1
I. LỜI MỞ ĐẦU
Công nghiệp hoá nông nghiệp và nông thôn là quá trình vô cùng
quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước, nhất là
những nước đang phát triển như nước ta hiện nay. Một đất nước bị
chiến tranh tàn phá, có cơ sở vật chất nghèo nàn lạc hậu vì vậy mục tiêu
chính được Đảng và Nhà nước đề ra và thực hiện cho bằng được đó là
phải công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nước. Muốn vậy trước hết phải
công nghiệp hoá hiện đại hoá nông nghiệp nông thôn bởi 80% người
dân Việt Nam sống bằng nông nghiệp. Trong giai đoạn hiện nay chúng
ta phải ưu tiên phát triển lực lượng sản xuất, chú trọng phát huy nguồn
lực con người bởi nguồn lực con người đóng vai trò quan trọng chủ
chốt trong quá trình công nghiệp hoá hiện đại hoá nông nghiệp nông
thôn. Con người sáng tạo ra máy móc quản lý và sử dụng hợp lý máy
móc hiện đại để phục vụ và làm cho cuộc sống con người thoải mái
hơn, thoả mãn các nhu cầu tự nhiên của con người. Ngoài ra phải thúc
đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng phát huy lợi thế của từng
vùng gắn với thị trường để sản xuất hàng hoá quy mô lớn với chất
lượng và hiệu quả cao. Dần dần xoá bỏ mô hình sản xuất nhỏ lẻ vừa tốn
kém vừa không hiệu quả thay thế vào đó là những mô hình sản xuất phù
hợp hơn mang lại năng suất cao hơn. Bên cạnh phát triển khoa học cũng
phải chú ý bảo vệ môi trường phòng chống, hạn chế và giảm nhẹ thiên
tai từ đó phát triển nông nghiệp nông thôn bền vững, đưa nền kinh tế
của đất nước phát triển đi lên sánh vai cùng các nước trên thế giới.
Từng bước đưa Việt Nam trở thành nước công nghiệp phát triển trong
khu vực trên thế giới.
2
II. NỘI DUNG
A. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ CÔNG NGHIỆP, HOÁ
HIỆN ĐẠI HOÁ NÔNG NGHIỆP VÀ NÔNG THÔN
1. Thế nào là công nghiệp hoá nông nghiệp nông thôn
Công nghiệp hoá hiện đại hoá và nông thôn được thế giới định
nghĩa theo nhiều cách khác nhau đó chính là một quá trình lâu dài cần
được tiến hành theo cách tuần tự không thể nóng vội, không thể tuỳ
tiện. Quá trình này được thực hiện không nhằm mục đích tự thân mà
phục vụ các mục tiêu kinh tế xã hội của nông thông cũng như của cả
nước. Nhưng đối với một nước khoa học công nghệ, kinh tế Nhà nước
giữ vait rò chủ đạo thì Đảng và Nhà nước Việt Nam đã xác định: công
nghiệp hoá là quá trình chuyển đổi căn bản toàn diện các hoạt động sản
xuất kinh doanh, dịch vụ và quản lý kinh tế - xã hội từ sử dụng sức lao
động thủ công là chính sang sử dụng một cách phổ biến sức lao động
cùng với công nghệ, phương tiện và phương pháp tiên tiến hiện đại dựa
trên sự phát triển của công nghiệp và tiến bộ khoa học - công nghệ tạo
ra năng suất lao động xã hội cao. Khái niệm công nghiệp hoá này được
Đảng ta xác định rộng hơn những quan niệm trước đó bao hàm cả về
hoạt động sản xuất kinh doanh, cả về dịch vụ và quản lý kinh tế xã hội,
được sử dụng bằng các phương tiện và các phương pháp tiên tiến hiện
đại cùng với kỹ thuật và công nghệ cao. Như vậy công nghiệp hoá mới
teo tư tưởng mới không bó hẹp trong phạm vi trình độ các lực lượng
sản xuất đơn thuần kỹ thuật đơn thuần để chuyển lao động thủ công
thành lao động cơ khí như quan niệm trước đây.
Theo tinh thần của nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ
VIII và Hội nghị Trung ương lần thứ VII công nghiệp hoá nông thôn là
3
quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế gắn với việc đổi mới căn bản về
công nghệ và kỹ thuật ở nông thôn, tạo nền tảng cho việc phát triển
nhanh, bền vững theo hướng nâng cao hiệu quả kinh tế ở nông thôn,
góp phần phát triển bền vững nền kinh tế quốc dân với tốc độ cao.
Công nghiệp hoá hiện đại hoá nông nghiệp nông thôn là quá trình
phức tạp không đơn giản, vì vậy Đảng và Nhà nước phải đưa ra những
chiến lược bước đi cụ thể và hiệu quả. Bước đầu tiên của quá trình công
nghiệp hoá, hiện đại hoá là phải đưa phương pháp sản xuất công
nghiệp, máy móc thiết bị vào sử dụng trong nông nghiệp và sản xuất ở
nông thôn để thay thế lao động thủ công. Nông thôn Việt Nam luôn
mang nặng tính thủ công trong sản xuất nông nghiệp vì vậy để thay đổi
tập quán, cách làm của nông dân là bước đi vô cùng khó, phải thực hiện
theo từng bước đi từ từ chậm chạp. Đưa dần phương pháp sản xuất bằng
máy móc để con người dần tiếp nhận phương pháp sản xuất này.Không
thể đột ngột thay thế phương pháp sản xuất thủ công bằng phương pháp
máy móc ngay được như thế sẽ gây ra sự lúng túng của người sử dụng
cũng như người hướng dẫn sử dụng. Người cần sử dụng máy móc lại
không biết cách sử dụng hoặc lúng túng trong cách sử dụng vì vậy gây
nên sự lãng phí máy móc thiết bị. Sau khi đưa máy móc thiết bị vào sử
dụng cũng cần phải có phương pháp quản lý hiện đại tương ứng với các
loại công nghệ và thiết bị. Máy móc khoa học là những thành tựu sáng
tạo của con người, chúng không tự bảo quản, không chống lại sự hao
mòn vì vậy phải có bàn tay con người bảo quản cho nó. Ngoài ra quản
lý, sử dụng máy móc sao cho hợp lý tiết kiệm tiền của, tránh lãng phí
cũng cần phải học, phải có phương pháp khoa học hiện đại. Đó là cả
một quá trình đào tạo chính quy và có quy mô. Nhưng khi có máy móc
hiện đại, trang thiết bị được quản lý tốt mà cơ sở vật chất nghèo không
4
phù hợp thì cũng không có hiệu quả. Vì vậy phải tạo ra hệ thống cơ sở
hạ tầng thích hợp với việc đưa máy móc thiết bị mới vào nông thôn.
Như vậy, công nghiệp hoá nông thôn không có nghĩa là chỉ phát
triển công nghiệp ở nông thôn mà bao gồm cả việc phát triển toàn bộ
các hoạt động, các lực lượng sản xuất dịch vụ và đời sống văn hoá tinh
thần ở nông thôn và cả nước nói chung.
Công nghiệp hoá nông nghiệp là một bộ phận của công nghiệp
hoá nông thôn. Nội dung chủ yếu là đưa máy móc thiết bị, ứng dụng
các phương pháp sản xuất kiểu công nghiệp, các phương pháp và hình
thức tổ chức kiểu công nghiệp và các lĩnh vực của sản xuất nông
nghiệp. Công nghiệp hoá nông thôn còn bao hàm cả việc tạo ra sự gắn
bó chặt chẽ giữa sản xuất công nghiệp với sản xuất nông nghiệp nhằm
khai thác triệt để lợi thế của nông nghiệp, nâng cao hàm lượng chế biến
sản phẩm của nông nghiệp để tăng giá trị của chúng, mở rộng thị
trường cho chúng.
Hiện đại hoá là quá trình liên tục nâng cao trình độ khoa học, kỹ
thuật và công nghệ vào sản xuất và đời sống ở nông thôn, cải thiện tổ
chức sản xuất và hoàn thiện đời sống ở nông thôn, tạo ra một nền sản
xuất trình độ ngày càng cao, cuộc sống ngày càng văn minh, tiến bộ.
Hiện đại hoá nông thôn không chỉ bao gồm công nghiệp hoá, nâng cao
trình độ kỹ thuật - công nghệ và tổ chức trong các lĩnh vực khác của
sản xuất vật chất ở nông thôn mà con bao gồm cả việc không ngừng
nâng cao đời sống văn hoá, tinh thần, phát triển hệ thống cơ sở hạ tầng
xã hội hệ thống giáo dục đào tạo y tế, các dịch vụ phục vụ đời sống
khác ở nông thôn.Về bản chất, hiện đại hoá là quá trình phát triển toàn
diện có kế thừa ở nông thôn. Hiện đại hoá hoàn toàn không có nghĩa là
xoá bỏ toàn bộ những gì đã tạo dựng trong quá khứ cũng không có
5
nghĩa là phải đưa toàn bộ công nghệ, thiết bị tiên tiến và hiện đại vào
nông thôn ngay một lúc mà là tận dụng, cải tiến, hoàn thiện từng bước
nâng cao trình độ khoa học - kỹ thuật - công nghệ, trình độ tổ chức và
quản lý sản xuất nông nghiệp lên ngang tầm với trình độ thế giới.
Quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá có liên quan mật thiết
với nhau, chúng tương tác với nhau, sự khácnhau giữa chúng chỉ mang
tính tương đối, vì chúng có nội dung đan xen vào nhau, bổ sung cho
nhau để mục đích cuối cùng là đưa kinh tế nông thôn phát triển đi lên
ngang tầm với thế giới.
2. Tại sao phải tiến hành công nghiệp hoá nông nghiệp nông
thôn
Nước ta đi từ xã hội phong keíen phát triển đi thẳng lên chế độ xã
hội chủ nghĩa mà không qua chế độ tư bản chủ nghĩa vì vậy cơ sở vật
chất còn nghèo nàn lạc hậu, phương thức quản lý lỏng lẻo yếu kém.
Nhiệm vụ quan trọng nhất bức thiết được đặt ra là phải xây dựng cơ sở
vật chất, kỹ thuật của xã hội chủ nghĩa trong đó có công nghiệp và nông
nghiệp hiện đại, có văn hoá và khoa học tiên tiến. Muốn thực hiện
thành công nhiệm vụ quan trọng nói trên nhất thiết phải tiến hành công
nghiệp hoá tức là chuyển nền kinh tế nông nghiệp lạc hậu thành nền
kinh tế công nghiệp.
Từ thập niên 60 của thế kỷ XX, Đảng cộng sản Việt Nam đã đề ra
đường lối công nghiệp hoá là nhiệm vụ trung tâm xuyên suốt thời gian
quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Công nghiệp hoá ở nước ta trước hết là
quá trình thực hiện mục tiêu xây dựng nền kinh tế xã hội chủ nghĩa. Đó
là một quá trình thực hiện chiến lược phát triển kinh tế - xã hội nhằm
cải tiến một xã hội nông nghiệp thành một xã hội công nghiệp gắn với
việc hình thành từng bước quan hệ sản xuất tiến bộ, ngày càng thể hiện