CÔN TRÙNG HẠI LÚA - SÂU ĐỤC
THÂN 5 VẠCH ĐẦU ĐEN
Sâu 5 vạch đầu đen
(Tên khoa học: Chilo polychrysus Meyrik Chilo polychrysa
Meyrik)
Thuộc: Họ: Pyralidae Bộ: Lepidoptera
Đặc điểm hình thái:
- Trứng hình bầu dục dẹt, mới đẻ màu trắng, sau chuyển màu vàng
nhạt, vàng tro; trước lúa nở 1-2 ngày thể hiện rõ điểm đen. Trứng đẻ
thành từng ổ theo dạng vẩy cá, thường từ 1-3 hàng, nhiều nhất 5 hàng
trên mặt lá.
- Sâu non đẫy sức có đầu màu đỏ đậm tối hoặc đen; mặt bụng của ngực
trắng mờ xen lẫn vàng nhạt hoặc nâu nhạt; mảnh lưng ngực trước nâu
đen, lưng có 5 vạch dọc. Bình thường sâu non có 5 tuổi, cá biệt có 7
tuổi.
- Nhộng: con cái dài hơn nhộng đực. Nhộng mới hóa có màu vàng, mặt
lưng có 5 vạch dọc màu nâu gụ. Lỗ thở của bụng hơi lồi, gần mép trước
của mặt lưng đốt bụng thứ 5-7 có dẫy chấm nổi, cuối bùng phía lưng có
4 gai xếp thành vòng cung, phía bụng có 2 gai, các gai đều ngắn, thẳng
và không có lông.
- Con trưởng thành:
+ Ngài đực có đầu ngực màu nâu vàng có điểm màu nâu tối; bụng màu
nâu xám; râu hình răng cưa; cánh trước màu vàng nâu có phẩy màu nâu
đậm, giữa cánh có 4 đốm nâu thẫm óng ánh xếp theo hình ”>” và trên
các đốm có pha các vảy óng ánh bạc và vàng kim; phía trong và ngoài
buồng giữa cánh có một số phiến vảy nâu ánh kim; cùng với đường vân
ngoài của cánh có một vệt đai rộng màu nâu, ở đường vân phụ ngoài có
dãy chấm đen, nâu đậm, ở vị trí đường mép ngoài cánh có 7 chấm đen.
Cánh sau màu nâu vàng nhạt, lông viền cánh màu bạch trắng.
+ Ngài cái có thân dài hơn ngài đực, râu đầu dạng sợi chỉ màu tro và
màu nâu xám xen kẽ nhau; cánh trước màu vàng, có đốm nhỏ giữa cánh
bé hơn so ngài đực và màu cánh nhạt hơn, các đặc điểm khác không rõ
bằng ngài đực; cánh sau tương tự ngài đực.
Đặc điểm sinh học, sinh thái và gây hại:
Vòng đời của sâu đục thân bướm 5 vạch đầu đen từ 35-60 ngày tùy
theo điều kiện nhiệt độ:
+ Thời gian trứng: 4-7 ngày.
+ Thời gian sâu non: 20-41 ngày.
+ Thời gian nhộng: 4-6 ngày.
+ Thời gian ngài vũ hóa đến đẻ trứng: 2-5 ngày.
Ngài của sâu đục thân 5 vạch đầu đen có tính hướng sáng yếu hơn sâu
đục thân bướm 2 chấm và vũ hóa về đêm và sau đó giao phối ngay
trong đêm đó hoặc đêm sau và sau khi giao phối 1 đêm thì bắt đầu đẻ
trứng . Mỗi ngài cái có thể đẻ từ tới 480 trứng trong 3 ngày, một ổ
trứng có từ 7-150 quả trứng/ổ và trứng có tỉ lệ nở rất cao. Một năm sâu
đục thân 5 vạch đầu đen phát sinh 6 lứa. Điều kiện nhiệt độ ấm nóng và
ẩm độ cao thích hợp cho sâu phát sinh gây hại.
Sâu non xâm nhập vào bẹ lá vào thân cắt đứt đường vận chuyển dinh
dưỡng làm héo đỉnh sinh trưởng, làm chế cây ở giai đoạn lúa non hoặc
bông bạc, ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất lúa. Nhộng làm ổ bên
trong thân lúa và bướm vũ hóa từ đấy.
Sâu đục thân 5 vạch đầu đen phát sinh gây hại nặng ở vụ lúa xuân sớm;
các ruộng chân cao có xu hướng bị hại nặng hơn các ruộng chân vàn
(trong vụ xuân), ruộng ẩm ướt, rậm rạp thì sâu phát sinh nhiều hơn so
với ruộng hạn. Quy luật phát sinh gây hại tương tự như sâu đục thân 5
vạch đầu nâu. Loại sâu này phân bố khắp các vùng trồng lúa trong
nước và trên thế giới.
Bướm sâu đục thân 5 vạch đầu đen
Phòng trừ: Tương tự như đối với sâu đục thân 5 vạch đầu nâu.