Ung thư thanh quản
1. Đại cương:
- Ung thư thanh quản là loại ung thư hay gặp ở Việt Nam, nếu trong phạm vi
vùng Tai Mũi Họng thì ung thư thanh quản đứng vào hàng thứ 4 sau ung thư vòm,
ung thư mũi xoang và ung thư hạ họng.
- Căn cứ thống kê của nhiều nước trên thế giới thì ung thư thanh quản chiếm
khoảng 2% tổng số các loại ung thư thường gặp.
- Nói đến ung thư thanh quản là chỉ khối u nằm trong lòng thanh quản bao
gồm mặt dưới thanh nhiệt, bằng thanh thất, thanh thất Morgagni, dây thanh và hạ
thanh môn, còn các khối u khác vượt ngoài phạm vi các vị trí trên thuộc loại ung
thư hạ họng.
- Tuyệt đại đa số ung thư thanh quản là ung thư biểu mô, còn ung thư liên
kết (sacôm) rất hiếm gặp chỉ chiếm khoảng 0,5% (Leroux Robert và Petit), vì vậy
nội dung phần này chủ yếu đề cập đến ung thư biểu mô thanh quản.
2. Những yếu tố liên quan đến bệnh sinh: Cho đến nay vẫn chưa tìm ra được
nguyên nhân chính gây bệnh, nhưng người ta đề cập tới các yếu tố có liên quan tới
bệnh sinh:
- Thuốc lá: Nhiều người cho đó là một yếu tố quan trọng góp phần phát sinh
ung thư thanh quản cũng như ung thư phổi.
- Các yếu tố kích thích: của vi khí hậu, ảnh hưởng của nghề nghiệp (phải tiếp
xúc với các chất khí, bụi bẩn, hoá chất...) hoặc viêm thanh quản mạn tính (tiền đề
của một ung thư hoá).
- Về giới tính: Chủ yếu hay gặp ở nam giới, chiếm trên 90%, nhiều tác giả
cho rằng phụ nữ ít bị bệnh này là do ít tiếp xúc với các yếu tố có liên quan đến gây
bệnh so với nam giới.
- Về tuổi: Hay gặp ở độ tuổi từ: 50-70 (72%), từ 40-50 tuổi ít hơn (12%).
Riêng với phụ nữ nếu bị bệnh này thì ở độ tuổi sớm hơn.
- Với các thể viêm thanh quản mạn tính như tăng sản (hyperplasie) tăng sừng
hoá, bạch sản là thể dễ bị ung thư hoá, vì vậy các thể này còn được gọi là trạng
thái tiền ung thư.
- Các u lành tính của thanh quản cũng dễ ung thư hoá nhất là loại u nhú
thanh quản ở người lớn chiếm một tỉ lể khá cao.
3. Giải phẫu bệnh lý:
3.1. Đại thể: Thường hay gặp 3 hình thái sau:
- Hình thái tăng sinh: Bề ngoài giống như u nhú, một số trường hợp giống
như một polip có cuống.
- Hình thái thâm nhiễm xuống phía sâu: Bề ngoài niêm mạc có vẻ nguyên
vẹn, đôi khi có hình như núm vú, niêm mạc vùng này bị đẩy phồng lên và di động
bị hạn chế.
- Hình thái loét thường bờ không đều, chạm vào dễ chảy máu. Nhưng hay
gặp là thể hỗn hợp vừa tăng sinh vừa loét, hay vừa loét vừa thâm nhiễm.
3.2. Vi thể:
- Phần lớn ung thư thanh quản thuộc loại ung thư biểu mô lát, gai có cầu
sừng chiếm 93% hoặc á sừng, sau đó là loại biểu mô tế bào đáy, loại trung gian và
biểu mô tuyến.
- Loại u biệt hoá thì hiếm gặp ở ung thư thanh quản. Về lâm sàng, loại này
tiến triển nhanh nhưng lại nhạy cảm với tia phóng xạ.
4. Lâm sàng:
4.1. Vị trí và độ lan rộng của khối u.
Ung thư thượng thanh môn (tầng trên) hay tiền đình thanh quản.
- Thường phát sinh cùng một lúc ở cả băng thanh thất và mặt dưới của thanh
thiệt. Nó sẽ lan nhanh ra phía đối diện, nẹp phễu thanh thiệt và vùng sụn phễu bên
bệnh thường to phồng lên do bị u thâm nhiễm hoặc do phù nề. Ở giai đoạn đầu,
đáy băng thanh thất và dây thanh còn bình thường. Mắt thường rất khó đánh giá
chính xác độ thâm nhiễm vào phía sâu, vì vậy cần phải chụp cắt lớp thông thường
hoặc tốt nhất là chụp C.T.Scan thì mới đánh giá được hố trước thanh thiệt.
- Ung thư xuất phát từ thanh thất Morgagni thường là thể tăng sinh hay loét
và thường bắt đầu từ phía đáy thanh thất hay thanh thiệt, nhưng nhìn chung thể
loét lan rất nhanh vào các vùng lân cận, xuống dưới dây thanh và hạ thanh môn,
lên trên băng thanh thất, ra ngoài sụn giáp có khi cả sụn phễu.
Ung thư thanh môn (dây thanh) là loại hay gặp nhất và thường thương tổn u còn
giới hạn ở mặt trên hay bờ tự do dây thanh nếu ta phát hiện sớm.
- Thường gặp thể tăng sinh, hiếm gặp thể thâm nhiễm hoặc loét.
- Do triệu chứng khó phát âm xuất hiện sớm nên bệnh nhân thường đến
khám sớm hơn các loại ung thư khác. Ung thư dây thanh tiến triển tương đối
chậm, thường sau nhiều tháng, có khi một năm, bởi vì mô liên kết dưới niêm mạc
của dây thanh thường dày đặc và màng lưới bạch mạch thì rất thưa thớt. Mô u lan
dần dần từ mặt trên của niêm mạc xuống lớp sâu và sau đó mới bắt đầu phát triển
nhanh xuống vùng hạ thanh môn và lên băng thanh thất.
- Ung thư biểu mô của dây thanh thường khu trú ở một bên khá lâu rồi mới
lan sang phía dây thanh đối diện.
Ung thư hạ thanh môn: Ít gặp hơn so với hai loại trên nhưng khám, phát hiện cũng
khó khăn hơn. Muốn xác định, phải soi thanh quản trực tiếp và chụp cắt lớp.
- Loại này thường gặp là thể thâm nhiễm và thường ở phía dưới dây thanh, vì
vậy được cánh sụn giáp làm vật chắn, nên u khó lan ra ngoài. U thường bắt đầu từ
mặt dưới dây thanh và lan rộng xuống phía dưới niêm mạc, thâm nhiễm vào phía
sâu, nhưng bờ tự do của dây thanh vẫn bình thường, vì vậy nếu sinh thiết soi qua
gián tiếp, ít khi lấy được chính xác thương tổn u mà phải soi thanh quản trực tiếp,
thậm chí có khi phải mở sụn giáp (thyrotomie).
- Ung thư thường phát triển nhanh sang phía đối diện vượt qua mép trước
thanh quản, sau đó lan xuống dưới sụn nhẫn. Có trường hợp u lan xuyên qua màng
giáp nhẫn hoặc thâm nhiễm ra phía mặt sụn nhẫn. Thường gặp là u lan lên trên và
ra sau khớp nhẫn phễu làm cho dây thanh bị cố định
4.2. Các triệu chứng lâm sàng của ung thư thanh quản: Tuỳ theo vị trí của ung thư
khác nhau mà các triệu chứng lâm sàng cũng khác nhau, kể cả thời gian xuất hiện.
4.2.1. Triệu chứng cơ năng:
