c¸i chøng chØ cña mét d©n téc . Nã chØ râ anh lµ ai , thiÐu nã , anh kh«ng tån t¹i nh mét gi¸ trÞ . LÞch sö mÊy ngh×n n¨m dùng níc vµ gi÷ níc ®· hun ®óc cho d©n téc ta biÕt bao gi¸ trÞ truyÒn thèng tèt ®Ñp . §ã lµ chñ nghÜa yªu níc , lßng nh©n ¸i bao dung , träng nghÜa t×nh , ®aä lý , lµ tÝnh cè kÕt , céng ®ång ... Nhê søc m¹nh nh÷ng gi¸ trÞ ®ã , d©n téc ViÖt Nam ®· chiÕn th¾ng bao thö th¸ch kh¾c nghiÖt cña thiªn tai , ®Þch ho¹ ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn nh ngµy h«m nay . B¶o vÖ vµ ph¸t huy b¶n s¾c d©n téc cña v¨n ho¸ tríc hÕt lµ b¶o vÖ vµ ph¸t huy nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn ®ã . Cè nhiªn b¶n s¾c d©n téc cã c¶ néi dung vµ h×nh thøc . Cïng víi nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn , b¶n s¾c d©n téc cña v¨n ho¸ cßn ®îc ®Æc trng bëi c¸c ph¬ng thøc biÓu hiÖn ®éc ®¸o . §ã lµ tiÕng nãi cña d©n téc , lµ t©m lý , lµ phong tôc tËp qu¸n , lµ c¸ch c¶m nghÜ cña d©n téc , lµ nh÷ng h×nh thøc nghÖ thuËt truyÒn thèng ,v.v... Níc ta cã 54 d©n téc . Trong nÒn v¨n hãa ®a d©n téc cña níc ta , mçi d©n téc anh em ®Òu cã b¶n s¾c riªng cña m×nh . Gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c d©n téc cña tÊt c¶ c¸c d©n téc anh em sÏ ph¸t huy søc m¹nh tæng hîp cña c¶ céng ®ång d©n téc ViÖt Nam , t¹o nªn sù phong phó ®a d¹ng trong tÝnh thèng nhÊt cña nÒn v¨n hãa ViÖt Nam . II /. VÊn ®Ò gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c d©n téc . 14
Gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc lµ ch¨m lo cho sù trêng tån vµ ph¸t triÓn søc sèng cña d©n téc . Song ®IÒu nµy kh¸c h¼n xu híng phôc cæ nh ®· x¶y ra gÇn ®©y ë nhiÒu n¬I trong ma chay , c- íi xin , lÔ héi . Trong bµI nãi t¹i Héi nghÞ c¸n bé v¨n hãa ngµy 30-10-1958 , Chñ tÞch Hå ChÝ Minh chØ râ : “ Nãi kh«i phôc vèn cò , th× nªn kh«i phôc c¸i g× tèt , cßn c¸i g× kh«ng t«t th× ph¶i lo¹i dÇn ra . Xem ra th× n¨m nay t¬ng ®èi kh¸ , cßn nh n¨m ngo¸i , th× kh«i phôc vèn cò , th× kh«i phôc c¶ ®ång bãng , ríc x¸ch thÇn th¸nh . V× kh«i phôc nh thÕ , nªn ë n«ng th«n nhiÒu n¬i quªn c¶ s¶n xuÊt , cø trèng mâ b× bâm , ca h¸t lu bï ...” . Trong vèn cæ d©n téc , chóng ta gi÷ lÊy vµ ph¸t huy nh÷ng di s¶n nµo , tõ bá nh÷ng di s¶n nµo , ®iÒu ®ã kh«ng thÓ kh«ng ®Æt ra khi nãi vÒ nh÷ng gi¸ trÞ truyÒn thèng . Sù c©n nh¾c vµ lùa chän Êy thÓ hiÖn qu¸ tr×nh tù ý thøc d©n téc , qu¸ tr×nh tù nhËn thøc , tù kh¸m ph¸ vÒ m×nh xuÊt ph¸t xuÊt ph¸t tõ tÇm cao míi cña lÞch sö , lµ qu¸ tr×nh “ g¹n ®ôc kh¬i trong” vµ lµ sù tiÕp nèi dßng ch¶y liªn tôc cña lÞch sö d©n téc trong thÕ giíi hiÖn ®¹i . Víi ý nghÜa ®ã , ph¸t huy vµ b¶o vÖ b¶n s¾c d©n téc cña v¨n ho¸ ®ßi hái sù ph¸t triÓn , sù s¸ng t¹o kh«ng ngõng . MÖnh ®Ò “ ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc” ®ã kh«ng thÓ t¸ch rêi mÖnh ®Ò “ v¨n hãa tiªn tiÕn” vµ ngîc l¹i . * Trong ®iÒu kiÖn thùc hiÖn kinh tÕ thÞ trêng më réng giao lu quèc tÕ l¹i cµng ph¶i nhÊn m¹nh yªu cÇu ra søc kÕ thõa vµ ph¸t huy b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc . §ã kh«ng chØ lµ ý thøc tr¸ch nhiÖm , mµ cßn lµ niÒm tù hµo , tù t«n d©n téc , bëi “ Níc §¹i ViÖt ta tõ tríc , Vèn xng nÒn v¨n hiÕn ®· l©u” . Nh÷ng ®Æc trng næi bËt nhÊt cña v¨n hãa ViÖt Nam lµ chñ nghÜa yªu níc , yªu lao ®éng , lßng nh©n ¸i , vÞ tha vµ tÝnh céng ®ång . Nh÷ng gi¸ trÞ truyÒn thèng ®ã ®· tõng lµ nguån søc m¹nh to lín trong sù nghiÖp dùng níc vµ gi÷ níc . Ngµy nay , bíc vµo 15
thêi kú c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸ , nh÷ng truyÒn thèng Êy vÉn ®ang lµ nh÷ng ®ßi hái cÇn ph¶i cã ®èi víi mäi ngêi . Kh«ng ph¶i bÊt cø d©n téc nµo trªn hµnh tinh nµy còng cã ®îc may m¾n kÕ thõa nh÷ng truyÒn thèng vµ b¶n lÜnh v¨n ho¸ nh vËy . D©n téc ViÖt Nam cã truyÒn thèng tù t«n nhng kh«ng tù cao , tù ®¹i ; cµng kh«ng ®ãng cöa ®Ó tù ng¾m tù c« lËp m×nh . Còng nh suèt chiÒu dµi lÞch sö mÊy ngh×n n¨m cña d©n téc , tõ khi §¶ng ta ra ®êi , phÇn lín thêi gian lµ ph¶i l·nh ®¹o nh©n d©n tiÕn hµnh chiÕn tranh chèng x©m lîc , b¶o vÖ nÒn ®éc lËp d©n téc . ThÕ nhng , chóng ta cha bao giê chñ tr¬ng mét th¸i ®é bµi ngo¹i vÒ v¨n ho¸ , kÓ c¶ víi nÒn v¨n hãa cña níc ®ang lµ kÓ thï x©m lîc . Tr¸i l¹i , §¶ng ta lu«n nhÊn m¹nh tÝnh d©n téc ®ång thêi víi tÝnh khoa häc vµ ®¹i chóng ; tÝnh tiªn tiÕn g¾n víi yªu cÇu ph¶i ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc . §ã chÝnh lµ b¶n lÜnh v¨n ho¸ cña ViÖt Nam . Nhê ®ã , dï tr¶i qua biÕt bao th¨ng trÇm cña lÞch sö, ®øng tríc ©m mu ®ång ho¸ v¨n ho¸ cña ®ñ lo¹i kÎ thï , nhng “ Bèn ngh×n n¨m ta l¹i lµ ta” ; b¶n s¾c v¨n hãa ViÖt Nam kh«ng biÕn mÊt , kh«ng phai nh¹t , tr¸i l¹i , cµng ¸nh lªn nÐt riªng long lanh , ®Æc s¾c . Nã ®· gãp cho nÒn v¨n ho¸ nh©n lo¹i kh«ng chØ lµ trèng ®ång §«ng S¬n , TruyÖn KiÒu , c¸c lµn ®IÖu d©n ca quan hä ... mµ cßn lµ nh÷ng danh nh©n v¨n ho¸ mµ næi bËt lµ Hå ChÝ Minh , mét con ngêi , mét sù nghiÖp , mét gi¸ trÞ v¨n ho¸ võa ®Ëm ®µ b¶n s¾c ViÖt Nam , võa chøa chan tÝnh nh©n lo¹i . Vµ c¶ hai phÈm chÊt Êy ®Òu ë ®Ønh cao . Ph¶i víi mét d©n téc cã ý chÝ tù lËp , tù cêng vµ lµ lßng tù t«n m·nh liÖt míi s¶n sinh ra nh÷ng ¸ng hïng v¨n Nam quèc s¬n hµ , B×nh ng« ®¹i c¸o ... Ph¶i víi mét d©n téc rÊt tù hµo víi truyÒn thèng v¨n hãa cña m×nh míi cã thÓ tuyªn thÖ : “ §¸nh cho ®Ó dµi tãc , ®¸nh cho ®Ó ®en r¨ng ... ®¸nh cho sö tri Nam quèc anh hïng chi h÷u chñ” . NÒn v¨n ho¸ Êy chÝnh lµ khÝ ph¸ch , lµ t«m hån d©n 16
téc , lµ tµi s¶n v« gi¸ cña ®Êt níc vµ cña mçi con ngêi ViÖt Nam . Nã lµ nåi c¬m v¨n ho¸ Th¹ch Sanh kh«ng bao giê v¬i , ®îc ph©n chia ®Õn tõng dßng s÷a mÑ , tõn lêi ru nh÷ng ®øa con võa lät lßng mÑ cña d©n téc , lµ tr¨m ngh×n c©u chuyÖn truyÒn tõ ®êi nµy qua ®êi kh¸c . ChÝnh nã lµ céi nguån s©u l¾ng trong mçi con ngêi ViÖt Nam dï ®Õn lóc cã d thõa c¸c tiÖn nghi vËt chÊt, nhng vÉn íc mong ®îc nghe c¸c lµn ®IÖu d©n ca , ®îc t¾m hån m×nh trong nÒn v¨n ho¸ d©n téc . Trong nÒn v¨n hãa cã chiÒu s©u vµ tÇm cao nh vËy , cµng ®i vµo kinh tÕ thÞ trêng , më réng giao lu quèc tÕ , ®i vµo c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸ , chóng ta cµng ph¶i n©ng niu , g×n gi÷ vµ ph¸t huy ®Ó gãp phÇn vµo sù nghiÖp vÎ vang lµ x©y dùng thµnh c«ng chñ nghÜa x· héi . Chñ tr¬ng gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c d©n téc kh«ng hÒ ®ång nghÜa víi b¶o thñ , tù c« lËp , ®ãng kÝn , kh kh b¸m gi÷ lÊy c¸i cò . B¶n s¾c v¨n ho¸ kh«ng ph¶i lµ nh÷ng gi¸ trÞ t¹m thêi , nay cßn mai mÊt ; song nã còng kh«ng lµ c¸i kh«ng bao giê thay ®æi ®îc vµ kh«n gcÇn söa ®æi . Tr¸i l¹i , b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc còng kh«ng ngõng ph¸t triÓn , ®æi míi , ph¶n ¸nh sù ph¸t triÓn vµ ®æi míi cña d©n téc . Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· d¹y : “ C¸i g× cò mµ xÊu , th× ph¶I bá ... C¸i g× cò mµ kh«ng xÊu , nhng phiÒn phøc th× ph¶i söa ®æi l¹i cho hîp lý ... C¸i g× cò mµ tèt th× ph¶i ph¸t triÓn thªm” . * 17
Ch¬ng III : B¶n s¾c d©n téc trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña ®Êt níc. I /. Vai trß cña b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng Ngµy nay , ph¸t triÓn ®ang lµ vÊn ®Ò u tiªn hµng ®Çu cña mäi quèc gia , ®ång thêi còng lµ th¸ch thøc hÕt søc gay g¾t dèi víi toµn nh©n lo¹i . CÇn ph¶i huy ®éng nh÷ng nguån lùc nµo ®Ó ph¸t triÓn vµ ph¶i lµm g× ®Ó ng¨n ngõa nh÷ng tiªu cùc ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ,v.v... ®ang lµ nh÷ng c©u hái lín ®Æt ra ®èi víi nhiÒu quèc gia . Cho ®Õn b©y giê , tuy cßn cã c¸c ý kiÕn kh¸c nhau trong viÖc ®Þnh nghÜa v¨n ho¸ lµ g× , nhng mäi ngêi ®Òu thèng nhÊt trong sù thõa nhËn vÒ mèi quan hÖ qua l¹i cña v¨n ho¸ víi kinh tÕ , vai trß ®éng lùc cña v¨n ho¸ ®èi víi kinh tÕ . Nh÷ng ý kiÕn coi v¨n ho¸ ®øng ngoµi kinh tÕ hay lÖ thuéc mét c¸ch thô ®éng ®èi víi kinh tÕ kh«ng cßn ®îc chÊp nhËn . Tuy nhiªn , khi chóng ta nhÊn m¹nh yÕu tè v¨n ho¸ th× ®IÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ ®Æt vÞ trÝ cña v¨n ho¸ cao h¬n kinh tÕ , mµ ®Ó thÊy sù g¾n bã cña chóng trong khi híng tíi môc tiªu ph¸t triÓn . Nh÷ng thµnh tùu hoÆc vÊp v¸p trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ , x· héi ë nhiÒu níc trªn thÕ giíi ®Òu chøng minh tÇm quan träng cña nh©n tè v¨n ho¸ , tríc hÕt lµ ë viÖc cã b¶o vÖ , ph¸t triÓn ®îc hay kh«ng nh÷ng tiÒm n¨ng phong phó vµ ®Æc s¾c cña v¨n hãa d©n téc ®èi víi sù ph¸t triÓn cña ®Êt níc . Sù ®óng ®¾n hay sai l¹c trong ®Þnh híng ph¸t triÓn v¨n ho¸ ®Òu ®a ®Õn thµnh tùu hay thÊt b¹i kh«ng riªng cho v¨n ho¸ , mµ cho c¶ kinh tÕ vµ mäi mÆt kh¸c cña ®êi sèng x· héi , ®Æc biÖt lµ vÒ t tëng , ®¹o ®øc , lèi sèng . Nh÷ng hËu qu¶ cña sù sai lÇm vÒ chÝnh s¸ch v¨n ho¸ thêng kÐo dµi vµ khã söa h¬n nh÷ng hËu qu¶ vÒ kinh tÕ . Do ®ã kh«ng ph¶i kh«ng cã c¬ së khi ngêi ta lo ng¹i mét sù “ ph¸ s¶n” , “ xuèng cÊp” vÒ v¨n ho¸ h¬n sù ph¸ s¶n , xuèng cÊp 18
trong kinh tÕ , bëi nh÷ng mÊt m¸t trong lÜnh vùc v¨n ho¸ thêng dÉn tíi nh÷ng hËu qu¶ rÊt l©u dµi vµ nghiªm träng . Víi ®iÒu kiÖn c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ ph¸t triÓn nh hiÖn nay , trong vßng vµi ba chôc n¨m , mét d©n téc cã thÓ vît lªn rÊt nhanh , chiÕm lÜnh ®îc nh÷ng ®Ønh cao vÒ kinh tÕ , kü thuËt , c«ng nghÖ . Nhng ®Ó trë thµnh mét quèc gia ph¸t triÓn vÒ v¨n ho¸ , th× vµi ba chôc n¨m hoµn toµn cha thÊm vµo ®©u . Mét quèc gia giµu cã vÒ kinh tÕ , trong mêi n¨m cã thÓ ®æi míi , n©ng cÊp toµn bé h¹ tÇng c¬ së vËt chÊt kü thuËt , nhng ®Ó cã ®îc mét c¬ së h¹ tång v¨n ho¸ tiÕn bé vµ ph¸t triÓn , th× cßn khã gÊp tr¨m lÇn vµ kh«ng thÓ chØ b»ng tiÒn mµ gi¶i quyÕt ®îc . §Êt níc ta ®ang thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi toµn diÖn , thùc hiÖn c¬ chÕ thÞ trêng vµ chÝnh s¸nh ®èi ngo¹i réng më , lµm b¹n ví tÊt c¶ c¸c níc , phÊn ®Êu v× hoµ b×nh , ®éc lËp vµ ph¸t triÓn . §èi víi nhiÖm vô x©y dùng nÒn v¨n ho¸ , ®©y võa lµ c¬ héi lín ®ång thêi lµ th¸ch thøc lín . ChuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng , v¨n ho¸ lµ nh©n tè thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ , gãp phÇn thay ®æi nÕp nghÜ , c¸ch lµm ; kÝch thÝch tÝnh s¸ng t¹o , n¨ng ®éng , nhng trong m«i trêng ®ã v¨n ho¸ còng cã thÓ nhiÔm ph¶i nh÷ng c¨n bÖnhcña kinh tÕ thÞ trêng : chñ nghÜa c¸ nh©n ph¸t triÓn , sïng b¸i ®ång tiÒn , lèi sèng tiªu thô , thùc dông ... Kh«ng Ýt ho¹t ®éng v¨n ho¸ bÞ l«i cuèn vµo xu híng th¬ng m¹i ho¸ , xuÊt hiÖn nh÷ng s¶n phÈm v¨n ho¸ kÐm chÊt lîng chiÒu theo thÞ hiÕu thÊp kÐm cña mét bé phËn ngêi cã tiÒn . §ång tiÒn xuÊt hiÖn víi t c¸ch lµ thíc ®o c¸c gi¸ trÞ , nhng ®ång thêi nã còng trë thµnh søc m¹nh cã kh¶ n¨ng lµm xuyªn t¹c mÆt b¶n chÊt tèt ®Ñp cña con ngêi , cña nh÷n quan hÖ x· héi , kÝch thÝch chñ nghÜa c¸ nh©n , tÝnh Ých kû , nhiÒt hñ tôc , mª tÝn , dÞ ®oan ph¸t triÓn ... §ã 19
lµ nh÷ng nguy c¬ cÇn ph¶i kiªn quyÕt bµi trõ , kh¾c phôc . Trong ®êi sèng h»ng ngµy , chóng ta thÊy nhiÒu s¶n phÈm v¨n ho¸ nh tranh ¶nh . s¸ch , b¸o ... ®îc ®em ra mua b¸n trªn thÞ trêng , nhng ®IÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ mäi s¶n phÈm v¨n ho¸ ®Òu ph¶i tÝnh to¸n , cã l·i míi s¶n xuÊt . Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ kh«ng thÓ kh«ng thõa nhËn sù chi phèi cña quy luËt gi¸ trÞ trong lÜnh vùc s¶n xuÊt tinh thÇn . NhiÒu s¶n phÈm v¨n hãa còng cÇn ph¶i ®Þnh gi¸ , ph¶i th«ng qua mua , b¸n , trao ®æi ®Ó ph©n phèi tíi ng- êi sù dông . Song sù ®Þnh gi¸ , trao ®æi , mua b¸n nµy kh«ng thÓ chØ c¨n cø vµo quy luËt kinh tÕ mµ ph¶i tu©n theo quy luËt cña v¨n ho¸ , t tëng , ®¹o ®øc ; ph¶i phôc vô môc tiªu ph¸t triÓn toµn diÖn con ngêi , cho tiÕn bé vµ c«ng b»ng , v¨n minh . Thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i ®a ph¬ng ho¸ , ®a d¹ng ho¸ , ®Êt níc ta cã c¬ héi giao lu , tiÕp nhËn , häc hái v« cïng thuËn lîi . Trong qu¸ tr×nh ®ã , chóng ta b¾t gÆp nhiÒu c¸i hay , c¸i ®Ñp vµ nh÷ng ®IÓm t¬ng ®ång trªn lÜnh vùc v¨n ho¸ , nhng ®iÒu ®ã hoµn toµn kh«ng cã nghÜa lµ mäi d©n téc sÏ ®i tíi sù thèng nhÊt vÒ v¨n ho¸ . TraÝ l¹i , nhê qu¸ tr×nh giao lu ®ã , mçi d©n téc ®Òu cã thÓ ®ãng gãp nh÷ng b¶n s¾c ®éc ®¸o cña riªng m×nh vµo kho tµng v¨n ho¸ chung cña nh©n lo¹i , lµm cho nÒn v¨n ho¸ cña nh©n lo¹i ngµy cµng thªm phong phó , tèt ®Ñp . Bªn c¹nh viÖc tiÕp thô nh÷ng c¸i tèt , c¸i t¬ng ®ång , chóng ta còng ph¶i tØnh t¸o phßng ngõa , lo¹i trõ nh÷ng c¸i xÊu , c¸i dë , c¸i kh«ng phï hîp . Sù häc tËp , lùa chän tiÕp nhËn ph¶i rÊt chñ ®éng , tinh têng nhÊt ®Þnh kh«ng ®Ó m¾c ph¶i thãi “ ham thanh chuéng l¹” sïng b¸i mét c¸ch mï qu¸ng mäi c¸i l¹ cña bªn ngoµi . Chóng ta c¬ng quyÕt khíc tõ , chèng l¹i sù di nhËp nh÷ng thø v¨n ho¸ phÈm ph¶n ®éng kÝch ®éng b¹o lùc , t×nh dôc , h¹ thÊp c¸c gi¸ 20

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD