Dấu hỏi đạo đức công ty kiểm
toán
Theo công bố của Hội Kiểm toán viên hành nghề Việt Nam
(VACPA) về kết quả kiểm tra định kỳ các CTKT năm 2011,
Công ty TNHH Ernst&Young Việt Nam (E&Y) và Công ty
TNHH Kiểm toán và Tư vấn (A&C) đạt số điểm rất cao.
Nghịch lý ở chỗ, cả E&Y cũng như A&C hiện đang nằm trong
diện phải làm rõ trách nhiệm khi kiểm toán cho Dược Viễn
Đông (DVD). Riêng đối với A&C, đây không phải lần đầu tiên
CTKT này “có chuyện”.
Năm 2008, đoàn thanh tra của UBCKNN đã kết luận kiểm toán
viên của A&C không cẩn trọng trong việc kiểm toán BCTC của
Bông Bạch Tuyết. Chưa hết, A&C cũng không có thư quản lý
sau kiểm toán. Một CTKT lại dính dáng đến 2 “phốt” lớn nhất
nhì thị trường bắt nguồn từ nghiệp vụ yếu kém hay đạo đức có
vấn đề?
Tại tất cả CTKT, đạo đức nghề nghiệp luôn là vấn đề được nhấn
mạnh, nhưng thực tế kiểm toán viên có áp dụng hay không lại là
câu chuyện khác. Và nói như một chuyên gia kiểm toán giàu
kinh nghiệm, một số CTKT nhỏ hiện nay đã bị “hỏng” từ gốc.
Nguyên nhân đầu tiên chính là cuộc cạnh tranh quá khốc liệt
trong nhóm CTKT nhỏ. Thương hiệu còn yếu, uy tín chưa cao
nên lợi thế cạnh tranh duy nhất của CTKT nhỏ nằm ở mức giá.
Điều này đã dẫn đến việc các CTKT nhỏ phải hạ giá, từ đó dẫn
đến chất lượng không đảm bảo. Một điều khá tế nhị nhưng cần
phải nói đến chính là đời sống của các “sếp” CTKT.
Trừ nhóm Big Four (4 CTKT lớn nhất thế giới) thường có chế
độ lương thưởng, đãi ngộ khá cao, nên từ cấp trưởng phòng trở
đi nếu chăm và làm giỏi đời sống cũng khá giả. Phần còn lại,
theo chia sẻ của giới kiểm toán làm tại CTKT nhỏ, dù có lên cấp
trưởng phòng hay giám đốc cũng rất khó “giàu”.
“Lại quả” và “bỏ nhỏ”
Nhưng đó mới chỉ là bề nổi. Trong việc tiếp cận với khách hàng,
các CTKT nhỏ thường “chăm sóc” khá đặc biệt kế toán trưởng
doanh nghiệp định kiểm toán, người sẽ đứng ra làm việc trực
tiếp với mình.
Tỷ lệ hoa hồng chi cho kế toán trưởng của các CTKT nhỏ
thường khoảng 10% giá trị hợp đồng. Sở dĩ tỷ lệ hoa hồng lên
đến 10% là vì các hợp đồng của CTKT nhỏ thường chỉ nằm
trong khoảng vài trăm triệu đồng cho doanh nghiệp cỡ vừa trở
xuống.
Từ đây dẫn đến việc kế toán trưởng chọn CTKT không xuất phát
từ những yếu tố như nghiệp vụ, tên tuổi mà lại do phong bì từ
đối tác “dày” như thế nào. Đáng ngại hơn, nếu doanh nghiệp yếu
kém, tình hình tài chính không sạch hoàn toàn, kế toán trưởng sẽ
lại dùng tiền “lại quả” của CTKT “bỏ nhỏ” cho kiểm toán viên
nhẹ tay hơn.
Rốt cuộc, tiền của doanh nghiệp thay vì để phục vụ cho lợi ích
chung, lại chảy vào túi riêng của một số người nắm giữ đầu mối
về tài chính.
CTKT nhỏ ngoài việc cạnh tranh với nhau còn phải đối đầu với
những CTKT lớn. Một người có thâm niên làm việc trong ngành
kiểm toán kể lại, mới đây bạn của anh là giám đốc một CTKT
tưởng như đã nhận được hợp đồng kiểm toán cho một doanh
nghiệp tầm trung với giá 15.000USD, do mức giá này thấp hơn
mức 20.000USD một CTKT thuộc nhóm Big Four đưa ra.
Nhưng đến phút cuối, một CTKT khác cũng thuộc Big Four
lại… phá giá ở mức 12.000USD.
Một tình huống cũng khá quen thuộc trong giới kiểm toán là
doanh nghiệp có vấn đề về tài chính sau khi đưa một CTKT lớn
có uy tín về kiểm, hàng loạt những thiếu sót bị phơi bày. Không
chịu được, doanh nghiệp lại mời một CTKT nhỏ về và số liệu kế
toán trước và sau khi kiểm… giống nhau y chang.
Đây có thể xem như lỗ hổng lớn nhất trong hoạt động kiểm toán
hiện nay, bởi lẽ nó đã tạo cơ hội cho doanh nghiệp dùng tiền để
xào nấu sự minh bạch của mình. Khi CTKT nhỏ làm việc với
doanh nghiệp, không loại trừ khả năng “sếp” của CTKT lại có
một công ty tư vấn để “bày vẽ” cho doanh nghiệp làm sạch
BCTC như thế nào và có thể tiếp tay để che dấu cơ quan quản
lý, cổ đông và thị trường.
Đây cũng có thể là nguyên nhân của việc doanh nghiệp chậm
công bố BCTC trong thời gian qua. Thiết nghĩ, cần phải có chế
tài nghiêm khắc hơn trong việc này, chẳng hạn công ty nào ban
đầu nhận kiểm toán, nhưng sau kết thúc hợp đồng sẽ phải đưa ra
lý do cụ thể chứ không thể “im ỉm” rồi đi.
Rõ ràng, việc tái cấu trúc CTKT không chỉ nằm ở nghiệp vụ vì
đây chính là ngành đòi hỏi chất xám khá cao từ đầu vào, mà
phải bắt nguồn từ cái đầu, cái tâm của kiểm toán viên.
Điều này không đơn giản bởi nếu chỉ một vài CTKT giữ tâm
sáng, mà lại không có sự hỗ trợ của các cơ quan quản lý, thậm
chí là doanh nghiệp thì việc tái cấu trúc cũng khó lòng phát huy
hiệu quả.