BÀI TH O LU N MÔN
LÝ THUY T TÀI CHÍNH TI N T
CH C NĂNG C A NHTW VÀ VI C TH C
THI CSTT VI T NAM
M C L C
I. NGÂN HÀNG TRUNG NGƯƠ ...............................................................................................4
1.1. L ch s hình thành và phát tri n ............................................................................................4
1.1.1. Các giai đo n phát tri n c a ngân hàng đ n khi ra đ i NHTW ế ......................................4
1.1.2. L ch s nh thành ngân hàng nhà n c Vi t Nam ư ...........................................................5
1.2. Ch c năng c a Ngân hàng trung ng ươ .................................................................................9
1.2.1. Ch c năng c a NHTW ........................................................................................................9
1.2.2. Ch c năng NHNN Vi t Nam ............................................................................................10
1.3. Các mô hình t ch c c a ngân hàng trung ng ươ ...............................................................18
1.3.1. Ngân hàng trung ng đ c l p v i chính phươ ................................................................18
1.3.2. Ngân hàng trung ng tr c thu c chính phươ ..................................................................19
1.3.3. u nh c đi m c a t ng mô hình Ư ượ .................................................................................20
II. CHÍNH SÁCH TI N T ........................................................................................................30
2.1. Ki ni m, v trí c a cnhch ti n t .............................................................................30
2.2. M c tiêu c a chínhch ti n t .........................................................................................31
2.2.1. M c tiêu cu i ng c a CSTT .........................................................................................31
2.2.2. M c tiêu trung gian c a CSTT .........................................................................................34
2.2.3. M c tiêu ho t đ ng c a CSTT ........................................................................................35
2.3. Các quy t c CSTT................................................................................................................36
2.4. Các công c c a CSTT ........................................................................................................38
2.4.1. Ki m soát h n m c tín d ng ...........................................................................................39
2.4.2. Chínhchi su t.............................................................................................................40
2.4.3. D tr b t bu c ................................................................................................................41
2.4.4. Chínhchi c p v n ......................................................................................................43
2.4.5. Th tr ng m ườ ...................................................................................................................46
III. TH C TR NG TH C THI CHÍNHCH TI N T VI T NAM HI N NAY ........49
3.1. Quy t c đi u hành CSTT c a NHNN Vi t Nam ...............................................................49
3.2. Th c tr ng s d ng công c trong đi u nh CSTT Vi t Nam ...................................50
3.2.1. Ki m soát h n m c tín d ng ...........................................................................................50
3.2.2. Chínhch lãi su t.............................................................................................................54
3.2.3. D tr b t bu c ................................................................................................................61
3.2.4. Chính sách tái c p v n ......................................................................................................64
3.2.5. Th tr ng m ườ ...................................................................................................................68
IV. M T S GI I PHÁP HOÀN THI N H TH NG NGÂN HÀNG NHÀ N C VÀ ƯỚ
ĐI U HÀNH CHÍNH SÁCH TI N T VI T NAM HI N NAY .......................................73
4.1. Gi i pp cho h th ng ngân hàng .....................................................................................73
4.1.1. C i cách NHTW................................................................................................................73
4.1.2. C i cách h th ng NHTM ................................................................................................73
4.2. Gi i pp chính sách ti n t ................................................................................................74
4.2.1 M t s đ nh h ng c b n ướ ơ ...............................................................................................74
4.2.2. Gi i pháp c a NHNN đ giúp th tr ng n đ nh và kh i s c ườ ....................................75
4.2.3. Đi u hành cung ng ti n t .............................................................................................77
4.2.4. Ph i h p đ ng b gi a chínhch ti n t v i các chính sách vĩ mô khác ..................78
I. NGÂN HÀNG TRUNG NGƯƠ
NHTW là m t đ nh ch i chínhng c ng th c hi n nhi m v phát hành ti n và đi u ti t ế ế
l u thông ti n t trong n n kinh t , p ph n n đ nh và thúc đ y tăng tr ng kinh tư ế ưở ế
qu c dân., đi u này th hi n thông qua các ch c năng c a ngân hàng trung ng: đ c ươ
quy n phát hành ti n, ngân hàng c a các ngân hàng và ngân hàng trung ng là ngânng ươ
c a chính ph , trong đó ch c năng phát hành ti n là ch c năng c b n nhât mà không ơ
m t t ch c nào thay th đ c. Đ Nn hàng trung ng có th thay m t chính ph th c ế ượ ươ
hi n t t ch c năng đi u ti t l u thông ti n t trong n n kinh t , ngân hàng trung ng ế ư ế ươ
ph i s d ngc công c c a chính sách ti n t nh : lãi su t chi t kh u và tái chí t kh u, ư ế ế
t l d tr , h n m c tín d ng, th tr ng m ườ
1.1. L ch s hình thành và phát tri n:
1.1.1. Các giai đo n phát tri n c a nn hàng đ n khi ra đ i NHTW: ế
Ngân hàng đ c hình thành và phát tri n trong m t quá trình lâu dài trãi qua nhi u hình tháiượ
kinh t xã h i trong l ch s lo i ng i. M m móng c a ngân hàng xu t hi n th i kỳế ườ
trung c . Trong th i kỳ này, m i qu c gia, th m chi m i đ a ph ng có m t lo i ti n riêng ươ
ch s d ng trong ph m vi đ a ph ng hay qu c gia mình.nh tr ng này đã gây tr ươ
ng i và khó khăn cho vi c trao đ i, buônn hàng hóa. Đ thoát kh i v n đ y, m t
t ng l p trung gian đã xu t hi n-t ng l p th ng nhân chuyên làm ngh đ i chác ti n t . ươ
Nh ng ng i này có trong tayc lo i ti n c a các đ a ph ng trong m t qu c gia, th m ườ ươ
chí c a m t s qu c gia. Do s l ng kháchng đ i ti n ngày càng nhi u nên trong tay ượ
nh ng ng i chuyên làm ngh đ i chác ti n t đã t p trung đ c m t kh i l ng v n khá ườ ượ ượ
l n, nh đó h m r ng ho t đ ng c a mình: làm thêm nghi p v nh n ti n g i và cho
vay. Nh v y là trong s phân công t phát c a xã h i, n c nh t ng l p th ng nhânư ươ
thông th ng đã xu t hi n m t t ng l p th ng nhân đ c bi t chuyên l y ti n t làm đ iườ ươ
t ng ho t đ ng, đó là ti n thân c a ngành ngân hàng. S n xu t và trao đ i hàng a ngàyượ
càng phát tri n đã d n đ n nh ng quan h giao d ch v ti n t ngày càng phát tri n và đa ế
d ng, do đó bên c nh nghi p v nh n ti n g i và cho vay l y lãi, nh ng th ng nhân đ i ươ
ti n đã làm luôn c vi c thanh toán thay cho khách hàng, giúp h tránh kh i nh ng r i ro
do mang ti n t đ a ph ng này sang đ a ph ng khác. Nh v y, nh ng th ng nhân đã ươ ươ ư ươ
d n thóat ly kh i v trí ban đ u c a h (ch y u làm ngh đ i ti n) và b c sang lĩnh v c ế ướ
làm trung gian ho t đ ng v ti n t . H đã tr thàh nh ng ng i th c s làm ngh ngân ườ
ng.
-Giai đo n t th k 15 đ n th k 18: trong giai đo n này ho t đ ng c a ngânng mang ế ế ế
nh ng nét đ c tr ng c b n sau: ư ơ
• Các ngân hàng ho t đ ng đ c l p, ch a t o ra m t h th ng, ch a có s rang bu c ư ư
ph thu c l n nhau.
• Ch c năng ho t đ ng c a các ngân hàng gi ng nh nhau bao g m: vi c nh n kỳ thác, ư
chí t kh u cho vay, phát hành gi y b c ngân hàng và th c hi n các d c v ti n t khácế
nh : đ i ti n, chuy n ngân… ư
-Giai đo n t th k 18 đ n đ u th k 20: b c sang th k 18 ho t đ ng l u thông ế ế ế ướ ế ư
ng a đ c m r ng và phát tri n c v quy mô l n ph m v . Trong b i c nh y cácượ
ngân hàng phát hành nhi u lo i gi y b c ngân hàng khác nhau làm c n tr quá trình phát
tri n c a n n kinh t . Chính vì th đòi h i s can thi p c a Nhà n c và ho t đ ng c a ế ế ướ
Ngân hàng. Các nhà n c đã ban nh các đ o lu t đ h n ch s l ng ngân hàng đ cướ ế ượ ượ
phép phát hành gi y b c. Lúcy h th ng ngân hàng đ c chia làm hai nhóm: ượ
• Nhóm th nh t g m các ngân hàng đ c pp pt hành g i là nn hàng phát hành. ượ
• Nhóm th hai g m các ngân hàng kng đ c phép phát hành ti n g i là ngân hàng trung ượ
gian.
-Giai đo n t gi a th k 20 đ n nay: Sang đ u th k 20, h u h t các n c đ u th c ế ế ế ế ướ
hi n c ch m t ngân hàng đ c quy n phát hành. Song ngân hàng phát hành v n còn thu c ơ ế
s h u t nhân. Sau cu c kh ng ho ng kinh t 1929-1933 đã b t bu c nhà n c tăng ư ế ướ
c ng h n n a vi c can thi p c a mình vào lĩnh v c kinh t . Xu t phát t yêu c u đó nườ ơ ế
n c nhanh chóng n m l y ngân hàng phát hành đ đi u ti t các ho t đ ng kinh t ướ ế ế
b ng cách qu c h u hóa ngân hàng phát hành ho c thi t l p ngân hàng phát hành thu c s ế
h u nhà n c. Tuy nhiên trong giai đo n này v n n m t s ngân hàng phát hành không ướ
n toàn ph thu c quy n s h u c a nhà n c nh ng ho t đ ng c a nó v n mangnh ướ ư
ch t s h u nn c, b i l b ph n di u hành cao nh t c a ngân hàng phát hành do n ướ
n c b nhi m. Đ n gi a th k 20 thì b t đ u xu t hi n ti n trình c i bi n ngân hàngướ ế ế ế ế
phát hành thành ngân hàng trung ng, k t y h th ng ngân hàng đ c c u thành b iươ ượ
hai b ph n cnh: nn hàng trung ng và ngân hàng trung gian. ươ
1.1.2. L ch s hình thành ngân hàng nhà n c Vi t Nam: ướ
Quá trình nh thành ngân hàng nhà n c g n li n v i các giai đo n c a cách m ng và xâyướ
d ng nhà n c vi t nam: ướ
Tr c cách m ng tháng 8 năm 1945, Vi t Nam là n c thu c đ a n a phong ki n d i sướ ướ ế ướ
th ng tr c a th c dân Pháp. H th ng ti n t , tín d ng ngân hàng đ c thi t l p và b o ượ ế
h b i th c dân Pháp thông qua Ngân hàng Đông D ng. Ngân hàng Đông D ng v a ươ ươ
đóng vai trò là ngân hàng Trung ng trên toàn cõi Đông D ng (Vi t Nam, Lào,ươ ươ
Campuchia), v a là ngân hàng th ng m i. Nn hàng này là công c ph c v đ c l c ươ
chính sách thu c đ a c a cnh ph Pháp và làm giàu cho t b n Pháp. Vì th , m t trong ư ế
nh ng nhi m v tr ng tâm c a cu c Cách m ng Tháng 8 lúc b y gi là ph i t ng b c ướ
y d ng n n ti n t và h th ng ngân hàng đ c l p t ch . Nhi m v đó đã tr thành
hi n th c khi b c sang năm 1950, công cu c kháng chi n ch ng Pháp ngày m t ti n tri n ướ ế ế
m nh m v i nh ng chi n th ng vang d i trên kh p các chi n tr ng m r ng vùng ế ế ườ
gi i phóng. S chuy n bi n c a c c di n cách m ng cũng đòi h i công tác kinh t , tài ế ế
chính ph i đ c c ng c phát tri n theo yêu c u m i. Trên c s ch tr ng chính sách ượ ơ ươ
m i v tài chính - kinh t mà Đ i h i Đ ng l n th II (tháng 2/1951) đã đ ra, ngày 6 ế
tháng 5 năm 1951, Ch t ch H Chí Minh đã ký s c l nh s 15/SL thành l p Nn hàng
Qu c Gia Vi t Nam - Ngân hàng c a Nn c dân ch nhân dân đ u tiên Đông Nam Á ướ
đ th c hi n 5 nhi m v c p bách: Phát hành gi y b c, qu n lý Kho b c, th c hi n chính
sách tín d ng đ phát tri n s n xu t, ph i h p v i m u d ch đ qu n lý ti n t và đ u
tranh ti n t v i đ ch. Ngân hàng Qu c gia Vi t Nam ra đ i là k t qu n i ti p c a quá ế ế
trình đ u tranh xây d ng h th ng ti n t , tín d ng đ c l p, t ch , đánh d u b c phát ướ
tri n m i, thay đ i v ch t trong lĩnh v c ti n t , tín d ng n c ta. T i Thông t s ướ ư
20/VP - TH ngày 21/1/1960 c a T ng giám đ c Ngân hàng Qu c gia ký th a u quy n Th
T ng chính ph , Nn hàng Qu c Gia Vi t Nam đ c đ i tên thành Ngân hàng Nhà n cướ ượ ướ
Vi t Nam đ phù h p v i hi n pháp 1946 c a n c Vi t Nam dân ch c ng hoà. Nh ng ế ướ
năm sau khi Mi n Nam gi i png 1975, vi c ti p qu n Ngân hàng Qu c gia Vi t Nam ế
c ng hoà và các Nn hàng t b n t nhân d i ch đ Ngu quy n Sài n đã m đ u ư ư ướ ế
cho q trình nh t th hoá ho t đ ng ngân hàng toàn qu c theo c ch ho t đ ng ngân hàng ơ ế
c a n n kinh t k ho ch hoá t p trung. Tháng 7 năm 1976, đ t n c đ c th ng nh t v ế ế ướ ượ
ph ng di n Nhà n c, n c C ng hoà Xã h i Ch nghĩa Vi t Nam ra đ i. Theo đó, Ngânươ ướ ướ
ng Qu c gia mi n Nam đ c h p nh t vào NHNN Vi t Nam, t o thành h th ng ượ
Ngân hàng Nhà n c duy nh t c a c n c. H th ng t ch c th ng nh t c a NHNN baoướ ướ
g m:
Ngân hàng Trung ng đ t tr s chính t i th đô Hà N i, các Chi nhánh Ngân hàng t iươ
các t nh, thành ph và các chi đi m ngânng c s t i các huy n, qu n trên ph m vi c ế ơ
n c. Căn c o nh ng bi n đ i quan tr ng v nh nh và nhi m v ch m ng cũngướ ế
nh v ch c năng, nhi m v t ch c c a Ngân hàng Nhà n c Vi t Nam, quá trình phátư ướ
tri n c a h th ng
Ngân hàng Vi t Nam có th đ c chia làm 4 th i kỳ nh sau: ượ ư
Th i kỳ 1951 - 1954: Trong th i kỳ này, Ngânng qu c gia Vi t Nam đ c thành l p và ượ
ho t đ ng đ c l p t ng đ i trong h th ng tài chính, th c hi n tr ng trách đ u tiên theo ươ
ch tr ng c a Đ ng và nhà n c là: Phát hành gi y b c ngân hàng, thu h i gi y b c tài ươ ướ
chính; Th c hi n qu n Kho b c Nhà n c góp ph n tăng thu, ti t ki m chi, th ng nh t ướ ế
qu n lý thu chi ngân sách;Phát tri n tín d ng ngânng ph c v s n xu t, l u thông ng ư
hoá, tăng c ng l c l ng kinh t qu c doanh và đ u tranh ti n t v i đ ch. ườ ư ế
Th i kỳ 1955 - 1975: Đây là th i kỳ c n c kháng chi n ch ng M , mi n B c xây d ng ướ ế
chi n đ u, v a ra s c chi vi n cho cách m ng gi i phóng mi n Nam; m i ho t đ ngế
kinh t xã h i ph i chuy n h ng theo yêu c u m i. Trong th i kỳ này, Ngân hàng Qu cế ướ
gia đã th c hi n nh ng nhi m v c b n sau; ơ
- C ng c th tr ng ti n t , gi cho ti n t n đ nh, góp ph n bình n v t giá, t o đi u ườ
ki n thu n l i cho công cu c khôi ph c kinh t . ế
- Phát tri n công tác tín d ng nh m phát tri n s n xu t l ng th c, đ y m nh khôi ph c ươ
phát tri n ng, công, th ng nghi p, góp ph n th c hi n hai nhi m v chi n l c: ươ ế ượ
y d ng n n kinh t xã h i ch nghĩa Mi n B c và gi i phóng Mi n Nam. ế
Th i kỳ 1975 - 1985: Là giai đo n 10 năm khôi ph c kinh t sau chi n tranh gi i phóng ế ế
th ng nh t n c nhà, là th i ky d ng h th ng ngân hàng m i c a chính quy n cách ướ
m ng; ti n hành thi t l p h th ng ngân ng th ng nh t trong c n c và thanh lý h ế ế ướ
th ng ngân hàng c a ch đ mi n Nam. Theo đó, Ngân hàng Qu c gia Vi t Nam c a ế
chính quy n Vi t Nam c ng hoà ( mi n Nam) đã đ c qu c h u hoá và sáp nh p vào h ượ
th ng Ngân hàng Nhà n c Vi t Nam, cùng th c hi n nhi m v th ng nh t ti n t trong ướ
c n c, phát hành các lo i ti n m i c a n c CHXHCN Vi t Nam, thu h i các lo i ti n ướ ướ
c hai mi n Nam - B c vào năm 1978. Đ n cu i nh ng năm 80, h th ng Ngânng ế
Nhà n c v c b n v n ho t đ ng nh là m t công c ngân sách, ch a th c hi n cácướ ơ ư ư
ho t đ ng kinh doanh ti n t theo nguyên t c th tr ng. S thay đ i v ch t trong ho t ườ
đ ng c a h th ng ngân hàng - chuy n d n sang ho t đ ng theo c ch th tr ng ch ơ ế ườ
đ c b t đ u kh i x ng t cu i nh ng năm 80, và kéo dài cho t i ny nay. ượ ướ
Th i kỳ 1986 đ n nay: ế T năm 1986 đ n nay đã di n ra nhi u s ki n quan tr ng, đánh ế
d u s chuy n bi n căn b n c a h th ng Ngân hàng Vi t Nam th hi n qua m t s "c t ế
c" có tính đ t psau đây:
+ T năm 1986 đ n năm 1990: Th c hi n tách d n ch c năng qu n lý Nhà n c ra kh i ế ướ
ch c năng kinh doanh ti n t , tín d ng, chuy n ho t đ ng ngân hàng sang h ch toán, kinh
doanh xã h i ch nghĩa. C ch m i v ho t đ ng ngân hàng đã đ c hình thành và hoàn ơ ế ượ
thi n d n - Tng 5/1990, hai pháp l nh Ngân hàng ra đ i (Pháp l nh Ngân hàng Nhà n c ướ
Vi t Nam và Pháp l nh Ngân ng, h p tác tín d ng và công ty tài chính ) đã chính th c
chuy n c ch ho t đ ng c a h th ng Ngân hàng Vi t Nam t 1 c p sang 2 c p - Trong ơ ế