Chiêng Tha – Báu vật của
dân tộc Brâu, Kon Tum
Trong quan niệm của người Brâu ở Kon Tum, chiêng Tha không chỉ là nhạc cụ mà
còn là thần linh, là tổ tiên, là báu vật vô cùng quý giá.
Đối với người Brâu, Chiêng Tha là báu vật
vô cùng quý giá. Ảnh: Internet
Người Brâu nơi đây có những nhạc cụ truyền thống như cồng, chiêng và các loại
đàn, khèn, sáo…. được chế tác từ những vật liệu sẵn có trong tự nhiên như: đá, tre,
nứa hay từ những hợp kim như: gang, chì, đồng. Trong số các nhạc cụ này, cồng,
chiêng, trong đó có bộ chiêng Tha được coi là vật báu của người Brâu.
Trong quan niệm của người Brâu, chiêng Tha không chỉ là nhạc cụ mà còn là thần
linh, là tổ tiên của họ. Vì vậy trong ngôn ngữ người Brâu không có từ đánh Chiêng
Tha mà là gọi Tha pơi (mời Tha nói). Và chỉ có đàn ông mới được đánh chiêng
Tha.
Để mời Tha nói trước tiên người ta phải làm lễ mời Tha ăn, mời Tha uống. Chiêng
Tha chính là phương tiện kết nối giữa thế giới phàm tục của con người và thế giới
của các thần linh, mỗi tiếng chiêng ngân lên đều sẽ được các vị thần sông, thần
suối chứng giám mang lại điều tốt lành đến cho bà con dân làng, thóc lúa đầy bồ,
xua đuổi mọi bệnh tật và cái đói. Bởi vậy chiêng Tha thường được chơi trong các
dịp đón khách, mừng nhà Rông mới, mừng mùa lúa mới hoặc trong các lễ hội.
Chiêng Tha thường được chơi trong các lễ hội của người Brâu.
Ảnh: Internet
Một bộ chiêng Tha của người Brâu chỉ gồm 2 chiếc thôi, nhưng theo nếp cổ truyền
ngày xưa thì giá trị của nó có thể bằng vài chục con trâu. Trong bộ Chiêng Tha,
chiếc nhỏ gọi là chiêng vợ (chuar) và chiếc lớn hơn là chiêng chồng (Jơ Liêng).
Khác với cách chơi cồng chiêng của nhiều dân tộc ở Tây Nguyên thường mang
theo cồng chiêng vừa đánh vừa di chuyển theo vòng tròn và nhún nhảy theo âm
hưởng hay tiết tấu của công chiêng, thì dàn chiêng Tha của người Brâu khi chơi
được treo cố định trên giá đỡ.
Cách diễn tấu chiêng Tha được coi là “độc nhất vô nhị” trong các loại cồng chiêng
Tây Nguyên. Hai người ngồi quay mặt vào nhau, người đánh vào mặt cầm dùi cái,
người đánh vào bụng cầm dùi đực. Người ngoài nghe “long tong long tong” như
mưa trên mái tôn, song đều có bài bản cả, đó là bài giữ rẫy, đuổi chim, bài khách
đến làng... Chiêng Tha còn có khả năng trình diễn độc lập, nhưng cũng có thể kết
hợp với nhiều loại nhạc khí khác, kể cả giọng hát của con người hoà lên bản hoà
tấu mang âm hưởng của núi rừng.
Cùng với cồng chiêng của đồng bào dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên, chiêng Tha và
nhiều nhạc cụ truyền thống khác của người Brâu đã được mọi người biết đến qua
các hoạt động giao lưu văn hóa trong nước và quốc tế. Những nhạc cụ này không
chỉ chứng tỏ bản sắc văn hóa riêng biệt, đặc sắc không thể trộn lẫn của dân tộc
Brâu mà còn góp phần làm phong phú, đa dạng nền âm nhạc truyền thống của các
dân tộc Việt Nam./.
