Công thức thành công cai thuốc lá được
vận dụng như thế nào?
(Kỳ 1)
ThS.BS. Lê Khắc Bảo
BV. Đại học Y Dược TP.HCM
Công thức cai thuốc lá thành công đã được biết từ lâu là:
THÀNH CÔNG = HIỂU BIẾT + QUYẾT TÂM + HỖ TRỢ
Công thức thành công cai thuốc lá này nên được hiểu và vận dụng như thế
nào trong công tác hỗ trợ cai nghiện thuốc lá?
I. Thành công:
1. Thành công cai thuốc lá được định nghĩa là: “Bỏ thuốc lá hoàn toàn
trong thời gian ít nhất một năm”. Các nghiên cứu về hiệu quả cai nghiện thuốc lá
đều dựa trên định nghĩa này để xác định hiệu quả của một phương pháp nào đó.
Với định nghĩa này, tỷ lệ cai thuốc lá của các biện pháp hỗ trợ cai thuốc lá sẽ làm
thất vọng nhiều người. Thật vậy, tỷ lệ bỏ thuốc lá lần lượt là 5 - 10% cho tư vấn
ngắn [3] ; 20 - 30% cho tư vấn tích cực có cung cấp các kỹ năng xứ trí tình huống
[1] ; 35% cho tư vấn tích cực kết hợp nicotin thay thế [2] ; 30% cho bupropion
đơn thuần, 35% cho bupropion kết hợp nicotin thay thế [4] . Tất cả những tỷ lệ
này đều thấp hơn 50% - một con số thấp rất xa các con số 90% - 95% trong các
biện pháp can thiệp thử nghiệm thuốc kháng sinh chẳng hạn.
2. Tuy nhiên nếu nhìn thành công cai thuốc lá ở một góc cạnh khác,
chúng ta - những người tham gia vào công tác phòng chống tác hại thuốc lá sẽ
thấy an tâm hơn nhiều. Một biện pháp can thiệp hỗ trợ cai thuốc lá có thể chưa
giúp người nghiện thuốc lá bỏ thuốc lá trong lần can thiệp nào đó nhưng chắc chắn
người nghiện thuốc lá được hỗ trợ này sẽ có một sự chuyển biến trong nhận thức,
thái độ, hành vi của mình đối với việc hút thuốc lá. Người ta nói rằng người
nghiện thuốc lá này đã tiến thêm một bước trong quá trình trưởng thành quyết tâm
cai thuốc lá. So với người nghiện thuốc lá chưa được can thiệp, họ đã tiến gần hơn
đến thành công cai thuốc lá thực sự. Như vậy nếu quan niệm cai thuốc lá là một
quá trình gồm nhiều giai đoạn nối tiếp nhau để một người hút thuốc lá từ giai đoạn
thờ ơ - nghĩa là không hề biết về tác hại thuốc lá đến thành công - bỏ thuốc lá liên
tục hơn 1 năm, thì việc chuyển sang giai đoạn cao hơn của tiến trình này cũng đã
là một “thành công” của biện pháp can thiệp cai thuốc lá.
3. Các giai đoạn trưởng thành quyết tâm cai thuốc lá minh hoạ bằng sơ
đồ dưới đây:
4. Tuy nhiên sơ đồ trên đây không phải là một vòng tròn khép kín mà là
một vòng xoắn ốc. Ví dụ một người nghiện thuốc lá có thể cai thuốc lá - và tái
nghiện nhiều lần nhưng tất cả những lần này đều khác nhau. Ở những lần sau,
người cai nghiện đã có kinh nghiệm của những lần cai thuốc lá trước, họ biết vì
sao tại nghiện, họ biết khi cai thuốc lá phải chịu những khó khăn gì, đâu là “cám
dỗ” khiến họ hút trở lại. Căn cứ vào các kinh nghiệm đó, họ có thể lên kế hoạch
phù hợp cho lần cai thuốc lá hiện tại để tránh tái nghiện như các lần trước. Như
vậy, trong công tác cai nghiện thuốc lá không có “thất bại” mà chỉ có “chưa thành
công”, và “thất bại” tạm thời là những bước cần thiết để có được “thành công vĩnh
viễn” sau này.
II. Hiểu biết:
1. Tác hại của thuốc lá trên sức khỏe là rất nghiêm trọng cho nên người
nghiện thuốc lá nên bỏ thuốc. Thông điệp này đã được đề cập đến trong rất nhiều
sách vở - báo chí, thế nhưng nhiều người nghiện thuốc lá, kể cả nhân viên y tế, dù
biết rất rõ thông điệp này, vẫn tiếp tục hút thuốc lá. Vì sao vậy?
2. Thuốc lá có khả năng gây nghiện rất mạnh cho nên cần có sự chuẩn bị
kỹ lưỡng hơn về nhiều mặt để có thể cai được thuốc lá thành công. Thực vậy thuốc
lá có khả năng làm người hút dễ trở nên nghiện, thời gian trở nên nghiện thực thể
rất ngắn, dễ trở nên nghiện nặng, và khi muốn cai nghiện thì đây là lọai nghiện
khó cai nghiện.
A. So sánh khả năng gây nghiện của thuốc lá với các chất gây nghiện thông
thường:
Ma túy có khả năng gây nghiện nặng đến khoảng 60% người tiếp xúc, trong
khi đó khả năng gây nghiện nặng của thuốc lá chỉ là 20% số người tiếp xúc.
Tuy nhiên, nếu chỉ xét đến tỷ lệ người sẽ không bị nghiện khi tiếp xúc với
ma túy và với thuốc lá, chúng ta thấy hai tỷ lệ này là tương đương nhau khoảng
15%. Cũng như ma túy, rất ít người tiếp xúc thuốc lá mà tránh được trở nên
nghiện.
Như vậy, cách cai nghiện ma túy tốt nhất là không tiếp xúc với ma tuý dù
chỉ một lần. Cách cai nghiện thuốc lá tốt nhất vẫn là không bao giờ hút thuốc lá dù
chỉ là một điếu.
