BÁO CÁO TÓM TẮT
Tháng 8 năm 2009
CơchếGiải quyết Khiếu nại
Hành chính ởViệt Nam:
Vấn đề và Giải pháp
1
Báo cáo này tóm t"t nh#ng k$t qu% quan tr&ng c'a d( án nghiên c)u nh*m hi+u rõ h,n
b%n ch-t c'a khi$u n.i hành chính / Vi0t Nam, c, c-u gi%i quy$t khi$u n.i hành chính
hi0n th1i, và cách th)c c%i thi0n c, c-u 2ó. D( án nghiên c)u 234c ti$n hành b/i Vi0n
Nghiên c)u Chính sách, Pháp lu5t, và Phát tri+n (PLD) d36i s( ch7 2.o h36ng d8n c'a
Ti$n s9 Hoàng Ng&c Giao và s( h: tr4 c'a Qu; Châu Á.
Nhóm tác gi%:
TS. Hoàng Ng&c Giao (Ch' biên)
TS. Tr<n V!n S,n
TS. Nguy=n Th> Thu Vân
ThS. ?inh V!n Minh
ThS. Nguy=n V!n Kim
ThS. Nguy=n Th> H.nh
Báo cáo tóm t"t bao g@m nh#ng ph<n sau:
1. BAi c%nh c, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i hành chính: MBc tiêu và ph.m vi nghiên c)u;
2. Pháp lu5t Vi0t Nam vC gi%i quy$t khi$u n.i hành chính;
3. QuyCn khi$u n.i c'a công dân;
4. Thi$t ch$ gi%i quy$t khi$u n.i hành chính / Vi0t Nam hi0n nay;
5. K$t lu5n và ki$n ngh>.
CuAi cùng, báo cáo này là ý ki$n 2Dc l5p c'a nhóm tác gi% trình bày có tính ch-t h&c
thu5t và không ph%n ánh quan 2i+m c'a Qu; Châu Á, Vi0n Nghiên c)u Chính sách, Pháp
lu5t, và Phát tri+n, cEng nh3 các tF ch)c có liên quan. Nhóm tác gi% sGn sàng ti$p nh5n và
c%m ,n các ý ki$n ph%n h@i và nh5n xét tH phía 2Dc gi%.
2
1. B)i c*nh c+ ch, gi*i quy,t khi,u n-i hành chính: M.c tiêu và ph-m vi nghiên
c/u
Vi0t Nam, sau h,n 20 n!m th(c hi0n chính sách “?Fi m6i”, 2ã 2.t 234c nhiCu thành t(u
vC kinh t$, xã hDi. Vi0t Nam 2ã và 2ang ti$n hành t3,ng 2Ai thành công mDt sA c%i cách
trong khu v(c kinh t$; mDt sA c%i cách trong l9nh v(c xã hDi 2ã giúp gi%m tình tr.ng 2ói
nghèo mDt cách 2áng k+.
Cùng v6i nh#ng c%i cách trong l9nh v(c kinh t$ - xã hDi, tH 2<u nh#ng n!m 2000, Nhà
n36c Vi0t Nam 2ã b"t 2<u quan tâm t6i nh#ng c%i cách vC th+ ch$, nh3 c%i cách hành
chính, c%i cách pháp lu5t, c%i cách t3 pháp. Ch3,ng trình tFng th+ c%i cách hành chính
2000 – 2010 2ã 234c thông qua, v6i bAn nDi dung c, b%n và 7 ch3,ng trình hành 2Dng.
MDt trong nh#ng nDi dung quan tr&ng c'a Ch3,ng trình c%i cách hành chính là hoàn thi0n
các th+ ch$ vC tF ch)c và ho.t 2Dng c'a h0 thAng hành chính công, trong 2ó bao g@m c%
th+ ch$ hành chính “2iCu ti$t mAi quan h0 gi#a Nhà n36c và nhân dân”. C, ch$ gi%i quy$t
khi$u n.i c'a ng31i dân chính là mDt trong nh#ng th+ ch$ r-t quan tr&ng thuDc l9nh v(c
“quan h0 gi#a Nhà n36c và nhân dân”. Hoàn thi0n c, ch$ này sI góp ph<n nâng cao hi0u
l(c, hi0u qu% c'a ho.t 2Dng hành chính công, 2@ng th1i t!ng c31ng vi0c th(c thi các
quyCn dân s(, chính tr> c'a ng31i dân.
QuyCn khi$u n.i c'a ng31i dân 2Ai v6i ho.t 2Dng hành chính c'a Nhà n36c 234c pháp
lu5t công nh5n và b%o hD. Hi$n pháp Vi0t Nam n!m 1992 (234c sJa 2Fi, bF sung n!m
2001) quy 2>nh: “Công dân có quyCn khi$u n.i, quyCn tA cáo v6i c, quan Nhà n36c có
thKm quyCn vC nh#ng vi0c làm trái pháp lu5t c'a c, quan Nhà n36c, tF ch)c kinh t$, tF
ch)c xã hDi, 2,n v> vE trang nhân dân hoLc b-t c) cá nhân nào.” (?o.n 1 ?iCu 74).
MLc dù khuôn khF pháp lu5t vC gi%i quy$t khi$u n.i 2ã 234c ch7nh sJa, hoàn thi0n nhiCu
l<n, nh3ng th(c ti=n cho th-y, công tác gi%i quy$t khi$u n.i c'a các c, quan hành chính
nhà n36c ngày càng bDc lD nhiCu khó kh!n và b-t c5p. ?@ng th1i, ngày càng gia t!ng sA
l34ng các 2,n th3 khi$u n.i c'a nhân dân vC các quy$t 2>nh, hành vi c'a các c, quan
Nhà n36c / t-t c% các c-p chính quyCn và trên h<u h$t các l9nh v(c dân sinh (2-t 2ai, môi
tr31ng, y t$, giao thông, xây d(ng, kinh doanh, xu-t-nh5p khKu, v.v.); tính ch-t và nDi
dung khi$u ki0n ngày càng ph)c t.p 2a d.ng. Tình hình này 2ang 2Lt ra mDt nhu c<u c-p
bách trong vi0c gi%i quy$t mDt cách hi0u qu% và nhanh chóng các khi$u n.i c'a nhân dân.
Theo sA li0u c'a các c, quan có trách nhi0m, n!m 1999 có g<n 280.000
l34t ng31i; n!m 2000 – 230.000 l34t ng31i, n!m 2001 – 280.000 l34t
ng31i tr(c ti$p 2$n các c, quan chính quyCn các c-p 2+ khi$u ki0n, v6i sA
vB vi0c khi$u n.i kho%ng 180.000 – 190.000 vB m:i n!m.
1
Khi$u n.i, tA cáo v34t c-p lên Trung 3,ng nhiCu và có chiCu h36ng gia
t!ng, v6i 41.750 l34t ng31i và 939 l34t 2oàn 2ông ng31i, riêng n!m 2006,
có 554 2oàn 2ông ng31i t!ng 31% so v6i n!m 2005; 9 tháng c'a n!m
2007, có 385 l34t 2oàn 2ông ng31i c'a 52 t7nh, thành phA tr(c thuDc
Trung 3,ng.
1
C! ch" giám sát, ki#m toán và thanh tra $ Vi%t Nam, Nxb.T3 pháp, Hà NDi, 2004, tr.128.
3
NDi dung khi$u n.i: ch' y$u liên quan 2$n l9nh v(c qu%n lý 2-t 2ai (chi$m
kho%ng 80% tFng sA khi$u n.i hành chính), trong 2ó, t5p trung vào mDt sA
v-n 2C: 2òi 2Cn bù theo giá th> tr31ng khi Nhà n36c thu h@i 2-t; 2òi l.i 2-t
cE tr36c 2ây 23a vào t5p 2oàn s%n xu-t, nông lâm tr31ng quAc doanh hoLc
2ã hi$n tLng cho Nhà n36c 2+ sJ dBng vào các mBc 2ích phúc l4i, xã hDi;
khi$u n.i vi0c gi%i quy$t tranh ch-p 2-t 2ai c'a tF ch)c tôn giáo, tF ch)c
xã hDi, v.v. Ngoài ra, khi$u n.i 2òi l.i nhà cJa, tài s%n thuDc di0n v"ng
ch', di0n c%i t.o do Nhà n36c qu%n lý tr36c 2ây, khi$u n.i liên quan 2$n
vi0c th(c hi0n chính sách xã hDi (th3,ng binh, li0t s;, ng31i có công v6i
cách m.ng, h3u trí…), khi$u n.i vC môi tr31ng, khi$u n.i vC kM lu5t cán
bD, công ch)c cEng x%y ra / nhiCu 2>a ph3,ng.
2
Tình hình gia t!ng khi$u n.i c'a nhân dân vC ho.t 2Dng hành chính c'a các c, quan nhà
n36c 2ã và 2ang thu hút s( quan tâm và n: l(c c'a ?%ng CDng s%n và Nhà n36c Vi0t
Nam. N!m 2002, Ban Bí th3 Trung 3,ng ?%ng CDng s%n Vi0t Nam (Khoá IX) 2ã ban
hành Ch7 th> 09-CT/TW vC mDt sA v-n 2C c-p bách c<n th(c hi0n trong gi%i quy$t khi$u
n.i. N!m 2007, Chính ph' b"t 2<u biên so.n d( th%o Lu5t khi$u n.i m6i. N!m 2008,
QuAc hDi Khoá XII ti$n hành ho.t 2Dng giám sát công tác gi%i quy$t khi$u n.i c'a nhân
dân. Tháng 10-2008, Ny ban th31ng vB QuAc hDi 2ã th%o lu5n và cho ý ki$n vC báo cáo
giám sát c'a QuAc hDi vC công tác gi%i quy$t khi$u n.i.
?ánh giá vC tình hình gia t!ng khi$u n.i c'a nhân dân 2Ai v6i ho.t 2Dng hành chính c'a
c, quan nhà n36c, h<u h$t các h&c gi%, chính tr> gia 2Cu chia sO nh5n 2>nh chung vC hai
nguyên nhân ch' y$u c'a tình hình: Th) nh-t, h0 thAng lu5t pháp c'a Vi0t Nam trên các
l9nh v(c còn r-t nhiCu b-t c5p, ch@ng chéo, mâu thu8n vC nDi dung, ban hành không 2úng
thKm quyCn, thi$u s( t3,ng thích, nh-t quán gi#a các v!n b%n d36i lu5t, các v!n b%n hành
chính v6i lu5t và Hi$n pháp. ?iCu này d8n t6i mDt th(c tr.ng làm cho vi0c áp dBng lu5t
phát sinh nhiCu mâu thu8n gây thi0t h.i t6i quyCn và l4i ích c'a ng31i dân, phát sinh
khi$u ki0n. Th) hai, c, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i hi0n nay có nhiCu v-n 2C b-t c5p, không
nh#ng ch3a 2áp )ng 234c yêu c<u là mDt công cB h#u hi0u giúp c, quan hành chính nhà
n36c gi%i quy$t khi$u n.i c'a dân, mà còn là mDt y$u tA làm cho tình hình khi$u ki0n gia
t!ng và càng thêm ph)c t.p, kéo dài.
Ng31i dân thì ch.y ng34c, ch.y xuôi 2+ tìm ki$m công lý hành chính, c, quan nhà n36c
thì ngày càng nLng gánh v6i vi0c ph%i gi%i quy$t nh#ng yêu sách, khi$u n.i ngày càng
t!ng tH phía ng31i dân. VC mLt th+ ch$, c<n làm gì 2+ c%i thi0n tình hình?
Trong bAi c%nh 2ó, v6i s( giúp 2P c'a Qu; Châu Á, phù h4p v6i mBc tiêu ho.t 2Dng c'a
Vi0n Nghiên c)u Chính sách, Pháp lu5t và Phát tri+n - Vi0n PLD, 2C án nghiên c)u vC
C, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i hành chính hi0n nay / Vi0t Nam 2ã 234c tri+n khai tH 01-12-
2006 2$n 30-09-2008. MBc tiêu nghiên c)u c'a 2C án này là nh*m góp ph<n 2ánh giá
th(c tr.ng và hi0u qu% c'a c, ch$ gi%i quy$t các khi$u n.i c'a công dân 2Ai v6i các quy$t
2>nh và hành vi c'a c, quan hành chính nhà n36c tác 2Dng tr(c ti$p và gây thi0t h.i 2$n
2
Báo cáo tóm t&t tình hình, k"t qu' gi'i quy"t khi"u n(i, t) cáo t* n+m 2006 ,"n nay, và gi'i pháp trong
tình hình m-i t.i HDi ngh> tFng k$t công tác Thanh tra n!m 2007 và tri+n khai nhi0m vB n!m 2008, Hà NDi,
ngày 11-01-2008.
4
quyCn và l4i ích c'a ng31i dân, c'a doanh nghi0p. Trên c, s/ 2ó, 23a ra nh#ng 2C xu-t
có c!n c) th(c ti=n và lý lu5n, nh*m 2Fi m6i c, ch$ và ph3,ng th)c gi%i quy$t khi$u n.i
hi0n hành, góp ph<n hoàn thi0n pháp lu5t vC khi$u n.i hành chính, nâng cao hi0u qu% c'a
c, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i hành chính, 2áp )ng yêu c<u c'a quá trình hDi nh5p quAc t$
và c%i cách v6i mBc tiêu “dân giàu n36c m.nh, xã hDi công b*ng, dân ch', v!n minh” mà
Vi0t Nam 2ang theo 2uFi.
Vi0n PLD 2ã thành l5p nhóm nghiên c)u chuyên 2C, v6i s( tham gia c'a các nhà nghiên
c)u lu5t pháp, các chuyên gia hi0n 2ang công tác trong các c, quan hành chính nhà n36c,
nh#ng ng31i có kinh nghi0m th(c ti=n trong công tác gi%i quy$t khi$u n.i hành chính,
các nhà ho.ch 2>nh chính sách trong các c, quan có trách nhi0m c'a Chính ph'.
Vi0c nghiên c)u 234c ti$n hành b*ng nhiCu ph3,ng th)c khác nhau, nh3 phi$u 2iCu tra,
phQng v-n sâu các nhóm 2Ai t34ng liên quan 2$n các giai 2o.n c'a quá trình gi%i quy$t
khi$u n.i, tF ch)c các buFi t&a 2àm v6i s( tham gia c'a các nhà nghiên c)u, nh#ng ng31i
làm công tác th(c ti=n gi%i quy$t khi$u n.i. ?C tài nghiên c)u 2ã thu hút 234c s( tham
gia, 2óng góp ý ki$n c'a nhiCu chuyên gia pháp lu5t công tác t.i mDt sA c, quan bD,
ngành; thu hút 234c ý ki$n 2óng góp c'a nhiCu cán bD công tác t.i các c, quan nhà n36c
/ 2>a ph3,ng.
Nhóm nghiên c)u 2ã ti$n hành nghiên c)u, 2ánh giá khuôn khF pháp lu5t hi0n hành vC
gi%i quy$t khi$u n.i; 2ã ti$n hành nghiên c)u chuyên 2C cB th+ c'a tHng giai 2o.n trong
quá trình gi%i quy$t khi$u n.i. Cùng v6i nh#ng ho.t 2Dng nghiên c)u, nhiCu cuDc to.
2àm, hDi th%o chuyên 2C 2ã 234c tF ch)c, ví dB nh3 cuDc t&a 2àm “Bàn vC c, ch$ gi%i
quy$t khi$u n.i hành chính” (ngày 29-12-2006); cuDc hDi th%o vC “Nh#ng v-n 2C c'a c,
ch$ gi%i quy$t khi$u n.i hành chính” (ngày 08-9-2007); cuDc hDi th%o ngày 30-9-2008 vC
“C, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i hành chính - v6i vi0c hoàn thi0n Lu5t khi$u n.i”.
MDt trong nh#ng ho.t 2Dng quan tr&ng trong khuôn khF c'a 2C án nghiên c)u này là ho.t
2Dng kh%o sát th(c t$. M:i chuyên gia phB trách chuyên 2C trong nhóm nghiên c)u theo
chuyên 2C phB trách ch>u trách nhi0m xác 2>nh nhu c<u kh%o sát, xây d(ng b%ng hQi và
ch3,ng trình phQng v-n sâu cho chuyên 2C mình phB trách. Nhóm nghiên c)u c'a Vi0n
PLD xác 2>nh nh#ng nhóm 2Ai t34ng kh%o sát nh3 sau: a) ?Ai t34ng có thKm quyCn, ch>u
trách nhi0m ti$p công dân, xét gi%i quy$t khi$u n.i hành chính; b) ?Ai t34ng có thKm
quyCn th(c hi0n ho.t 2Dng giám sát công tác gi%i quy$t khi$u n.i hành chính; c) ?Ai
t34ng 2i khi$u n.i (ng31i dân, doanh nghi0p).
Các thành viên c'a nhóm nghiên c)u PLD 2ã ti$n hành kh%o sát t.i 6 t7nh, thành phA l6n
trên c% ba miCn B"c, Trung, Nam c'a 2-t n36c (Hà NDi, Thái Bình, Khánh Hoà, ?à
NGng, Thành phA H@ Chí Minh, ?@ng Tháp). Trong quá trình kh%o sát, nhóm nghiên c)u
PLD 2ã ti$n hành kh%o sát, làm vi0c v6i: 24 c, quan ti$p dân, xJ lý 2,n th3; 12 c, quan
giám sát công tác gi%i quy$t khi$u n.i; 9 tF ch)c kinh t$ (Phòng Th3,ng m.i và Công
nghi0p Vi0t Nam VCCI, 2.i di0n VCCI t.i ?à NGng, và 7 doanh nghi0p); ti$p xúc v6i
mDt sA ng31i dân khi$u n.i. CB th+, t.i m:i 2>a ph3,ng kh%o sát, nhóm nghiên c)u 2ã
làm vi0c v6i nh#ng c, quan, tF ch)c nh3: TrB s/ ti$p dân c'a UM ban nhân dân t7nh,