Cải thiện cơ chế điều chỉnh lương tối
thiểu và củng cố thương lượng tập thể
trong khu vực ngoài Nhà nước
1. Trongkhuvựcthịtrường,tiềnlươngthường
đượcđiềuchỉnhthôngquađàmphántựnguyện,theo
hìnhthứccánhânhoặctậpthể,giữangườisửdụng
laođộngvàngườilaođộng.Docầnthiếtphảibảovệ
ngườilaođộngởdướiđáycủathịtrườnglaođộng,là
nhữngđốitượngdễbịtổnthươngbởimứclươngcực
thấpvàsựbóclộtlaođộng,cáccôngcụchínhsách
quyđịnhtiềnlươngtốithiểubắtbuộcđượcthiếtlập
vàápdụngởhầukhắpcácquốcgia.Đồngthời,đàm
phántựnguyện(thươnglượngtậpthể)giữangườisử
dụnglaođộngvàcáctổchứccôngđoàn,côngđoàn
doanhnghiệphaycôngđoànngành,đãtrởthànhmột
địnhchếchínhđểcùngđiềuchỉnhmứclươngvàđiều
kiệnlàmviệctrongnềnkinhtếthịtrườngnhằmhỗ
trợgiảiquyếtsựmấtcânđốivềquyềnthươnglượng
giữacánhânngườilaođộngvàngườisửdụnglao
động.
2. Kinhnghiệmquốctếchothấykhiđượcthiết
kếchặtchẽ,tiềnlươngtốithiểuđemlạisựbảovệ
hiệuquảchongườilaođộngkhỏiviệcbịtrảlươngquá
thấpmàkhôngtạoratácđộngtiêucựcđốivớiviệc
làm.Cácminhchứngquốctếcũngchothấythương
lượngtậpthểgópphầnvàosựổnđịnhxãhộibằng
cáchgiảiquyếtcácmâuthuẫngiữangườisửdụng
laođộngvàngườilaođộngbằngmộtquytrìnhthống
nhấtđểcùngđiềuchỉnhmứclươngvàđiềukiệnlàm
việc,phùhợpvớicánhântừngdoanhnghiệpvà/hoặc
cácngànhkinhtếcụthể,trongkhichophépngười
laođộngđượcchiasẻthànhquảtăngtrưởngkinhtế
vànăngsuấtcôngviệcmộtcáchcôngbằng.Kếthợp
lạihaiyếutố,tiềnlươngtốithiểuvàthươnglượngtập
thểđónggópchocôngbằngxãhộivàkinhtế,giúp
choxãhộitiếnđếntăngtrưởngtoàndiệnđónggóp
vàoviệcổnđịnhchínhtrịvàxãhộicủaquốcgia.
3. SựrađờicủaHộiđồngTiềnlươngQuốcgia
năm 2013 là một tiến bộ lớn trong chính sách và
thônglệđiềuchỉnhcơchếtiềnlươngcủaViệtNam
kểtừthờikỳĐổiMớivìnhữnglýdosau:
• Trước năm2013, Chínhphủ điềuchỉnhtiền
lương tối thiểu không theo kế hoạch, không có sự
thamgiađầyđủcủađạidiệncôngđoànvàcáctổ
chứccủangườisửdụnglaođộng,vớihaimứclương
tốithiểukhácnhau,mộtmứcchocácdoanhnghiệp
đầutưtrựctiếpnướcngoài(FDI)vàmộtmứcchotất
cảcácdoanhnghiệpkhác.
• VớisựrađờicủaHộiđồngTiềnlươngQuốc
gia,việcđiềuchỉnhlươngtốithiểuđãtrởthành1)quy
trìnhcósựthamgiacủababên(đạidiệncủaChính
phủ,tổchứccủangườilaođộngvàngườisửdụng
laođộng),2)đượcthựchiệnthườngkỳ(cóthờigian
biểuhàngnămrõràngchoviệcđiềuchỉnhlươngtối
thiểu),3)thôngquaquytrìnhthểchếcủaHộiđồng
TiềnlươngQuốcgia.HộiđồngTiềnlươngQuốcgia
điều chỉnh tiền lương tối thiểu cho bốn vùng khác
nhautrêncảnước.
Lương tối thiểu và chuỗi cung ứng toàn
cầu
Lươngtốithiểucóthểcótácđộngkhácnhaulên
các nhóm người sử dụng lao động và người lao
động khác nhau. Các doanh nghiệp ở đáy của
chuỗicungứngtoàncầucóthểcảmthấylợithế
cạnhtranhvềgiácủahọphảichịunhiềusứcép
vìlươngvàmứclươngtốithiểuliêntụctăngtrong
nhữngnămgầnđây.Nhưngxinđừngquênvếbên
kiacủa phươngtrình. Chẳng hạn,tronggần một
thậpkỷqua,giágiacông(haycòngọilàgiáCMT
–gồmcắt,may,ủi)chomộtchiếcáosơmihoặc
quần jeans mà các nhà cung cấp của Việt Nam
nhậnđượctừcáccôngtyđaquốcgiavẫnhầunhư
khôngthayđổi,thậmchícònthấphơntrongmột
số trường hợp. Điều này giải thích vì sao những
ngườisửdụnglaođộngtrongcácngànhxuấtkhẩu
thườngxuyênbịsứcépphảicảithiệnhiệuquảcủa
nhàmáy,giảmchiphísảnxuấtvớimongmuốngiữ
chiphílaođộngthấpđểduytrìbiênlợinhuận(vốn
bịépgiữamộtbênlàlươngtốithiểutănglên,cộng
cácchiphíkhác,vàmộtbênlàgiágiacôngthấp).
Vìthế,cáccôngtyđaquốcgiacầnphảiđốithoại
vớicácnhàcungcấpcủaViệtNamvàcôngđoàn
đểđảmbảosựphânchiacôngbằngcủacácthành
quảkinhtếvàtráchnhiệmxãhội.Chúngtađều
biếtnhiều nhãn hàngvàcông ty đaquốcgia đã
côngbốcáccamkết,thôngquacácchươngtrình
CSR(tráchnhiệmxãhộicủadoanhnghiệp),nhằm
đảmbảotuânthủđầyđủmứclươngtốithiểuquốc
gia,vàtôntrọngnguyêntắctựdoliênkếtvàthương
lượngtậpthể.
Cải cách tiền lương trong khu vực
ngoài Nhà nước
Tóm tắt chính sách - Tháng 05/2018
1
4. Tiềnlươngtốithiểuđãtăngkhánhanhtrong
giaiđoạn2013-2016(khoảng13-15%)trướckhigiảm
xuốngcòn7%(2017)và6,5%(2018).Mặcdùmức
tăngtiềnlươngtốithiểutronggiaiđoạn2013-2016
đượcxemlàđểbùmứclươngtốithiểurấtthấpnăm
2012,mứctănglươngtốithiểuquánhanhcũngtạora
nhữngquanngạivềsựxóimòntrongkhảnăngcạnh
tranhcủangànhxuấtkhẩuViệtNam,đặcbiệtlàgiữa
ngườisửdụnglaođộngcómứclươngthấpvàngành
côngnghiệpxuấtkhẩuthâmdụnglaođộngnhưdệt
may,dagiàyvàcácngànhkhác.
5. Nhữngnội dung thảoluậngần đâyvềcách
thứccảithiệnhayđiềuchỉnhtrongsắpxếpxácđịnh
tiềnlươngtốithiểudiễnratrongbốicảnhnóitrên.
Làmthếnàođểđảmbảomứcđộcạnhtranhvềgiá
củacácngànhcôngnghiệpxuấtkhẩuthâmdụnglao
độngcủaViệtNamtrongkhivẫnđảmbảođượctiêu
chuẩncơbảnchođờisốngcủangườilaođộngvà
giađìnhhọlàmốiquantâmcủachínhphủ,ngườilao
động,ngườisửdụnglaođộngvàcáctổchứccủahọ.
6. Công thức điều chỉnh tiền lương tối thiểu:Khi
điềuchỉnhtiềnlươngtốithiểu,mộtsốyếutốthường
đượccânnhắc.1)TốcđộtăngtrưởngGDP,đượccoi
nhưmộtbiệnphápđểtăngnăngsuất,2)Chỉsốgiá
tiêudùng(CPI)đểđảmbảosứcmuacủangườilao
độngvà gia đìnhhọ. Bêncạnhđó, tỷlệ tiềnlương
tốithiểusovớimứclươngtrungvịcủatấtcảngười
laođộng(đượcgọilàchỉsốKaitz)thườngđượcxem
xétđểđánhgiátácđộngcủatiềnlươngtốithiểuđối
vớiviệc phânbổ tiềnlương củatoàn bộlực lượng
laođộng,trongkhisựkhácbiệtvềchiphísinhhoạt
giữacácvùngcũngđượctínhđếnkhiđiềuchỉnhmức
lươngtốithiểuvùng.Mứcđộquantrọngcủamỗiyếu
tốthayđổitheothờigianvàởcácnướckhácnhau,
phụthuộc vàobốicảnh quốcgiavà cácgiaiđoạn
pháttriểnkinhtế.Mộtsốquốcgia(nhưBỉ)cócông
thứcđiềuchỉnhlươngtốithiểuhoànhảogiảmthiểu
xungđộtgiữacácđốitácbabên,đồngthờităngtính
dựđoánchocáctácnhânkinhtế-Chínhphủ,doanh
nghiệpvàngườilaođộng.Chínhphủvàcácđốitác
xãhộicầnthiếtphảixâydựngmộttầmnhìnchính
sáchdàihạnvềvaitròcủatiềnlươngtốithiểuvàxây
dựngsựđồngthuậnvềcôngthứcđiềuchỉnhlương
tốithiểu.
7. Về câu hỏi liên quan đến tăng năng suất và
tiền lương:Khilươngliêntụctăngnhanhhơntăng
năngsuấtsẽlàmsuyyếukhảnăngcạnhtranhcủa
cácngànhcôngnghiệpxuấtkhẩutrênthịtrườngtoàn
cầu.Đồngthời,nếutănglươngchậmhơntăngnăng
suấtsẽlàmtìnhtrạngphânphốithunhậpgiữangười
sửdụng laođộng vàngười laođộng xấuhơn, dẫn
tớigiảmtỷtrọngtiềnlươngtrongGDPvớinhữngảnh
hưởngtiêucựctiềmẩnđếnviệcthúcđẩytiêudùng
trong nước và tăng trưởng toàn diện. Do đó, quan
trọnglàphảithựchiệncáchtiếpcậnđảmbảocân
đốigiữatăngnăngsuấtvàtănglương.Đólàlýdo
tạisaomộtsốnướcnhưNhậtBảnvàSingapore,các
đốitácbabênthốngnhấtmộtsốnguyêntắcvềnăng
suất(xemhộpdướiđây).
Ba nguyên tắc hướng dẫn về năng suất
lao động của Nhật Bản (1955)
1.Việccảithiệnnăngsuấtsẽdẫnđếntăngsố
lượngviệclàm.Đốivớilaođộngdưthừatrong
quá trình chuyển đổi, Chính phủ và khu vực
tưnhânsẽphốihợpthựchiệncácbiệnpháp
thíchhợpđểtránhthấtnghiệpbằngcáchnhư
phânphốilạilaođộngcàngsớmcàngtốtnhìn
từgócđộnềnkinhtếquốcgia.
2.Vềcácphươngphápcụthểđểtăngnăng
suất,ngườilaođộngvà nhàquản lýsẽphối
hợpnghiêncứuvàthamvấnphùhợpvớiđiều
kiệnthựctếcủadoanhnghiệpcóliênquan.
3.Thànhquảcủaviệccảithiệnnăngsuấtsẽ
đượcphânphốicôngbằnggiữađộingũquản
lý,côngđoànvàngườitiêudùngphùhợpvới
điềukiệnthựctếcủanềnkinhtếquốcgia.
Nguyên tắc về tăng năng suất và tiền
lương của Trung Quốc
Trongthờikỳđầucảicáchnềnkinhtếthịtrường
củaTrungQuốc,tạiĐạihộiĐảngtoànquốclần
thứ14 năm1992,Trung Quốcđãthôngqua
mộtnguyêntắcchỉđạomứctănglươngkhông
đượccaohơntăngnăngsuất.Tuynhiên,khi
sựmấtcânđốicủanềnkinhtếTrungquốctrở
thànhmộttháchthứcchủyếu,TrungQuốcđã
sửađổinguyêntắcvềnăngsuất-tiềnlươngtại
ĐạihộiĐảngtoànquốclầnthứ18năm2012:
tănglươngvàtăngnăngsuấtcầnsonghành
vàquảnlýdoanhnghiệpvàngườilaođộngcần
cùng nhau điều chỉnh tiền lương (thông qua
thươnglượngtậpthể).
Cải cách tiền lương trong khu vực ngoài Nhà nước
2
8. Mức độ thường xuyên của việc điều chỉnh
lương tối thiểu và khả năng dự báo:Khuyếnnghịtiêu
chuẩncủaILOlàviệcđiềuchỉnhlươngtốithiểucần
được thực hiện thường xuyên. Có ba vấn đề chính
liênquanđếnviệcđiềuchỉnhlươngtốithiểukhông
thườngxuyên:1)Nóxóabỏtínhdựbáocủacơchế
điềuchỉnhđiềuchỉnhmứclươngvàviệckhôngthểdự
báođócóxuhướngtạoramôitrườngkhôngthuận
lợiđốivớicôngtáclậpkếhoạchvàsựpháttriểncủa
doanhnghiệp;2)Nếulươngtốithiểuđượcđiềuchỉnh
sauvàinămkhôngđiềuchỉnh,nósẽđòihỏiviệcđiều
chỉnhdiễnrađộtngộtvàvớibiênđộlớn,gâysốccho
doanhnghiệpvà3)Vìthế,việcquyếtđịnhđiềuchỉnh
sẽkhókhănhơn.Kếthợplại,điềunàykhiếnchocác
thiếtchếđiềuchỉnhlươngtốithiểukhôngphùhợpvà
kémhiệuquả.ĐólàlýdovìsaoILOđặcbiệtkhuyến
nghịcácquốcgiathànhviênnênthựchiệnđiềuchỉnh
lươngtốithiểuthườngxuyên.HộiđồngTiềnlương
Quốcgiacóthểquyếtđịnhkhôngtănglươngtốithiểu
trongmộtvàinămnhưngđócầnphảilàquyếtđịnh
củacácđốitácbabênvàcầnđượcthôngbáotheo
thờigianbiểuđãxâydựngchoviệcđiềuchỉnhlương
tốithiểu.
• Rủirocủaquanhệlaođộngkhôngổnđịnh:
SốlượngcáccuộcđìnhcôngtựpháttạiViệtNamđã
giảmđángkểkểtừnăm2012vàduytrìổnđịnhcho
tớinăm2017.Mặcdùsựổnđịnhvềgiálàyếutốquan
trọngnhấtquyếtđịnhsựổnđịnhtươngđốicủaquan
hệlaođộng,nhiềukhảnăngviệcđiềuchỉnhlươngtối
thiểuthườngxuyênkểtừnăm2014cũnggópphần
vàosựổnđịnhtươngđốinày,dođiềunàycóthểphần
nàođảmbảotănglươngchongườilaođộngđượctrả
côngthấpmộtcáchthườngxuyênvàcóthểdựđoán
được.Việcđiềuchỉnhlươngtốithiểutrởnênkhông
thườngxuyênvàkhôngdựđoánđượccóthểdẫnđến
sốlượngcáccuộcđìnhcôngtựpháttănglên.
9. Tác động pháp lý của quyết định về lương tối
thiểu:Hiệnnay,khiHộiđồngTiềnlươngQuốcgiara
quyếtđịnhvềđiềuchỉnhlươngtốithiểuchonămtiếp
theo,mứclươngtốithiểusẽđượcthựcthithôngqua
nghịđịnhcủaChínhphủ.Trênthếgiớicónhiềucách
thứckhácnhauđưarahiệulựccủaviệcđiềuchỉnh
lươngtốithiểu. Ởmột sốquốcgia, lươngtốithiểu
đượcđiềuchỉnhbằngcácthỏaướctậpthểthôngqua
thươnglượngtậpthểmàkhôngcósựcanthiệpcủa
chínhphủ,vàthỏaướctậpthểcóhiệulựcràngbuộc
trongmộtsốngànhhaykhuvựcnhấtđịnhvàcóthể
đượcthựcthibởithanhtralaođộng.Cáchlàmnày
rấthiếmđượcápdụngởChâuÁ.Ởcácnướckhác
(nhưMỹ),Quốchộiquyếtđịnhmứclươngtốithiểu
liênbangvàcóhiệulựcthựcthiphápluật.Ởcácnước
khácnữa,TổngthốnghayThủtướnghayBộtrưởng
BộLaođộngsẽquyếtđịnhhiệulựcpháplýbằngviệc
thôngbáovềquyếtđịnhchínhthứccủahọkhinhận
đượckhuyếnnghịcủacơquanđiềuchỉnhlươngtối
thiểu.Thôngthường,TổngthốnghayThủtướnghay
BộtrưởngBộLaođộngđượckỳvọnghoàntoàntuân
theokhuyếnnghịcủacơquanđiềuchỉnhlươngtối
thiểumàkhôngsửađổigì.ViệtNamcóthểcânnhắc
việcThủtướngcóthẩmquyềnraquyếtđịnh,dựatrên
khuyếnnghịcủaHộiđồngTiềnlươngQuốcgia,thay
vìviệcphảibanhànhnghịquyếtthườngmấtnhiều
thờigian.
10. Điều chỉnh lương tối thiểu dựa trên bằng
chứng:Hiệnnaykhôngrõlươngtốithiểuđượcđiều
chỉnhdựatrêncơsởnào.Hệthốngđiềuchỉnhmức
lươngtốithiểuđòihỏimộtsốđiềukiệncốtlõinhư:
1) số liệu thống kê thường xuyên và đáng tin cậy
vềmứclươngvàthịtrườnglaođộng,giúpchocác
nhàhoạchđịnhchínhsáchvàđốitácxãhộicóthể
đánhgiá cáctácđộng dựkiến của lươngtốithiểu
đối với vấn đề tiền lương và việc làm, 2) năng lực
chuyênmôncủabanthưkýcơquanđiềuchỉnhlương
tốithiểu(HộiđồngTiềnlươngQuốcgia)trongviệc
thuthậpvàphântíchsốliệuthốngkêvềtiềnlương
vàviệclàmvàxâydựngbáocáokỹthuậtchocác
nhàhoạchđịnhchínhsáchbabênđểraquyếtđịnh
điềuchỉnhmứclươngtôithiểudựatrênbằngchứng.
Thông thường, cơ quan điều chỉnh lương tối thiểu
gồmcócácchuyêngia(cácnhànghiêncứuchuyên
vềluậtlaođộng,kinhtếlaođộng)cóthểtrìnhbày
quanđiểmvàđưarakhuyếnnghịdựatrênnănglực
chuyênmônnhằmđánhgiátácđộngtiềmnăngcủa
việcđiềuchỉnhlươngtốithiểuđốivớivấnđềviệclàm
vàtiềnlương.ViệtNamcũngcóthểcânnhắcđưa
Tiền lương và cầu nội địa
Chúng ta cần nhìn vào những tác động tích
cựcmàmứclươngtốithiểumớicóthểgiúp
tăngcầunộiđịa.Lươngtốithiểukhôngchỉảnh
hưởngđếnngườilaođộngcómứclươngdao
động quanh mức sàn này, mà còn tác động
đếncảnhữngngườinhậnlươngcaohơnthông
qua việc điều chỉnh thang bảng lương trong
doanhnghiệp.Điềuđó có nghĩa là lươngtối
thiểutăngcóthểgiúpcảithiệnthunhậpcủa
đasốngườilaođộng,từđótăngtiêuthụnội
địavàgópphầnđemlạimứctăngtrưởngGDP
caohơn.
Bởivậy,khiđiềuchỉnhlươngtốithiểu,chúngta
cầnnhìnvàonhiềutácđộngkhácnhaumàsự
thayđổinàycóthểdẫntớiởcácngànhkhác
nhau, các doanh nghiệp có năng suất thấp
cũngnhưcao,vàtoànbộnềnkinhtế.
Tóm tắt chính sách - Tháng 05/2018
3
thêmmộtsốchuyêngiađộclậpthamgiaquátrìnhra
quyếtđịnhcủaHộiđồngTiềnlươngQuốcgia.Vídụ
cụthểlàỦybantrảlươngthấpcủaVươngQuốcAnh
vàHộiđồngTiềnlươngTốithiểuQuốcgiacủaHàn
Quốc.
11. Giám sát và đánh giá tác động của lương tối
thiểu:Việcgiámsátvàđánhgiámộtcáchhiệuquả
tácđộngcủalươngtốithiểuđóngvaitròquantrọng
cho việc điều chỉnh mức lương tối thiểu dựa trên
bằngchứngnhằmtốiđahóatácđộngtíchcựctrong
khigiảmthiểutácđộngtiêucực.Đểcóthểlàmđược
điềunàycầncósốliệuvềthịtrườnglaođộngdưới
đây.
• Tácđộngvềviệclàm:Điềutralựclượnglao
động
• Vềphânphốitiềnlương(theocánhânngười
laođộng)đểđánhgiáhiệuứnglantỏavàtácđộng
độtbiến:Khảosátcơcấutiềnlươngdoanhnghiệp
• Vềphânphốithunhập(theohộgiađình)để
xemxéttácđộngcủathunhậpđốivớicácgiađình
laođộngnghèo:Điềutrathunhậpvàchitiêuhộgia
đình
• Khôngtuânthủphápluậtvàhiệuquả:Khảo
sát cơ cấu tiền lương doanh nghiệp, Điều tra lực
lượnglaođộng
12. Bao nhiêu mức lương tối thiểu?:HiệntạiHội
đồngTiềnlươngQuốcgiađiềuchỉnhbốnmứclương
tốithiểuchobốnvùng.Xétđếnsựkhácbiệtvềchi
phí sinh hoạt và giá cả ở bốn vùng, hệ thống hiện
tạilàphùhợp.Xuhướngtoàncầulàđơngiảnhóa
mứclươngtốithiểuhơnlàlàmchonóphứctạplên.
Quánhiềumứclươngtốithiểutheovùngvàngành,
đặcbiệtlàkhimứclươngtốithiểukhôngđượcđiều
phốimộtcáchhợplý(nhưIndonesia),cóthểtạonên
mộtsốvấnđề:1)tỷlệkhôngtuânthủcaododoanh
nghiệpvàngườilaođộngthườngkhôngchắcchắn
mứclươngtốithiểunàođượcápdụngđốivớihọ;2)
điềunàydẫnđếnsựgiatăngthươnglượngtậpthể.
• Câu hỏi về lương tối thiểu theo giờ và theo
tháng:ỞnhiềuquốcgiabaogồmcảTrungQuốcvà
HànQuốc,khimứclươngtốithiểumớiđượcquyết
định, mức lương này được thể hiện cả theo giờ và
theo tháng. Hiện nay, Hội đồng Tiền lương Quốc
giacủaViệtNammớichỉquyếtđịnhmứclượngtối
thiểutheotháng.Cầnnghiêmtúcxemxétviệcđiều
chỉnhmứclươngtốithiểutheogiờbằngcáchchia
mứclươngtốithiểutheothángchosốgiờlàmviệc
thôngthườnghợppháptrongmộttháng.Xétđếncác
hìnhthứclàmviệcđadạng,baogồmcôngviệcbán
thờigianvàcôngviệctrongkhuvựckinhtếphichính
thức,mứclươnglươngtốithiểutheogiờsẽgiúpviệc
thựcthilươngtốithiểurõrànghơn.Tuynhiên,đểđiều
chỉnhlươngtốithiểutheogiờ,cầncósựdiễngiải
Điều104củaBộluậtLaođộng2012đểtínhtoánsố
giờlàmviệcthôngthườnghợppháphàngtháng,mà
hiệntạiđiềukhoảnnàychưarõràngvềmặtpháplý.
Thúc đẩy thương lượng tập thể
13. Chínhsáchlươngtốithiểulàcôngcụchính
sáchvềtiềnlươngcònhạnchế,chủyếuđượcthiếtkế
đểbảovệngườilaođộngthunhậpthấpkhỏiviệcbị
bóclộtvìbịtrảlươngquáthấp.Khôngcónghiêncứu
thốngkênàochỉratácđộngcủalươngtốithiểuđối
vớivấnđềphânphốitiềnlươngcủangườilaođộng
ởViệtNam.Tuynhiên,cónhiềulýdođểtinrằngviệc
điều chỉnh lương tối thiểu tác động đến số lượng
lớnngườilaođộngkhôngchỉlàngườilaođộngthu
nhậpthấpởViệtNam.Đólàvìcácquyđịnhvềbảng
lươngvớiyêucầu cụthểvề sự khácbiệtvề lương
giữangườilaođộngởcácbậclươngkhácnhautrong
doanhnghiệp. Điềunàycóthể tạorahiệuứng lan
tỏacủalươngtốithiểuđốivớitoànthểlựclượnglao
độngtrongkhuvựctưnhân.
14. Trong các nền kinh tế thị trường, cần lưu ý
rằngđiềuchỉnhlươngcầnđượcthựchiệnthôngqua
đàmphántựnguyệngiữangườilaođộngvàngườisử
dụnglaođộng,đặcbiệtlàthươnglượngtậpthểgiữa
cáctổ chứcđại diện củangười laođộng vàngười
sửdụnglaođộng(vàcáctổchứccủahọ,khithích
hợp). Chính phủ tránh can thiệptrực tiếp vào việc
điềuchỉnhlươngtrongcácdoanhnghiệptưnhân.Ở
rấtnhiềunềnkinhtếthịtrườngtiêntiến,phầnđatiền
lươngcủangườilaođộngđượcđiềuchỉnhbằngcác
thỏaướctậpthể,đượcđàmphánthôngquathương
lượngtậpthể.Khônggiốngnhưtiềnlươngtốithiểu
bắt buộc áp dụng cho mọi người lao động có liên
quanbấtkểđiềukiệnkinh tếvàxãhộicụthểcủa
doanhnghiệp hayngành nào, việc điều chỉnhmức
lươngthôngquathươnglượngtậpthểchophépcác
tổ chức của người lao động và người sử dụng lao
độngxemxétmộtcáchđầyđủcácđiềukiệncụthể
củadoanh nghiệpvàngười laođộngcó liênquan.
Dovậythươnglượngtậpthểmanglạimộtcôngcụ
linhhoạtchongườilaođộngvàngườisửdụnglao
độngtrongviệcquyếtđịnhmứclươngphùhợpvới
điềukiệncủahọ.
Cải cách tiền lương trong khu vực ngoài Nhà nước
4
15. Tuy nhiên, thương lượng tập thể còn chưa
pháttriểnởViệtNam.Cácthỏaướclaođộngtậpthể
thườngchỉởmứccaohơnmộtchútcácđiềukiện
làmviệctốithiểuhợppháp,khôngphảilàsảnphẩm
củađàmphántựnguyệnthựcchấtgiữađạidiệncủa
ngườilaođộngvàngườisửdụnglaođộng.Haitrong
sốcácvấnđềởđâycầnsựquantâmcủacácnhà
hoạchđịnhchínhsách,cácnhàlàmluậtvàcácđối
tácxãhội.
16. Vấn đề thứnhất liên quan đến việc bảo vệ
hiệuquảnhữngngườilãnhđạocôngđoàncơsởvà/
hoặcđạidiệncủangười lao độngđểhọkhôngtrở
thànhnạnnhâncủanhữngthựchànhlaođộngkhông
côngbằng:lãnhđạocôngđoàncơsởvàđạidiệncủa
ngườilaođộngthườnglosợbịmấtviệchoặcbịphân
biệtđốixửnếuhọlêntiếngthaymặtchongườilao
động.Vìthếlãnhđạocôngđoàncơsởvàđạidiện
củangườilaođộngcầnthiếtphảiđượcbảovệnhiều
hơnvàhiệuquảhơnkhỏinhữnghànhviphânbiệtđối
xửcủachủsửdụnglaođộngđốivớinhữngcôngviệc
họlàmliênquanđếncôngtáccôngđoànvàthương
lượngtậpthể.Nếukhông,thươnglượngtậpthểđể
quyếtđịnhtiềnlươngvàđiềukiệnlàmviệckhôngthể
đạtđượchiệuquảtạiViệtNam.
17. Vấnđềthứhailiênquanđếnthựctếphổbiến
–lãnhđạocôngđoàncơsởlạilàquảnlýcấptrung
hoặccấpcaocủadoanhnghiệp.Ởhầuhếtcácquốc
gia,việclãnhđạodoanhnghiệpcanthiệphaythao
túngcôngđoànlàhoàntoànbịcấm,bởiquanhệlao
độnghiệnđạiđượcxâydựngtrênnguyêntắctách
bạchgiữachứcnăngquảnlýdoanhnghiệpvàcông
đoàn,vìcôngđoànlàtổchứcđạidiệnchotiếngnói
củangườilaođộng,quyềncôngđoànlàquyềncủa
ngườilaođộng.Trongđiềukiệnhiệnnay,sựđạidiện
hiệuquảchongườilaođộngthôngquacôngđoàn
trong quá trình thương lượng tập thể là khó, nếu
không muốn nói là không thể. Điều này không thể
thayđổitrongmộtsớmmộtchiều.Nhưngnhữngnỗ
Phải làm gì nếu người sử dụng lao động
chỉ trả lương tối thiểu hoặc cao hơn
lương tối thiểu một chút?
Trongmộtsốtrườnghợp,ngườisửdụnglaođộng
cóthểchỉtănglươngcaohơnmộtchútsovớimức
lươngtốithiểu,trongkhihọcókhảnăngtrảlương
caohơn.ĐâychínhlàđiềumàNghịđịnh49/2013/
NĐ-CPcủaChínhphủ(hiệnđangđượcsửađổi)về
tiền lương (thang bảng lương), điều chỉnh, bằng
cáchquyđịnhmứcphầntrămtănglươngcaohơn
nhấtđịnhchonhómlaođộngcókỹnăngvàcókinh
nghiệm,sovớilươngtốithiểu.MụcđíchcủaNghị
định49(nhằmtránhtìnhtrạnglươngtốithiểuhoặc
mứclương caohơnlương tối thiểumộtchút trở
thànhmứclươngthựctếcủangườilaođộng)là
mụcđíchtốt,nhưngcáchtiếpcậncủanghịđịnh
nàylạilàmộtcâuhỏitrongbốicảnhnềnkinhtếthị
trườnghiệnđại.
Trongcácnềnkinhtếthịtrườnghiệnđại,hệthống
chitrảtiềnlươngởcácngành,cácnghềkhácnhau
thìcũngkhácnhau.Trảlươngcóthểdựatrênkinh
nghiệm(sốnămlàmviệc),nộidungcôngviệc,kỹ
năng,năngsuất(cánhânvà/hoặctậpthể),doanh
số bán hàng, lợi nhuận,… Ngoài lương tối thiểu,
Chínhphủkhôngthểđiềutiếtcáchthứctiềnlương
đượctănglêntrongdoanhnghiệpởnhiềungành
nghềkhácnhau.Mộtsốngườisửdụnglaođộng
đặtcâuhỏivềNghịđịnh49,bởivănbảnnàycóthể
lấyđikhảnănglinhhoạtcủadoanhnghiệptrong
điềuchỉnhtiềnlươngtùytheonhucầuvàtìnhhình
củangànhvàbảnthândoanhnghiệp.Vấnđềnày
cóthể đượcgiảiquyết chủyếubằng việc tạora
môi trường thuận lợi cho người lao động, thông
quacôngđoàn,vàngườisửdụnglaođộngđểđàm
phántiềnlươngvàđiềukiệnlàmviệc,thôngqua
thươnglượngtậpthể.
Tóm tắt chính sách - Tháng 05/2018
5