NGHIÊN CỨ U TRAO Đ ổ l 3
N G H IÊ N
x±=-| I CỨ U
a d ạ n g v ă n h o á là m ộ t n h u c ầ u t ấ t
y ê u đ ố i vói t ấ t c ả c á c liề n v ă n h o á . Đó
là k ê t q u ả c ủ a g ia o lư u v ă n h o á tr o n g lị ch
s ử p h á t t r i ể n v à h iệ n đ ạ i h o á v ă n h o á d â n
tộ c. T r o n g th ò i d ạ i to à n c ầ u h o á m ạ n h m ẽ
v à n h a n h c h ó n g n h ư h iệ n n a y , v à n dê d a
d ạ n g v ă n h o á c à n g trỏ ' n ê n b ứ c th iế t, m ộ t
y ê u c ầ u k h á c h q u a n tr o n g q u á t r ìn h p h á t
tr iể n v à h iệ n đ ạ i h o á v ã n h o á c ủ a m ỗ i q u ố c
g ia. N h ú n g đ a d ạ n g v ă n h o á n h ư t h ố n ào
v à là m th ê n à o d ể v ừ a d a d ạ n g v ă n h o á v u a
g iữ g ìn v à p h á t h u y d ư ợ c b ả n sắ c v ă n h o á
d â n tộ c lạ i là v ấ n đ ề k h á c , tu ỳ th u ộ c v ào
k h u y n h h ư ở n g c h í n h t r ị v à b ả n lĩn h v ă n
h o á c ủ a m ỗ i d â n tộ c. C ó th ể đ â y c ũ n g là b í
q u y ế t d ồ n g th ờ i hà th ử t h á c h c ủ a m ỗ i q uố c
g ia k h i x ử lí m ô i q u a n h ệ g iữ a đ a d ạ n g v ă n
h o á vớ i v ấ n d ê g iữ g ìn v à p h á t h u y b ả n sắ c
v ă n h o á d â n tộ c. Vì v ậ y , h ơ n lú c n à o h ế t, c ầ n
có q u a n n iệ m đ ú n g v ế v â n d ê đ a d ạ n g v ă n
h o á voi v â n d ề g iữ g ìn v à p h á t h u y b ả n sắ c
v à n h o á d â n tộ c tro n g p h ạ m vi q u ố c tê c ũ n g
n h u tro n g p h ạ m vi m ộ t q u ố c g ia th ô n g n h ấ t.
T rú ở c h ế t, c ầ n g iớ i th u y ế t là m rõ v ấ n
d ề d a d ạ n g v ă n h o á t r o n g p h ạ m vi q u ố c tê
và v ă n h o á t r o n g p h ạ m vi m ộ t q u ố c g ia
th ô n g n h ấ t . N h u ' c h ú n g t a b i ế t, t r ê n th ô
giói có n h iề u n ề n v ă n h o á k h á c n h a u : C ó
v ă n h o á p h ư ơ n g Đ ô n g k h á c v ă n h o á
p h ư ơ n g T â y ; có v ă n h o á V iệ t N a m so voi
v ă n h o á c ác q u ố c g ia k h á c ; có v ă n h o á d ạ o
1 PG S .T S . V iệ n K h o a họ c xã hộ i V iệ t N a m .
Đ A D Ạ NG V Ă N HOÁ V À V Â N ĐÊ G IỮ G ÌN
B Ả N SẲ C D Â N TỘ C TRONG N Ê N VĂ N HOÁ
VIỆ T N A M THÔ NG N H Ấ T
THÀNH DUYn
H ồ i k h á c vói v ă n h o á G i a -tô g iá o , v ă n h o á
P h ậ t g iá o k h á c vó i v ă n h o á c á c tô n g iá o
k h á c ; có v ă n h o á vô s ả n v à v ă n h o á tư s ả n ;
L ạ i có c ả v ă n h o á N h o g iá o , v ă n h o á L ã o
g iá o k h á c vớ i v ă n h o á c h ủ n g h ĩa M ác...
T ó m lạ i, d a d ạ n g v ă n h o á là m ộ t th ự c tê
k h á c h q u a n , có d a d ạ n g v ă n h o á tro n g
p h ạ m vi m ộ t q u ố c g ia, lạ i có đ a d ạ n g v ă n
h o á tr ê n p h ạ m v i q u ố c tê . K h i n ó i đ a d ạ n g
v ã n h o á tro n g ' p h ạ m vi m ộ t q u ố c g ia là n ó i
đ è n d a d ạ n g v ă n h o á g iữ a v ă n h o á c ác d â n
tộ c t r o n g m ộ t q u ố c g ia th ố n g n h ấ t. T u y
n h iê n , lạ i p h ả i th â y tr o n g p h ạ m v i m ộ t
q u ố c g ia c ũ n g có v ă n h o á c á c tô n g iá o k h á c
n h a u , có v ă n h o á g ắ n v ớ i ý th ứ c h ệ n h ư v ă n
h o á N h o g iá o , L ã o g iá o , v ă n h o á vô s ả n ,
v ă n h o á tư s ả n ...
N h ư v ậ y , n ó i đ ế n đ a d ạ n g v ă n h o á
tro n g p h ạ m v i m ộ t q u ố c g ia c ũ n g có k h á c
vố i d a d ạ n g v ă n h o á t r o n g p h ạ m vi q u ô c tê .
T ro n g m ộ t q u ố c g ia , c h ú n g t a đ òi h ỏ i x â y
d ự n g n ề n v ă n h o á c h u n g t h ố n g n h ấ t t r o n g
d a d ạ n g . N h u n g , k h i n ó i đ ê n đ a d ạ n g v ă n
h o á tro n g p h ạ m vi q u ố c t ế t h ì k h ô n g th ể
n ó i n h ư dô i v o i m ộ t quố íc g ia . m ặ c d ù c h ú n g
ta v ẫ n y ê u c ầ u d a d ạ n g v ă n h o á . B ở i lẽ ,
tro n g p h ạ m v i q u ố c tê g iữ a c á c q u ố c g ia có
c h ê đ ộ x ã h ộ i k h á c n h a u , có c á c k h u y n h
h ư ó n g tư tư ở n g k h ô n g c h ỉ k h á c n h a u m à
th ậ m c h í c òn có m á u t h u ẫ n g a y g a t k h ô n g
dỗ t h ô n g n h ấ t.. . T r o n g v ă n h o á , lạ i có v ă n
4THÀNH DUY
h o á t h e o c ác tr ư ờ n g p h á i k h á c n h a u , c á c
k h u y n h h ư ớ n g t h ẩ m m ỹ k h á c n h a u ... c ũ n g
c ầ n p h ả i p h â n b iệ t k h i n ó i đ ế n s ự th ô n g
n h ấ t tr o n g đ a d ạ n g .
V ấ n đ ề d a d ạ n g v ă n h o á m à U N E S C O
đ ể ra là th e o n g h ĩa r ộ n g t r o n g p h ạ m vi
q u ô c tế . M ộ t m ặ t, p h ả i t h ừ a n h ậ n sự d a
d ạ n g v ă n h o á n h ư m ộ t th ự c t ế k h á c h q u a n ;
c h a n g h ạ n g iữ a v ă n h o á đ ạ o H ồ i v ớ i v ã n
h o á G i a - tô g iá o k h á c n h a u n h i ề u , n h ư n g
p h ả i t h ừ a n h ậ n s ự tồ n t ạ i c ủ a n h a u v à tô n
tr ọ n g n h a u c ù n g p h á t t r iể n ; g iữ a v ă n h o á
vô s ả n v à v ă n h o á tư s ả n c à n g k h á c n h a u
n h iê u , n h ư n g t r o n g p h ạ m v i q u ô c tê cò n tồ n
tạ i các c h ế đ ộ x ã h ộ i k h á c n h a u , p h ả i t h ừ a
n h ậ n c ả s ự tồ n tạ i c ủ a c á c k h u y n h h ư ớ n g
tư tư ở n g k h á c n h a u , d ồ n g th ờ i p h ả i t u â n
t h ủ v à tô n t r ọ n g n h ữ n g g iá t r ị c h u n g m à
n h â n lo ạ i đ ồ r a ở m ỗ i th ò i k ì t r o n g h o à n
c ả n h t h ế g iớ i d a p h ư ơ n g , đ a c ự c, n h ư c ác
lu ậ t p h á p quô'c tê q u y đ ị n h h o ặ c n h ữ n g t iê u
c h í d ạ o dứ c c h u n g v ê n h â n q u y ề n , v ê C h â n ,
T h iệ n , M ĩ..., n h ữ n g m ụ c t iê u c h u n g m à lo ài
n g ư ờ i c ầ n k h ắ c p h ụ c n h ư m ô i trư ờ n g , d â n
số , n ạ n n g h è o d õ i, b ệ n h t ậ t , n ạ n k h ủ n g
b ô ...
S o n g , m ặ t k h á c r ấ t q u a n t r ọ n g là p h ả i
tô n t r ọ n g s ự đ a d ạ n g h o á v á n h o á t h ế h iệ n
tro n g v iệ c g iữ g ìn , p h á t h u y v à p h á t t r i ể n
b ả n sắ c d â n tộ c c ủ a m ỗ i n ề n v ă n h o á .
T ro n g p h ạ m v i q u ố c tế , r ấ t k h ó n ó i đ ế n sự
th ô ìig n h ấ t tr o n g đ a d ạ n g m à ch ỉ có th ể nó i
đ ế n mô'i q u a n h ộ g iữ a đ a d ạ n g v ă n h o á vớ i
v ấ n d ề g iữ g ìn b ả n s ắ c v ă n h o á d â n tộ c.
Đ âv c ũ n g là v ấ n đ ề đ ư ợ c n ê u tr o n g t u y ê n
bô' c h u n g c ủ a U N E S C O tro n g T h ậ p kỉ t h ế
giớ i p h á t t r iể n v ă n h o á k h i đ ề r a bô'n m ụ c
tiê u lớ n là:
- L àm ch o m ọ i n g u ô i t h ừ a n h ậ n vị tr í
c ủ a v ă n h o á tr o n g p h á t t r iể n , đ ả m b ả o vị
tr í c ủ a v ă n h o á đ ư ợ c coi t r ọ n g m ộ t c á c h
th íc h d á n g tr o n g k ế h o ạ c h , c h ín h s á c h v à
d ự á n p h á t triể n .
- K h ẳ n g đ ị n h v à đ ê c a o c á c b ả n sắ c v ă n
h o á , k h u y ế n k h íc h tà i n ă n g s á n g tạ o v à
cu ộ c s ô n g có v ă n h o á.
- M ở r ộ n g s ự t h a m g ia v à o đò i s ố n g v ă n
h o á , h u y đ ộ n g c á c lự c lư ợ n g v à k h ả n ă n g
s á n g t ạ o c ủ a c á n h â n v à c ộ n g d ồ n g vì d â n
c h ủ v à d ộ c lậ p v ê tr í t u ệ .
- Đ ẩ y m ạ n h h ợ p t á c q u ố c tê v ề v ă n ho á ,
k h u y ế n k h í c h t h ô n g t i n g iữ a c ác n ề n v ã n
h o á v à t ă n g c ư ờ n g t ì n h đ o à n k ế t q u ổ c tế .
T r o n g c ả b ố n m ụ c t i ê u ấ y , U N E S C O
k h ô n g ch ỉ đ ê c a o c ác b ả n s ắ c v ă n h o á d â n
tộ c m à c ò n đ ặ t v ă n h o á v à o t r u n g t â m c ủ a
sự p h á t t r iể n vì c o n n g ư ờ i v à s ự b ìn h đ ẳ n g
v ề v ă n h o á g iữ a c ác d â n tộ c. Đ ư ơ n g n h iê n ,
c ầ n p h ả i h iể u v ă n h o á th e o n g h ĩa r ộ n g , v ă n
h o á tr o n g k in h t ế v à k in h tê tro n g p h á t
tr iể n v ă n h o á .
V i ệ t N a m là m ộ t q u ố c g ia đ a d â n tộ c,
do đ ó n g a y t ừ k h i h ì n h t h à n h n ê n v ă n h o á
c h u n g , v ă n h o á V iệ t N a m đ ã m a n g t í n h
th ô n g n h ấ t tr o n g đ a d ạ n g . B ấ t c ứ m ộ t d â n
tộ c n à o t r ê n l ã n h t h ổ V iệ t N a m , d ù cò n ở
t r ì n h d ộ sơ k h a i, có th ổ c h ư a đ ú n g là m ộ t
d â n tộ c th e o c á c h h iể u v ê k h á i n iệ m d â n
tộ c h iệ n n a y , có t h è c h u a có n ề n v ă n h o á
r iê n g p h o n g p h ú , n h ư n g v ẫ n có n h ữ n g n é t
r iê n g v ề v ă n h o á , đ á n h d ấ u s ự k h á c b iệ t
g iữ a d â n tộ c dó vở i c ác d â n tộ c k h á c .
C h ín h n h ữ n g k h á c b iệ t v ề v ă n h o á dó
c ủ a m ỗ i d â n tộ c t r o n g c ộ n g d ồ n g c á c d â n
tộ c V iệ t N a m , d ã tạ o n ê n sự t h ô n g n h ấ t
tro n g đ a d ạ n g c ủ a n ề n v ă n h o á c h u n g
m a n g b ả n s ắ c d â n tộ c độ c đ á o c ủ a d â n tộ c
V iệ t N a m . C h o n ê n k h i n ó i v ê d ặ c t r u n g
v ă n h o á , U N E S C O c h o r à n g “v ă n h o ả b a o
g ồ m t â t c ả n h ữ n g gì là m c h o d â n tộ c n à y
k h á c vố i các d â n tộ c k h á c ” . S ự k h á c b iệ t ấ y
tạ o n ê n h ệ t h ô n g cá c b iể u t ư ự n g m a n g tín h
d a d ạ n g . S o n g , b ả n t h â n c ái k h á c b iệ t c ủ a
h ệ th ô n g b iể u tư ơ n g c h ư a p h ả n á n h to à n
d iệ n b ả n c h ấ t n ộ i h à m v ă n h o á m à n ó p h ả i
dư ợ c th ố n g n h ấ t tr o n g m ộ t c h ỉ n h t h ể n ế n
NGHIÊN CỨ U TRAO Đ ổ l 5
v ă n h o á c h u n g tạ o n ê n h ệ th ô n g c á c g iá tr ị .
Đ iề u đ ó c ũ n g có t h ể x e m n h ư v ấ n đ ề m a n g
t í n h q u y l u ậ t c ủ a s ự h ìn h t h à n h v à p h á t
tr iể n b ấ t c ứ n ề n v ă n h o á n à o t r ê n t h ế g iớ i
m à V iệ t N a m là đ iể n h ì n h đ ư ợ c h ộ i t ụ rõ
r à n g v à đ ầ y đ ủ n h ữ n g tí n h c h ấ t t i ê u b iể u
tạ o n ê n s ự t h ô n g n h ấ t t r o n g đ a d ạ n g c ủ a
m ộ t n ề n v ă n h o á đ ã h ìn h t h à n h từ lâ u .
X u ấ t p h á t t ừ s ự th ố n g n h á t t r o n g đ a
d ạ n g v ê v ă n h o á , H ồ C h í M in h tìm th ấ y sứ c
m ạ n h c ủ a v ă n h o á V iệ t N a m v à k h ơ i d ậ y
sứ c m ạ n h â y th ê h iệ n t ro n g ý c h í c á c h
m ạ n g k i ê n cư ờ n g v à t r u y ề n t h ô n g y ê u n ư ớ c
lâ u đờ i, m ộ t b iể u h iệ n t ậ p t r u n g c ủ a tín h
th ô n g n h ấ t tro n g đ a d ạ n g c ủ a v ă n h o á V iệ t
N a m . N h ờ có tầ m n h ìn v ă n h o á v à m ộ t n h â n
e a ch v ă n h o á ca o th ư ợ n g , H ồ C h í M in h d ã
h ộ i tụ đư ợ c tin h h o a sứ c m ạ n h c ủ a s ự th ô n g
n h ấ t tr o n g đ a d ạ n g c ủ a v ă n h o á V iệ t N a m ,
tiế p c ậ n đ ư ợ c vớ i t in h h o a v ă n h o á t h ế giỏ i
m à c h ủ n g h ĩa M á c - L ê n in là tiê u b iể u , tạ o
n ê n c h ủ n g h ĩa d â n tộ c c h â n c h ín h - d â n tộ c
m a n g nộ i d u n g q u ố c t ế v ô s ả n .
N ế u tín h d â n tộ c là b iể u h iệ n rõ n h ấ t
c ủ a s ự th ô n g n h ấ t t r o n g đ a d ạ n g c ủ a v ă n
h o á th ì vói H ồ C h í M in h , tín h d â n tộ c c ù a
v ă n h o á V iệ t N a m d ã m a n g n ộ i d u n g m ó i,
có s ự k ế t h ợ p n h u ầ n n h u y ễ n g iữ a t i n h d â n
tộ c vớ i tín h q u ổ c tê , g i ữ a m ụ c t iê u d ộ c lậ p
d â n tộ c vố i c h ủ n g h ĩ a x ã h ộ i. C ó th ê n ê u
n h iề u n ộ i d u n g k h á c t h ể h iệ n t í n h t h ô n g
n h ấ t t ro n g đ a d ạ n g c ủ a v ă n h o á V iệ t N a m
th ô n g q u a tư tư ở n g H ồ C h í M in h v ề v á n
h o á n h ư q u a n n iệ m v ề c h ủ n g h ĩa n h â n v ă n ,
về t í n h n h â n d à n , vô' t ì n h th ư ơ n g y ê u con
n g ư ờ i c ũ n g n h ư v ê n h i ề u d ứ c t í n h dộ c d á o
th ể h iệ n n h â n c á c h v ă n h o á H ồ C h í M in h .
N h ư n g m ặ t k h á c , lạ i p h ả i t h â y rõ q u a n
n iệ m c ủ a H ồ C h í M in h t r o n g v iệ c g iả i q u y ế t
v ấ n d ê d â n tộ c v à v ă n h o ả cá c d â n tộ c. N hờ
tiế p th u n h ữ n g q u a n d iê m d ũ n g d ắ n c ủ a
L ê n in về v ấ n đ ề d â n tộ c, H ồ C h í M in h đ ã
tìm diíỢ c co n d ư ờ n g c ứ u nư ớ c. Đ iề u đ ó k h ô n g
ch ỉ th ê h iệ n tro n g q u a n n iệ m đ ú n g v ề c h ủ
n g h ĩa y ê u nư ố c v à ý th ứ c d â n tộ c m à còn th ể
h i ệ n t r o n g q u a n n iệ m đ ú n g v ề việ c g iả i
q u y ế t v ấ n đ ề d â n tộ c v à v ă n h o á d â n tộ c n h ư
L ê n in đ ã th ự c h iệ n đố i vớ i n ư ớ c N g a đ a d â n
tộ c vớ i tr ìn h độ r ấ t k h á c n h a u .
Đ ư ơ n g n h iê n , tro n g h o à n c ả n h V iệ t N am
k h ô n g g iô n g nư ớ c N g a , h ơ n n ữ a lạ i c h ư a có
độ c lậ p , H ồ C h í M in h tr ư ố c h ế t p h ả i g iả i
q u y ế t v ấ n đ ề g ià n h độ c l ậ p c h o d â n tộ c , tự
d o c h o n h â n d â n , n h i ề u v ấ n d ê k h á c v ê
q u ố c k ế d â n s i n h c ủ n g n h ư v iệ c h ư ở n g t h ụ
v ă n h o á đ ổ ì v ớ i c á c d â n tộ c c h ư a đ ư ợ c
N gư ờ i q u a n tâ m n h ư ý m u ô n . S o n g , đ iê u d ó
k h ô n g có n g h ĩa là N g ư ờ i c h ư a b ộ c lộ rõ
q u a n đ iế m c ủ a m ìn h t r o n g v iệ c g iả i q u y ế t
v ê m ôi q u a n h ệ r iê n g - c h u n g g iữ a cá c d â n
tộ c v à v ă n h o á c ác d â n tộ c ở V iệ t N a m . V ấ n
d ề n à y d ã d ư ợ c H ồ C h í M in h c ă n d ặ n n h ư
m o n g m u ô n t ộ t b ậ c c ủ a N g ư ờ i là “là m sa o
c h o d â n ta d ư ợ c dộ c lậ p , t ự do, a i c ũ n g có
cơ m ă n , á o m ặ c , a i c ủ n g đư ợ c h ọ c h à n h ” .
N ế u ở N g ư ờ i h ộ i tụ d ư ợ c t i n h h o a c ủ a tín h
th ố n g n h ấ t t ro n g d a d ạ n g c ủ a v ă n h o á c á c
d â n tộ c t h ì c ũ n g c h ín h N g ư ờ i đ a n g d ò i h ỏ i
m ộ t s ự cô g ắ n g t ộ t b ậ c c ủ a Đ ả n g , N h à n ư ớ c
v à n h â n d â n t a t r o n g v iệ c d ê r a v à th ự c
h iệ n n h ữ n g c h ín h s á c h th ô n g n h ấ t t r o n g
v iệ c n â n g c a o d â n tr í , đ à o tạ o n h â n tà i, bồ i
d ư ỡ n g s ứ c d â n v à n â n g c a o k h ô n g n g ừ n g
dờ i s ố n g v ậ t c h ấ t v à đ ờ i s ô n g v ă n h o á c h o
m ọ i n g ư ờ i, đcặ c b iệ t đô i v ố i n h ữ n g d â n tộ c 0
v ù n g s â u v ù n g x a , n h ữ n g d â n tộ c v ố n bị
t h u a t h i ệ t v ề v ă n h o á , k é m p h á t tr i ể n ,
n h ữ n g d â n tộ c t h i ể u s ố cò n vô v à n n h ữ n g
k h ó k h ă n m à c h ú n g t a đ ề u b iê t.
Đ a d ạ n g v ă n h o á v à v ấ n đ ề giữ g ìn b ả n
sắ c v ă n h o á d â n tộ c đ ã đ ư ợ c Đ ả n g ta đ ặ c
b iệ t q u a n tâ m t r o n g bố i c ả n h to à n c ầ u h o á
h iệ n n a y . V ói N g h ị q u y ế t H ộ i n g h ị T r u n g
ư ơ n g n ă m k h o á V I I I, k h i k h ẳ n g d in h m ụ c
tiê u : X ây d ự n g v à p h á t t r i ể n n ế n v ă n h o á
V iệ t N a m ti ê n tiế n , đ ậ m d à b a n s ắ c d â n
tộ c , Đ ả n g th ể h iệ n rõ q u a n d iê m x â y d ự n g
n ê n v ă n h o á V iệ t N a m th ô n g n h ấ t tro n g d a
6THÀNH DUY
d ạ n g . V â n đ ề c ầ n là m rõ ở đ â y là m ôi q u a n
h ệ g iữ a d a d ạ n g v ă n h o á vớ i v iệ c g ìn g iữ
b ả n sắ c v ă n h o á d â n tộ c p h ả i n h ư t h ê n à o .
M u ô n đ a d ạ n g v ă n h o á n h ấ t t h i ê t p h ả i m ỏ
rộ n g g ia o lư u , h ộ i n h ậ p vố i c ác n ề n v ă n h o á
k h á c n h ằ m tiế p n h ậ n t i n h h o a c ủ a các n ề n
v ă n h o á k h ô n g c h i t ro n g p h ạ m v i q u ố c g ia
m à cả tr ê n p h ạ m vi q u ố c t ế n ữ a . D o đó , v iệ c
giũ' g ìn b ả n sắ c v ă n h o á r i ê n g dộ c đ á o c ủ a
m ỗ i n ề n v ă n h o á d â n tộ c có th ể k h ó t r á n h
k h ỏ i n h ữ n g k h ó k h ă n , tr ở n g ạ i. V ậ y là m
th ê n à o d ê k h ắ c p h ụ c n h ữ n g k h ó k h ă n , tro
n g ạ i dó tr o n g p h ạ m v i q u ố c g ia c ũ n g n h ư
tr o n g p h ạ m vi q u ố c tế ?
K h u y n h h ư ớ n g to à n c ầ u h o á v ề k in h t ế
k é o th e o to à n c ầ u h o á v ề v ă n h o á là v ấ n dê
có t í n h q u y l u ậ t d ã d ư ợ c M á c v à A n g g h e n
k h ẳ n g d ị n h t r o n g T u y ê n n g ô n c ủ a Đ ả n g
C ộ n g s ả n n h ư s a u : " T h a y c h o tì n h t r ạ n g cô
lậ p trư ớ c k i a c ủ a cá c đ ị a p h ư ơ n g v à d â n tộ c
v ẫ n tự c u n g t ự c â p , t a t h ấ y p h á t t r iể n
n h ữ n g q u a n h ệ p h ổ b iế n , sự p h ụ th u ộ c p h ô
b iê n g iữ a c á c d â n tộ c . M à s à n x u ấ t v ậ t c h ấ t
d ã n h ư t h ô th ì s ả n x u ấ t tin h t h ầ n c ũ n g
k h ô n g k é m n h ư t h ê . N h u n g t h à n h q u a c ủ a
h o ạ t d ộ n g t i n h t h ầ n c ủ a m ộ t d á n tộ c tro
t h à n h t à i s ả n c h u n g c ủ a t ấ t ciì cá c d â n tộ c.
T ín h c h ấ t c h ậ t h ẹ p v à p h iê n d iệ n d â n tộ c
n g à y c à n g k h ô n g t h ể t ồ n t ạ i đ ư ợ c n ữ a ; và
từ n h ữ n g n ề n v ă n h ọ c d â n tộ c v à d ị a
p h ư ơ n g m u ô n h ìn h m u ô n vẻ , đ a n g n á y n ó
ra m ộ t n ế n v ă n h ọ c t o à n th ê g ió i" " ’. N g à y
n a y , c h ú n g ta c ũ n g có t h ê n ó i d ế n sự n ả y nỏ
ra k h ô n g ch ỉ m ộ t n ề n v ă n họ c t o à n th ê gió i
m à là m ộ t. n ế n v ă n h o á t o à n t h ố g iỏ i. D ó là
th ờ i cơ d ặ c b iệ t c h o cá c d â n tộ c n h ó , y ê u di
lê n co n d ư ờ n g h iệ n d ạ i h o á v ă n h o á , n h u n g
c ủ n g d ặ t r a n h ữ n g t h á c h t h ứ c vô c ù n g to
lớ n m à c h u y ê u ở v iệ c có g iữ g ìn d ư ợ c b ả n
sắ c riê n g , dộ c d á o c ủ a v ă n h o á d â n tộ c h a y
k h ô n g .
T o à n c ầ u h o á v ế k in h t ế k h i ế n ch o
n h iề u d â n tộ c n h ó y ế u , lạ c h ậ u p h ả i c h ị u
th u a t h iệ t n h iề u , d iề u dó th ì d ã rõ r à n g .
N h ư n g cò n v ề v ă n h o á , liệ u to à n c ầ u h o á vê
k in h tê có là m m ấ t đ i b ả n s ắ c d â n tộ c độ c
đ á o c ủ a c ác n ề n v ă n h o á c ủ a c ác d â n tộ c
n h ỏ y ế u , k é m p h á t t r iể n h a y k h ô n g , v ề
đ i ề u n à y c ũ n g đ ã đ ư ợ c U N E S C O c ả n h b á o
vê t ì n h h ìn h p h á t t r i ể n là m m ấ t b ả n s ắ c
v ă n h o á d â n tộ c sẽ d ẫ n d ế n h ậ u q u ả k h ô n
lư ờ n g , có k h i m ấ t c ả dộ c lậ p d â n tộ c v à
đ ư ơ n g n h iê n l à t h ủ t i ê u c ả n ề n v ă n h o á
riê n g . Do đ ó, có t h ể c h ú n g t a k h ô n g c a n
n h ắ c lạ i t á c h ạ i c ủ a v iệ c đ á n h m ấ t b ả n s ắ c
v ă n h o ả d â n tộ c m à d iề u q u a n trọ n g là d ề
ra c h o d ư ợ c n h ữ n g g iả i p h á p g iữ g ìn , p h á t
h u y v à p h á t t r i ể n b ả n sắ c v ă n h o á d â n tộ c
tr o n g b ố i c ả n h h iệ n n a y . H ơ n n ữ a , v ấ n dề
k h ô n g c h ỉ ử c h ỗ g iữ g ìn , p h á t h u y v à p h á t
tr i ô n b ả n s ã c d â n tộ c c ủ a n ề n v ă n h o á V iệ t
N a m t h ô n g n h ấ t m à c ò n p h ả i g iữ g ìn , p h á t
h u y v à p h á t t r i ể n b ả n s ắ c r iê n g , đ ộ c d á o
c ủ a m ỗ i n ề n v ă n h o á d â n tộ c t h à n h v iê n
c ủ a n ề n v ă n h o á V iệ t N a m th ố n g n h ấ t
tro n g d a d ạ n g . D â y lạ i là m ộ t t h á c h th ứ c
k h á c d ô i vói c á c d â n tộ c t h à n h v iê n c ù a
c ộ n g d ồ n g cá c d à n tộ c V iệ t N a m th ố n g
n h á t , k h ô n g d ễ v ư ợ t q u a n ê u k h ô n g x u ấ t
p h á t từ n h u n g q u a n n iệ m d ũ n g d ắ n về m ố i
q u a n h ệ g iữ a cái r iê n g v à c á i c h u n g c ủ a
v ă n h o á cá c d â n tộ c.
T ro n g bôi c á n h t o à n c ầ u h o á k in h t ế
n g à y c à n g r ộ n g r ã i n h u ' h iệ n n a y , v ấ n đ ê
g iữ g ìn , p h át, h u y v à p h á t tr iể n b ả n sắ c v ă n
h o á d ã n tộ c. n h ư t h ố n à o tr o n g p h ạ m vi
q u ô c tô v à c ả tr o n g p h ạ m vi q u ô c g ia , là
v ấ n đ ế b ứ c x ú c d a n g d ặ t r a t r ê n p h ạ m vi
to à n c ầ u . T r o n g p h ạ m vi m ộ t q u ố c g ia đ a
d â n tộ c n h ư n ư ớ c ta , v ấ n dồ này không
p h a i k h ô n g có b ứ c x ú c t u v m ứ c dộ có th ể có
k h á c so vỏ i n h iề u n ư ớ c. V ấ n d ế k h ô n g c h ỉ ó
ch ồ g ia i q u y ê t v ế p h ạ m v i v ă n h o á th e o
n g h ĩa h ẹ p n h ư v a n n g h ệ , lỗ hộ i, c a h á t,
b iễ u d iễ n n g h ệ t h u ậ t . . . m à p h ả i h iể u v ă n
h o á th e o n g h ĩ a r ộ n g t r o n g p h ạ m vi cả v ă n
h o a v ậ t c h ấ t và v ă n h o á t in h t h ầ n , v à n h o á
v ậ t t h ể v à v ă n h o á p h i v ậ t t h ê . L à m th ê
n a o dê c ả 54 d a n tộ c v ô n k h ô n g d ồ n g d ề u vế
NGHIÊN CỨ U TRAO Đ ổ l 7
n h iề u m ặ t có t h ể c ù n g n h a u p h á t tr iể n đi
lê n con đ ư ờ n g h iệ n đ ạ i h o á v ă n h o á , đ ồ n g
th ờ i g iữ c h o d ư ợ c b ả n sắ c v ă n h o á r iê n g , độ c
đ á o c ủ a d â n tộ c m ìn h . T h ự c c h ấ t đó k h ô n g
c h ỉ là v â n đ ê v ă n h o á d ơ n t h u ầ n m à là tổ n g
hợ p c ủ a c ả k in h tê , c h ín h tr ị , v ă n h o á , x ã
hộ i. N ói đ ê n x â y d ự n g n ề n v á n h o á th ô n g
n h ấ t t r o n g đ a d ạ n g là n ó i đ ế n cả c á c m ặ t
k in h tế , c h ín h tr ị , v ă n h o á , x ã h ộ i h a y n ó i
c h u n g về v ă n h o á h iể u t h e o n g h ĩa r ộ n g n h ư
q u a n n iệ m vê' v ă n h o á c ủ a H ồ C h í M in h .
R õ r à n g h iệ n n a y t r ê n r ấ t n h i ê u v à n
d ề , cả k in h tô , c h ín h trị , v ă n h o á , x ã h ộ i...
g iữ a cá c d â n tộ c k h ô n g n h ữ n g c h ư a có s ự
th ô ìig n h ấ t t h ậ t s ự v ề m ặ t b ằ n g v ă n h o á
m à cò n có t ì n h t r ạ n g n g à y c à n g x a c á ch vê
tr ìn h đ ộ d â n tr í , v ê h ư ở n g t h ụ v ă n h o á , về
c ả i t h iệ n đò i s ó n g v à v ê x â y d ự n g có sở v ậ t
c h ấ t... L à m s a o có t h ể n ó i đ ế n n ế n v ă n h o á
th ô n g n h ấ t tr o n g đ a d ạ n g l ạ i c òn k h o ả n g
c ác h q u á x a n h ư h iệ n n a y ? R õ r à n g , c ầ n có
q u a n n iệ m đ ú n g v ê v ă n h o á hà c h ư a đ ủ m à
cò n p h ả i x â y d ự n g ch o đ ư ợ c c á c c h ín h s á c h
d ồ n g b ộ k h ô n g c h ỉ v ê v ă n h o á m à c ả k in h
tế , c h ín h tr ị v à đ ặ c b iệ t là c ác c h ín h s á c h x ã
hộ i... M ọ i th ứ lí lu ậ n c h ỉ là m ầ u x á m n ế u nó
k h ô n g n h ằ m g iả i q u y ế t n h ữ n g v ấ n đ ề c ụ t h ể
d ặ t r a t r o n g th ự c tiễ n . T r o n g k h i đó, c h ú n g
ta đ ề u b iế t tro n g th ự c tiễ n cu ộ c s ô n g n ó i
c h u n g , t r o n g lĩn h v ự c v ă n h o á nó i r iê n g có
n h iê u v ấ n đ ê b ứ c xú c đ a n g đò i hỏ i g iả i q u y ế t
th e o n h u c ầ u cuộ c sô n g c ủ a m ỗ i d â n tộ c, m ỗ i
đ ị a p h ư ơ n g , đ ặ c b iệ t ỏ c á c v ù n g s â u v ù n g xa,
n g o ài h ả i d ả o, nơ i s in h sô n g c h ủ y ê u c ủ a c á c
d â n tộ c t h iê u sô.
T h ự c tê c h o th ả y , n h ờ tố c d ộ p h á t tr i ể n
k in h t ế n g à y c à n g n h a n h c h ó n g , d ờ i s ố n g
n h â n d â n d m ọ i m iề n c ủ a đ ấ t n ư ớ c d ã d ư ợ c
c ả i t h iệ n r õ r ệ t, v ă n h o á c ả n ư ớ c n ói c h u n g
c ủ n g dư ợ c n â n g c a o k h ô n g n g ừ n g . N h ư n g ,
do k h o ả n g c á c h g ià u n g h è o g iữ a c á c d â n
tộ c, g iữ a cá c d ị a p h ư ơ n g , d ặ c b iệ t là g iữ a
n ô n g th ô n v à t h à n h t h ị , k h ô n g n h ữ n g c h u a
dư ợ c g iả i q u y ế t m ộ t c á c h t r i ệ t d ể m à cò n có
h iệ n t ư ợ n g k h o a n g c á c h d ó n g à y c à n g x a ,
ch o n ê n , tìn h tr ạ n g v ă n h o á n h ìn c h u n g còn
r ấ t c h ê n h lệ c h . K h ô n g c h ỉ t h ự c t r ạ n g v ă n
h o á c ác d â n tộ c í t n g ư ờ i ở v ù n g s â u v ù n g x a
m à cả th ự c t r ạ n g v ă n h o á ở n ô n g th ô n ,
th ậ m c h í c ả ở n h ữ n g v ù n g n ô n g th ô n l â n
c ậ n c ác dô th ị lớ n , so vớ i v ă n h o á c á c dô th ị ,
cò n r ấ t c á c h b iệ t n h a u , c h ư a tư ơ n g x ứ n g vớ i
n ề n v ă n h o á c h u n g c ủ a c ả n ư ố c v ề r ấ t
n h iề u m ặ t: t r ì n h d ộ d â n t r í , m ứ c h ư ở n g t h ụ
v ă n h o á , lôi sô n g , c á c h ứ n g x ử v ă n h o á ... D o
đờ i s ô n g k in h t ế n g h è o n à n , k h ó k h ă n
c h ồ n g c h ấ t , đờ i sô n g v ă n h o á c ủ a n h ữ n g nơ i
đó c ũ n g r ấ t n g h è o n à n , lạ c h ậ u , t h ậ m c h í
q u á lạ c h ậ u . C ó b à i b á o k ể rằ n g s a u h ơ n 3 0
n ă m t h ô n g n h ấ t d ấ t n ư ớ c , m ộ t đ o à n c ự u
c h iê n b in h g ồ m n h ữ n g a n h h ù n g tro n g
c h iế n d ấ u , n h ữ n g b à m ẹ l iệ t sĩ, n h ữ n g b ô
lã o ở c ác v ù n g d â n tộ c... v ê t h a m q u a n c á c
dô th ị , d ã tỏ r a r ấ t n g ạ c n h i ê n v ê dờ i s ô n g
đ ô th ị ; h ọ k h ô n g h iể u n h iề u t h ứ m à nói
c h u n g là th u ộ c p h ạ m v i v ă n h o á , từ c ác h
v ặ n v òi n ư ớ c đ ế n v iệ c đi v ệ s in h , c á c h ă n
u ô n g , s i n h h o ạ t, v u i c h ơ i, g iả i t r í c ủ a c ộ n g
đ ồ n g n ơ i c ô n g v iê n , đ ô th ị ... T ó m lạ i , có th ê
n ó i, n h ữ n g h à n h vi v ă n h o á tô i th iể u g iữ a
n h ữ n g c o n n g ư ờ i s ô n g tr o n g đ ô th ị vớ i
n h ữ n g c o n n g ư ờ i s ô n g x a đ ô th ị c ò n k h o ả n g
c á c h k h á x a, c ứ t ư ở n g n h ư h ọ đ ế n m ộ t t h ế
g iố i k h á c c h ứ k h ô n g p h ả i t r ê n đ ấ t n ư ớ c
m ìn h . H i ệ n tư ợ n g t r ê n k h ô n g p h ả i là c á
b iệ t, v à có t h ể n ó i, c h ư a p h ả i là cơ b ả n vê
sự c h ê n h lệ ch v ă n h o á . Đ iề u cơ b ả n c ầ n n ó i
là sự n g h è o n à n v ê đờ i s ô n g v ậ t c h ấ t, n h iề u
n g ư ờ i c h ư a có dư ợ c n h ữ n g cá i tô i t h iê u c ủ a
c u ộ c s ô n g n h ư cơ m ă n , á o m ặ c, n h à ở , n h ấ t
là đ iê u k iệ n h ọ c h à n h , đ iê u k iệ n c h ữ a b ệ n h ,
d i ề u k iệ n d i lạ i... k h iê n c h o n h iề u v ù n g d â n
c ư ở n ư ớ c ta c h u a tiế p c ậ n dư ợ c vớ i đ ò i s ô n g
v ă n h o á n g à y c à n g p h á t t r i e n ỏ c á c d ô th ị .
D iề u d ó p h ả n á n h m ộ t th ự c t r ạ n g v ă n h o á
n g ă n c á c h d á n g b á o d ộ n g g iữ a n h ữ n g con
n g ư ờ i c ù n g s ô n g c h u n g t r ê n m ộ t T ô q u ố c
th ố n g n h ấ t, t r ê n m ộ t b ầ u trờ i b ì nil y ên ,
t h a n h b ìn h , v ó n tự h à o v ô i n ê n v ă n h o á d ạ c
sắ c , p h o n g p h ú , d a d ạ n g , v ô n có c h u n g m ộ t
tr u y ề n th ô n g v ă n b o á lâ u d ờ i, v à d ặ c b i ệ t là