171
UBND TỈNH AN GIANG
ĐÁNH GIÁ 10 XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI VÀ NHỮNG
TỒN TẠI, THÁCH THỨC TẠI TỈNH AN GIANG
I. KHÁI QUÁT TÌNH HÌNH THỰC HIỆN CHƢƠNG TRÌNH
1. Khái quát chung
An Giang là tỉnh đầu nguồn lưu vực sông Cửu Long, có tổng diện tích là 353.700
ha, trong đó gần 80% là đất sản xuất nông nghiệp. Toàn tỉnh có 8 huyện, 01 thị xã, 02
thành phố với 156 đơn vị hành chánh cấp xã (bao gồm 21 phường, 16 thị trấn, và 119
xã) với tổng dân số toàn tỉnh hiện nay là 1.908.601. Là tỉnh biên giới, có số đông đồng
bào dân tộc thiểu số sinh sống chiếm 5,17% (chủ yếu là đồng bào dân tộc khmer), có
đường biên giới giáp 2 tỉnh Tà-Keo và Kandal thuộc Vương quốc Campuchia dài gần
100 km, có 2 cửa khẩu quốc tế và 02 cửa khẩu quốc gia. Sản xuất nông nghiệp tiếp tục
giữ vai trò nền tảng thúc đẩy phát triển kinh tế. Việc cơ cấu lại ngành nông nghiệp gắn
với ứng dụng tiến bộ KHKT góp phần tăng năng suất, chất lượng, từng bước đưa nông
nghiệp phát triển theo chiều sâu. Một số mô hình liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị
như “cánh đồng lớn”, chuỗi giá trị, rau màu, thủy sản… mang lại nhiều hiệu quả tích
cực, giá trị sản xuất nông nghiệp không ngừng nâng lên. Từ đó, tạo điều kiện nâng cao
thu nhập, đời sống vật chất và tinh thần cho người dân và góp phần thực hiện Chương
trình xây dựng nông thôn mới đạt được nhiều kết quả quan trọng.
Thực hiện Nghị quyết của Đảng, chỉ đạo của Chính phủ; tỉnh luôn nhận thức rõ
việc xây dựng nông thôn mới có ý nghĩa cực kỳ quan trọng để phát triển kinh tế - văn
hóa - xã hội, gắn với bảo vệ môi trường, xây dựng hệ thống chính trị ở cơ sở, giữ vững
an ninh, trật tự an toàn xã hội ở nông thôn, bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân
tộc là nhằm mục tiêu nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho người dân.
2. Công tác chỉ đạo, điều hành triển khai, thực hiện Chƣơng trình
Đảng bộ An Giang xác định rõ xây dựng nông thôn mới là nhiệm vụ quan trọng
hàng đầu của cả hệ thống chính trị. Trong công tác chỉ đạo điều hành tỉnh đã quan tâm
tập trung cho xây dựng nông thôn mới, cụ thể:
- Trong chỉ đạo Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh luôn phát huy trí tuệ tập thể, đặc biệt là
người đứng đầu phải thật sự gương mẫu, nhiệt huyết; phải sâu sát, năng nổ, tận tụy, phải
động viên khích lệ cho cả hệ thống chính trị đồng bộ vào cuộc. Thực hiện phân công các
đồng chí Tỉnh ủy viên phụ trách từng xã thực hiện xây dựng nông thôn mới, các sở, ngành
tỉnh phụ trách cụ thể từng tiêu chí, chỉ tiêu xây dựng nông thôn mới. Mỗi cán bộ từ xã đến
các ấp, từ Mặt trận và các tổ chức đoàn thể ai cũng phải là những tuyên truyền viên trong
xây dựng nông thôn mới. Thông qua công tác kiểm tra giám sát của Tỉnh ủy, Hội đồng
nhân dân, Ủy ban nhân dân tỉnh, những cán bộ đứng đầu cấpỦy, Chính quyền, Mặt trận
đoàn thể đến các cấp, nếu thiếu nhiệt huyết, lơ là trách nhiệm đều bị kiểm điểm, kỹ luật
hoặc thuyên chuyển vị trí khác; nhường vị trí lãnh đạo cho người có tâm, có tầm, có trách
nhiệm để tiếp tục thực hiện nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới. Thực tiễn cho thấy với
cách chỉ đạo trên vừa nâng cao vai trò trách nhiệm vừa tạo động lực thúc đẩy của cả hệ
thống chính trị cùng người dân nông thôn vào cuộc, chung tay xây dựng nông thôn mới.
172
- Trong điều hành tỉnh chọn bước đi giải pháp tối ưu nhất phù hợp với điều kiện xuất
phát điểm của địa phương: Chọn xã điểm, huyện điểm để chỉ đạo thực hiện để rút kinh
nghiệm và nhân rộng cho các địa phương; chọn các giải pháp ưu tiên thực hiện: Tập trung
phát triển liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị; thực hiện đề án tái cơ cấu ngành nông
nghiệp, đẩy mạnh chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi theo hướng công nghệ cao, nhằm
nâng cao thu nhập tạo sự ổn định khu vực nông thôn và tạo nguồn lực cho đầu tư xây
dựng nông thôn mới trước mắt và lâu dài. Vận dụng linh hoạt và sáng tạo các giải pháp về
nguồn vốn và thủ tục đầu tư để thực hiện hoàn thiện cơ sở hạ tầng nông thôn tạo sự đột
phá cho phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội môi trường, an ninh trật tự của địa phương.
Phát triển nông thôn mới gắn với việc khai thác triệt để thế mạnh của địa phương như:
Phát triển du lịch sinh thái, du lịch tâm linh, phát triển mô hình nông nghiệp ứng dụng
công nghệ cao, phát triển mới các khu, cụm công nghiệp; đặc biệt là các sản phẩm truyền
thống, đặc trưng của địa phương từ Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP).
- UBND tỉnh xây dựng kế hoạch hằng năm, giai đoạn trên cơ sở Nghị quyết và
Chương trình hành động của Tỉnh ủy về Chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới.
Trên cơ sởnhững nghiên cứu tổng hợp, đánh giá, theo dõi tiến độ thực hiện các tiêu chí,
chỉ tiêu của các Sở, ngành chuyên môn tỉnh và theo yêu tình hình thực tế của địa
phương. UBND huyện, thị xã, thành phố cũng đã xây dựng kế hoạch thực hiện cụ thể
theo lộ trình, kế hoạch huyện đề ra; Tranh thủ nguồn lực hỗ trợ từ Trung ươngvà huy
động các nguồn lực ngoài ngân sách tập trung cho Chương trình xây dựng nông thôn
mới.
- Ban Chỉ đạo tỉnh luôn quan tâm lắng nghe, tranh thủ sự hiến kế của các tầng lớp
nhân dân trong quá trình xây dựng nông thôn mới; chủ động liên hệ với các Bộ, ngành
trung ương để tranh thủ các Chương trình, dự án và nguồn kinh phí để tham mưu triển
khai thực hiện.
- Thực hiện Quyết định số 1730/QĐ-TTg ngày 05/9/2016 của Thủ tướng Chính
phủ về việc ban hành Kế hoạch tổ chức thực hiện phong trào thi đua “Cả nước chung
sức xây dựng nông thôn mới” giai đoạn 2016-2020; ngày 19/01/2017, UBND tỉnh đã
ban hành Kế hoạch số 27/KH-UBND về phát động phong trào thi đua “An Giang
chung sức xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2016 - 2020”. Trong các năm qua các
ngành, đoàn thể và các địa phương đã vận dung sáng tạo nhiều mô hình hay, cách làm
hiệu quả như:Mô hình “Ấp tự quản bảo vệ môi trường”; “Hành lang giao thông thông
thoáng, mỗi nhà làm hàng rào cây xanh, cột cờ thẳng tắp”; mô hình “Hội Mái ấm tình
thương”; mô hình “Bếp ăn tình thương”; mô hình “Đội thiện nguyện xây dựng cầu”; mô
hình “Cổng rào an ninh trật tự” do Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh phát động.
Mô hình “Nông dân giỏi tham gia phát triển sản xuất xây dựng nông thôn mới” gắn với
tiêu chí ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất nông nghiệp, mô hình ”chiếu sáng làng
quê”, do Hội Nông dân tỉnh phát động. Cuộc vận động “Phụ nữ chung tay xây dựng nông
thôn mới”; phong trào thi đua “Phụ nữ tích cực học tập, lao động sáng tạo, xây dựng gia
đình hạnh phúc” gắn với cuộc vận động “Xây dựng gia đình 5 không, 3 sạch”, công
trình “Tuyến đường hoa”, mô hình”phân loại, xử lý rác hợp vệ sinh” do Hội Phụ nữ tỉnh
phát động. “Câu lạc bộ phòng, chống tội phạm, tệ nạn xã hội” gắn với tiêu chí an ninh
trật tự được giữ vững, “Camera giám sát an ninh trật tự”,... Đoàn Thanh niên tổ chức
phát động phong trào hội thi “Tuổi trẻ An Giang chung tay xây dựng nông thôn mới”; tổ
chức trồng cây tạo cảnh quang môi trường, xanh, sạch, đẹp.Ban Dân vận Tỉnh ủy tổ
chức phong trào thi đua “Dân vận khéo trong xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh
năm 2018”, với các mô hình như: Mô hình vận động “Quỹ vì người nghèo và an sinh xã
173
hội"; “Tết Quân - Dân”; “ấp điểm tham gia bảo hiểm y tế”; “Chuyển đổi cơ cấu cây
trồng, vật nuôi”; Đề án xã hội hóa xây dựng cầu giao thông nông thôn nhằm xóa cầu tre,
cầu khỉ, cầu gỗ tạm,...
3. Kết quả thực hiện các mục tiêu của Chƣơng trình
Đến nay toàn tỉnh đã có 54/119 xã đạt chuẩn xã nông thôn mới đạt tỷ lệ 45,38%
(tính đến tháng 9/2019), ước đến 12/2019,
toàn tỉnh có thêm 07 xã đạt chuẩn, nâng
tổng số lên 61/119 xã đạt chuẩn xã nông thôn mới, đạt tỷ lệ 51,26%; tăng 48 xã so
với giai đoạn (2011 - 2015) và hoàn thành mục tiêu Chương trình sớm hơn 01 năm
so với lộ trình, kế hoạch của tỉnh; Bình quân toàn tỉnh đạt 15 tiêu chí/xã (tăng 8,74
tiêu chí/xã so với giai đoạn 2010 - 2015), không còn xã dưới 07 tiêu chí.
- Có 03 đơn vị cấp huyện hoàn thành Chương trình xây dựng nông thôn mới;
trong đó có 01 huyện nông thôn mới (huyện Thoại Sơn), 02 thành phố hoàn thành
nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới (thành phố Châu Đốc và thành phố Long Xuyên)
được Thủ tướng Chính phủ công nhận.
Hệ thống giáo dục và đào tạo phát triển về quy mô và chất lượng; mạng lưới
trường lớp được đầu tư rộng khắp. Đào tạo nghề cho lao động nông thôn được tăng
cường; lao động được giải quyết việc làm ổn định hằng năm; cơ cấu lao động chuyển
dịch theo hướng tích cực. Phong trào toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa
gắn với Chương trình xây dựng nông thôn mới và nhiều chương trình khác ngày càng
đi vào chiều sâu. Các thiết chế văn hóa tiếp tục được đầu tư, nâng cấp. Nhiều di tích
lịch sử, văn hóa, danh thắng trên địa bàn tỉnh được quy hoạch, đầu tư nâng cấp, tôn tạo
và đưa vào khai thác. Các chính sách an sinh xã hội được triển khai đồng bộ. Đời sống
vật chất và tinh thần của các đối tượng bảo trợ xã hội, người có công, hộ nghèo, cận
nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số, các đối tượng khó khăn luôn được cải thiện.
Thu nhập bình quân đầu người trên năm khu vực nông thôn năm 2018 đạt 40,7
triệu đồng/người/năm, tăng 13,15 triệu đồng so năm 2015. Tỷ lệ hộ nghèo khu vực
nông thôn giảm bình quân hàng năm 1,34%. Có 99,06%hộ dân nông thôn sử dụng
nước Hợp vệ sinh và 88,56% hộ dân nông thôn sử dụng nước sạch theo quy định. Các
chỉ tiêu khác cũng có bước phát triển tốt. Nông nghiệp, nông thôn của tỉnh có những
bước đổi thay căn bản, toàn diện. Bộ mặt nông thôn khang trang; Cảnh quan nông
thôn, vệ sinh môi trường được cải thiện (các địa phương có nhiều các làm hay, các mô
hình có hiệu quả: hàng rào cây xanh, các tuyến đường hóa, mô hình thu gom rác
thải,…); đời sống người dân được nâng lên; kinh tế - xã hội phát triển. Đặc biệt là cơ
sở hạ tầng của các xã đạt chuẩn, các tuyến giao thông, trường học, trạm y tế, chợ được
đầu tư nâng cấp; hệ thống kênh mương, công trình thủy lợi được kiên cố hóa; tỷ lệ dân
số tham gia bảo hiểm xã hội đều tăng.
Các cấp ủy và chính quyền luôn quan tâm thực hiện đồng bộ nhiệm vụ phát
triển kinh tế - xã hội gắn với quốc phòng an ninh. Công tác bồi dưỡng kiến thức quốc
phòng, an ninh luôn được thực hiện thường xuyên. Hoạt động khu vực phòng thủ ngày
càng đi vào chiều sâu, vững chắc, nhất là các khu vực trọng điểm biên giới, miền núi.
Cụ thể các tiêu chíđạt cao như 100% xã đạt tiêu chí quy hoạch, thủy lợi, văn
hóa , 97% số xã đạt tiêu chí về lao động và việc làm, gần 90% số xã đạt tiêu chí về
thương mại nông thôn. Tuy nhiên, một số tiêu chí như về cơ sở vật chất về giáo dục,
một số chỉ tiêu về môi trường chỉ đạt hơn 50% số xã.
174
Tổng nguồn vốn huy động thực hiện chương trình MTQG xây dựng nông thôn
mới giai đoạn 2010 - 2019là: 14.788.698 triệu đồng, cụ thể:
- Vốn ngân sách Trung ương là: 2.807.770 triệu đồng, chiếm: 18,99%;
- Vốn ngân sách địa phương là: 3.916.402triệu đồng, chiếm: 26,48%;
- Vốn lồng ghép các CT, DA là: 2.117.697triệu đồng, chiếm: 14,32%;
- Vốn vay tín dụng là: 2.347.725triệu đồng, chiếm: 15,88%;
- Vốn huy động từ DN là: 1.896.251 triệu đồng, chiếm: 12,82%;
- Vốn cộng đồng dân cư đóng góp là:1.477.579 triệu đồng, chiếm: 9,99%;
- Vốn huy động khác là: 22.5274triệu đồng, chiếm: 1,52%.
Thời gian qua, tỉnh đã huy động từ công đồng dân cư được tiền mặt là:
926.887triệu đồng; đóng góp trên 78.226 ngày công lao động để xây dựng cầu, làm
đường giao thông nông thôn, cất nhà tình nghĩa….. (Quy đổi thành tiền là: 273.770
triệu đồng);hiến trên 242.756.000 m2 đất ở, đất sản xuất nhằm phục vụ cho các công
trình nông thôn mới (Qui đổi thành tiền là: 273.770 triệu đồng); và vật tư quy đổi thành
tiền là: 184.248 triệu đồng.
Nhờ sự tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành, ưu tiên bố trí nguồn lực, sự kiểm
tra sát sao tiến độ thực hiện xây dựng nông thôn mới của cấp uỷ đảng, chính quyền; sự
chủ động của địa phương, đơn vị trong chỉ đạo, phân công nhiệm vụ thực hiện các nội
dung, tiêu chí nông thôn mới đã tạo điều kiện thuận lợi cũng như kịp thời tháo gỡ khó
khăn, vướng mắc trong quá trình xây dựng nông thôn mới, tỉnh An Giang đã đạt được
nhiều kết quả nhất định. Qua đó đẩy nhanh tiến độ xây dựng nông thôn mới toàn tỉnh.
4. Tồn tại, hạn chế và nguyên nhân
a) Nhữn tồn tại, hạn chế chủ yếu
- Tiến độ xây dựng nông thôn mới thời gian qua còn gặp nhiều khó khăn do
nguồn vốn ngân sách trung ương phân bổ chương trình còn hạn chế trong khi nhiều xã
có rất nhiều chỉ tiêu cần vốn hỗ trợ của Nhà nước. Một số chỉ tiêu tuy đạt nhưng tỷ lệ
chưa cao hoặc thiếu bền vững như: Bảo hiểm y tế, môi trường, thu nhập, hộ nghèo.
- Chuyển dịch cơ cấu lĩnh vực nông nghiệp còn chậm. Việc thực hiện liên kết
trong sản xuất giữa doanh nghiệp và nông dân đã được hình thành bước đầu đã đem lại
những kết quả nhất định. Tuy nhiên, mối liên kết này vẫn còn thiếu tính bền vững,
nhất là khi giá bán sản phẩm trên thị trường biến động theo hướng giảm thì phần thiệt
hại luôn thuộc về người nông dân trực tiếp sản xuất, nên việc đầu tư tái sản xuất mở
rộng quy mô còn hạn chế.
- Vẫn còn một bộ người dân chưa thông hiểu được chủ trương, chính sách của
Đảng, pháp luật của Nhà nước về nông nghiệp, nông dân, nông thôn, chưa nhiệt tình
tham gia tổ chức thực hiện, còn tư tưởng ỷ lại, trông chờ vào sự hỗ trợ của Nhà nước.
Việc huy động nguồn lực trong dân có lúc gặp không ít khó khăn.
- Điều kiện hạ tầng kinh tế - xã hội trước khi thực hiện Chương trình, tỷ lệ đạt
chuẩn thấp, thiếu sự đồng đều giữa các địa phương, đặc biệt là hệ thống đường giao
thông nông thôn, trường học, cơ sở vật chất văn hóa, môi trường, cần nguồn lực đầu tư
lớn.
b) N uyên nhân tồn tại, hạn chế
175
- An Giang có vị trí tâm điểm vùng tứ giác Long Xuyên nền kinh tế phát triển chủ
yếu dựa trên nền tảng nông nghiệp. Tỷ trọng nông nghiệp chiếm phần lớn trong cơ cấu
kinh tế, chủ yếu vẫn còn ở quy mô sản xuất vừa và nhỏ, giá trị sản xuất và hiệu quả kinh
tế chưa cao. Các lĩnh vực thế mạnh của huyện chưa được đầu tư đúng mức nên chưa khai
thác hết tiềm năng kinh tế, nguồn thu còn nhiều khó khăn chưa đáp ứng nhu cầu đầu tư
phát triển ở địa phương.
- Doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp nông thôn còn ít do với tiềm
năng và lợi thế tỉnh. Đồng thời, các yếu tố khách quan như giá cả các mặt hàng nông
sản, thủy sản thiếu ổn định, thị trường đầu ra đôi lúc gặp khó khăn, tình hình dịch bệnh
diễn biến phức tạp, ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, gây khó khăn cho quá trình
chuyển dịch cơ cấu nội ngành.
- Kinh tế tập thể, tuy được chú trọng phát triển nhưng hiệu quả chưa cao, kinh tế
trang trại, gia trại ở quy mô nhỏ; Việc thu hút đầu tư của các doanh nghiệp vào nông
thôn còn hạn chế, nguồn lực đầu tư cho nông thôn mới chưa đáp ứng nhu cầu.
- Công tác tuyên truyền đã đi vào chiều sâu nhưng vẫn còn tính một chiều, chưa
liên tục để tạo thành thói quen trong người dân. Đa số các xã chưa có cán bộ chuyên
trách về xây dựng nông thôn mới nên khó khăn trong công tác tham mưu về xây dựng
nông thôn mới.
5. Bài học kinh nghiệm
Một là,trong chỉ đạo phải phát huy trí tuệ tập thể, đặc biệt là người đứng đầu phải
thật sự gương mẫu, nhiệt huyết; phải sâu sát, năng nổ, tận tụy, phải động viên khích lệ cho
cả hệ thống chính trị đồng bộ vào cuộc. Phân công cụ thể cán bộ từ cấp ủy, đến chính
quyền phụ trách cụ thể nội dung xây dựng nông thôn mới. Mỗi cán bộ từ tỉnh đến cơ sở,
từ Mặt trận và các tổ chức đoàn thể ai cũng phải là những tuyên truyền viên trong xây
dựng nông thôn mới. Mạnh dạn trong công tác đề bạc, xử lý trách nhiệm cán bộ, nhất là
cán bộ đứng đầu đối với các ngành, địa phương.
Hai là, trong điều hành hành phải chọn bước đi giải pháp tối ưu nhất phù hợp với
điều kiện xuất phát điểm của địa phương; chọn xã điểm, huyện điểm để chỉ đạo thực
hiện để rút kinh nghiệm và nhân rộng. Chọn các giải pháp ưu tiên thực hiện: Tập trung
phát triển liên kết sản xuất, đẩy mạnh chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi theo
hướng công nghệ cao, nhằm nâng cao thu nhập tạo sự ổn định khu vực nông thôn và
tạo nguồn lực cho đầu tư xây dựng nông thôn mới trước mắt và lâu dài.
Ba là,vận dụng linh hoạt và sáng tạo các giải pháp về nguồn vốn và thủ tục đầu tư để
thực hiện hoàn thiện cơ sở hạ tầng nông thôn tạo sự đột phá cho phát triển kinh tế, văn
hóa, xã hội môi trường, an ninh trật tự của địa phương. Phát triển nông thôn mới phải gắn
với việc khai thác triệt để thế mạnh của địa phương như: Phát triển du lịch sinh thái, du
lịch tâm linh, phát triển mới các khu, cụm công nghiệp, nông nghiệp công nghệ cao, đặc
biệt là các sản phẩm truyền thống, đặc trưng của địa phương từ Chương trình mỗi xã một
sản phẩm (OCOP).
Bốn là,đánh giá đúng tiềm năng, sức mạnh của nhân dân; phải tranh thủ sự đồng
thuận, ủng hộ và lắng nghe sự hiến kế của các tầng lớp nhân dân trong quá trình xây
dựng nông thôn mới. Phải thật sự khéo léo và khoa học trong việc huy động nguồn lực
xã hội hóa, trong dân, Mạnh Thường Quân, các Doạnh nghiệp trong và ngoài địa
phương, các tổ chức xã hội. Việc huy động đóng góp của nhân dân do chính người dân ở
địa phương bàn bạc, quyết định, đảm bảo công khai, minh bạch, dân chủ, không quá sức