ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH TRÀ VINH
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÀ VINH
BÙI VĂN NỞ
BIẾN ĐỔI VĂN HÓA NÔNG THÔN
TỈNH VĨNH LONG TỪ NĂM 1986 ĐẾN NAY
Ngành: Văn hoá học
Mã ngành: 9229040
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ VĂN HOÁ HỌC
TRÀ VINH, NĂM 2024
Công trình được hoàn thành tại: Trường Đại học Trà Vinh
Người hướng dẫn khoa học:
1.
PGS.TS Phan Quốc Anh
2.
TS. Đinh Văn Hạnh
Phản biện 1: ……………………………………….
Phản biện 2: ……………………………………….
Phản biện 3: ……………………………………….
Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng đánh giá luận án cấp trường
họp tại Trường Đại học Trà Vinh
Vào lúc …… giờ ….. ngày ….. tháng ….. năm 2024
Có thể tìm hiểu luận án tại thư viện:
- Trường Đại học Trà Vinh
- Quốc gia Việt Nam
1
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Theo Từ điển Địa chí Vĩnh Long, tên ban đầu của tỉnh Vĩnh Long
là trấn Vĩnh Thanh. Sau nhiều lần đổi tên, ngày 26/12/1991, Quốc hội
nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam đã ra nghị quyết tái lập tỉnh
Vĩnh Long cho đến nay.
Từ năm 1986, với mốc lịch sử quan trọng chuyển từ cơ chế thực
hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước trong việc cải cách đất nước theo
hướng kinh tế thị trường, đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại
hóa, nền kinh tế tỉnh Vĩnh Long có nhiều khởi sắc, luôn tăng trưởng khá,
nhiều mặt đời sống của người dân Vĩnh Long thay đổi tích cực, nhất là
các vùng nông thôn.
Tuy nhiên, trong suốt các thập niên qua, nhiều vấn đề liên quan đến
các vùng nông thôn mà Đảng bộ tỉnh Vĩnh Long phải lưu tâm giải quyết như
tình trạng ô nhiễm môi trường tự nhiên, sự biến đổi theo chiều hướng tiêu
cực ở một số lĩnh vực trong môi trường văn hóa, gia tăng sự phân hóa giàu
nghèo và trong đó có những biến đổi các giá trị văn hóa truyền thống theo
chiều hướng chưa tích cực.
Do đó, Đảng bộ tỉnh Vĩnh Long đặt ra nhiệm vụ song hành là phải
bảo tồn, gìn giữ và phát huy được những giá trị văn hóa truyền thống của
người dân từ vùng nông thôn đến thành thị; phải tạo những giá trị văn
hóa mới phù hợp với văn hóa truyền thống của người dân có điều kiện
phát triển hơn, giúp cho đời sống văn hóa của người dân vừa giàu bản
sắc, đa dạng, vừa tiên tiến và hiện đại.
Để đạt được những mục tiêu kép trên, rất cần những kết quả nghiên
cứu khoa học để làm cơ sở, nền tảng. Là một người công tác trong cơ quan
nhà nước trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long lâu năm, thực tiễn trên đã thôi thúc
bản thân NCS thấy rằng cần thực hiện đề tài nghiên cứu về “Biến đổi văn
hóa nông thôn ở tỉnh Vĩnh Long từ năm 1986 đến nay”. NCS mong rằng, kết
quả nghiên cứu của luận án sẽ góp phần xây dựng và hoàn thiện các chính
sách để bảo tồn, phát huy, phát triển các giá trị văn hóa ở các vùng nông
thôn, cũng như tạo nên những thành tựu lớn hơn với sự nghiệp xây dựng
và phát triển tỉnh Vĩnh Long ngày càng giàu mạnh, văn minh, phát triển
bền vững.
2
2. Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu chung: Nhận diện sự biến đổi văn hóa vật thể và phi vật
thể vùng nông thôn tỉnh Vĩnh Long trong quá trình đổi mới từ năm 1986
đến năm 2022.
Mục tiêu cụ thể
- Nhận diện được đặc trưng văn hóa vật thể, phi vật thể truyền thống,
hiện đại, hiện hữu ở vùng nông thôn tỉnh Vĩnh Long hiện nay.
- Nhận diện sự biến đổi tích cực và chưa tích cực về giá trị văn hóa
truyền thống xét ở khía cạnh vật thể, phi vật thể ở một số vùng nông thôn
tỉnh Vĩnh Long.
- Phân tích, giải mã được nguyên nhân làm biến đổi (hai chiều)
những thành tố, những giá trị văn hóa vật thể, phi vật thể của người dân
tại một số vùng nông thôn tỉnh Vĩnh Long từ năm 1986 đến 2022.
- Nhận diện những sự khác biệt về tự nhiên sinh thái, xã hội nhân
văn, sự khác biệt của nông nghiệp, nông dân, nông thôn tỉnh Vĩnh Long
tác động đến biến đổi văn hóa truyền thống – hiện đại.
- Tìm hiểu được tâm tư, nguyện vọng, tâm thức, tâm lý, sự lựa chọn
của người dân ở nông thôn tỉnh Vĩnh Long trong quá trình biến đổi kinh
tế - xã hội, dẫn đến sự biến đổi văn hóa vật thể, phi vật thể ở nông thôn
tỉnh Vĩnh Long.
3. Đối tượng nghiên cứu
Nghiên cứu sự biến đổi văn hóa vật thể, phi vật thể: văn hóa sản xuất
nông nghiệp, văn hóa ẩm thực (ăn, uống), văn hóa trang phục, văn hóa
giao thông (đi lại), văn hóa cư trú (nhà ở), đời sống tín ngưỡng, tôn giáo,
lễ hội truyền thống, phong tục tập quán, ứng xử.
4. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi thời gian: Từ năm 1986 đến 2022.
- Phạm vi không gian: địa bàn tỉnh Vĩnh Long, trên cơ sở lựa chọn
một số vùng nông thôn tỉnh Vĩnh Long ở các huyện Vũng Liêm, Trà Ôn
và thị xã Bình Minh.
- Nội dung nghiên cứu: Những biến đổi văn hóa truyền thống vật
thể, phi vật thể ở nông thôn tỉnh Vĩnh Long.
5. Câu hỏi nghiên cứu
- Nông thôn tỉnh Vĩnh Long có những giá trị văn hóa vật thể, phi
vật thể truyền thống nào?
3
- Những giá trị văn hóa vật thể, phi vật thể truyền thống ở nông
thôn tỉnh Vĩnh Long biến đổi như thế nào? Tác nhân của những biến đổi
đó là gì?
- Tâm tư, nguyện vọng, sự lựa chọn về văn hóa vật thể, phi vật thể
của người dân ở nông thôn tỉnh Vĩnh Long trong quá trình biến đổi kinh
tế - xã hội, dẫn đến sự biến đổi văn hóa vật thể, phi vật thể ở nông thôn
tỉnh Vĩnh Long như thế nào trong thời gian tới?
6. Giả thuyết nghiên cứu
- Giả thuyết 1: Nông thôn tỉnh Vĩnh Long có những giá trị văn hóa
vật thể, phi vật thể rất phong phú, đa dạng, chứa đựng những thành tố văn
hóa mang đậm sắc thái văn hóa nông thôn vùng Đồng bằng sông Cửu
Long. - Giả thuyết 2: Những giá trị văn hóa vật thể, phi vật thể truyền
thống ở nông thôn tỉnh Vĩnh Long biến đổi theo quá trình đổi mới về kinh
tế, văn hóa, xã hội của đất nước, trong đó có những biến đổi theo những
chiều hướng tích cực, cũng có những biến đổi theo chiều hướng chưa tích
cực. - Giả thuyết 3: Người nông dân ở Vĩnh Long luôn có sự lựa chọn
về các thành tố văn hóa vật thể, phi vật thể trong quá trình biến đổi kinh
tế - xã hội theo xu hướng phát triển của thời đại, đồng thời luôn có ý thức
bảo tồn văn hóa truyền thống kết hợp với tiếp thu, tiếp biến những tinh
hoa văn hóa của thế giới trong quá trình hội nhập quốc tế.
7. Phương pháp nghiên cứu
Luận án sử dụng các phương pháp nghiên cứu chủ yếu sau:
- Phương pháp nghiên cứu liên ngành.
- Phương pháp điều tra xã hội học.
- Phương pháp điền dã dân tộc học.
- Phương pháp phỏng vấn.
- Phương pháp thống kê, so sánh, phân tích (lịch đại và đồng đại).
- Ngoài các phương pháp trên, còn sử dụng các cách tiếp cận khác
trong từng phần của luận án như:
+ Cách tiếp cận hệ thống - cấu trúc.
+ Cách tiếp cận không gian văn hóa.
+ Cách tiếp cận lịch sử văn hóa.
+ Tiếp cận văn hóa trong giao lưu - tiếp biến.
