CÁC B PH N C N KHÁM M T NG I B NH TIM M CHỘ Ậ Ầ Ở Ộ ƯỜ Ệ Ạ
Khám ru t ng i b b nh tim vào g m:ộ ườ ị ệ ồ
1. Khám tim.
2. Khám đ ng m chộ ạ (m ch, huy t áp).ạ ế
3. Khám tĩnh m ch (tĩnh m ch c nh, tĩnh m ch các n i).ạ ạ ả ạ ơ
4. phát hi n các tri u ch ng máu n i t ng và ngo i vi (ph i, ganệ ệ ứ ứ ộ ạ ạ ổ
to, phù,…).
5. khám đ phát hi n các tai bi n m ch máu, đ c bi t là các taiể ệ ế ạ ặ ệ
bi n m ch máu não, ph i, th n…ế ạ ổ ậ
6. khám toàn th .ể
Các ph n khám tim, đ ng m ch, tĩnh m ch đã trình bày trong cácầ ộ ạ ạ
ch ng tr c,ươ ướ trong ph n này chúng tôi trình bày các ph n sau:ầ ầ
I – PHÁT HI N TRI U CH NG MÁU CÁC N IỆ Ệ Ứ Ứ Ơ
A- MÁU PH IỨ Ở Ổ
Tri u ch ng này th ng g pệ ứ ườ ặ các ng i b nh suy tim vi tu n hoànở ườ ệ ầ
b c n tr do s c bóp c a tim y u, đ c bi t trong các b nh c a timị ả ở ứ ủ ế ặ ệ ệ ủ
trái (các b nh van đ ng m ch ch , h p van hai lá) thì ti u tu n hoànệ ộ ạ ủ ẹ ể ầ
b máu nhi u, vì tim trái không đ y đ c máu đi bình th ng, ho cị ứ ề ẩ ượ ườ ặ
máu ở nhĩ trái khó xu ng th t trái. ù máu lâu ph i th hi n raố ấ Ư ở ổ ể ệ
lâm sàng nh sau:ư
1. Ng i b nh khó th , khi ho có th kh c ra ít đ m nh y l n máu.ườ ệ ở ể ạ ờ ầ ẫ
Khám ph i có th th y các rên t nh i h t do thanh d ch thoát raổ ể ấ ướ ỏ ạ ị
các ph nang, ph qu n. Chi u Xquang th y r n ph i đ m, các phế ế ả ế ấ ố ổ ậ ế
tr ng kém sáng.ườ
2. Tràn d ch màng ph i vùng đáy; do trị ổ ứ ệ n c và mu iướ ố trong
kho ng gian bào r i tràn vào các thanh m c, cho nên có th trànả ồ ổ ạ ể
d ch ị ở màng ph i và các màng khác nh màng tim, màng b ng.ổ ư ụ
Tuỳ theo giai đo n ti n tri n và do các nguyên nhân ph i h p, ng iạ ế ể ố ợ ườ
b nh có th b các c n khó th c pệ ể ị ơ ở ấ nh c n hen tim, c n phù ph iư ơ ơ ổ
c p ho c nh i máu ph i (xem tri u ch ng trong ph n r i lo n ch cấ ặ ồ ổ ệ ứ ầ ố ạ ứ
năng).
B – MÁU GANỨ Ở
Ta bi t máu tĩnh m ch gánh qua gan lên tĩnh m ch trên gan, t i tĩnhế ạ ạ ớ
m ch ch d i r i đ vào nhĩ ph i, n u máu các bu ng tim, nh t làạ ủ ướ ồ ổ ả ế ở ồ ấ
máu tâmth t ph i l i do tim suy thì máu tĩnh m ch ch trên vàở ấ ả ứ ạ ở ạ ủ
d i đ v tâm nhĩ ph i b c n tr , do đó máu ướ ổ ề ả ị ả ở ứ ở các ph n ngoàiầ
làm cho tĩnh m ch c nhạ ả to ra (c n tr tĩnh mk ch ch trên) và ganả ở ở ạ ủ
to ra do c n tr tu n hoàn tĩnh m ch ch d i.ả ở ở ầ ạ ủ ướ
Gan to do suy tim có nh ng tính ch t sau:ữ ấ
1. gan to và đau, n vào gan s làm choấ ẽ tĩnh m ch c n i to h nạ ổ ổ ơ
(ph n h i gan tĩnh m ch c ).ả ồ ạ ổ
2. M t đ gan lúc đ u m m, sau máu lâu thì gan ch c, trong th iậ ộ ầ ề ứ ắ ờ
gian đi u tr do b t máu, gan s nh l i, khi suy tim đ t sau gan l iề ị ớ ứ ẽ ỏ ạ ợ ạ
to ra, do đó gan tim có tên g i là gan đàn x p.ọ ế
Tuy v y gan ch thu l i trong m t th i gianậ ỉ ạ ộ ờ nào đó thôi, v sau máuề ứ
quá lâu có th d t i x gan, lúc y gan c ng, b s c và có th kèmể ẫ ớ ơ ấ ứ ờ ắ ể
theo các tri u ch ng khác c a x gan nh : c tr ng, tu n hoànệ ứ ủ ơ ư ổ ướ ầ
bàng h .ệ
3. có th có tri u ch ng đ p nh p nhàng vùng gan, g p trong cácể ệ ứ ậ ị ở ặ
b nh tim ph i, đ c bi t b nh h van ba lá m i l n tim bóp l i có m tệ ả ặ ệ ệ ở ỗ ầ ạ ộ
lu ng máu d n v gan nên ta th y tri u ch ng này nh p nhàng ồ ồ ề ấ ệ ứ ị ở
vùng gan.
C- MÁU NGO I VIỨ Ạ
Th hi n b i phù, có th phì d i da ho c n u n ng h n s n cể ệ ở ể ướ ặ ế ặ ơ ẽ ứ ướ
các màng nh màng ph i, màng b ng,ở ư ổ ụ màng tim.
Phù tim có nh ng tính ch t sau: đ i x ng, tr ng, m m, đôi khi ph nữ ấ ố ứ ắ ề ơ
ph t xanh (cùng v i tri u ch ng xanh tim niêm m c), th ng b haiớ ớ ệ ứ ạ ườ ị ở
chi d i, đ n giai đo n ti n tri n ng i b nh phù toàn thân.ướ ế ạ ế ể ườ ệ
* Tri u ch ng kèm theo:ệ ứ
- Gan to v i nh ng tính ch t v a nêu.ớ ữ ấ ừ
- M ch nhanh.ạ
- Có ph n h i, gan, tĩnh m ch c .ả ồ ạ ổ
- Huy t áp tĩnh m ch tăng.ế ạ
* Các b nh gan sau đây hay d n t i phù:ệ ẫ ớ
- Các lo i b nh gây ra suy th t ph i nh h p van hai lá, tim ph i m nạ ệ ấ ả ư ẹ ổ ạ
tính, các b nh tim b m sinh.ệ ẩ
- Các tr ng h pườ ợ viêm màng ngoài tim co th t, dày dính.ắ
- Các tr ng h p suy tim toàn b (do t n th ng van tim, c tim,ườ ợ ộ ổ ươ ơ
đ ng m ch vành, b nh toàn th nh bi n ch ng tim trong b nhộ ạ ệ ể ư ế ứ ệ
c ng tuy n giáp, thi u máu, thi u vitamin,v.v…).ườ ế ế ế
Di n bi n c a phù ph thu c vào m c đ suy tim, l ng n c ti uễ ế ủ ụ ộ ứ ộ ượ ướ ể
bài xu t h ng ngày cho nên ph i theo dõi n c ti u v :ấ ằ ả ướ ể ề
+ S l ng: năng l ng l c c a th n t lê thu n v iố ượ ượ ọ ủ ậ ỷ ậ ớ cung l ng c aượ ủ
tim ( s l ng máu qua th n chi m 1/5ố ượ ậ ế t ng s máu toàn c th ).ổ ố ơ ể
Trong suy tim l ng máu qua th n ít đi, th n l c đ c ít nên s l ngượ ậ ậ ọ ượ ố ượ
n c ti u gi m. Bình th ng l ng n c ti u trong 24 giướ ể ả ườ ượ ướ ể ờ là 1,2 lít –
1,8 lít. Trong suy tim, n c ti u trong 24 gi gi m ch còn đ 400ml –ướ ể ờ ả ỉ ộ
500ml và có th ít h n n a. Theo dõi s l ng n c ti u 24 gi giúpể ơ ữ ố ượ ứớ ể ờ
ta đánh giá m c đ suy tim, tác d ng đi u tr , nh t là tác d ng c aứ ộ ụ ề ị ấ ụ ủ
thu c l i ti u, cũng nh đánh giá ch c năng c a th n.ố ợ ể ư ứ ủ ậ
+ Tính ch t và thành ph n c a n c ti u: do ng i b nh đi ti u ít,ấ ầ ủ ướ ể ườ ệ ể
n c ti u ng i b nh đ m đ c, t tr ng cao trong đó ch a r t ítướ ể ườ ệ ậ ặ ỷ ọ ứ ấ Na
so v i bình th ng (bình th ng 5g – 6,5 g Na trong n c ti u 24ớ ườ ườ ướ ể
gi ), khi dùng thu c l i ti u m nh, s l ng nú c ti u bài ti tờ ố ợ ể ạ ố ượ ơ ể ế đ cượ
nhi u h n, n c ti u này có tề ơ ướ ể ỷ tr ng th p, l ng Na tăng lên.ọ ấ ượ
Trong n c ti u th ng có r t ít protein do c u th n đ l t qua (vì ướ ể ườ ấ ầ ậ ể ọ ứ
tr lâu làm thay đ i tính th mệ ổ ấ c a màng c u th n). Ngoài ra có thủ ầ ậ ể
có ít tr ni u trong su t,ụ ệ ố đôi khi có tr hình bi u mô, ho c tr h tụ ể ặ ụ ạ
(tr ng h p có t n th ng th n kèm theo).ườ ợ ổ ươ ậ
II- PHÁT HI N CÁC TAI BI N V L U THÔNG MÁU NG IỆ Ế Ề Ư Ở ƯỜ
B NHTIM.Ệ
Trong suy tim có sự r i lo n huy t đ ng, t c đ tu n hoàn ch m l iố ạ ế ộ ố ộ ầ ậ ạ
nên hay b tai bi n t c m ch nh sau:ị ế ắ ạ ư
- T c m ch máu ph i hayắ ạ ở ổ gây nh i huy t ph i.ồ ế ổ
- T c m ch máu th n: gây tri u ch ng đái ra máu.ắ ạ ở ậ ệ ứ
- T c m ch máu lách: lách to ra và đau.ắ ạ ở
- T c m ch máu não: x y ra đ t ng t có khi ng i b nh b ngã raắ ạ ở ả ộ ộ ườ ệ ị
r i li t n a thân, tai bi n này th ng g p nh ng ng i b h p vanồ ệ ử ế ườ ặ ở ữ ườ ị ẹ
hai lá có thêm loãn nh p tim hoàn toàn vì c c máu đông trong tâm nhĩị ụ
trái có th ch y theo máu đ ng m chể ạ ộ ạ lên não gây t c m ch. Cácắ ạ
ng i b nh viêm n i tâm m c bán c p cũng có th b tai bi n nhườ ệ ộ ạ ấ ể ị ế ư
th , vì trong lo i b nh này,ế ạ ệ các c c loét sùi van tim có th đ t raụ ở ể ứ
r i vào dòng máu r i gây t c các b ph n (não, th n, ph i).ơ ồ ắ ộ ậ ậ ổ
- Ch y máunão: ng i b nh b t thình lình ngã ra mê man, sau đó li tả ườ ệ ấ ệ
n a ng i, r i lo n hô h p ( th cheyne-stokes). Tai bi n này hayử ườ ố ạ ấ ở ế
g p ng i già hay tăng huy t áp, đ ng m ch não gi a hay b v ra,ặ ở ườ ế ộ ạ ữ ị ỡ
m t vùng não b hu ho i th ng vùng bao trong), tiên l ng cácộ ị ỷ ạ ườ ượ
tr ng h p này x u.ườ ợ ấ
III- KHÁM TOÀN THỂ
Ta c n khám các b ph n khác ho c phát hi n các tri u ch ng kêuầ ộ ậ ặ ệ ệ ứ
g i nguyên nhân suy tim, ví d :ọ ụ
- Ta ph i khám tuy n giáp tr ng xem tuy n có to không, có các tri uả ế ạ ế ệ
ch ng c ng tuy n không. Vì có th do c ng tuy n giáp tr ng d nứ ườ ế ể ườ ế ạ ẫ
t i suy tim.ớ
- Khám ph n x gân x ng,ả ạ ươ đ ng th i đi u tra xem ng i th cóồ ờ ề ườ ợ
thi u vitamin, nh t là Vitamin nhóm B không, vìế ấ từ đó có thể b suyị
tim (b nh tê phùệ tim).
- Chú ý khám màu s c da, niêm m c, đ m h ng c u đ xem suy timắ ạ ế ồ ầ ể
có ph i do thi u máu không?.ả ế
- Phát bi u các tri u ch ng g i ý h u qu c a b nh itm nh : móngể ệ ứ ợ ậ ả ủ ệ ư
tay, móng chân bi khum và tím trong các b nh tim b m sinhệ ẩ (tứ
ch ng Fallot, tam ch ng Fallot), móng tay cũng khum trong b nh timứ ứ ệ
m c ph i, ví d : trong b nh viêm n i tâm m c bán c p, có 3 tri uắ ả ụ ệ ộ ạ ấ ệ
ch ng th ng đi đôi v i nhau trong m t ng i đã có s n t n th ngứ ườ ớ ộ ườ ẵ ổ ươ
van tim là móng tay khum, lách to, n c ti u có h ng ca u.ướ ể ồ ầ Cho nên
m t ng i b nh tim có s t, ta c n phát hi n ba tri u ch ng trên đở ộ ườ ệ ố ầ ệ ệ ứ ể
ch n đoán quy t đ nh và x lý ngay.ẩ ế ị ử
Tóm l i h tu n hoàn có liên quan m t thi tạ ệ ầ ậ ế v i nhi u b ph n c aớ ề ộ ậ ủ
c th các b ph n liên quan g n nh t là ph i, gan, th n,não, tuy nơ ể ộ ậ ầ ấ ổ ậ ế
giáp. Tron gkhi khám tim m ch ta c mkhám các b ph n này đạ ầ ộ ậ ể
đánh giá m c đ suy tim, phát hi n các bi n ch ngứ ộ ệ ế ứ ho cặ tìm
nguyên nhân b nh đ đi u tr .ệ ể ề ị
